อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๓. สจฺจํกิรชาตกํ
     สจฺจํ กิเรวมาหํสูติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต วธาย
ปริสกฺกนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ภิกฺขุสงฺเฆ หิ ธมฺมสภายํ นิสีทิตฺวา
อาวุโส เทวทตฺโต สตฺถุ คุณํ น ชานาติ วธาย ปริสกฺกตีติ
เทวทตฺตสฺส อคุณํ กเถนฺเต สตฺถา อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ
ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ
วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว เทวทตฺโต มยฺหํ วธาย ปริสกฺกติ
ปุพฺเพปิ ปริสกฺกิเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต ตสฺส
ทุฏฺกุมาโร นาม ปุตฺโต อโหสิ กกฺขโฬ ผรุโส ปหฏาสีวิสูปโม
อนกฺโกสิตฺวา วา อปฺปหริตฺวา วา เกนจิ สทฺธึ  น กเถสิ ฯ โส
อนฺโตชนสฺส จ พหิชนสฺส จ อกฺขิมฺหิ ปติตรชํ วิย ขาทิตุํ
อาคตปิสาโจ วิย จ อมนาโป อโหสิ อุพฺเพชนีโย ฯ โส เอกทิวสํ
นทีกีฬํ กีฬิตุกาโม มหนฺเตน ปริวาเรน นทีตีรํ อคมาสิ ฯ ตสฺมึ
ขเณ มหาเมโฆ อุฏฺหิ ทิสา อนฺธการา ชาตา ฯ โส ทาสเปสฺสชนํ
อาห เอถ ภเณ มํ คเหตฺวา นทีมชฺฌํ เนตฺวา นฺหาเปตฺวา
อาเนถาติ ฯ เต ตํ ตตฺถ เนตฺวา กินฺโน ราชา กริสฺสติ อิมํ
ปาปปุริสํ เอตฺเถว มาเรมาติ มนฺตยิตฺวา เอตฺถ คจฺฉ กาฬกณฺณีติ
อุทเก โอปิลาเปตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา ตีเร อฏฺสุ ฯ กหํ กุมาโรติ
วุตฺเต น มยํ กุมารํ ปสฺสาม เมฆํ อุฏฺิตํ ทิสฺวา อุทเก
นิมุชฺชิตฺวา ปุรโต อาคโต ภวิสฺสตีติ อมจฺจา รญฺโ สนฺติกํ
อคมํสุ ฯ ราชา กหํ เม ปุตฺโตติ ปุจฺฉิ ฯ น ชานาม เทว
เมเฆ อุฏฺิเต ปุรโต อาคโต ภวิสฺสตีติ สญฺายาคตมฺหาติ ฯ
ราชา ทฺวารํ วิวราเปตฺวา นทีตีรํ คนฺตฺวา วิจินถาติ ตตฺถ ตตฺถ
วิจินาเปสิ ฯ โกจิ กุมารํ นาทฺทส ฯ โสปิ โข เมฆนฺธกาเร
เทเว วสฺสนฺเต นทิยา วุยฺหมาโน เอกํ ทารุกฺขนฺธํ ทิสฺวา ตตฺถ
นิสีทิตฺวา มรณภยตชฺชิโต ปริเทวมาโน คจฺฉติ ฯ
     ตสฺมึ ปน กาเล พาราณสีวาสี เอโก เสฏฺี นทีตีเร
จตฺตาฬีสโกฏิธนํ นิทหิตฺวา ธนตณฺหาย ธนปิฏฺเ สปฺโป หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ
อปโรปิ ตสฺมึเยว ปเทเส ตึสโกฏิโย นิทหิตฺวา ธนตณฺหาย ตตฺเถว
อุนฺทุโร หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ เตสํ วสนฏฺานํ อุทกํ ปาวิสิ ฯ เต
อุทกสฺส ปวิฏฺมคฺเคเนว นิกฺขมิตฺวา โสตํ ฉินฺทนฺตา คนฺตฺวา ตํ
ราชกุมาเรน อภินิสินฺนํ รุกฺขกฺขนฺธํ ปตฺวา เอโก เอกํ โกฏึ  อิตโร
อิตรํ อารุยฺห ขนฺธปิฏฺเเยว นิปชฺชึสุ ฯ ตสฺสาเยว โข ปน
นทิยา ตีเร เอโก สิมฺพลิรุกฺโข อตฺถิ ฯ ตตฺเถโก สุวโปตโก
วสติ ฯ โสปิ รุกฺโข อุทเกน โธตมูโล นทีปิฏฺเ ปติ ฯ สุวโปตโก
เทเว วสฺสนฺเต อุปฺปติตฺวา คนฺตุํ อสกฺโกนฺโต คนฺตฺวา ตสฺเสว
