ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                ๔๕๖. ๖. มหาปชาปติโคตมีเถรีคาถาวณฺณนา
      พุทฺธวีร นโม ตฺยตฺถูติอาทิกา มหาปชาปติโคตมิยา คาถา.
      อยมฺปิ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา
วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุนึ รตฺตญฺญูนํ
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถตฺวา ๑- ยาวชีวํ
ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา กสฺสปสฺส จ
ภควโต อนฺตเร อมฺหากญฺจ ภควโต พุทฺธสุญฺเญ โลเก พาราณสิยํ ปญฺจนฺนํ
ทาสิสตานํ เชฏฺฐิกา หุตฺวา นิพฺพตฺติ. อถ สา วสฺสูปนายิกสมเย ปญฺจ ปจฺเจกพุทฺเธ
นนฺทมูลกปพฺภารโต อิสิปตเน โอตริตฺวา นคเร ปิณฺฑาย จริตฺวา อิสิปตนเมว
คนฺตฺวา วสฺสูปนายิกสมเย กุฏิยา อตฺถาย หตฺถกมฺมํ ปริเยสนฺเต ทิสฺวา ตา
ทาสิโย จ ตาสํ อตฺตโน อตฺตโน จ สามิเก สมาทเปตฺวา ๒- จงฺกมนาทิ ๓- ปริวาร-
สมฺปนฺนา ปญฺจ กุฏิโย กาเรตฺวา มญฺจปีฐปานียปริโภชนียภาชนาทีนิ อุปฏฺฐเปตฺวา
ปจฺเจกพุทฺเธ เตมาสํ ตตฺเถว วสนตฺถาย ปฏิญฺญํ กาเรตฺวา วารภิกฺขํ ปฏฺฐเปสุํ.
@เชิงอรรถ:  ม.,อิ. ปฏฺฐเปตฺวา   ม. สมาทิยิตฺวา   ฉ.ม. จงฺกมาทิ...
ยา อตฺตโน วารทิวเส ภิกฺขํ ทาตุํ น สกฺโกติ, ตสฺสา สยํ สกเคหโต นีหริตฺวา
เทติ. เอวํ เตมาสํ ปฏิชคฺคิตฺวา ปวารณาย สมฺปตฺตาย เอเกกํ ทาสึ ๑- เอเกกํ
สาฏกํ วิสฺสชฺชาเปสิ. ปญฺจ สาฏกสตานิ ๒- อเหสุํ. ตานิ ปริวตฺตาเปตฺวา ปญฺจนฺนํ
ปจฺเจกพุทฺธานํ ติจีวรานิ กตฺวา อทาสิ. ปจฺเจกพุทฺธา ตาสํ ปสฺสนฺตีนํเยว อากาเสน
คนฺธมาทนปพฺพตํ อคมํสุ.
      ตาปิ สพฺพา ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺตึสุ. ตาสํ เชฏฺฐิกา
ตโต จวิตฺวา พาราณสิยา อวิทูเร เปสการคาเม เปสการเชฏฺฐกสฺส เคเห
นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา ปทุมวติยา ปุตฺเต ปญฺจสเต ปจฺเจกพุทฺเธ ทิสฺวา
สมฺปิยายมานา สพฺเพ วนฺทิตฺวา ภิกฺขํ อทาสิ. เต ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา คนฺธมาทนเมว
อคมํสุ. สาปิ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อมฺหากํ สตฺถุ
นิพฺพตฺติโต ปุเรตรเมว เทวทหนคเร มหาสุปฺปพุทฺธสฺส เคเห ปฏิสนฺธึ คณฺหิ,
โคตมีติสฺสา โคตฺตาคตเมว นามํ อโหสิ. มหามายาย กนิฏฺฐภคินี. ลกฺขณปาฐกาปิ
"อิมาสํ ทฺวินฺนมฺปิ กุจฺฉิยํ วสิตา ทารกา จกฺกวตฺติโน ภวิสฺสนฺตี"ติ พฺยากรึสุ.
สุทฺโธทนมหาราชา วยปฺปตฺตกาเล เทฺวปิ มงฺคลํ กตฺวา อตฺตโน ฆรํ อภิเนสิ.
      อปรภาเค อมฺหากํ สตฺถริ อุปฺปชฺชิตฺวา ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺเก อนุปุพฺเพน
ตตฺถ ตตฺถ เวเนยฺยานํ อนุคฺคหํ กโรนฺเต เวสาลึ อุปนิสฺสาย กูฏาคารสาลายํ
วิหรนฺเต สุทฺโธทนมหาราชา เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา อรหตฺตํ สจฺฉิกตฺวา ปรินิพฺพายิ.
อถ มหาปชาปติโคตมี ปพฺพชิตุกามา หุตฺวา สตฺถารํ เอกวารํ ปพฺพชฺชํ ยาจมานา
อลภิตฺวา ทุติยวารํ เกเส ฉินฺทาเปตฺวา กาสายานิ อจฺฉาเทตฺวา กลหวิวาท-
สุตฺตนฺตเทสนาย ปริโยสาเน ๓- นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตุกามานํ ปญฺจสตานํ สกฺยกุมารานํ
ปาทปริจาริกาหิ สทฺธึ เวสาลึ คนฺตฺวา อานนฺทตฺเถรํ สตฺถารํ ยาจาเปตฺวา อฏฺฐหิ
ครุธมฺเมหิ ๔- ปพฺพชฺชญฺจ อุปสมฺปทญฺจ ปฏิลภิ. อิตรา ปน สพฺพาปิ เอกโต
อุปสมฺปนฺนา อเหสุํ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปเนตํ วตฺถุ ปาฬิยํ ๕- อาคตเมว.
@เชิงอรรถ:  สี. เอเกกา ทาสี   ฉ.ม. ปญฺจถูลสาฏกสตานิ   ขุ.สุ. ๒๕/๘๖๙/๕๐๓
@ องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๑๔๑/๒๘๑   วิ.จูฬ. ๗/๔๐๔/๒๓๗, องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๑๔๑/๒๘๑
      เอวํ อุปสมฺปนฺนา ปน มหาปชาปติโคตมี สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. อถสฺสา สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิ. สา สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ
คเหตฺวา ภาวนมนุยุญฺชนฺตี นจิรสฺเสว อภิญฺญาปฏิสมฺภิทาปริวารํ อรหตฺตํ ปาปุณิ.
เสสา ปน ปญฺจสตา ภิกฺขุนิโย นนฺทโกวาทปริโยสาเน ๑- ฉฬภิญฺญา อเหสุํ. อเถกทิวสํ
สตฺถา เชตวเน มหาวิหาเร อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน ภิกฺขุนิโย ฐานนฺตเร ฐเปนฺโต
มหาปชาปติโคตมึ รตฺตญฺญูนํ ภิกฺขุนีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ. สา ผลสุเขน นิพฺพานสุเขน
จ วีตินาเมนฺตี กตญฺญุตาย ฐตฺวา เอกทิวสํ สตฺถุ คุณาภิตฺถวนปุพฺพกอุปการก-
วิภาวนามุเขน ๒- อญฺญํ พฺยากโรนฺตี:-
       [๑๕๗] "พุทฺธวีร นโม ตฺยตฺถุ       สพฺพสตฺตานมุตฺตม
              โย มํ ทุกฺขา ปโมเจสิ     อญฺญญฺจ พหุกํ ชนํ.
