อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                    ๔๓๓. ๔. ทนฺติกาเถรีคาถาวณฺณนา
      ทิวาวิหารา นิกฺขมฺมาติอาทิกา ทนฺติกาย เถริยา คาถา.
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินนฺตี พุทฺธสุญฺญตกาเล จนฺทภาคาย นทิยา ตีเร กินฺนรโยนิยํ นิพฺพตฺติ. สา
เอกทิวสํ กินฺนเรหิ สทฺธึ กีฬนฺตี วิจรมานา อทฺทส อญฺญตรํ ปจฺเจกพุทฺธํ
อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ นิสินฺนํ, ทิสฺวาน ปสนฺนมานสา อุปสงฺกมิตฺวา
สาลปุปฺเผหิ ปูชํ กตฺวา วนฺทิตฺวา ปกฺกามิ. สา เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ
สํสรนฺตี อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ โกสลรญฺโญ ปุโรหิตพฺราหฺมณสฺส เคเห
นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา เชตวนปฏิคฺคหเณ ปฏิลทฺธสทฺธา อุปาสิกา หุตฺวา
ปจฺฉา มหาปชาปติโคตมิยา สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ราชคเห วสมานา เอกทิวสํ
ปจฺฉาภตฺตํ คิชฺฌกูฏํ อภิรุหิตฺวา ทิวาวิหารํ นิสินฺนา หตฺถาโรหกสฺส อภิรุหนตฺถาย
ปาทํ ปสาเรนฺตํ หตฺถึ ทิสฺวา ตเทว อารมฺมณํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑-:-
           "จนฺทภาคานทีตีเร         อโหสึ กินฺนรี ตทา
            อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ         สยมฺภุํ อปราชิตํ.
            ปสนฺนจิตฺตา สุมนา        เวทชาตา กตญฺชลี
            สาลมาลํ ๒- คเหตฺวาน    สยมฺภุํ อภิปูชยึ.
            เตน กมฺเมน สุกเตน      เจตนาปณิธีหิ จ
            ชหิตฺวา กินฺนรีเทหํ        ตาวตึสมคจฺฉหํ.
            ฉตฺตึสเทวราชูนํ          มเหสิตฺตมการยึ
            มนสา ปตฺถิตํ มยฺหํ        นิพฺพตฺตติ ยถิจฺฉิตํ.
            ทสนฺนํ จกฺกวตฺตีนํ         มเหสิตฺตมการยึ
            โอจิตตฺตาว หุตฺวาน       สํสรามิ ภเวสุหํ.
            กุสลํ วิชฺชเต มยฺหํ        ปพฺพชึ อนคาริยํ
            ปูชารหา อหํ อชฺช        สกฺยปุตฺตสฺส สาสเน.
            วิสุทฺธมานสา อชฺช        อเปตมนปาปิกา
            สพฺพาสวปริกฺขีณา         นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.อป. ๓๓/๘๖/๓๐๘  ๒ ฉ. นฬมาลํ
            จตุนฺนวุติโต กปฺเป        ยํ พุทฺธมภิปูชยึ
            ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        สาลมาลายิทํ ผลํ.
      กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปีติโสมนสฺสชาตา
อุทานวเสน:-
      [๔๘] "ทิวาวิหารา นิกฺขมฺม       คิชฺฌกูฏมฺหิ ปพฺพเต
            นาคํ โอคาหมุตฺติณฺณํ       นทีตีรมฺหิ อทฺทสํ.
      [๔๙]  ปุริโส องฺกุสมาทาย       `เทหิ ปาทนฺ'ติ ยาจติ
            นาโค ปสารยี ปาทํ       ปุริโส นาคมารุหิ.
      [๕๐]  ทิสฺวา อทนฺตํ ทมิตํ        มนุสฺสานํ วสํ คตํ
            ตโต จิตฺตํ สมาเธสึ       ขลุ ตาย วนํ คตา"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ นาคํ โอคาหมุตฺติณฺณนฺติ หตฺถินาคํ นทิยํ โอคาหํ กตฺวา โอคยฺห ตโต
อุตฺติณฺณํ. "โอคยฺห อุตฺติณฺณนฺ"ติ ๑- วา ปาโฐ. มกาโร ปทสนฺธิกโร. นทีตีรมฺหิ
อทฺทสนฺติ จนฺทภาคาย ๒- นทิยา ตีเร อปสฺสึ.
      กึ กโรนฺตนฺติ ๓- เจตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ "ปุริโส"ติอาทิ. ตตฺถ `เทหิ ปาทนฺ'ติ
ยาจตีติ "ปาทํ เทหิ "อิติ ปิฏฺฐิอาโรหนตฺถํ ปาทํ ปสาเรตุํ สญฺญํ เทติ, ยถาปริจิตํ
หิ สญฺญํ เทนฺโต อิธ ยาจตีติ วุตฺโต.
      ทิสฺวา อทนฺตํ ทมิตนฺติ ปกติยา ปุพฺเพ อทนฺตํ อิทานิ หตฺถาจริเยน หตฺถิ-
สิกฺขาย ทมิตทมถํ อุปคมิตํ, กีทิสํ ทมิตํ? มนุสฺสานํ วสํ คตํ ยํ ยํ มนุสฺสา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มุตฺติณฺณนฺติ  ๒ สี. สปฺปินิกาย  ๓ ม.,อิ. กึ กโรนฺตีติ
อาณาเปนฺติ, ตํ ตํ ทิสฺวาติ โยชนา. ตโต จิตฺตํ สมาเธสึ, ขลุ ตาย วนํ
คตาติ ขลูติ อวธารณตฺเถ นิปาโต. ตโต หตฺถิทสฺสนโต ปจฺฉา ตาย หตฺถิโน
กิริยาย เหตุภูตาย วนํ อรญฺญํ คตา จิตฺตํ สมาเธสึเยว. กถํ? "อยมฺปิ นาม
ติรจฺฉานคโต หตฺถี หตฺถิทมกสฺส วเสน ทมถํ คโต, กสฺมา มนุสฺสภูตาย จิตฺตํ
ปุริสทมกสฺส สตฺถุ วเสน ทมถํ น คมิสฺสตี"ติ สํเวคชาตา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
อคฺคมคฺคสมาธินา มม จิตฺตํ สมาเธสึ อจฺจนฺตสมาธาเนน สพฺพโส กิเลเส เขเปสินฺติ
อตฺโถ.
                    ทนฺติกาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๖๔-๖๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=1370&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=1370&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=433
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9071
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9128
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9128
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26