อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                    ๘. วรณวคฺควณฺณนา
                        ------
                      ๑. วรณชาตกํ
     โย ปุพฺเพ กรณียานีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
กุฏุมฺพิกปุตฺตติสฺสตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เอกสฺมึ กิร ทิวเส สาวตฺถีวาสิโน อญฺมญฺ สหายกา
ตึสมตฺตา กุลปุตฺตา คนฺธปุปฺผวตฺถาทีนิ คเหตฺวา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ
สุณิสฺสามาติ มหาชนปริวุตา เชตวนํ คนฺตฺวา นาคมาฬกวิสาลมาฬกาทีสุ
โถกํ นิสีทิตฺวา สายณฺหสมเย สตฺถริ สุรภิคนฺธวาสิตาย
คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา ธมฺมสภํ คนฺตฺวา อลงฺกตพุทฺธาสเน
นิสินฺเน สปริวารา ธมฺมสภํ คนฺตฺวา สตฺถารํ คนฺธปุปฺเผหิ ปูเชตฺวา
จกฺกงฺกิตตเลสุ ผุลฺลปฺปทุมสสฺสิริเกสุ ปาเทสุ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสินฺนา ธมฺมํ สุณึสุ ฯ อถ เนสํ เอตทโหสิ ยถา ยถา
โข มยํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาม ปพฺพเชยฺยามาติ ฯ
เต ตถาคตสฺส ธมฺมสภาโต นิกฺขนฺตกาเล ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจึสุ ฯ เตสํ สตฺถา ปพฺพชฺชํ อทาสิ ฯ
เต อาจริยุปชฺฌาเย อาราเธตฺวา อุปสมฺปทํ ลภิตฺวา ปญฺจ วสฺสานิ
อาจริยุปชฺฌายานํ สนฺติเก วสิตฺวา เทฺว มาติกา ปคุณา กตฺวา
กปฺปิยากปฺปิยํ ตฺวา ติสฺโส อนุโมทนา อุคฺคณฺหิตฺวา จีวรานิ
สิพฺเพตฺวา รชิตฺวา สมณธมฺมํ กริสฺสามาติ อาจริยุปชฺฌาเย
อาปุจฺฉิตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา
มยํ ภนฺเต ภเวสุ อุกฺกณฺิตฺวา ชาติชราพฺยาธิมรณภีตา เตสํ
โน สํสารปริโมจนตฺถาย กมฺมฏฺานํ กเถถาติ ยาจึสุ ฯ สตฺถา
เตสํ อฏฺตฺตึสาย กมฺมฏฺาเนสุ สปฺปายํ วิทิตฺวา เอกํ กมฺมฏฺานํ
กเถสิ ฯ เต สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา สตฺถารํ
วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปริเวณํ คนฺตฺวา อาจริยุปชฺฌาเย
โอโลเกตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย สมณธมฺมํ กริสฺสามาติ นิกฺขมึสุ ฯ
     อถ เตสํ อพฺภนฺตเร เอโก ภิกฺขุ นาเมน กุฏุมฺพิกปุตฺตติสฺสตฺเถโร
นาม กุสีโต หีนวิริโย รสคิทฺโธ ฯ โส เอวํ
จินฺเตสิ อหํ เนว อรญฺเ วสิตุํ น ภิกฺขาจริยาย ยาเปตุํ
สกฺขิสฺสามิ โก เม คมเนน อตฺโถ นิวตฺติสฺสามีติ ฯ โส
วิริยํ โอสฺสชฺชิตฺวา เต ภิกฺขู อนุคนฺตฺวา นิวตฺติ ฯ เตปิ โข
ภิกฺขู โกสเลสุ จาริกํ จรมานา อญฺตรํ ปจฺจนฺตคามํ คนฺตฺวา
ตํ อุปนิสฺสาย เอกสฺมึ อรญฺายตเน วสฺสํ อุปคนฺตฺวา อนฺโตเตมาสํ
อปฺปมตฺตา ฆเฏนฺตา วายมนฺตา วิปสฺสนาคพฺภํ คาหาเปตฺวา ปวึ
