อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๒. สีลวนาคชาตกํ
     อกตญฺญุสฺส โปสสฺสาติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต เทวทตฺตํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ธมฺมสภายํ หิ ภิกฺขู อาวุโส เทวทตฺโต อกตญฺญู ตถาคตสฺส
คุเณ น ชานาตีติ กเถนฺตา นิสีทึสุ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา
กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย
นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว เทวทตฺโต อกตญฺญู ปุพฺเพปิ
อกตญฺญูเยว น กทาจิ มยฺหํ คุณํ ชานาตีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
หิมวนฺตปฺปเทเส หตฺถิโยนิยํ นิพฺพตฺติ ฯ โส มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมนฺโต
สพฺพเสโต อโหสิ รชตปุญฺชสนฺนิโภ ฯ อกฺขีนิ ปนสฺส มณิคุฬสทิสานิ
ปญฺญายมานานิ ปญฺจปฺปสาทานิ อเหสุํ มุขํ รตฺตกมฺพลสทิสํ
โสณฺฑํ สุวณฺณพินฺทุปฺปฏิมณฺฑิตํ รชตทามํ วิย จตฺตาโร
ปาทา กตลาขารสปริกมฺมา วิย เอวมสฺส ทสหิ ปารมีหิ อลงฺกโต
รูปโสภคฺคปฺปตฺโต อตฺตภาโว อโหสิ ฯ อถ นํ วิญฺญุตํ ปตฺตํ
สกลหิมวนฺเต วารณา สนฺนิปติตฺวา อุปฏฺฐหนฺตา วิจรึสุ ฯ เอวํ
โส อสีติสหสฺสวารณปริวาโร หิมวนฺตปฺปเทเส วสมาโน อปรภาเค
คเณ โทสํ ทิสฺวา คณมฺหา กายวิเวกํ คนฺตฺวา เอกโกว อรญฺญวาสํ
กปฺเปสิ ฯ สีลวนฺตตาย จ ปนสฺส สีลวนาคราชาเตฺวว นามํ
อโหสิ ฯ
     อเถโก พาราณสีวาสิโก วนจรโก หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อตฺตโน
อาชีวภณฺฑกํ คเวสมาโน ทิสา ววฏฺฐเปตุํ อสกฺโกนฺโต มคฺคมูฬฺโห
หุตฺวา มรณภยภีโต พาหา ปคฺคยฺห ปริเทวมาโน วิจรติ ฯ
โพธิสตฺโต ตสฺส ตํ ปริเทวิตํ สุตฺวา อิมํ ปุริสํ ทุกฺขา โมเจสฺสามีติ
การุญฺญโจทิโต ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ โส ตํ ทิสฺวาว ภีโต
ปลายิ ฯ โพธิสตฺโต  ตํ ปลายนฺตํ ทิสฺวา ตเถว อฏฺฐาสิ ฯ โส
ปุริโส โพธิสตฺตํ ฐิตํ ทิสฺวา อฏฺฐาสิ ฯ โพธิสตฺโต ปุน อคมาสิ ฯ
โส ปุน ปลายิตฺวา ตสฺส ฐิตกาเล ฐตฺวา จินฺเตสิ อยํ วารโณ
มม ปลายนกาเล ติฏฺฐติ ฐิตกาเล อาคจฺฉติ นายํ มยฺหํ
อนตฺถกาโม อิมมฺหา ปน มํ ทุกฺขา โมเจตุกาโม ภวิสฺสตีติ ฯ สูโร
หุตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตํ อุปสงฺกมิตฺวา กสฺมา โภ
ตฺวํ ปุริส ปริเทวมาโน วิจรสีติ ปุจฺฉิ ฯ สามิ ทิสา ววฏฺฐเปตุํ
อสกฺโกนฺโต มคฺคมูฬฺโห หุตฺวา มรณภเยนาติ ฯ อถ นํ โพธิสตฺโต