       [๑๕๘]  สพฺพทุกฺขํ ปริญฺญาตํ        เหตุตณฺหา วิโสสิตา
              ภาวิตฏฺฐงฺคิโก ๓- มคฺโค   นิโรโธ ผุสิโต มยา.
       [๑๕๙]  มาตา ปุตฺโต ปิตา ภาตา   อยฺยกา จ ปุเร อหุํ
              ยถาภุจฺจํ อชานนฺตี        สํสรึหํ อนิพฺพิสํ.
       [๑๖๐]  ทิฏฺโฐ หิ เม โส ภควา    อนฺติโมยํ สมุสฺสโย
              วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร       นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
       [๑๖๑]  อารทฺธวีริเย ปหิตตฺเต     นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม
              สมคฺเค สาวเก ปสฺเส     เอสา พุทฺธาน วนฺทนา.
       [๑๖๒]  พหูนํ วต อตฺถาย         มายา ชนยิ โคตมํ
              พฺยาธิมรณตุนฺนานํ         ทุกฺขกฺขนฺธํ พฺยปานุที"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
@เชิงอรรถ:  ม.อุ. ๑๔/๓๙๘/๓๔๔  สี....ปุพฺพงฺคมูปการวิภาวนามุเขน
@ สี.,ม.,อิ. อริยฏฺฐงฺคิโก, ฉ. ภาวิโต อฏฺฐงฺคิโก
      ตตฺถ พุทฺธวีราติ จตุสจฺจพุทฺเธสุ วีร, สพฺพพุทฺธา หิ ๑- อุตฺตมวีริเยหิ
จตุสจฺจพุทฺเธหิ วา จตุพฺพิธสมฺมปฺปธานวีริยนิปฺผตฺติยา วิชิตวิชยตฺตา วีรา นาม.
ภควา ปน วีริยปารมิปาริปูริยา จตุรงฺคสมนฺนาคตวีริยาธิฏฺฐาเนน สาติสยจตุพฺพิธ-
สมฺมปฺปธานกิจฺจนิปฺผตฺติยา ตสฺสา จ เวเนยฺยสนฺตาเน สมฺมเทว ปติฏฺฐาปิตตฺตา
วิเสสโต วีริยยุตฺตตาย วีโรติ วตฺตพฺพตํ อรหติ. นโม ตฺยตฺถูติ นโม นมกฺกาโร เต
โหตุ. สพฺพสตฺตานมุตฺตมาติ อปทาทิเภเทสุ สตฺเตสุ สีลาทิคุเณหิ อุตฺตม ภควา.
ตเทกเทสํ สตฺถุปการคุณํ ทสฺเสตุํ "โย มํ ทุกฺขา ปโมเจสิ, อญฺญญฺจ พหุกํ ชนนฺ"ติ
วตฺวา อตฺตโน ทุกฺขา ปมุตฺตภาวํ ๒- วิภาเวนฺตี "สพฺพทุกฺขนฺ"ติ คาถมาห.
      ปุน ยโต ปโมเจสิ, ตํ วฏฺฏทุกฺขํ เอกเทเสน ทสฺเสนฺตี "มาตา ปุตฺโต"ติ
คาถมาห. ตตฺถ มาตา ปุตฺโตติอาทิมฺหิ ยสฺมึ ภเว เอกสฺส มาตา อโหสิ. ตโต
อญฺญสฺมึ ภเว ตสฺเสว ปุตฺโต, ตโต อญฺญสฺมึ ภเว ปิตา, ภาตา อหูติ อตฺโถ.
ยถาภุจฺจํ อชานนฺตีติ ปวตฺติเหตุอาทึ ยถาภูตํ อนวพุชฺฌนฺตี. สํสรึหํ อนิพฺพิสนฺติ
สํสารสมุทฺเท ปติฏฺฐํ อวินฺทนฺตี อลภนฺตี วา ภวาทีสุ อปราปรุปฺปตฺติวเสน สํสรึ
อหนฺติ กเถนฺตี อาห "มาตา ปุตฺโต"ติอาทึ. ยสฺมึ ภเว เอตสฺส มาตา อโหสิ,
ตโต อญฺญสฺมึ ภเว ตสฺเสว ปุตฺโต, ตโต อญฺญสฺมึ ภเว ปิตา ภาตา อหูติ
อตฺโถ.
      "ทิฏฺโฐ หิ เม"ติ คาถายปิ อตฺตโน ทุกฺขโต ปมุตฺตภาวเมว วิภาเวติ.
ตตฺถ ทิฏฺโฐ หิ เม โส ภควาติ โส ภควา สมฺมาสมฺพุทฺโธ อตฺตนา ทิฏฺฐ-
โลกุตฺตรธมฺมทสฺสเนน ญาณจกฺขุนา มยา ปจฺจกฺขโต ทิฏฺโฐ. โย หิ ธมฺมํ ปสฺสติ,
โส ภควนฺตํ ปสฺสติ นาม. ยถาห "โย โข วกฺกลิ ธมฺมํ ปสฺสติ, โส มํ
ปสฺสตี"ติอาทึ. ๓-
@เชิงอรรถ:  สี. สพฺพญฺญุพุทฺธา หิ, ม.,อิ. พุทฺโธ หุตฺวา   สี.,อิ. ทุกฺกรปมุตฺตภาวํ
@ สํ.ข. ๑๗/๘๗/๙๖
      อารทฺธวีริเยติ ปคฺคหิตวีริเย. ปหิตตฺเตติ นิพฺพานํ เปสิตจิตฺเต. นิจฺจํ
ทฬฺหปรกฺกเมติ อปตฺตสฺส ปตฺติยา ปตฺตสฺส เวปุลฺลตฺถาย ผลสมาปตฺตตฺถาย จ สพฺพกาลํ
ถิรปรกฺกเม. สมคฺเคติ สีลทิฏฺฐิสามญฺเญน สํหตภาเวน สมคฺเค. สตฺถุเทสนาย
สวนนฺเต ชาตตฺตา สาวเก, ๑- "อิเม มคฺคฏฺฐา อิเม ผลฏฺฐา"ติ ยาถาวโต ปสฺสติ.
เอสา พุทฺธาน วนฺทนาติ ยา สตฺถุ ธมฺมสรีรภูตสฺส อริยสาวกานํ อริยภาวภูตสฺส
จ โลกุตฺตรธมฺมสฺส อตฺตปจฺจกฺขกิริยา, เอสา สมฺมาสมฺพุทฺธานํ สาวกพุทฺธานญฺจ
วนฺทนา ยาถาวโต คุณนินฺนตา.
      "พหูนํ วต อตฺถายา"ติ โอสานคาถายปิ สตฺถุ โลกสฺส พหูปการตํเยว
วิภาเวติ. ยํ ปเนตฺถ อตฺถโต น วิภตฺตํ, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมว.