อุนฺนาทยมานา อรหตฺตํ ปตฺวา วุฏฺวสฺสา ปวาเรตฺวา ปฏิลทฺธคุณํ
สตฺถุ อาโรเจสฺสามาติ ตโต นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน เชตวนํ คนฺตฺวา
ปตฺตจีวรํ ปฏิสาเมตฺวา อาจริยุปชฺฌาเย ทิสฺวา ตถาคตํ ทฏฺุกามา
สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺ วานิสีทึสุ ฯ สตฺถา เตหิ สทฺธึ
มธุรปฺปฏิสนฺถารํ อกาสิ ฯ เต กตปฺปฏิสนฺถารา อตฺตนา ลทฺธคุณํ
ตถาคตสฺส อาโรเจสุํ ฯ สตฺถา เต ภิกฺขู ปสํสิ ฯ กุฏุมฺพิกปุตฺตติสฺสตฺเถโร
สตฺถารํ เตสํ คุณกถํ กเถนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ สมณธมฺมํ
กาตุกาโม ชาโต ฯ เตปิ โข ภิกฺขู มยํ ภนฺเต ตเมว อรญฺวาสํ
คนฺตฺวา วสิสฺสามาติ สตฺถารํ อาปุจฺฉึสุ ฯ สตฺถา สาธูติ อนุชานิ ฯ
เต สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ปริเวณํ อคมํสุ ฯ อถ โส กุฏุมฺพิกปุตฺตติสฺสตฺเถโร
รตฺติภาคสมนนฺตเร อจฺจารทฺธวิริโย หุตฺวา อติเวเคน
สมณธมฺมํ กโรนฺโต มชฺฌิมยามสมนนฺตเร อาลมฺพนผลกํ นิสฺสาย
ิตโกว นิทฺทายนฺโต ปริวตฺติตฺวา ปติ ฯ อูรุฏฺิ ตสฺส ภิชฺชิ ฯ
เวทนา มหนฺตา ชาตา ฯ เตสํ ภิกฺขูนํ ตํ ปฏิชคฺคนฺตานํ คมนํ
น สมฺปชฺชิ ฯ อถ เน อุปฏฺานเวลาย อาคเต สตฺถา ปุจฺฉิ
นนุ ตุมฺเห ภิกฺขเว เสฺว คมิสฺสามาติ หิยฺโย อาปุจฺฉถาติ ฯ
อาม ภนฺเต อปิจ โข ปน อมฺหากํ สหายโก กุฏุมฺพิกปุตฺตติสฺสตฺเถโร
อกาเล อติเวเคน สมณธมฺมํ กโรนฺโต นิทฺทาภิภูโต
ปริวตฺติตฺวา ปติโต อูรุฏฺิ จสฺส ภินฺนํ ตํ นิสฺสาย อมฺหากํ
คมนํ น สมฺปชฺชตีติ ฯ สตฺถา น ภิกฺขเว อิทาเนเวส อตฺตโน
หีนวิริยภาเวน อกาเล อติเวเคน วิริยํ กโรนฺโต ตุมฺหากํ คมนนฺตรายํ
กโรติ ปุพฺเพเปส ตุมฺหากํ คมนนฺตรายํ อกาสิเยวาติ วตฺวา เตหิ
ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต คนฺธารรฏฺเ ตกฺกสิลายํ โพธิสตฺโต ทิสาปาโมกฺโข
อาจริโย หุตฺวา ปญฺจ มาณวกสตานิ สิปฺปํ อุคฺคณฺหาเปสิ ฯ
อถสฺส เต มาณวกา เอกทิวสํ ทารุอาหรณตฺถาย อรญฺ คนฺตฺวา
ทารูนิ อุทฺธรึสุ ฯ เตสํ อนฺตเร เอโก กุสีตมาณโว มหนฺตํ วรณรุกฺขํ
ทิสฺวา สุกฺขรุกฺโข เอโสติ สญฺาย มุหุตฺตํ ตาว นิปชฺชิตฺวา
ปจฺฉา รุกฺขํ อภิรุหิตฺวา ทารูนิ ปาเตตฺวา อาทาย คมิสฺสามีติ
อุตฺตรสาฏกํ ปฏฺริตฺวา นิปชฺชิตฺวา กากจฺฉมาโน นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ
อิตเร มาณวกา ทารุกลาเป พนฺธิตฺวา อาทาย คจฺฉนฺตา ตํ
ปาเทน ปิฏฺิยํ ปหริตฺวา ปโพเธตฺวา อคมึสุ ฯ กุสีตมาณโว
อุฏฺาย อกฺขีนิ ปุญฺฉิตฺวา อวิคตนิทฺโท วรณรุกฺขํ อภิรุหิตฺวา
สาขํ คเหตฺวา อตฺตโน อภิมุขํ อากฑฺฒิตฺวา ภญฺชนฺโต ภิชฺชิตฺวา
อุฏฺิตโกฏิยา อตฺตโน อกฺขึ ภินฺทาเปตฺวา เอเกน หตฺเถน ตํ
ปิธาย เอเกน หตฺเถน อลฺลทารูนิ ภญฺชิตฺวา รุกฺขโต โอรุยฺห
ทารุกลาปํ พนฺธิตฺวา อุกฺขิปิตฺวา เวเคน คนฺตฺวา เตหิ ปาติตานํ