อตฺตโน วสนฏฺฐานํ เนตฺวา กติปาหํ ผลาผเลหิ สนฺตปฺเปตฺวา
โภ ปุริส มา ภายิ อหํ ตํ มนุสฺสปถํ เนสฺสามีติ ฯ อตฺตโน
ปิฏฺเฐ นิสีทาเปตฺวา มนุสฺสปถํ ปาเปสิ ฯ อถ โข โส มิตฺตทุพฺภิปุริโส
สเจ โกจิ ปุจฺฉิสฺสติ อาจิกฺขิตพฺพํ ภวิสฺสตีติ โพธิสตฺตสฺส ปิฏฺเฐ
นิสินฺโนเยว รุกฺขนิมิตฺตํ ปพฺพตนิมิตฺตํ อุปธาเรนฺโตว คจฺฉติ ฯ
อถ นํ โพธิสตฺโต อรญฺญา นีหริตฺวา พาราณสีคมิกมหามคฺเค
ฐเปตฺวา โภ ปุริส อิมินา มคฺเคน คจฺฉ มยฺหํ ปน วสนฏฺฐานํ
ปุจฺฉิโตปิ มา กสฺสจิ อาจิกฺขาติ ตํ อุยฺโยเชตฺวา อตฺตโน
วสนฏฺฐานํเยว อคมาสิ ฯ
     อถ โส ปุริโส พาราณสึ คนฺตฺวา อนุวิจรนฺโต ทนฺตการวีถึ
ปตฺวา ทนฺตกาเร ทนฺตวิกติโย กุรุมาเน ทิสฺวา กึ ปน โภ
ชีวทนฺตมฺปิ ลภิตฺวา คณฺเหยฺยาถาติ ฯ โภ กึ วทสิ ชีวทนฺโต
นาม มตหตฺถิทนฺตโต มหคฺฆตโรติ ฯ เตนหิ อหํ โว ชีวทนฺตํ
อาหริสฺสามีติ ปาเถยฺยํ คเหตฺวา ขรกกจํ อาทาย โพธิสตฺตสฺส
วสนฏฺฐานํ อคมาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตํ ทิสฺวา กิมตฺถํ อาคโตสีติ
ปุจฺฉิ ฯ อหํ สามิ ทุคฺคโต กปโณ ชีวิตุํ อสกฺโกนฺโต
ตุมฺเห ทนฺตขณฺฑํ ยาจิตฺวา สเจ ทสฺสถ ตํ อาทาย คนฺตฺวา
วิกฺกิณิตฺวา เตน มูเลน ชีวิสฺสามีติ อาคโตติ ฯ โหตุ โภ ทนฺตํ
เต ทสฺสามิ สเจ ทนฺตกปฺปนตฺถาย กกจํ อตฺถีติ ฯ กกจํ
คเหตฺวา อาคโตมฺหิ สามีติ ฯ เตนหิ ทนฺเต กกเจน กนฺติตฺวา
อาทาย คจฺฉาหีติ โพธิสตฺโต ปาเท สมฺมิญฺชิตฺวา โคนิสินฺนกํ
นิสีทิ ฯ โส ตสฺส เทฺวปิ อคฺคทนฺเต ฉินฺทิ ฯ โพธิสตฺโต เต
ทนฺเต โสณฺฑาย คเหตฺวา โภ ปุริส นาหํ อิเม มยฺหํ อปฺปิยา
อมนาปาติ ทมฺมิ อิเมหิ ปน เม ทนฺเตหิ สตคุเณน สหสฺสคุเณน
สตสหสฺสคุเณน สพฺพธมฺมปฺปฏิเวธสมตฺถํ สพฺพญฺญุตญาณํ ปิยตรํ
ตสฺส เม อิทํ ทนฺตทานํ สพฺพญฺญุตญาณปฺปฏิวิชฺฌนตฺถาย  โหตูติ
สพฺพญฺญุตญาณสฺส ปณิธานํ กตฺวา ทนฺตยุคลํ อทาสิ ฯ
     โส ตํ อาทาย คนฺตฺวา วิกฺกิณิตฺวา ตสฺมึ มูเล ขีเณ ปุน
โพธิสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา สามิ ตุมฺหากํ ทนฺเต วิกฺกิณิตฺวา
ลทฺธมูลํ มยฺหํ อิณโสธนมตฺตเมว ชาตํ อวเสสทนฺเต เม
เทถาติ อาห ฯ โพธิสตฺโต สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปุริมนเยเนว
กปฺปาเปตฺวา อวเสสทนฺเต อทาสิ ฯ โสปิ เต วิกฺกิณิตฺวา ปุน
อาคนฺตฺวา สามิ ชีวิตุํ น สกฺโกมิ มูลทาฐา เม เทหีติ อาห ฯ
โพธิสตฺโต สาธูติ วตฺวา ปุริมนเยเนว นิสีทิ ฯ โส ปาปปุริโส
มหาสตฺตสฺส รชตทามสทิสํ โสณฺฑํ มทฺทมาโน เกลาสกูฏสทิสํ