      อเถกทา มหาปชาปติโคตมี สตฺถริ เวสาลิยํ วิหรนฺเต มหาวเน กูฏาคาร-
สาลายํ สยํ เวสาลิยํ ภิกฺขุนุปสฺสเย วิหรนฺตี ปุพฺพณฺหสมยํ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย
จริตฺวา ภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา อตฺตโน ทิวาฏฺฐาเน ยถาปริจฺฉินฺนกาลํ ผลสมาปตฺติสุเขน
วีตินาเมตฺวา ผลสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา โสมนสฺสชาตา
อตฺตโน อายุสงฺขาเร อาวชฺเชนฺตี เตสํ ขีณภาวํ ญตฺวา เอวํ จินฺเตสิ "ยนฺนูนาหํ
วิหารํ คนฺตฺวา ภควนฺตํ อนุชานาเปตฺวา อตฺตโน ๒- มโนภาวนีเย จ เถเร สพฺเพว
สพฺรหฺมจริเย อาปุจฺฉิตฺวา อิเธว อาคนฺตฺวา ปรินิพฺพาเยยฺยนฺ"ติ. ยถา จ เถริยา,
เอวํ ตสฺสา ปริวารภูตานํ ปญฺจนฺนมฺปิ ภิกฺขุนิสตานํ ปริวิตกฺโก อโหสิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ๓-:-
             "เอกทา โลกปชฺโชโต         เวสาลิยํ มหาวเน
           ๔- กูฏาคาเรสุ สาลาย ๔-       วสเต นรสารถิ.
              ตทา ชินสฺส มาตุจฺฉา         มหาโคตมิ ภิกฺขุนี
              ตหึเยว ๕- ปุเร รมฺเม       วสี ภิกฺขุนุปสฺสเย.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สาวเกติ   ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ขุ.อป. ๓๓/๙๗/๓๐๙
@๔-๔ ฉ.ม. กูฏาคาเร สุสาลายํ   ฉ.ม. ตหึ กเต
              ภิกฺขุนีหิ วิมุตฺตาหิ            สเตหิ สห ปญฺจหิ
              รโหคตาย ตสฺเสวํ           จิตฺตสฺสาปิ ๑- วิตกฺกิตํ.
              พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ           สาวกคฺคยุคสฺส วา
              ราหุลานนฺทนนฺทานํ           นาหํ ลจฺฉามิ ปสฺสิตุํ.
              พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานา          สาวกคฺคยุคสฺส วา
              มหากสฺสปนนฺทานํ            อานนฺทราหุลาน จ.
              ปฏิกจฺจายุสงฺขารํ            โอสชฺชิตฺวาน นิพฺพุตึ
              คจฺเฉยฺยํ โลกนาเถน         อนุญฺญาตา มเหสินา.
              ตถา ปญฺจสตานมฺปิ           ภิกฺขุนีนํ วิตกฺกิตํ
              อาสิ เขมาทิกานมฺปิ          เอตเทว วิตกฺกิตํ.
              ภูมิจาโล ตทา อาสิ          นาทิตา เทวทุนฺทุภี
              อุปสฺสยาธิวตฺถาโย           เทวตา โสกปีฬิตา.
              วิลปนฺตา สกรุณํ ๒-          ตตฺถสฺสูนิ ปวตฺตยุํ
              สพฺพา ๓- ภิกฺขุนิโย ตาหิ      อุปคนฺตฺวาน โคตมึ.
              นิปจฺจ สิรสา ปาเท          อิทํ วจนมพฺรวุํ
              ตตฺถ โตยลวาสิตฺตา          มยมยฺเย รโหคตา.
              สา จลา จลิตา ภูมิ          นาทิตา เทวทุนฺทุภี
              ปริเทวา จ สุยฺยนฺเต         กิมตฺถํ นูน โคตมี.
              ตทา อโวจ สา สพฺพํ         ยถาปริวิตกฺกิตํ
              ตโตปิ ๔- สพฺพา อาหํสุ       ยถาปริวิตกฺกิตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. จิตสฺสาสิ   ฉ.ม. สุกรุณํ   ฉ.ม. มิตฺตา   ฉ.ม. ตาโยปิ
              ยทิ เต รุจิตํ อยฺเย          นิพฺพานํ ปรมํ สิวํ
              นิพฺพายิสฺสาม สพฺพาปิ         พุทฺธานุญฺญาตปุพฺพเก. ๑-
              มยํ สหาว นิกฺขนฺตา          ฆราปิ จ ภวาปิ จ
              สหาเยว คมิสฺสาม           นิพฺพานํ ปุรมุตฺตมํ. ๒-
              นิพฺพานาย วชนฺตีนํ           กึ วกฺขามีติ สา วทํ
              สห สพฺพาหิ นิคฺคญฺฉิ          ภิกฺขุนีนิลยา ตทา.
              อุปสฺสเย ยาธิวตฺถา          เทวตา ตา ขมนฺตุ เม
              ภิกฺขุนีนิลยสฺเสทํ             ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ มม.
              น ชรา มจฺจุ วา ยตฺถ        อปฺปิเยหิ สมาคโม
              ปิเยหิ น วิโยโคตฺถิ          ตํ วชฺชิยํ ๓- อสงฺขตํ.
              อวีตราคา ตํ สุตฺวา          วจนํ สุคโตรสา
              โสกฏฺฏา ปริเทวึสุ           อโห โน อปฺปปุญฺญตา.
              ภิกฺขุนีนิลโย สุญฺโญ           ภูโต ตาหิ วินา อยํ
              ปภาเต วิย ตาราโย         น ทิสฺสนฺติ ชิโนรสา.
              นิพฺพานํ โคตมี ยาติ          สเตหิ สห ปญฺจหิ
              นทีสเตหิว สห              คงฺคา ปญฺจหิ สาครํ.
              รถิยาย วชนฺติโย            ทิสฺวา สทฺธา อุปาสิกา
              ฆรา นิกฺขมฺม ปาเทสุ         นิปจฺจ อิทมพฺรวุํ.
              ปสีทสฺสุ มหาโภเค           อนาถาโย วิหาย โน
              ตยา น ยุตฺตา นิพฺพาตุํ        อิจฺฉฏฺฏา วิลปึสุ ตา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. พุทฺธานุญฺญาย สุพฺพเต   ฉ.ม. ปทมุตฺตมํ   ฉ.ม. วชิสฺสํ
              ตาสํ โสกปหานตฺถํ           อโวจ มธุรํ คิรํ
              รุทิเตน อลํ ปุตฺตา           หาสกาโลยมชฺช โว.
              ปริญฺญาตํ มยา ทุกฺขํ          ทุกฺขเหตุ วิวชฺชิโต
              นิโรโธ เม สจฺฉิกโต         มคฺโค จาปิ สุภาวิโต.
              ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา         กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ
              โอหิโต ครุโก ภาโร         ภวเนตฺติ สมูหตา.
              ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิตา          อคารสฺมานคาริยํ
              โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต      สพฺพสํโยชนกฺขโย.
