อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๙ กุณฺฑกปูวชาตกํ
     ยถนฺโน ปุริโส โหตีติ อิทํ สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต
มหาทุคฺคตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ หิ กทาจิ เอกเมว กุลํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส
ทานํ เทติ กทาจิ ตีณิ จตฺตาริ เอกโต หุตฺวา กทาจิ คณพนฺเธน
กทาจิ วีถิสภาเคน กทาจิ สกลนครํ ฉนฺทกํ สํหริตฺวา ฯ ตทา
ปน วีถิภตฺตํ นาม อโหสิ ฯ อถ มนุสฺสา พุทฺธปฺปมุขสฺส
ภิกฺขุสงฺฆสฺส ยาคุํ ทตฺวา ขชฺชกํ อาหรถาติ อาหํสุ ฯ ตทา
ปเนโก ปเรสํ ภติการโก ทุคฺคตมนุสฺโส ตตฺถ วีถิยํ วสมาโน
จินฺเตสิ อหํ ยาคุํ ทาตุํ น สกฺขิสฺสามิ ขชฺชกมฺปิ ทสฺสามีติ
สณฺหํ กุณฺฑกํ มทฺทาเปตฺวา อุทเกน เตเมตฺวา อกฺกปณฺเณน
เวเฐตฺวา กุกฺกุเฬ ปจิตฺวา อิทํ  พุทฺธสฺส ทสฺสามีติ ตํ อาทาย
คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ฐิโต ขชฺชกํ อาหรถาติ เอกสฺมึ วจเน
วุตฺตมตฺเต สพฺพปฺปฐมํ คนฺตฺวา ตํ ปูวํ สตฺถุ ปตฺเต ปติฏฺฐาเปตฺวา
อฏฺฐาสิ ฯ สตฺถา อญฺเญหิ ทียมานํ ขชฺชกํ อคเหตฺวา ตเมว
ปูวขชฺชกํ ปริภุญฺชิ ฯ
     ตสฺมึเยว ขเณ สมฺมาสมฺพุทฺเธน กิร มหาทุคฺคตสฺส
กุณฺฑกขชฺชกํ อชิคุจฺฉิตฺวา อมตํ วิย ปริภุตฺตนฺติ สกลนครํ
เอกโกลาหลมโหสิ ฯ ราชราชมหามตฺตาทโย อนฺตมโส โทวาริเก อุปาทาย
สพฺเพว สนฺนิปติตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา มหาทุคฺคตํ อุปสงฺกมิตฺวา
หนฺท โภ สตํ คเหตฺวา เทฺว สตานิ คเหตฺวา ปญฺจ สตานิ
คเหตฺวา อมฺหากํ ปตฺตึ เทหีติ วทึสุ ฯ โส สตฺถารํ ปฏิปุจฺฉิตฺวา
ชานิสฺสามีติ สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ สตฺถา
ธนํ คเหตฺวา สพฺพสตฺตานํ ปตฺตึ เทหีติ อาห ฯ โส ธนํ คเหตุํ
อารภิ ฯ มนุสฺสา ทิคุณจตุคฺคุณอฏฺฐคุณาทิวเสน ททนฺตา นว
หิรญฺญโกฏิโย อทํสุ ฯ สตฺถา อนุโมทนํ กตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา
ภิกฺขูหิ วตฺเต ทสฺสิเต สุคโตวาทํ ทตฺวา คนฺธกุฏึ ปาวิสิ ฯ ราชา
สายณฺหสมเย มหาทุคฺคตํ ปกฺโกสาเปตฺวา เสฏฺฐิฏฺฐาเนน ปูเชสิ ฯ
ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส สตฺถา มหาทุคฺคเตน
ทินฺนํ กุณฺฑกปูวํ อชิคุจฺฉนฺโต อมตํ วิย ปริภุญฺชิ มหาทุคฺคโตปิ
พหุธนญฺจ เสฏฺฐิฏฺฐานญฺจ ลภิตฺวา มหาสมฺปตฺตึ ปตฺโตติ ฯ สตฺถา
อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว มยา
อชิคุจฺฉนฺเตน ตสฺส กุณฺฑกปูโว ปริภุตฺโต ปุพฺเพ รุกฺขเทวตายปิ
หุตฺวา ปริภุตฺโตเยว ตทาปิ เจส มํ นิสฺสาย เสฏฺฐิฏฺฐานํ
อลตฺเถวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
