ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                        ชาตกฏฺฐกถา
                        ทุกนิปาโต
                     ๑ ทฬฺหวคฺควณฺณนา
                      -----------
                    ๑ ราโชวาทชาตกํ ฯ
     ทฬฺหํ ทฬฺหสฺส ขิปตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ราโชวาทํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส เตสกุณชาตเก อาวิภวิสฺสติ ฯ เอกสฺมึ ปน ทิวเส
โกสลราชา เอกํ อคติคตํ ทุพฺพินิจฺฉยํ อฏฺฏํ วินิจฺฉินิตฺวา ภุตฺตปาตราโส
อลฺลหตฺโถ ว อลงฺกตรถํ อภิรุยฺห สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา
ผุลฺลปทุมสสฺสิริเกสุ ปาเทสุ นิปติตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ อถ นํ สตฺถา เอตทโวจ หนฺท กุโต นุ ตฺวํ มหาราช
อาคจฺฉสิ ทิวาทิวสสฺสาติ ฯ ภนฺเต อชฺช เอกํ อคติคตํ ทุพฺพินิจฺฉยํ
อฏฺฏํ วินิจฺฉินนฺโต โอกาสํ อลภิตฺวา อิทานิ ตํ วิจาเรตฺวา ภุญฺชิตฺวา
อลฺลหตฺโถ ว ตุมฺหากํ อุปฏฺฐานํ อาคโตมฺหีติ ฯ สตฺถา มหาราช
ธมฺเมน สเมน อฏฺฏวินิจฺฉยํ นาม กุสลํ สคฺคมคฺโค เอว,
อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ ยํ ตุมฺเห มาทิสสฺส สพฺพญฺญุสฺส สนฺติกา
โอวาทํ ลภมานา ธมฺเมน อฏฺฏํ วินิจฺฉิเนยฺยาถ, เอตเทว อจฺฉริยํ
ยํ ปุพฺเพ ราชาโน อสพฺพญฺญูนมฺปิ ปณฺฑิตานํ โอวาทํ สุตฺวา ธมฺเมน
สเมน อฏฺฏํ วินิจฺฉินนฺโต จตฺตาริ อคติคมนานิ วิวชฺเชตฺวา ทสราชธมฺเม
อโกเปตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรตฺวา สคฺคปทํ ปูริยมานา
อคมํสูติ วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา ลทฺธคพฺภปริหาโร
โสตฺถินา มาตุ กุจฺฉิมฺหา นิกฺขมิ ฯ นามคหณทิวเส ปนสฺส
พฺรหฺมทตฺตกุมาโรเตฺวว นามํ กรึสุ ฯ โส อนุปุพฺเพน วยปฺปตฺโต
โสฬสวสฺสิกกาเล ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา สพฺพสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ ปตฺวา
ปิตุอจฺจเยน รชฺเช ปติฏฺฐาย ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรสิ,
ฉนฺทาทิวเสน อคตึ อคนฺตฺวา วินิจฺฉยํ อนุสาสิ ฯ ตสฺมึ เอวํ ธมฺเมน
รชฺชํ กาเรนฺเต อมจฺจาปิ ธมฺเมเนว โวหารํ วินิจฺฉินึสุ ฯ โวหาเรสุ
ธมฺเมน วินิจฺฉิยมาเนสุ กูฏฏฺฏกา นาม น อเหสุํ ฯ เตสํ อภาวา
อฏฺฏตฺถาย ราชงฺคเณ อุปรโว ปจฺฉิชฺชิ ฯ อมจฺจา ทิวสมฺปิ
วินิจฺฉยฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา กญฺจิ วินิจฺฉยตฺถาย อาคจฺฉนฺตํ อทิสฺวา อุฏฺฐาย
ปกฺกมนฺติ ฯ วินิจฺฉยฏฺฐานํ ฉฑฺเฑตพฺพภาวํ ปาปุณิ ฯ โพธิสตฺโต
จินฺเตสิ มยิ ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺเต วินิจฺฉยตฺถาย อาคจฺฉนฺตา
นาม นตฺถิ, อุปรโว ปจฺฉิชฺชิ, วินิจฺฉยฏฺฐานํ ฉฑฺเฑตพฺพภาวํ
ปตฺตํ, อิทานิ มยา อตฺตโน อคุณํ ปริเยสิตุํ วฏฺฏติ, อยํ นาม