              พุทฺโธ ตสฺส จ สทฺธมฺโม       อนูโน ยาว ติฏฺฐติ
              นิพฺพาตุํ ตาว กาโล เม       มา มํ โสจถ ปุตฺติกา.
              โกณฺฑญฺญานนฺทนนฺทาที         ติฏฺฐนฺติ ราหุโล ชิโน
              สุขิโต สหิโต สํโฆ           หตทปฺปาว ๑- ติตฺถิยา.
              โอกฺกากวํสสฺส ยโส          อุสฺสิโต มารมทฺทโน
              นนุ สมฺปตฺติกาโล ๒- เม      นิพฺพานตฺถาย ปุตฺติกา.
              จิรปฺปภูติ ยํ มยฺหํ            ปตฺถิตํ อชฺช สิชฺฌเต
              อานนฺทเภริกาโลยํ           กึ โว อสฺสูหิ ปุตฺติกา.
              สเจ มยิ ทยา อตฺถิ          ยทิ จตฺถิ กตญฺญุตา
              สทฺธมฺมฏฺฐิติยา สพฺพา         กโรถ วีริยํ ทฬฺหํ.
              ถีนํ อทาสิ ปพฺพชฺชํ           สมฺพุทฺโธ ยาจิโต มยา
              ตสฺมา ยถาหํ นนฺทิสฺสํ         ตถา ตมนุติฏฺฐถ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. หตทพฺพา จ   ฉ.ม. สมฺปติ กาโล
              ตา เอวมนุสาสิตฺวา          ภิกฺขุนีหิ ปุรกฺขตา
              อุเปจฺจ พุทฺธํ วนฺทิตฺวา        อิทํ วจนมพฺรวิ.
              อหํ สุคต เต มาตา          ตฺวํ จ วีร ปิตา มม
              สทฺธมฺมสุขท นาถ            ตยิ ชาตามฺหิ โคตม.
              สํวทฺธิโตยํ สุคต             รูปกาโย มยา ตว
              อานนฺทิโย ๑- ธมฺมกาโย      มม สํวทฺธิโต ตยา.
              มุหุตฺตํ ตณฺหาสมณํ            ขีรํ ตฺวํ ปายิโต มยา
              ตยาหํ สนฺตมจฺจนฺตํ           ธมฺมขีรํ หิ ปายิตา.
              พนฺธนารกฺขเน มยฺหํ          อนโณ ๒- ตฺวํ มหามุเน
              ปุตฺตกามิตฺถิโย ๓- ยาจํ       ลภนฺติ ตาทิสํ สุตํ.
              มนฺธาตาทินรินฺทานํ           ยา มาตา สา ภวณฺณเว
              นิมุคฺคาหํ ตยา ปุตฺต          ตาริตา ภวสาครา.
              รญฺโญ มาตา มเหสีติ         สุลภํ นามมิตฺถินํ
              พุทฺธมาตาติ ยํ นามํ          เอตํ ปรมทุลฺลภํ.
              ตญฺจ ลทฺธํ มหาวีร           ปณิธานํ มมํ ตยา
              อนุกํ วา มหนฺตํ วา          ตํ สพฺพํ ปูริตํ มยา.
              ปรินิพฺพาตุมิจฺฉามิ            วิหาเยมํ กเฬวรํ
              อนุชานาหิ เม วีร           ทุกฺขนฺตกร นายก.
              จกฺกงฺกุสธชากิณฺเณ           ปาเท กมลโกมเล
              ปสาเรหิ ปณามํ เต          กริสฺสํ ปุตฺตเปมหํ. ๔-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อนินฺทิโต   ฉ.ม. อณโณ   ฉ.ม. ปุตฺตกามา ถิโย   ฉ.ม. ปุตฺตอุตฺตเม
              สุวณฺณราสิสงฺกาสํ            สรีรํ กุรุ ปากฏํ
              กตฺวา เทหํ สุทิฏฺฐนฺเต        สนฺตึ คจฺฉามิ นายก.
              ทฺวตฺตึสลกฺขณูเปตํ            สุปฺปภาลงฺกตํ ตนุํ
              สญฺฌาฆนาว พาลกฺกํ          มาตุจฺฉํ ทสฺสยี ชิโน.
              ผุลฺลารวินฺทสงฺกาเส          ตรุณาทิจฺจสปฺปเภ
              จกฺกงฺกิเต ปาทตเล          ตโต สา สิรสา ปติ.
              ปณมามิ นราทิจฺจ            อาทิจฺจกุลเกตุกํ
              ปจฺฉิเม มรเณ มยฺหํ          น ตํ อิกฺขามหํ ปุน.
              อิตฺถิโย นาม โลกคฺค         สพฺพโทสากรา มตา
              ยทิ โก จตฺถิ โทโส เม       ขมสฺสุ กรุณากร.
              อิตฺถิกานญฺจ ปพฺพชฺชํ          ยมหํ ๑- ยาจึ ปุนปฺปุนํ
              ตตฺถ เจ อตฺถิ โทโส เม      ตํ ขมสฺสุ นราสภ.
              มยา ภิกฺขุนิโย วีร           ตวานุญฺญาย สาสิตา
              ตตฺถ เจ อตฺถิ ทุนฺนีตํ         ตํ ขมสฺสุ ขมาธิติ. ๒-
              อกฺขนฺเต นาม ขนฺตพฺพํ        กึ ภเว คุณภูสเน
              กิมุตฺตรํ เต วกฺขามิ          นิพฺพานาย วชนฺติยา.
                       สุทฺเธ อนูเน มม ภิกฺขุสํเฆ
                       โลกา อิโต นิสฺสริตุํ ขมนฺเต
                       ปภาตกาเล พฺยสนงฺคตานํ
                       ทิสฺวาน นิยฺยาติ หิ ๓- จนฺทเลขา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. หํ ตํ   ฉ.ม. ขมาธิป   ฉ.ม. นิยฺยาติว
                       ตเทตรา ภิกฺขุนิโย ชินคฺคํ
                       ตาราว จนฺทานุคตา สุเมรุํ
                       ปทกฺขิณํ กตฺว ๑- นิปจฺจ ปาเท
                       ฐิตา มุขนฺตํ สมุทิกฺขมานา.
                       น ติตฺติปุพฺพํ ตว ทสฺสเนน
                       จกฺขุํ น โสตํ ตว ภาสิเตน
                       จิตฺตํ มมํ เกวลเมกเมว
                       ปปฺปุยฺย ตํ ธมฺมรเสน ติตฺติ.
              นทโต ปริสายํ เต            วาทิตพฺพปหาริโน
              เย เต ทกฺขนฺติ วทนํ          ธญฺญา เต นรปุงฺคว.
              ทีฆงฺคุลี ตมฺพนเข             สุเภ อายตปณฺหิเก
              เย ปาเท ปณมายนฺติ ๒-       เตปิ ธญฺญา คุณนฺธร.
              มธุรานิ ปหฏฺฐานิ             โทสคฺฆานิ หิตานิ จ
              เย เต วากฺยานิ สุณนฺติ ๓-     เตปิ ธญฺญา นรุตฺตม.