ขนฺธสฺส เอกปสฺเส นิลียิ ฯ เอวํ เต จตฺตาโร ชนา เอกโต
วุยฺหมานา คจฺฉนฺติ ฯ
     โพธิสตฺโตปิ โข ตสฺมึ กาเล กาสีรฏฺเ อุทิจฺจพฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา วุฑฺฒิปฺปตฺโต อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา เอกสฺมึ
นทีนิวตฺตเน ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา วสติ ฯ โส อฑฺฒรตฺติกสมเย
จงฺกมมาโน ตสฺส ราชกุมารสฺส พลวปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา จินฺเตสิ
มาทิเส นาม เมตฺตานุทฺทยสมฺปนฺเน ตาปเส วสนฺเต เอตสฺส
ปุริสสฺส มรณํ อยุตฺตํ อุทกโต อุทฺธริตฺวา ตสฺส ชีวิตทานํ
ทสฺสามีติ ฯ โส ตํ มา ภายีติ อสฺสาเสตฺวา อุทกโสตํ ฉินฺทนฺโต
คนฺตฺวา ตํ ทารุกฺขนฺธํ เอกาย โกฏิยา คเหตฺวา อากฑฺฒนฺโต
นาคพโล ถามสมฺปนฺโน เอกเวเคน นทีตีรํ ปตฺวา กุมารํ อุกฺขิปิตฺวา
ตีเร ปติฏฺาเปสิ ฯ เต สปฺปาทโย ทิสฺวา อุกฺขิปิตฺวา อสฺสมปทํ
เนตฺวา อคฺคึ ชาเลตฺวา อิเม ทุพฺพลตราติ ปมํ สปฺปาทีนํ
สรีรํ เสเทตฺวา ปจฺฉา ราชกุมารสฺส สรีรํ เสเทตฺวา ตมฺปิ อโรคํ
กตฺวา อาหารํ เทนฺโตปิ ปมํ สปฺปาทีนเมว ทตฺวา ปจฺฉา ตสฺส
ผลาผลานิ อุปนาเมสิ ฯ ราชกุมาโร อยํ กูฏตาปโส มํ ราชกุมารํ
อคเณตฺวา ติรจฺฉานคตานํ สมฺมานํ กโรตีติ โพธิสตฺเต อาฆาตํ
พนฺธิ ฯ ตโต กติปาหจฺจเยน ปน สพฺเพสุปิ เตสุ ถามพลปฺปตฺเตสุ
นทิยา โอเฆ ปจฺฉินฺเน สปฺโป ตาปสํ วนฺทิตฺวา อาห ภนฺเต
ตุมฺเหหิ มยฺหํ มหาอุปกาโร กโต น โข ปนาหํ ทลิทฺโท
อสุกฏฺาเน เม จตฺตาฬีส หิรญฺโกฏิโย นิทหิตา ตุมฺหากํ ธเนน
กิจฺเจ สติ สพฺพเมตํ ธนํ ตุมฺหากํ ทาตุํ สกฺโกมิ ตํ านํ คนฺตฺวา
ทีฆาติ ปกฺโกเสยฺยาถาติ วตฺวา ปกฺกามิ ฯ อุนฺทุโรปิ ตเถว
ตาปสํ นิมนฺเตตฺวา อตฺเถ สติ อสุกฏฺาเน ตฺวา อุนฺทุราติ
ปกฺโกเสยฺยาถาติ วตฺวา ปกฺกามิ ฯ สุวโปตโก ปน ตาปสํ
วนฺทิตฺวา ภนฺเต มยฺหํ ธนํ นตฺถิ รตฺตสาลีหิ ปน โว อตฺเถ
สติ อสุกํ นาม มยฺหํ วสนฏฺานํ ตตฺถ คนฺตฺวา สุกาติ
ปกฺโกเสยฺยาถ อหํ าตกานํ อาโรเจตฺวา อเนกสกฏปูรมตฺตา
รตฺตสาลี อาหราเปตฺวา ทาตุํ สกฺโกมีติ วตฺวา ปกฺกามิ ฯ อิตโร
ปน มิตฺตทุพฺภิธมฺเมสุ ธมฺมตาย ยงฺกิญฺจิ อวตฺวา คนฺตุํ อยุตฺตํเอว
ตํ อตฺตโน สนฺติกํ อาคตํ มาเรสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ภนฺเต มยิ
รชฺเช ปติฏฺิเต อาคจฺเฉยฺยาถ อหํ โว จตูหิ ปจฺจเยหิ
อุปฏฺหิสฺสามีติ วตฺวา ปกฺกามิ ฯ โส คนฺตฺวา นจิรสฺเสว รชฺเช
ปติฏฺาสิ ฯ
     โพธิสตฺโต วีมํสิสฺสามิ ตาว เนติ ปมํ สปฺปสฺส สนฺติกํ
คนฺตฺวา อวิทูเร ตฺวา ทีฆาติ ปกฺโกสิ ฯ โส เอกวจเนเนว
นิกฺขมิตฺวา โพธิสตฺตํ วนฺทิตฺวา ภนฺเต อิมสฺมึ าเน จตฺตาฬีส
หิรญฺโกฏิโย ตา สพฺพาปิ นีหริตฺวา หรถาติ อาห ฯ โพธิสตฺโต