เม อคุโณติ ญตฺวา ตํ ปหาย คุเณสุ เยว วตฺติสฺสามีติ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย อตฺถิ นุ โข เม โกจิ อคุณวาทีติ ปริคฺคณฺหนฺโต
อนฺโตวลญฺชนกานํ อนฺตเร กญฺจิ อคุณวาทึ อทิสฺวา อตฺตโน
คุณกถเมว สุตฺวา เอเต มยฺหํ ภเยนาปิ อคุณํ อวตฺวา คุณเมว
วเทยฺยุนฺติ พหิวลญฺชนเก ปริคฺคณฺหนฺโต ตตฺถาปิ อทิสฺวา
อนฺโตนครํ ปริคฺคณฺหิ ฯ พหินคเร จตูสุ ทฺวาเรสุ ทฺวารคามเก
ปริคฺคณฺหิ ฯ ตตฺถาปิ กญฺจิ อคุณวาทึ อทิสฺวา อตฺตโน คุณกถเมว
สุตฺวา ชนปทํ ปริคฺคณฺหิสฺสามีติ อมจฺเจ รชฺชํ ปฏิจฺฉาเปตฺวา
รถํ อภิรุยฺห สารถิเมว คเหตฺวา อญฺญาตกเวเสน นครา
นิกฺขมิตฺวา ชนปทํ ปริคฺคณฺหมาโน ยาว ปจฺจนฺตภูมึ คนฺตฺวา กญฺจิ
อคุณวาทึ อทิสฺวา อตฺตโน คุณกถเมว สุตฺวา ปจฺจนฺตสีมโต
มหามคฺเคน นคราภิมุโขเยว นิวตฺติ ฯ
     ตสฺมึ ปน กาเล พลฺลิโก ๑- นาม โกสลราชาปิ ธมฺเมน รชฺชํ
กาเรนฺโต อคุณคเวสโก หุตฺวา อนฺโตวลญฺชนกาทีสุ อคุณวาทึ
อทิสฺวา อตฺตโน คุณกถเมว สุตฺวา ชนปทํ ปริคฺคณฺหนฺโต ตํ ปเทสํ
อคมาสิ ฯ เต อุโภปิ เอกสฺมึ นินฺเน สกฏมคฺเค อภิมุขา อเหสุํ ฯ
รถสฺส โอกฺกมนฏฺฐานํ นตฺถิ ฯ อถ พลฺลิกรญฺโญ สารถิ พาราณสิรญฺโญ
สารถึ ตว รถํ โอกฺกมาเปหีติ อาห ฯ โสปิ อมฺโภ สารถิ
ตว รถํ โอกฺกมาเปหิ, อิมสฺมึ รเถ พาราณสิรชฺชสามิโก
พฺรหฺมทตฺตมหาราชา นิสินฺโนติ อาห ฯ อิตโรปิ นํ อมฺโภ สารถิ อิมสฺมึ
รเถ โกสลรชฺชสามิโก พลฺลิกมหาราชา นิสินฺโน, ตว รถํ
โอกฺกมาเปตฺวา อมฺหากํ รญฺโญ รถสฺส โอกาสํ เทหีติ อาห ฯ
@เชิงอรรถ:  มลฺลิโกติปิ ฯเปฯ
พาราณสิรญฺโญ สารถิ อยมฺปิ กิร ราชา เยว, กินฺนุ โข กาตพฺพนฺติ
จินฺเตนฺโต อตฺเถโก อุปาโยติ วยํ ปุจฺฉิตฺวา ทหรสฺส รถํ โอกฺกมาเปตฺวา
มหลฺลกสฺส โอกาสํ ทาเปสฺสามีติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา สารถึ
โกสลรญฺโญ วยํ ปุจฺฉิตฺวา ปริคฺคณฺหนฺโต อุภินฺนมํปิ สมานวยภาวํ
ญตฺวา รชฺชปริมาณํ พลํ ธนํ ยสํ ชาติโคตฺตํ กุลปฺปเทสนฺติ สพฺพํ
ปุจฺฉิตฺวา อุโภปิ ติโยชนสติกสฺส รชฺชสฺส สามิโก
สมานพลธนยสชาติโคตฺตกุลปฺปเทสาติ ญตฺวา สีลวนฺตสฺส โอกาสํ ทสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา โภ สารถิ ตุมฺหากํ รญฺโญ สีลาจาโร กีทิโสติ ปุจฺฉิ ฯ
โส อยญฺจ อยญฺจ อมฺหากํ รญฺโญ สีลาจาโรติ อตฺตโน รญฺโญ
อคุณเมว คุณโต ปกาเสนฺโต ปฐมํ คาถมาห
         ทฬฺหํ ทฬฺหสฺส ขิปติ      พลฺลิโก มุทุนา มุทุํ,
         สาธุมฺปิ สาธุนา เชติ    อสาธุมฺปิ อสาธุนา,
         เอตาทิโส อยํ ราชา,   มคฺคา อุยฺยาหิ สารถีติ ฯ
     ตตฺถ ทฬฺหํ ทฬฺหสฺส ขิปตีติ โย ทฬฺโห โหติ พลวา ทฬฺเหน
ปหาเรน วจเนน วา ชินิตพฺโพ ตสฺส ทฬฺหเมว ปหารํ วา วจนํ วา
ขิปติ เอวํ ทฬฺโห ว หุตฺวา ตํ ชินาตีติ ทสฺเสติ ฯ พลฺลิโกติ ตสฺส
รญฺโญ นามํ ฯ มุทุนา มุทุนฺติ มุทุปุคฺคลํ สยมฺปิ มุทุ หุตฺวา