              ธญฺญาหนฺเต มหาวีร           ปาทปูชนตปฺปรา
              ติณฺณสํสารกนฺตารา            สุวาเกฺยน สิรีมโต.
              ตโต สา อนุสาเวตฺวา         ภิกฺขุสํฆมฺปิ สุพฺพตา
              ราหุลานนฺทนนฺเท จ           วนฺทิตฺวา อิทมพฺรวิ.
              อาสีวิสาลยสเม              โรคาวาเส กเฬวเร
              นิพฺพิณฺณา ๔- ทุกฺขสงฺฆาเฏ      ชรามรณโคจเร.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. กจฺจ   ฉ.ม. ปณมิสฺสนฺติ   ฉ.ม. สุยฺยนฺติ   ฉ.ม. นิพฺพินฺทา
              นานากลิมลากิณฺเณ            ปรายตฺเต นิรีหเก
              เตน นิพฺพาตุมิจฺฉามิ           อนุมญฺญถ ปุตฺตกา.
              นนฺโท ราหุลภทฺโท จ          วีตโสกา นิราสวา
              ฐิตาจลา ธิตี วีรา ๑-         ธมฺมตมนุจินฺตยุํ.
              ธิรตฺถุ สงฺขตํ โลลํ            อสารํ กทลูปมํ
              มายามรีจิสทิสํ               อิตฺตรํ อนวฏฺฐิตํ.
              ยตฺถ นาม ชินสฺสายํ           มาตุจฺฉา พุทฺธโปสิกา
              โคตมี นิธนํ ยาติ             อนิจฺจํ สพฺพสงฺขตํ.
              อานนฺโท จ ตทา เสโข        กนิฏฺโฐ ๒- ชินวจฺฉโล
              ตตฺถสฺสูนิ กโรนฺโต โส         กรุณํ ปริเทวติ.
              ภาสนฺตี ๓- โคตมี ยาติ        นูน พุทฺโธปิ นิพฺพุตึ
              คจฺฉติ นจิเรเนว             อคฺคิ วิย นิรินฺธโน.
              เอวํ วิลาปมานํ ตํ            อานนฺทํ อาห โคตมี
              สุติสาครคมฺภีรํ ๔-            พุทฺโธปฏฺฐานตปฺปรํ. ๕-
              น ยุตฺตํ โสจิตุํ ปุตฺต           หาสกาเล อุปฏฺฐิเต
              ตยา เม สรณํ ปุตฺต           นิพฺพานํ ตมุปาคตํ.
              ตยา ตาต สมชฺฌิฏฺโฐ          ปพฺพชฺชํ อนุชานิ โน
              มา ปุตฺต วิมโน โหหิ          สผโล เต ปริสฺสโม.
              ยํ น ทิฏฺฐํ ปุราเณหิ           ติตฺถิกาจริเยหิ จ
              ตํ ปทํ สุกุมารีหิ              สตฺตวสฺสาหิ เวทิตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ฐิตาจลฏฺฐิติ ถิรา   ฉ.ม. โสกฏฺโฏ   ฉ.ม. หา สนฺตึ
@ ฉ.ม. สุตสาครคมฺภีร   ฉ.ม. พุทฺโธปฏฺฐาน ตปฺปร
              พุทฺธสาสนปาเลต ๑-          ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ ตว
              ตตฺถ คจฺฉามหํ ปุตฺต           คโต ยตฺถ น ทิสฺสเต.
              กทาจิ ธมฺมํ เทเสนฺโต         ขิปี โลกคฺคนายโก
              ตทาหํ อาสึสวาจํ             อโวจํ อนุกมฺปิกา.
              จิรํ ชีว มหาวีร              กปฺปํ ติฏฺฐ มหามุเน
              สพฺพโลกหิตตฺถาย             ภวสฺสุ อชรามโร.
              ตํ ตถาวาทินึ พุทฺโธ           มมํ โส เอตทพฺรวิ
              น เหวํ วนฺทิยา พุทฺธา         ยถา วนฺทสิ โคตมี.
              กถํ จรหิ สพฺพญฺญู             วนฺทิตพฺพา ตถาคตา
              กถํ อวนฺทิยา พุทฺธา           ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต.
              อารทฺธวีริเย ปหิตตฺเต         นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม
              สมคฺเค สาวเก ปสฺส          เอตํ พุทฺธาน วนฺทนํ.
              ตโต อุปสฺสยํ คนฺตฺวา          เอกิกาหํ วิจินฺตยึ
              สมคฺคํ ปริสํ นาโถ            โรเธสิ ติภวนฺตโค.
              หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ            มา วิปตฺติตมทฺทสํ
              เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน           ทิสฺวาน อิสิสตฺตมํ.
              ปรินิพฺพานกาลํ เม            อาโรเจมิ ๒- วินายกํ
              ตโต โส สมนุญฺญาสิ           กาลํ ชานาหิ โคตมี.
              กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ          ภวา สพฺเพ สมูหตา
              นาคีว ๓- พนฺธนํ เฉตฺวา       วิหรามิ อนาสวา.
@เชิงอรรถ:  ก. พุทฺธสาสนปาเลตา   ฉ.ม. อาโรเจสึ   ฉ.ม. นาโคว
              สฺวาคตํ วต เม อาสิ          พุทฺธเสฏฺฐสฺส ๑- สนฺติเก
              ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา        กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
              ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส            วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม
              ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา            กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
              ถีนํ ธมฺมาภิสมเย             เย พาลา วิมตึ คตา
              เตสํ ทิฏฺฐิปฺปหานตฺถํ           อิทฺธึ ทสฺเสหิ โคตมี.
              ตทา นิปจฺจ สมฺพุทฺธํ           อุปฺปติตฺวาน อมฺพรํ
              อิทฺธี อเนกา ทสฺเสสิ          พุทฺธานุญฺญาย โคตมี.
              เอกิกา พหุธา อาสิ           พหุธา เจกิกา ตถา
              อาวิภาวํ ติโรภาวํ            ติโรกุฑฺฑํ ๒- ติโรนคํ.
              อสชฺชมานา อคมา            ภูมิยมฺปิ นิมุชฺชถ
              อภิชฺชมาเน อุทเก            อคญฺฉิ มหิยา ยถา.
              สกุณีว ตถากาเส             ปลฺลงฺเกน กมี ตทา
              วสํ วตฺเตสิ กาเยน           ยาว พฺรหฺมนิเวสนํ.
              สิเนรุํ ทณฺฑํ กตฺวาน           ฉตฺตํ กตฺวา มหามหึ
              สมูลํ ปริวตฺเตตฺวา            ธารยํ จงฺกมี นเภ.
              ฉสฺสูโรทยกาเลว             โลกญฺจากาสิ ธูมิกํ
              ยุคนฺเต วิย ตํ โลกํ ๓-        ชาลามาลากุลํ อกา.