เอกสฺมึ เอรณฺฑรุกฺเข เทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ ตทา ตสฺมึ
คามเก มนุสฺสา รุกฺขเทวตามงฺคลิกา โหนฺติ ฯ อเถกสฺมึ ฉเณ
สมฺปตฺเต มนุสฺสา อตฺตโน รุกฺขเทวตานํ พลิกมฺมํ อกํสุ ฯ อเถโก
ทุคฺคตมนุสฺโส เต มนุสฺเส รุกฺขเทวตา ปฏิชคฺคนฺเต ทิสฺวา เอกํ
เอรณฺฑรุกฺขํ ปฏิชคฺคติ ฯ มนุสฺสา อตฺตโน เทวตานํ นานปฺปการานิ
มาลาคนฺธวิเลปนานิ  เจว ขชฺชโภชฺชาทีนิ จ อาทาย คจฺฉึสุ ฯ โส
ปน กุณฺฑกปูวญฺเจว อุฬุงฺเกน จ อุทกํ อาทาย คนฺตฺวา
เอรณฺฑรุกฺขสฺส อวิทูเร ฐตฺวา จินฺเตสิ เทวตา นาม ทิพฺพขชฺชกานิ
ขาทนฺติ มยฺหํ เทวตา อิมํ กุณฺฑกปูวํ น ขาทิสฺสติ กึ อิมินา
การเณน นาเสมิ อหเมว นํ ขาทิสฺสามีติ ตโตว นิวตฺติ ฯ
โพธิสตฺโต ขนฺธวิฏเป ฐตฺวา โภ ปุริส สเจ ตฺวํ อิสฺสโร
ภเวยฺยาสิ มยฺหํ มธุรขชฺชกํ ทเทยฺยาสิ ตฺวํ ปน ทุคฺคโต
อหํ ตว ปูวํ น ขาทิตฺวา อญฺญํ กึ ขาทิสฺสามิ มา เม โกฏฺฐาสํ
นาเสหีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
         ยถนฺโน ปุริโส โหติ    ตถนฺนา ตสฺส เทวตา
         อาหเรตํ กุณฺฑปูวํ      มา เม ภาคํ วินาสยาติ ฯ
     ตตฺถ ยถนฺโนติ ยถานุรูปโภชโน ฯ ตถนฺนาติ ตสฺส ปุริสสฺส
เทวตาปิ ตถารูปโภชนาว โหติ ฯ อาหเรตํ กุณฺฑปูวนฺติ เอตํ
กุณฺฑเกน กตปูวํ อาเนหิ มยฺหํ ภาคํ มา วินาเสหีติ ฯ
     โส นิวตฺติตฺวา โพธิสตฺตํ โอโลเกตฺวา พลิกมฺมมกาสิ ฯ
โพธิสตฺโต ตโต โอชํ ปริภุญฺชิตฺวา ปุริส ตฺวํ กิมตฺถํ มํ
ปฏิชคฺคสีติ อาห ฯ ทุคฺคโตมฺหิ สามิ ตํ นิสฺสาย ทุคฺคตภาวโต
มุจฺจิตุกามตาย ปฏิชคฺคามีติ ฯ อมฺโภ ปุริส มา จินฺตยิ ตยา
กตญฺญุสฺส กตเวทิโน ปูชา กตา อิมํ เอรณฺฑรุกฺขํ ปริกฺขิปิตฺวา
นิธิกุมฺภิโย คีวาย คีวํ อาหจฺจ ฐิตา ตฺวํ รญฺโญ อาจิกฺขิตฺวา
สกเฏหิ ธนํ อาหริตฺวา ราชงฺคเณ ราสึ กโรหิ ราชา เต ตุสฺสิตฺวา
เสฏฺฐิฏฺฐานํ ทสฺสตีติ วตฺวา โพธิสตฺโต อนฺตรธายิ ฯ โส ตถา
อกาสิ ฯ ราชาปิสฺส เสฏฺฐิฏฺฐานํ อทาสิ ฯ อิติ โส โพธิสตฺตํ
นิสฺสาย มหาสมฺปตฺตึ ปตฺวา ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ทุคฺคโต เอตรหิ ทุคฺคโต อโหสิ เอรณฺฑรุกฺขเทวตา ปน อหเมวาติ ฯ
                   กุณฺฑกปูวชาตกํ นวมํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๒๗๙-๒๘๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=5613&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=5613&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=109
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=716
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=712
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=712
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27