ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                   ๓๓๒. ๑๐. ธมฺมิกตฺเถรคาถาวณฺณนา
         ธมฺโม หเวติอาทิกา อายสฺมโต ธมฺมิกตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
         อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ปุรกฺขตา ปริวาริตา       สี. เคหวาสาภิมุโข
สิขิสฺส ภควโต กาเล มิคลุทฺทโก หุตฺวา เอกทิวสํ อรญฺญายตเน เทวปริสาย
สตฺถุ ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส "ธมฺโม เอโส วุจฺจตี"ติ เทสนาย นิมิตฺตํ คณฺหิ. โส
เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท โกสลรฏฺเฐ
พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ธมฺมิโกติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต เชตวนปฏิคฺคหเณ
ลทฺธปฺปสาโท ปพฺพชิตฺวา อญฺญตรสฺมึ คามกาวาเส อาวาสิโก หุตฺวา วิหรนฺโต
อาคนฺตุกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตาวตฺเตสุ อุชฺฌานพหุโล อกฺขโม อโหสิ. เตน ภิกฺขู
ตํ วิหารํ ฉฑฺเฑตฺวา ปกฺกมึสุ, โส เอกโกว อโหสิ. วิหารสามิโก อุปาสโก
ตํ การณํ สุตฺวา ภควโต ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ. สตฺถา ตํ ภิกฺขุํ ปกฺโกเสตฺวา
ตมตฺถํ ปุจฺฉิตฺวา เตน "เอวํ ภนฺเต"ติ วุตฺเต "นายํ อิทาเนว อกฺขโม, ปุพฺเพปิ
อกฺขโม อโหสี"ติ วตฺวา ภิกฺขูหิ ยาจิโต รุกฺขธมฺมํ ๑- กเถตฺวา อุปริ ตสฺส โอวาทํ
เทนฺโต:-
                 [๓๐๓] "ธมฺโม หเว รกฺขติ ธมฺมจารึ
                       ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ
                       เอสานิสํโส ธมฺเม สุจิณฺเณ
                       น ทุคฺคตึ คจฺฉติ ธมฺมจารี.
         [๓๐๔] น หิ ธมฺโม อธมฺโม จ   อุโภ สมวิปากิโน
               อธมฺโม นิรยํ เนติ      ธมฺโม ปาเปติ สุคฺคตึ.
                   [๓๐๕] ตสฺมา หิ ธมฺเมสุ กเรยฺย ฉนฺทํ
                         อิติ โมทมาโน สุคเตน ตาทินา
                         ธมฺเม ฐิตา สุคตวรสฺส สาวกา
                         นียนฺติ ธีรา สรณวรคฺคคามิโน.
         [๓๐๖] วิปฺโผฏิโต คณฺฑมูโล     ตณฺหาชาโล สมูหโต
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๗/๗๔/๒๓ รุกฺขธมฺมชาตก
                        โส ขีณสํสาโร น จตฺถิ กิญฺจนํ
                        จนฺโท ยถา โทสินา ปุณฺณมาสิยนฺ"ติ
จตสฺโส คาถา อภาสิ.
         ตตฺถ ธมฺโมติ โลกิยโลกุตฺตโร สุจริตธมฺโม. รกฺขตีติ อปายทุกฺขโต ๑-
รกฺขติ, สํสารทุกฺขโต จ วิวฏฺฏูปนิสฺสยภูโต รกฺขติเยว. ธมฺมจารินฺติ ตํ ธมฺมํ
จรนฺตํ ปฏิปชฺชนฺตํ. สุจิณฺโณติ สุฏฺฐุ จิณฺโณ กมฺมผลานิ สทฺทหิตฺวา สกฺกจฺจํ
จิตฺตีกตฺวา อุปจิโต. สุขนฺติ โลกิยโลกุตฺตรสุขํ. ตตฺถ โลกิยํ ตาว กามาวจราทิ-
เภโท ธมฺโม ยถาสกํ สุขํ ทิฏฺเฐ วา ธมฺเม อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย อาวหติ
นิปฺผาเทติ, อิตรํ ปน วิวฏฺฏูปนิสฺสเย ฐตฺวา จิณฺโณ ปรมฺปราย ๒- อาวหตีติ
วตฺตุํ ๓- วฏฺฏติ อนุปนิสฺสยสฺส ตทภาวโต. เอสานิสํโส ธมฺเม สุจิณฺเณ, น ทุคฺคตึ
คจฺฉติ ธมฺมจารีติ ธมฺมจารี ปุคฺคโล ธมฺเม สุจิณฺเณ ตํนิมิตฺตํ ทุคฺคตึ น
คจฺฉตีติ เอโส ธมฺเม สุจิณฺเณ อานิสํโส อุทฺรโยติ อตฺโถ.
         ยสฺมา ธมฺเมเนว สุคติคมนํ, อธมฺเมเนว จ ทุคฺคติคมนํ, ตสฺมา "ธมฺโม
อธมฺโม"ติ อิเม อญฺญมญฺญํ อสงฺกิณฺณผลาติ ทสฺเสตุํ "น หิ ธมฺโม"ติอาทินา
ทุติยํ คาถมาห. ตตฺถ อธมฺโมติ ธมฺมปฏิปกฺโข ทุจฺจริตํ. สมวิปากิโนติ สทิสวิปากา
สมานผลา.
