อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                    ๖. อารามทูสกชาตกํ
     น เว อนตฺถกุสเลนาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อญฺญตรสฺมึ โกสลคามเก อุยฺยานทูสกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สตฺถา กิร โกสเลสุ จาริกญฺจรมาโน อญฺญตรํ คามกํ
สมฺปาปุณิ ฯ ตตฺเถโก กุฏุมฺพิโก ตถาคตํ นิมนฺเตตฺวา อตฺตโน อุยฺยาเน
นิสีทาเปตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ทตฺวา ภนฺเต
ยถารุจิยา อิมสฺมึ อุยฺยาเน วิจรถาติ อาห ฯ ภิกฺขู อุฏฺฐาย
อุยฺยานปาลํ คเหตฺวา อุยฺยาเน วิจรนฺตา เอกํ องฺคณฏฺฐานํ ทิสฺวา
อุยฺยานปาลํ ปุจฺฉึสุ อุปาสก อิมํ อุยฺยานํ อญฺญตฺถ สณฺฑจฺฉายํ
อิมสฺมึ ปน ฐาเน โกจิ รุกฺโข วา คจฺโฉ วา นตฺถิ กึ นุ โข
การณนฺติ ฯ ภนฺเต อิมสฺส อุยฺยานสฺส โรปนกาเล เอโก คามทารโก
อุทกํ สิญฺจนฺโต อิมสฺมึ ฐาเน รุกฺขโปตเก อุทฺธมูลํ กตฺวา
มูลปฺปมาเณน อุทกํ สิญฺจิ เต รุกฺขโปตกา มิลายิตฺวา มตา อิมินา
การเณน อิทํ ฐานํ องฺคณํ ชาตนฺติ ฯ ภิกฺขู สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ สตฺถา น ภิกฺขเว โส คามทารโก อิทาเนว
อารามทูสโก ปุพฺเพปิ อารามทูสโกเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต พาราณสิยํ
นกฺขตฺตํ โฆสยึสุ ฯ นกฺขตฺตเภริสทฺทสฺสวนกาลโต ปฏฺฐาย
สกลนครวาสิโน นกฺขตฺตนิสฺสิตกา หุตฺวา วิจรนฺติ ฯ ตทา รญฺโญ อุยฺยาเน
พหู มกฺกฏา วสนฺติ ฯ อุยฺยานปาโล จินฺเตสิ นคเร นกฺขตฺตํ
สงฺฆุฏฺฐํ อิเม วานเร อุทกํ สิญฺจถาติ วตฺวา อหํ นกฺขตฺตํ
กีฬิสฺสามีติ เชฏฺฐกวานรํ อุปสงฺกมิตฺวา สมฺม วานรเชฏฺฐก อิทํ
อุยฺยานํ ตุมฺหากมฺปิ พหุปการํ ตุมฺเห เอตฺถ ปุปฺผผลปลฺลวานิ
ขาทถ นคเร นกฺขตฺตํ สงฺฆุฏฺฐํ อหํ นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสามิ ยาวาหํ
น อาคจฺฉามิ ตาว อิมสฺมึ อุยฺยาเน รุกฺขโปตเกสุ อุทกํ สิญฺจิตุํ
สกฺขิสฺสถาติ ปุจฺฉิ ฯ สาธุ สิญฺจิสฺสามาติ ฯ เตนหิ อปฺปมตฺตา
โหถาติ อุทกํ สิญฺจนตฺถาย เตสํ จมฺมกูเฏ เจว ทารุกูเฏ จ ทตฺวา
คโต ฯ วานรา จมฺมกูเฏ เจว ทารุกูเฏ จ คเหตฺวา รุกฺขโปตเกสุ
อุทกํ สิญฺจนฺติ ฯ อถ เน วานรเชฏฺฐโก เอวมาห  โภนฺโต วานรา
อุทกํ นาม รกฺขิตพฺพํ ตุมฺเห รุกฺขโปตเกสุ อุทกํ สิญฺจนฺตา
อุปฺปาเฏตฺวา อุปฺปาเฏตฺวา มูลํ โอโลเกตฺวา คมฺภีรคเตสุ มูเลสุ พหุํ
อุทกํ สิญฺจถ อคมฺภีรฏฺฐาเนสุ อปฺปํ ปจฺฉา อมฺหากํ อุทกํ ทุลฺลภํ
ภวิสฺสตีติ ฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตถา อกํสุ ฯ ตสฺมึ
สมเย เอโก ปณฺฑิตปุริโส ราชุยฺยาเน เต วานเร ตถา กโรนฺเต
ทิสฺวา เอวมาห โภนฺโต วานรา กสฺมา ตุมฺเห รุกฺขโปตเก
อุปฺปาเฏตฺวา มูลปฺปมาเณน อุทกํ สิญฺจถาติ ฯ เต เอวํ วานรเชฏฺฐโก
โอวทตีติ อาหํสุ ฯ โส ตํ วจนํ สุตฺวา อโห วต โภ พาลา
อปณฺฑิตา อตฺถํ กริสฺสามาติ อนตฺถเมว กโรนฺตีติ จินฺเตตฺวา
อิมํ คาถมาห
         น เว อนตฺถกุสเลน       อตฺถจริยา สุขาวหา
         หาเปติ อตฺถํ ทุมฺเมโธ     กปิ อารามิโก ยถาติ ฯ
     ตตฺถ เวติ นิปาตมตฺตํ ฯ อนตฺถกุสเลนาติ อนตฺเถ อนายตเน
กุสเลน อตฺเถ อายตเน การเณ อกุสเลน วาติ อตฺโถ ฯ
อตฺถจริยาติ วุฑฺฒิกิริยา ฯ สุขาวหาติ เอวรูเปน อนตฺถกุสเลน
กายิกเจตสิกสุขสงฺขาตสฺส อตฺถสฺส จริยา น สุขาวหา น สกฺกา อาวหิตุนฺติ
อตฺโถ ฯ กึการณา ฯ เอกนฺเตเนว หิ หาเปติ อตฺถํ ทุมฺเมโธติ
พาลปุคฺคโล อตฺถํ กริสฺสามีติ อตฺถํ หาเปตฺวา อนตฺถเมว กโรติ ฯ
กปิ อารามิโก ยถาติ ยถา อาราเม นิยุตฺโต อารามรกฺขนโก มกฺกโฏ
อตฺถํ กริสฺสามีติ อนตฺถเมว กโรติ เอวํ โยโกจิ อนตฺถกุสโล เตน
น สกฺกา อตฺถจริยํ อาวหิตุํ โส ตญฺเญว อตฺถํ หาเปติเยวาติ ฯ
เอวํ โส ปณฺฑิตปุริโส อิมาย คาถาย วานรเชฏฺฐกํ วิครหิตฺวา
อตฺตโน ปริสํ อาทาย อุยฺยานา นิกฺขมิ ฯ
     สตฺถาปิ น ภิกฺขเว เอส คามทารโก อิทาเนว อารามทูสโก
ปุพฺเพปิ อารามทูสโกเยวาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ
ฆเฏตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา วานรเชฏฺฐโก
อารามทูสกคามทารโก อโหสิ ปณฺฑิตปุริโส ปน อหเมวาติ ฯ
                  อารามทูสกชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ
                  ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๒๓-๒๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=452&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=452&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=46
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=305
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=303
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=303
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27