เอวมตฺถุ อุปฺปนฺเน กิจฺเจ ชานิสฺสามีติ ตํ นิวตฺตาเปตฺวา อุนฺทุรสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา สทฺทมกาสิ ฯ โสปิ โข ตเถว ปฏิปชฺชิ ฯ
โพธิสตฺโต ตมฺปิ นิวตฺตาเปตฺวา สุกสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา สุกาติ
ปกฺโกสิ ฯ โสปิ เอกวจเนเนว รุกฺขคฺคโต โอตริตฺวา โพธิสตฺตํ
วนฺทิตฺวา กึ ภนฺเต มยฺหํ าตกานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา หิมวนฺตปฺปเทสโต
ตุมฺหากํ สญฺชาตสาลี อาหราเปสฺสามีติ ปุจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต
อตฺเถ สติ ชานิสฺสามีติ ตมฺปิ นิวตฺตาเปตฺวา อิทานิ ราชานํ
ปริคฺคณฺหิสฺสามีติ คนฺตฺวา ราชุยฺยาเน วสิตฺวา ปุนทิวเส
อากปฺปสมฺปตฺตึ กตฺวา ภิกฺขาจารวตฺเตน นครํ ปาวิสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ
โสปิ มิตฺตทุพฺภิราชา อลงฺกตหตฺถิกฺขนฺธวรคโต มหนฺเตน ปริวาเรน
นครํ ปทกฺขิณํ กโรนฺโต โพธิสตฺตํ ทูรโตว ทิสฺวา อยํ โส
กูฏตาปโส มม สนฺติเก วสิตุกาโม อาคโต ยาว ปริสมชฺเฌ
อตฺตนา มยฺหํ กตคุณํ น ปกาเสสิ ตาวเทวสฺส สีสํ
ฉินฺทาเปสฺสามีติ ปุริเส โอโลเกตฺวา กึ กโรม เทวาติ วุตฺเต เอส
กูฏตาปโส มํ กิญฺจิ ยาจิตุกาโม อาคจฺฉติ มญฺเ เอตสฺส
กาฬกณฺณิตาปสสฺส มํ ปสฺสิตุํ อทตฺวาว เอตํ คเหตฺวา ปจฺฉาพาหุํ
พนฺธิตฺวา จตุกฺเก จตุกฺเก ปหรนฺตา นครา นีหริตฺวา อาฆาตเน
สีสมสฺส ฉินฺทิตฺวา สรีรํ สูเล อุตฺตาเสถาติ อาห ฯ เต สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา คนฺตฺวา นิรปราธํ มหาสตฺตํ พนฺธิตฺวา จตุกฺเก
จตุกฺเก ปหรนฺตา อาฆาตนํ เนตุํ อารภึสุ ฯ โพธิสตฺโต
ปหฏปหฏฏฺาเน อมฺมตาตาติ อกนฺทนฺโต นิพฺพิกาโร อิมํ คาถมาห
         สจฺจํ กิเรวมาหํสุ      นรา เอกจฺจิยา อิธ
         กฏฺ นิปฺผวิตํ เสยฺโย   น เตฺวเวกจฺจิโย นโรติ ฯ
     ตตฺถ สจฺจํ กิเรวมาหํสูติ อวิตถเมว กิร เอวํ วทนฺติ ฯ
นรา เอกจฺจิยา อิธาติ อิเธกจฺเจ ปณฺฑิตปุริสา ฯ กฏฺ นิปฺผวิตํ
เสยฺโยติ นทิยา วุยฺหมานํ สุกฺขทารุํ นิปฺผวิตํ อุตฺตาเรตฺวา ถเล
ปิตํ เสยฺโย สุนฺทรํ เอตนฺติ วทมานา เต ปุริสา สจฺจํ กิร
วทนฺติ ฯ กึการณา ฯ ตํ หิ ยาคุภตฺตาทีนํ ปจนตฺถาย สีตาตุรานํ
วิสีวนตฺถาย อญฺเปิ จ ปริสฺสยานํ หรณตฺถาย อุปการํ โหติ ฯ
น เตฺวเวกจฺจิโย นโรติ เอกจฺโจ ปน มิตฺตทุพฺภิ อกตญฺู ปาปปุริโส
โอเฆน วุยฺหมาโน หตฺเถ คเหตฺวา อุตฺตาริโต น เตฺวว วรํ
ตถาหิ อหํ อิมํ ปาปปุริสํ อุตฺตาเรตฺวา อิมํ อตฺตโน ทุกฺขํ
อาหรินฺติ ฯ
     เอวํ ปหฏปหฏฏฺาเน อิมํ คาถมาห ฯ ตํ สุตฺวา เย ตตฺถ
ปณฺฑิตปุริสา เต อาหํสุ กึ ปน โภ ปพฺพชิต ตยา อมฺหากํ
รญฺโ อตฺถิ โกจิ คุโณ กโตติ ฯ โพธิสตฺโต ตํ ปวุตฺตึ
อาโรเจตฺวา เอวมิมํ มโหฆโต อุตฺตาเรนฺโต อหเมว อตฺตโน
ทุกฺขํ อกาสึ น วต เม โปราณกปณฺฑิตานํ กตนฺติ อนุสฺสริตฺวา