กุมฺภํ อภิรุหิตฺวา อุโภ โกฏิโย ปณฺหิยา ปหรนฺโต มํสํ วิยูหิตฺวา
กุมฺภา โอรุยฺห กกเจน มูลทาฐา กปฺเปตฺวา ปกฺกามิ ฯ
โพธิสตฺตสฺส ทสฺสนูปจารํ วิชหนฺเตเยว ปน ตสฺมึ ปาปปุริเส
จตุนฺนหุตาธิกทฺวิโยชนสตสหสฺสพหลา ฆนปฐวี สิเนรุยุคนฺธราทโย
มหาภาเร ทุคฺคนฺธเชคุจฺฉานิ คูถมุตฺตาทีนิ จ ธาเรตุํ สมตฺถาปิ ตสฺส
อคุณราสึ ธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี วิย ภิชฺชิตฺวา วิวรมทาสิ ฯ ตาวเทว
อวีจิมหานิรยโต ชาลา นิกฺขมิตฺวา ตํ มิตฺตทุพฺภิปุริสํ กุลทตฺติเกน
กมฺพเลน ปารุปนฺตี วิย ปริกฺขิปิตฺวา คณฺหิ ฯ เอวํ ตสฺส
ปาปปุคฺคลสฺส ปฐวึ ปวิฏฺฐกาเล ตสฺมึ วนสณฺเฑ อธิวฏฺฐา
รุกฺขเทวตา อกตญฺญุํ มิตฺตทุพฺภิปุคฺคลํ อิมํ จกฺกวตฺติรชฺชํ ทตฺวาปิ
โตเสตุํ น สกฺโกตีติ วนํ อุนฺนาเทตฺวา ธมฺมํ เทสยมานา อิมํ คาถมาห
         อกตญฺญุสฺส โปสสฺส    นิจฺจํ วิวรทสฺสิโน
         สพฺพญฺเจ ปฐวึ ทชฺชา  เนว นํ อภิราธเยติ ฯ
     ตตฺถ อกตญฺญุสฺสาติ อตฺตโน กตคุณํ อชานนฺตสฺส ฯ
โปสสฺสาติ ปุริสสฺส ฯ วิวรทสฺสิโนติ ฉิทฺทเมว โอกาสเมว
โอโลเกนฺตสฺส ฯ สพฺพญฺเจ ปฐวึ ทชฺชาติ สเจปิ ตาทิสสฺส ปุคฺคลสฺส
สกลํ จกฺกวตฺติรชฺชํ อิมํ วา ปน มหาปฐวึ ปริวตฺเตตฺวา ปฐโวชํ
ทเทยฺย ฯ เนว นํ อภิราธเยติ เอวํ กโรนฺโตปิ อกตญฺญุํ
เอวรูปํ กตคุณวิทฺธํสนํ โกจิ ปริโตเสตุํ วา ปสาเทตุํ วา น
สกฺกุเณยฺยาติ อตฺโถ ฯ
     เอวํ สา เทวตา วนํ อุนฺนาเทตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ ฯ โพธิสตฺโต
ยาวตายุกํ ฐตฺวา ยถากมฺมํ อคมาสิ ฯ
     สตฺถา น ภิกฺขเว เทวทตฺโต อิทาเนว อกตญฺญู ปุพฺเพปิ
อกตญฺญูเยวาติ อิทํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา มิตฺตทุพฺภิปุริโส เทวทตฺโต อโหสิ
รุกฺขเทวตา สารีปุตฺโต สีลวนาคราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                   สีลวนาคชาตกํ ทุติยํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๑๒๔-๑๒๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=2480&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=2480&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=72
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=475
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=463
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=463
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27