ทารูนํ อุปริ ปาเตสิ ฯ ตํ ทิวสญฺจ ชนปทคามกโต เอกํ กุลํ
เสฺว พฺราหฺมณวาจกํ กริสฺสามาติ อาจริยํ นิมนฺเตสิ ฯ อาจริโย
มาณวเก อาห ตาตา เสฺว เอกํ คามกํ คนฺตพฺพํ ตุมฺเห ปน
นิราหารา น สกฺขิสฺสถ คนฺตุํ ปาโตว ยาคุํ ปจาเปตฺวา ตตฺถ
คนฺตฺวา อตฺตนา ลทฺธโกฏฺาสญฺจ อมฺหากํ ปตฺตโกฏฺาสญฺจ สพฺพํ
อาทาย อาคจฺฉถาติ ฯ เต ปาโตว ยาคุปจนตฺถาย ทาสึ อุฏฺาเปตฺวา
ขิปฺปํ โน ยาคุํ ปจาหีติ อาหํสุ ฯ สา ทารูนิ คณฺหนฺตี อุปริฏฺิตานิ
อลฺลวรณทารูนิ คเหตฺวา ปุนปฺปุนํ มุขวาตํ ททมานาปิ อคฺคึ
อุชฺชาเลตุํ อสกฺโกนฺตี สุริยํ อุฏฺาเปสิ ฯ มาณวกา อติทิวา
ชาตา อิทานิ น สกฺกา คนฺตุนฺติ อาจริยสฺส สนฺติเก อคมํสุ ฯ
อาจริโย กึ ตาตา น คตตฺถาติ ฯ อาม อาจริย น คตมฺหาติ ฯ
กึการณาติ ฯ อสุโก นาม กุสีตมาณโว อมฺเหหิ สทฺธึ ทารูนํ
อตฺถาย อรญฺ คนฺตฺวา วรณรุกฺขมูเล นิทฺทายิตฺวา ปจฺฉา
เวเคนารุหิตฺวา อกฺขีนิ ภินฺทาเปตฺวา อลฺลวรณทารูนิ อาหริตฺวา
อมฺเหหิ อานีตทารูนํ อุปริ ปกฺขิปิ ยาคุปาจิกา ตานิ สุกฺขทารุสญฺาย
คเหตฺวา ยาว สุริยุคฺคมนา อุชฺชาเลตุํ นาสกฺขิ อิมินา
การเณน คมนนฺตราโย ชาโตติ ฯ อาจริโย มาณเวน กตกมฺมํ
สุตฺวา อนฺธพาลานํ กมฺมํ นิสฺสาย เอวรูปา ปริหานิ โหตีติ วตฺวา
อิมํ คาถมาห
         โย ปุพฺเพ กรณียานิ    ปจฺฉา โส กาตุมิจฺฉติ
         วรณกฏฺ ภญฺโชว      ส ปจฺฉา อนุตปฺปตีติ ฯ
     ตตฺถ ส ปจฺฉา อนุตปฺปตีติ  โยโกจิ ปุคฺคโล อิทํ ปุพฺเพ
กตฺตพฺพํ อิทํ ปจฺฉาติ อวีมํสิตฺวา ปุพฺเพ กรณียานิ ปมเมว
กตฺตพฺพกมฺมานิ ปจฺฉา กโรติ อยํ วรณกฏฺภญฺโช อมฺหากํ
มาณวโก วิย โส พาลปุคฺคโล ปจฺฉา อนุตปฺปติ โสจติ
ปริเทวตีติ อตฺโถ ฯ
     เอวํ โพธิสตฺโต อนฺเตวาสิกานํ อิมํ การณํ กเถตฺวา ทานาทีนิ
ปุญฺานิ กตฺวา ชีวิตปริโยสาเน ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา น ภิกฺขเว อิทาเนว ตุมฺหากํ คมนนฺตรายํ กโรติ
ปุพฺเพปิ อกาสิเยวาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา อกฺขิเภทปฺปตฺโต มาณโว
อูรุเภทปฺปตฺตภิกฺขุ อโหสิ เสสมาณวา พุทฺธปริสา อาจริโย พฺราหฺมโณ
ปน อหเมวาติ ฯ
                     วรณชาตกํ ปมํ ฯ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๑๑๙-๑๒๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=2373&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=2373&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=71
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=469
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=457
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=457
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27