เอวํ วทามีติ อาห ฯ ตํ สุตฺวา ขตฺติยพฺราหฺมณาทโย นครวาสิโน
ยฺวายํ มิตฺตทุพฺภิราชา เอวํ คุณสมฺปนฺนสฺส อตฺตโน ชีวิตทายกสฺส
คุณมตฺตมฺปิ น ชานาติ ตํ นิสฺสาย กุโต อมฺหากํ วุฑฺฒิ
คณฺหถ นนฺติ กุปิตา สมนฺตโต อุฏฺหิตฺวา อุสุสตฺติปาสาณ-
มุคฺคราทิปฺปหาเรหิ หตฺถิกฺขนฺธคตเมว นํ ฆาเตตฺวา ปาเท คเหตฺวา
กฑฺฒิตฺวา ปริกฺขาปิฏฺเ ฉฑฺเฑตฺวา โพธิสตฺตํ อภิสิญฺจิตฺวา รชฺเช
ปติฏฺาเปสุํ ฯ
     โส ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺโต ปน เอกทิวสํ สปฺปาทโย
ปริคฺคณฺหิตุกาโม มหนฺเตน ปริวาเรน สปฺปสฺส วสนฏฺานํ คนฺตฺวา
ทีฆาติ ปกฺโกสิ ฯ สปฺโป อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา อิทนฺเต สามิ
ธนํ คณฺหาติ อาห ฯ ราชา จตฺตาฬีสหิรญฺโกฏิธนํ อมจฺเจ
ปฏิจฺฉาเปตฺวา อุนฺทุรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อุนฺทุราติ ปกฺโกสิ ฯ
โสปิ อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ตึสโกฏิธนํ นิยฺยาเทสิ ฯ ราชา ตมฺปิ
อมจฺเจ ปฏิจฺฉาเปตฺวา สุกสฺส วสนฏฺานํ คนฺตฺวา สุกาติ
ปกฺโกสิ ฯ โสปิ อาคนฺตฺวา ปาเท วนฺทิตฺวา สามิ สาลี อาหรามีติ
อาห ฯ ราชา สาลีหิ อตฺเถ สติ อาหริสฺสสิ เอหิ คจฺฉามาติ
สตฺตติยา หิรญฺโกฏีหิ สทฺธึ เต ตโยปิ ชเน คาหาเปตฺวา นครํ
คนฺตฺวา ปาสาทวรมหาตลํ อารุยฺห ธนํ สงฺโคปาเปตฺวา สปฺปสฺส
วสนตฺถาย สุวณฺณนาฬึ อุนฺทุรสฺส ผลิกคุหํ สุกสฺส สุวณฺณปญฺชรํ
การาเปตฺวา สปฺปสฺส จ สุกสฺส จ โภชนตฺถาย เทวสิกํ
กาญฺจนตฏฺฏเก มธุลาเช อุนฺทุรสฺส คนฺธสาลิตณฺฑุเล ทาเปสิ ทานาทีนิ
ปุญฺานิ กโรติ ฯ เอวํ เตปิ จตฺตาโร ชนา ยาวชีวํ สมคฺคา
สมฺโมทมานา วิหริตฺวา ชีวิตกฺขเย ยถากมฺมํ อคมึสุ ฯ
     สตฺถา น ภิกฺขเว เทวทตฺโต อิทาเนว มยฺหํ วธาย
ปริสกฺกติ ปุพฺเพปิ ปริสกฺกิเยวาติ วตฺวา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา
อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ทุฏฺราชา เทวทตฺโต
อโหสิ สปฺโป สารีปุตฺโต อุนฺทุโร โมคฺคลฺลาโน สุโก อานนฺโท
ปจฺฉารชฺชปฺปตฺตธมฺมราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                    สจฺจํกิรชาตกํ ตติยํ ฯ
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๑๒๙-๑๓๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=2576&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=2576&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=73
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=480
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=468
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=468
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27