              มุจฺจลินฺทํ มหาเสลํ            เมรุมูลนทนฺตเร
              สาสปาริว สพฺพานิ            เอเกนคฺคณฺหิ มุฏฺฐินา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. มม พุทฺธสฺส   ฉ.ม. ติโรกุฏฺฏํ   ฉ.ม. วิย โลกํ สา
              องฺคุลคฺเคน ฉาเทสิ           ภากรํ สนิสากรํ
              จนฺทสูรสหสฺสานิ              อาเวฬมิว ธารยิ.
              จตุสาครโตยานิ              ธารยี เอกปาณินา
              ยุคนฺตชลทาการํ              มหาวสฺสํ ปวสฺสถ.
              จกฺกวตฺตึ สปริสํ              มาปยี สา นภตฺตเล
              ครุฬํ ทฺวิรทํ สีหํ              วินทนฺตํ ปทสฺสยิ.
              เอกิกา อภินิมฺมิตฺวา           อปฺปเมยฺยํ ภิกฺขุนีคณํ
              ปุน อนฺตรธาเปตฺวา           เอกิกา มุนิมพฺรวิ.
              มาตุจฺฉา เต มหาวีร          ตว สาสนการิกา
              อนุปฺปตฺตา สกํ อตฺถํ           ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม.
              ทสฺเสตฺวา วิวิธํ อิทฺธึ ๑-       โอโรหิตฺวา นภตฺตลา
              วนฺทิตฺวา โลกปชฺโชตํ          เอกมนฺตํ นิสีทิ สา.
              สา วีสวสฺสสติกา             ชาติยาหํ มหามุเน
              อลํ เอตฺตาวตา วีร           นิพฺพายิสฺสามิ นายก.
              ตทาติวิมฺหิตา สพฺพา           ปริสา สา กตญฺชลี
              อโวจยฺเย กถํ อาสิ           อตุลิทฺธิปรกฺกมา.
              ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน          สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา
              อิโต สตสหสฺสมฺหิ             กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโก.
              ตทาหํ หํสวติยํ               ชาตามจฺจกุเล อหุํ
              สพฺโพปการสมฺปนฺเน           อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเน.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วิวิธา อิทฺธี
              กทาจิ ปิตุนา สทฺธึ            ทาสีคณปุรกฺขตา
              มหตา ปริวาเรน             ตํ อุเปจฺจ นราสภํ.
              วาสวํ วิย วสฺสนฺตํ            ธมฺมเมฆมนาสวํ
              สรทาทิจฺจสทิสํ               รํสิมาลากุลํ ชินํ. ๑-
              ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา        สุตฺวา จสฺส สุภาสิตํ
              มาตุจฺฉํ ภิกฺขุนึ อคฺเค          ฐเปนฺตํ นรนายกํ.
              สุตฺวา ทตฺวา มหาทานํ         สตฺตาหํ ตสฺส ตาทิโน
              สสํฆสฺส นรคฺคสฺส             ปจฺจยานิ พหูนิ จ.
              นิปจฺจ ปาทมูลมฺหิ             ตํ ฐานมภิปตฺถยึ
              ตโต มหาปริสตึ              อโวจ อิสิสตฺตโม.
              ยา สสํฆํ อโภเชสิ            สตฺตาหํ โลกนายกํ
              ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ             สุณาถ มม ภาสโต.
              สตสหสฺสิโต กปฺเป            โอกฺกากกุลสมฺภโว
              โคตโม นาม โคตฺเตน         สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
              ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาทา         โอรสา ธมฺมนิมฺมิตา
              โคตมี นาม นาเมน           เหสฺสติ สตฺถุสาวิกา.
              ตสฺส พุทฺธสฺส มาตุจฺฉา         ชีวิตาปาลิกา ๒- อยํ
              รตฺตญฺญูนญฺจ อคฺคตฺตํ           ภิกฺขุนีนํ ลภิสฺสติ.
              ตํ สุตฺวาน ปโมทิตฺวา          ยาวชีวํ ตทา ชินํ
              ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐิตฺวา           ตโต กาลํ กตา อหํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. รํสิชาลสมุชฺชลํ   ฉ.ม. ชีวิตาปาทิกา
              ตาวตึเสสุ เทเวสุ            สพฺพกามสมิทฺธิสุ
              นิพฺพตฺตา ทสหงฺเคหิ           อญฺเญ อภิภวึ อหํ.
              รูปสทฺเทหิ คนฺเธหิ            รเสหิ ผุสเนหิ จ
              อายุนาปิ จ วณฺเณน           สุเขน ยสสาปิ จ.
              ตเถวาธิปเตยฺเยน            อธิคยฺห วิโรจหํ
              อโหสึ อมรินฺทสฺส             มเหสี ทยิตา ตหึ.
              สํสาเร สํสรนฺตีหํ             กมฺมวายุสเมริตา
              กาสิกรญฺโญ ๑- วิสเย         อชายึ ทาสคามเก.
              ปญฺจทาสสตานูนา             นิวสนฺติ ตหึ ตทา
              สพฺเพสํ ตตฺถ โย เชฏฺโฐ       ตสฺส ชายา อโหสหํ.
              สยมฺภุโน ปญฺจสตา            คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสุํ
              เต ทิสฺวาน อหํ ตุฏฺฐา         สห สพฺพาหิ ญาติภิ. ๒-
              กตฺวา ปญฺจสตํ กุฏึ ๓-         จตุมาเส อุปฏฺฐหุํ
              ติจีวรานิ ทตฺวาน             สํสริมฺห สสามิกา.
              ตโต จุตา สพฺพาปิ ตา         ตาวตึสํ คตา มยํ
              ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ          ชาตา เทวทเห ปุเร.
              ปิตา อญฺชนสกฺโก เม          มาตา มม สุลกฺขณา
              ตโต กปิลวตฺถุสฺมึ             สุทฺโธทนฆรํ คตา.
              เสสา สกฺยกุเล ชาตา         สกฺยานํ ฆรมาคมุํ
              อหํ วิสิฏฺฐา สพฺพาสํ           ชินสฺสาปาทิกา อหุํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. กาสิสฺส รญฺโญ   ฉ.ม. อิตฺถิภิ   ปูคา หุตฺวาว สพฺพาโย
              มม ปุตฺโตภินิกฺขมฺม            พุทฺโธ อาสิ วินายโก
              ปจฺฉาหํ ปพฺพชิตฺวาน           สเตหิ สห ปญฺจหิ.
              สากิยานีหิ ธีราหิ             สห สนฺติสุขํ ผุสึ
              เย ตทา ปุพฺพชาติยํ           อมฺหากํ อาสุ สามิโน.
              สหปุญฺญสฺส กตฺตาโร           มหาสมยการกา
              ผุสึสุ อรหตฺตนฺเต             สุคเตนานุกมฺปิตา.
              ตเทตรา ภิกฺขุนิโย            อารุหึสุ นภตฺตลํ
              สงฺคตา วิย ตาราโย          วิโรจึสุ มหิทฺธิกา.
              อิทฺธี อเนกา ทสฺเสสุํ          ปิลนฺธวิกตึ ยถา
              กมฺมาโร กนกสฺเสว           กมฺมญฺญสฺส สุสิกฺขิโต.
              ทสฺเสตฺวา ปาฏิเหรานิ         วิจิตฺตานิ พหูนิ จ
              โตเสตฺวา วาทิปวรํ           มุนึ สปริสํ ตทา.