มุทุนา ว อุปาเยน ชินาติ ฯ สาธุมฺปิ สาธุนา เชติ อสาธุมฺปิ
อสาธุนาติ เย สาธู สปฺปุริสา เต สยมฺปิ สาธุ หุตฺวา สาธุนา ว อุปาเยน,
เย ปน อสาธู เต สยมฺปิ อสาธุ หุตฺวา อสาธุนา ว อุปาเยน ขินาตีติ
ทสฺเสติ ฯ เอตาทิโส อยํ ราชาติ อยํ อมฺหากํ โกสลราชา
สีลาจาเรน เอวรูโป นาม ฯ มคฺคา อุยฺยาหิ สารถีติ อตฺตโน รถํ มคฺคา
โอกฺกมาเปตฺวา อุยฺยาหิ อุปฺปเถน ยาหิ อมฺหากํ รญฺโญ มคฺคํ
เทหีติ วทติ ฯ
     อถ นํ พาราณสิรญฺโญ สารถิ อมฺโภ กึ ปน ตยา
อตฺตโน รญฺโญ คุณา กถิตาติ วตฺวา อามาติ วุตฺเต ยทิ เอเต
คุณา อคุณา กีทิสาติ วตฺวา เอเต ตาว อคุณา โหนฺตุ, ตุมฺหากํ
ปน รญฺโญ กีทิสา คุณาติ วุตฺเต เตน หิ ตฺวํ สุณาหีติ ทุติยคาถมาห
         อกฺโกเธน ชิเน โกธํ,   อสาธุํ สาธุนา ชิเน,
         ชิเน กทริยํ ทาเนน     สจฺเจนาลิกวาทินํ,
         เอตาทิโส อยํ ราชา,   มคฺคา อุยฺยาหิ สารถีติ ฯ
     ตตฺถ เอตาทิโสติ เอเตหิ อกฺโกเธน ชิเน โกธนฺติอาทินา นเยน
วุตฺเตหิ คุเณหิ สมนฺนาคโต, อยญฺหิ กุทฺธํ ปุคฺคลํ สยํ อกฺโกโธ
หุตฺวา อกฺโกเธน ชินาติ, อสาธุํ ปน สยํ สาธุ หุตฺวา สาธุนา, กทริยํ
ถทฺธมจฺฉริยํ สยํ ทายโก หุตฺวา ทาเนน, อลิกวาทินํ มุสาวาทึ
สยํ สจฺจวาที หุตฺวา สจฺเจน ชินาติ ฯ มคฺคา อุยฺยาหีติ สมฺม
สารถิ มคฺคโต อปคจฺฉ, เอวํวิธสีลาจารคุณยุตฺตสฺส อมฺหากํ รญฺโญ
มคฺคํ เทหิ, อมฺหากํ ราชา มคฺคสฺส อนุจฺฉวิโกติ ฯ
     เอวํ วุตฺเต พลฺลิกราชา จ สารถิ จ อุโภปิ รถา โอตริตฺวา
อสฺเส โมเจตฺวา รถํ อปเนตฺวา พาราณสิรญฺโญ มคฺคํ อทํสุ ฯ
พาราณสิราชา พลฺลิกรญฺโญ รญฺญา นาม อิทญฺจ อิทญฺจ กาตุํ
วฏฺฏตีติ โอวาทํ ทตฺวา พาราณสึ คนฺตวา ทานาทีนิ ปญฺญานิ
กตฺวา ชีวิตปริโยสาเน สคฺคปทํ ปูเรสิ ฯ พลฺลิกราชาปิ ตสฺส โอวาทํ
คเหตฺวา ชนปทํ ปริคฺคเหตฺวา อตฺตโน อคุณวาทึ อทิสฺวา สกนครํ
คนฺตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ชีวิตปริโยสาเน สคฺคปทเมว
ปูเรสิ ฯ
     สตฺถา โกสลราชสฺส โอวาทนตฺถาย อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ
     ตทา พลฺลิกรญฺโญ สารถิ โมคฺคลฺลาโน อโหสิ, พลฺลิกราชา
อานนฺโท, พาราณสิรญฺโญ สารถิ สาริปุตฺโต อโหสิ, ราชา ปน
อหเมวาติ ฯ
                   ราโชวาทชาตกํ ปฐมํ ฯ
                     ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๑-. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=1&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=151              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1012              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1001              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1001              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]