         ตสฺมาติ ยสฺมา ธมฺมาธมฺมานํ อยํ ยถาวุตฺโต วิปากเภโท, ตสฺมา. ฉนฺทนฺติ
กตฺตุกมฺยตาฉนฺทํ. อิติ โมทมาโน สุคเตน ตาทินาติ อิติ เอวํ วุตฺตปฺปกาเรน
โอวาททาเนน สุคเตน สมฺมคฺคเตน ๔- สมฺมาปฏิปนฺเนน อิฏฺฐาทีสุ ตาทิภาวปฺปตฺติยา
ตาทินามวตา เหตุภูเตน โมทมาโน ตุฏฺฐึ อาปชฺชมาโน ธมฺเมสุ ฉนฺทํ กเรยฺยาติ
โยชนา. เอตฺตาวตา วฏฺฏํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ วิวฏฺฏํ ทสฺเสนฺโต "ธมฺเม ฐิตา"ติ-
อาทิมาห. ตสฺสตฺโถ:- ยสฺมา สุคตสฺส วรสฺส สุคเตสุ จ วรสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. อปาเย อปายทุกฺขโต  สี. จิตฺตปรมฺปราย  สี. อวคนฺตุํ, อิ. คนฺตุํ
@ ม. สมคฺคเตน
สาวกา ตสฺส ธมฺเม ฐิตา ธีรา อติวิย อคฺคภูตสรณคามิโน เตเนว สรณคมนสงฺขาเต
ธมฺเม ฐิตภาเวน สกลวฏฺฏทุกฺขโตปิ นียนฺติ นิสฺสรนฺติ, ตสฺมา หิ ธมฺเมสุ กเรยฺย
ฉนฺทนฺติ.
         เอวํ สตฺถารา ตีหิ คาถาหิ ธมฺเม เทสิเต เทสนานุสาเรน ยถานิสินฺโนว
วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑-:-
             "มิคลุทฺโท  ปุเร  อาสึ     อรญฺเญ วิปิเน อหํ
              อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ         เทวสงฺฆปุรกฺขตํ.
              จตุสจฺจํ ปกาเสนฺตํ        เทเสนฺตํ อมตํ ปทํ
              อสฺโสสึ มธุรํ ธมฺมํ        สิขิโน โลกพนฺธุโน.
              โฆเส จิตฺตํ ปสาเทสึ      อสมปฺปฏิปุคฺคเล
              ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา     อุตฺตรึ ทุตฺตรํ ภวํ.
              เอกตึเส อิโต กปฺเป      ยํ สญฺญมลภึ ตทา
              ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        โฆสสญฺญายิทํ ผลํ.
              กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
         ตถา อรหตฺเต ปติฏฺฐิโต. อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตนา อธิคตํ วิเสสํ สตฺถุ
นิเวเทนฺโต จริมคาถาย อญฺญํ พฺยากาสิ.
         ตตฺถ วิปฺโผฏิโตติ วิธุโต, มคฺคญาเณน ปฏินิสฺสฏฺโฐติ อตฺโถ. คณฺฑมูโลติ
อวิชฺชา. ๒- สา หิ คณฺฑติ สวติ. "คณฺโฑติ โข ภิกฺขุ ปญฺจนฺเนตํ อุปาทานกฺ-
ขนฺธานํ ๒- อธิวจนนฺ"ติ ๓- เอวํ สตฺถารา วุตฺตสฺส ทุกฺขมูลโยคโต ๔- กิเลสาสุจิ-
ปคฺฆรณโต อุปฺปาทชราภงฺเคหิ อุทฺธุมาตปกฺกปภิชฺชนโต จ ๕-  คณฺฑาภิธานสฺส
อุปาทานกฺขนฺธปญฺจกสฺส
@เชิงอรรถ:  ขุ.อป. ๓๓/๑๐๘/๑๕๘ โฆสสญฺญกตฺเถราปทาน (สฺยา) ๒-๒ สี. สา หิ สวติ,
@คณฺโฑติ โข ภิกฺขูติวจเนน ตํ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธานํ, อิ. สา หิ สวติ, คณฺโฑติ
@โข ภิกฺขุวจเนน ตํ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธานํ  ๓. สํ.สฬา. ๑๘/๑๕๑/๑๐๓ อุทกสุตฺต,
@องฺ.ฉกฺก. ๒๒/๒๙๔/๓๔๗ ภยสุตฺต, องฺ. ทสก. ๒๓/๑๔๖/๒๙๙ ภยสุตฺต (สฺยา)
@ สี.,อิ. ทุกฺขโต สูลโยคโต  สี. ภงฺเค อุทฺธุมาตปกฺกมฺหิ ภิชฺชนโต จ,
@อิ. ภงฺเคหิ อุทฺธุมาตปกฺกภิชฺชนโต จ
มูลํ การณํ. ตณฺหาชาโล สมูหโตติ ตณฺหาสงฺขาโต ชาโล มคฺเคน สมุคฺฆาฏิโต.
โส ขีณสํสาโร น จตฺถิ กิญฺจนนฺติ โส อหํ เอวํ ปหีนตณฺหาวิชฺชตาย ปริกฺขีณสํสาโร
ปหีนภวมูลตฺตาเอว น จตฺถิ น จ อุปลพฺภติ ราคาทิกิญฺจนํ. จนฺโท ยถา โทสินา
ปุณฺณมาสิยนฺติ ยถา นาม จนฺโท อพฺภมหิกาทิโทสรหิโต ปุณฺณมาสิยํ ปริปุณฺณกาเล ๑-
เอวํ อหมฺปิ อรหตฺตาธิคเมน อเปตราคาทิกิญฺจโน ปริปุณฺณธมฺมโกฏฺฐาโส อโหสินฺติ.
                    ธมฺมิกตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                     -----------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๒๙-๓๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=658&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=658&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=332              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6290              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6399              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6399              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]