              โอโรหิตฺวาน คคนา           วนฺทิตฺวา อิสิสตฺตมํ
              อนุญฺญาตา นรคฺเคน           ยถาฏฺฐาเน นิสีทิสุํ.
              อโหนุกมฺปิกา อมฺหํ            สพฺพาสํ วีร ๑- โคตมี
              วาสิตา ตว ปุญฺเญหิ           ปตฺตา โน อาสวกฺขยํ.
              กิเลสา ฌาปิตา อมฺหํ          ภวา สพฺเพ สมูหตา
              นาคีว พนฺธนํ เฉตฺวา          วิหราม อนาสวา.
              สฺวาคตํ วต โน อาสิ          พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก
              ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา        กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. จิร
              ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส            วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม
              ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา            กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
              อิทฺธีสุ จ วสี โหม            ทิพฺพาย โสตธาตุยา
              เจโตปริยญาณสฺส             วสี โหม มหามุเน.
              ปุพฺเพนิวาสํ ชานาม           ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ
              สพฺพาสวปริกฺขีณา             นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภวา.
              อตฺเถ ธมฺเม จ เนรุตฺเต       ปฏิภาเน จ วิชฺชติ
              ญาณํ อมฺหํ มหาวีร            อุปฺปนฺนํ ตว สนฺติเก.
              อสฺมาภิ ปริจิณฺโณสิ            เมตฺตจิตฺตา หิ นายก
              อนุชานาหิ สพฺพาสํ            นิพฺพานาย มหามุเน.
              นิพฺพายิสฺสาม อิจฺเจวํ          กึ วกฺขามิ วทนฺติโย
              ยสฺส ทานิ จ โว กาลํ         มญฺญถาติ ชิโนพฺรวิ.
              โคตมีอาทิกา ตาโย           ตทา ภิกฺขุนิโย ชินํ
              วนฺทิตฺวา อาสนา ตมฺหา        วุฏฺฐาย อาคมึสุ ตา.
              มหตา ชนกาเยน             สห โลกคฺคนายโก
              อนุสํยายี โส วีโร            มาตุจฺฉํ ยาวโกฏฺฐกํ.
              ตทา นิปติ ปาเทสุ            โคตมี โลกพนฺธุโน
              สเหตราหิ ๑- สพฺพาหิ         ปจฺฉิมํ ปาทวนฺทนํ.
              อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ             โลกนาถสฺส ทสฺสนํ
              น ปุน อมตาการํ             ปสฺสิสฺสามิ มุขํ ตว.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สเหว ตาหิ
              น จ เม วนฺทนํ วีร           ตว ปาเท สุโกมเล
              สมฺผุสิสฺสติ โลกคฺค            อชฺช คจฺฉามิ นิพฺพุตึ.
              รูเปน กึ ตวาเนน            ทิฏฺเฐ ธมฺเม ยถาตเถ
              สพฺพํ สงฺขตเมเวตํ            อนสฺสาสิกมิตฺตรํ.
              สา สห ตาหิ คนฺตฺวาน         ภิกฺขุนุปสฺสยํ สกํ
              อฑฺฒปลฺลงฺกมาภุชฺช            นิสีทิ ปรมาสเน.
              ตทา อุปาสิกา ตตฺถ           พุทฺธสาสนวจฺฉลา
              ตสฺสา ปวตฺตึ สุตฺวาน          อุเปสุํ ปาทวนฺทิกา.
              กเรหิ อุรํ ปหนฺตา            ฉินฺนมูลา ยถา ลตา
              โรทนฺตา กรุณํ รวํ            โสกฏฺฏา ภูมิปาติตา.
              มา โน สรณเท นาเถ         วิหาย คมิ นิพฺพุตึ
              นิปติตฺวาน ยาจาม            สพฺพาโย สิรสา มยํ.
              ยา ปธานตมา ตาสํ           สทฺธา ปญฺญา อุปาสิกา
              ตสฺสา สีสํ ปมชฺชนฺตี           อิทํ วจนมพฺรวิ.
              อลํ ปุตฺตา วิสาเทน           มารปาสานุวตฺตินา
              อนิจฺจํ สงฺขตํ สพฺพํ            วิโยคนฺตํ จลาจลํ.
              ตโต สา ตา วิสชฺชิตฺวา        ปฐมชฺฌานมุตฺตมํ
              ทุติยญฺจ ตติยญฺจ              สมาปชฺชิ จตุตฺถกํ.
              อากาสายตนญฺเจว            วิญฺญาณญฺจายตนํ ๑- ตถา
              อากิญฺจํ เนวสญฺญญฺจ           สมาปชฺชิ ยถากฺกมํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วิญฺญาณายตนํ
              ปฏิโลเมน ฌานานิ            สมาปชฺชิตฺถ ๑- โคตมี
              ยาวตา ปฐมํ ฌานํ            ตโต ยาวจตุตฺถกํ.
              ตโต วุฏฺฐาย นิพฺพายิ          ทีปจฺจีว นิราสวา
              ภูมิจาโล มหา อาสิ           นภสา วิชฺชุตา ปติ.
              ปนาทิตา ทุนฺทุภิโย            ปริเทวึสุ เทวตา
              ปุปฺผวุฏฺฐิ จ คคนา            อภิวสฺสถ เมทนึ.
              กมฺปิโต เมรุราชาปิ           รงฺคมชฺเฌ ยถา นโฏ
              โสเกน จาติทีโนว            วิรโว อาสิ สาคโร.
              เทวา นาคาสุรา พฺรหฺมา       สํวิคฺคาหึสุ ตํขเณ
              อนิจฺจา วต สงฺขารา          ยถายํ วิลยํ คตา.
              ยา เจ มํ ปริวารึสุ           สตฺถุ สาสนการิกา
              ตาโยปิ อนุปาทานา           ทีปสิขา ๒- วิย นิพฺพุตา.
              หา โยคา วิปฺปโยคนฺตา        หานิจฺจํ สพฺพสงฺขตํ
              หา ชีวิตํ วินาสนฺตํ            อิจฺจาสิ ปริเทวนา.
              ตโต เทวา จ พฺรหฺมา จ       โลกธมฺมานุวตฺตนํ
              กาลานุรูปํ กุพฺพนฺติ            อุเปตฺวา อิสิสตฺตมํ.
              ตทา อามนฺตยี สตฺถา          อานนฺทํ สุตสาครํ
              คจฺฉานนฺท นิเวเทหิ           ภิกฺขูนํ มาตุ นิพฺพุตึ.
              ตทานนฺโท นิรานนฺโท          อสฺสุนา ปุณฺณโลจโน
              คคฺคเรน สเรนาห            สมาคจฺฉนฺตุ ภิกฺขโว.
@เชิงอรรถ:  ก. สมาปชฺชถ   ฉ.ม. ทีปจฺจิ
              ปุพฺพทกฺขิณปจฺฉาสุ             อุตฺตราย จ สนฺติเก
              สุณนฺตุ ภาสิตํ มยฺหํ            ภิกฺขโว สุคโตรสา.
              ยา วทฺธยิ ปยตฺเตน           สรีรํ ปจฺฉิมํ มุเน
              สา โคตมี คตา สนฺตึ          ตาราว สูริโยทเย.
              พุทฺธมาตาปิ ปญฺญตฺตึ           ฐปยิตฺวา คตาสมํ
              น ยตฺถ ปญฺจเนตฺโตปิ          ตตฺถ ๑- ทกฺขติ นายโก.
              ยสฺสตฺถิ สุคเต สทฺธา          โย วา สิสฺโส ๒- มหามุเน
              พุทฺธสฺส มาตุ สกฺการํ          กโรตุ สุคโตรโส.
              สุทูรฏฺฐาปิ ตํ สุตฺวา           สีฆมาคจฺฉุ ภิกฺขโว
              เกจิ พุทฺธานุภาเวน           เกจิ อิทฺธีสุ โกวิทา.
              กูฏาคาเร วเร รมฺเม         สพฺพโสณฺณมเย สุเภ
              มญฺจกํ สมาโรเปสุํ            ยตฺถ สุตฺตาสิ โคตมี.
              จตฺตาโร โลกปาลา เต        อํเสหิ สมธารยุํ
              เสสา สกฺกาทิกา เทวา        กูฏาคาเร สมคฺคหุํ.
              กูฏาคารานิ สพฺพานิ           อาสุํ ปญฺจสตานิปิ
              สรทาทิจฺจวณฺณานิ             วิสฺสกมฺมกตานิ หิ.
              สพฺพา ตาปิ ภิกฺขุนิโย          อาสุํ มญฺเจสุ สายิตา
              เทวานํ ขนฺธมารุฬฺหา          นิยฺยนฺติ อนุปุพฺพโส.
              สพฺพโส ฉาทิตํ อาสิ           วิตาเนน นภตฺตลํ
              สตารา จนฺทสูรา จ           ลญฺฉิตา กนกามยา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. คตึ   ฉ.ม. จ ปิโย
              ปฏากา อุสฺสิตาเนกา          จิตฺตกา ๑- ปุปฺผกญฺจุกา
              โอภคฺคากาสปทุมา ๒-         มหิยา ปุปฺผมุคฺคตํ.
              ทิสฺสนฺติ จนฺทสูริยา            ปชฺชลนฺติ ๓- จ ตารกา
              มชฺฌํ คโตปิ จาทิจฺโจ          น ตาเปสิ สสี ยถา.
              เทวา ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ         มาเลหิ สุรภีหิ จ
              วาทิเตหิ จ นจฺเจหิ           สงฺคีตีหิ จ ปูชยุํ.
              นาคาสุรา จ พฺรหฺมาโน        ยถาสตฺติ ยถาพลํ
              ปูชยึสุ จ นิยฺยนฺตึ             นิพฺพุตํ พุทฺธมาตรํ.
              สพฺพาโย ปุรโต นีตา          นิพฺพุตา สุคโตรสา
              โคตมี นิยฺยเต ปจฺฉา          สกฺกตา พุทฺธโปสิกา.
              ปุรโต เทวมนุชา             สนาคาสุรพฺรหฺมกา
              ปจฺฉา สสาวโก พุทฺโธ         ปูชตฺถํ ยาติ มาตุยา.
              พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ            เนทิสํ อาสิ ยาทิสํ
              โคตมีปรินิพฺพานํ              อติอจฺฉริยํ ๔- อหุ.
              พุทฺโธ พุทฺธสฺส นิพฺพาเน        โนปฏิยาทิ ภิกฺขโว
              พุทฺโธ โคตมินิพฺพาเน          สาริปุตฺตาทิกา ยถา. ๕-
              จิตกานิ กริตฺวาน             สพฺพคนฺธมยานิ จ ๖-
              คนฺธจุณฺณวิกิณฺณานิ             ฌาปยึสุ จ ตา ตหึ.
              เสสภาคานิ ฑยฺหึสุ            อฏฺฐี เสสานิ สพฺพโส
              อานนฺโท จ ตทาโวจ          สํเวคชนกํ วโจ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วิตตา   ฉ.ม. โอคตากาสปทุมา   ก. วิชฺชลนฺติ
@ ฉ.ม. อเตวจฺฉริยํ   ฉ.ม. ตถา   ฉ.ม. เต
              โคตมี นิธนํ ยาตา            ฑยฺหญฺจสฺสา สรีรกํ
              สงฺเกตํ พุทฺธนิพฺพานํ           นจิเรน ภวิสฺสติ.
              ตโต โคตมิธาตูนิ             ตสฺสา ปตฺตคตานิ โส
              อุปนาเมสิ นาถสฺส            อานนฺโท พุทฺธโจทิโต.
              ปาณินา ตานิ ปคฺคยฺห          อโวจ อิสิสตฺตโม
              มหโต สารวนฺตสฺส            ยถา รุกฺขสฺส ติฏฺฐโต.
              โย โส มหตฺตโร ขนฺโธ        ปลุชฺเชยฺย อนิจฺจตา
              ตถา ภิกฺขุนิสํฆสฺส             โคตมี ปรินิพฺพุตา.
              อโห อจฺฉริยํ มยฺหํ            นิพฺพุตายปิ มาตุยา
              สารีรมตฺตเสสาย             นตฺถิ โสกปริทฺทโว.
              น โสจิยา ปเรสํ สา          ติณฺณสํสารสาครา
              ปริวชฺชิตสนฺตาปา             สีติภูตา สุนิพฺพุตา.
              ปณฺฑิตาสิ มหาปญฺญา           ปุถุปญฺญา ตเถว จ
              รตฺตญฺญู ภิกฺขุนีนํ สา           เอวํ ธาเรถ ภิกฺขโว.
              อิทฺธีสุ จ วสี อาสิ            ทิพฺพาย โสตธาตุยา
              เจโตปริยญาณสฺส             วสี อาสิ จ โคตมี.
              ปุพฺเพนิวาสมญฺญาสิ            ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ
              สพฺพาสวปริกฺขีณา             นตฺถิ ตสฺสา ปุนพฺภโว.
              อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ              ปฏิภาเน ตเถว จ
              ปริสุทฺธํ อหุ ญาณํ             ตสฺมา โสจนิยา น สา.
              อโยฆนหตสฺเสว               ชลโต ชาตเวทโส ๑-
              อนุปุพฺพูปสนฺตสฺส               ยถา น ญายเต คติ.
              เอวํ สมฺมา วิมุตฺตานํ           กามพนฺโธฆตารินํ
              ปญฺญาเปตุํ คติ นตฺถิ            ปตฺตานํ อจลํ ปทํ. ๒-
              อตฺตทีปา ตโต โหถ            สติปฏฺฐานโคจรา
              ภาเวตฺวา สตฺตโพชฺฌงฺเค        ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสถา"ติ.
      อิตฺถํ สุทํ มหาปชาปติโคตมี ภิกฺขุนี อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
                 มหาปชาปติโคตมีเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๑๗๗-๒๐๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=3810&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=3810&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=456              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9350              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9403              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9403              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]