อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                 ๓๔๕. ๑๑. โสณกุฏิกณฺณตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อุปสมฺปทา จ เม ลทฺธาติอาทิกา อายสฺมโต โสณสฺส กุฏิกณฺณสฺส คาถา.
กา อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร วิภวสมฺปนฺโน เสฏฺฐี หุตฺวา
อุฬาราย อิสฺสริยสมฺปตฺติยา ฐิโต เอกทิวสํ สตฺถารํ สตสหสฺสขีณาสวปริวุตํ มหติยา
พุทฺธลีลาย มหนฺเตน พุทฺธานุภาเวน นครํ ปวิสนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส วนฺทิตฺวา
อญฺชลึ กตฺวา อฏฺฐาสิ. โส ปจฺฉาภตฺตํ อุปาสเกหิ สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา ภควโต
สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺคฏฺฐาเน
ฐเปนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานํ ปตฺเถตฺวา มหาทานํ ทตฺวา ปณิธานํ อกาสิ.
สตฺถา ตสฺส อนนฺตรายตํ ทิสฺวา "อนาคเต โคตมสฺส นาม สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
สาสเน กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺโค ภวิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ.
      โส ตตฺถ ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต
กาเล สาสเน ปพฺพชิตฺวา วตฺตปฏิวตฺตานิ ปูเรนฺโต เอกสฺส ภิกฺขุโน จีวรํ สิพฺพิตฺวา
อทาสิ. ปุน พุทฺธสุญฺเญ โลเก พาราณสิยํ ตุนฺนวาโย ๑- หุตฺวา เอกสฺส ปจฺเจก-
พุทฺธสฺส จีวรโกฏึ ฉินฺนํ ฆเฏตฺวา อทาสิ. เอวํ ตตฺถ ตตฺถ  ปุญฺญานิ กตฺวา อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท อวนฺติรฏฺเฐ กุลฆเร ๒- มหาวิภวสฺส เสฏฺฐิโน ปุตฺโต หุตฺวา
นิพฺพตฺติ, โสโณติสฺส นามํ อกํสุ, โกฏิอคฺฆนกสฺส กณฺณปิฬนฺธนสฺส ธารเณน ๓-
"โกฏิกณฺโณ"ติ วตฺตพฺเพ กุฏิกณฺโณติ ปญฺญายิตฺถ.
      โส อนุกฺกเมน วฑฺฒิตฺวา กุฏุมฺพํ สณฺฐเปนฺโต อายสฺมนฺเต มหากจฺจายเน ๔-
กุลฆรํ นิสฺสาย ปวตฺตปพฺพเต วิหรนฺเต ตสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา สรเณสุ
จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐาย ตํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหิ. โส อปรภาเค สํสาเร
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. ตนฺตวาโย ๒ ฉ.ม. กุรรฆเร ๓ สี.,อิ.ธารเณ ๔ ฉ.ม. มหากจฺจาเน
สญฺชาตสํเวโค เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา กิจฺเฉน กสิเรน ทสวคฺคํ สํฆํ
สนฺนิปาเตตฺวา อุปสมฺปชฺชิตฺวา กติปยกาลํ เถรสฺส สนฺติเก วสิตฺวา เถรํ
อาปุจฺฉิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตุํ สาวตฺถึ อุปคโต สตฺถารา เอกคนฺธกุฏิยํ วาสํ ลภิตฺวา
ปจฺจูสสมเย อชฺฌิฏฺโฐ โสฬสอฏฺฐกวคฺคิยานํ ๑- อุสฺสารเณน สาธุการํ ทตฺวา ภาสิตาย
"ทิสฺวา อาทีนวํ โลเก"ติ ๒- อุทานคาถาย ปริโยสาเน วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ
ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๓-:-
             "ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน      อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
              วสีสตสหสฺเสหิ           นครํ ปาวิสี ตทา.
              นครํ ปวิสนฺตสฺส          อุปสนฺตสฺส ตาทิโน
              รตนานิ ปชฺโชตึสุ ๔-      นิคฺโฆโส อาสิ ตาวเท.
              พุทฺธสฺส อานุภาเวน       เภรี วชฺชุมฆฏฺฏิตา ๕-
              สยํ วีณา ปวชฺชนฺติ        พุทฺธสฺส ปวิสโต ปุรํ.
              พุทฺธเสฏฺฐํ นมสฺสามิ       ปทุมุตฺตรมหามุนึ
              ปาฏิหีรญฺจ ปสฺสิตฺวา       ตตฺถ จิตฺตํ ปสาทยึ.
              อโห พุทฺโธ อโห ธมฺโม    อโห โน สตฺถุ สมฺปทา
              อเจตนาปิ ตุริยา         สยเมว ปวชฺชเร.
              สตสหสฺสิโต กปฺเป        ยํ สญฺญมลภึ ตทา
              ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        พุทฺธสญฺญายิทํ ผลํ.
              กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺเต ปน ปติฏฺฐิโต อตฺตโน อุปชฺฌาเยน อาจิกฺขิตนิยาเมน ปจฺจนฺติเมสุ
ชนปเทสุ วินยธรปญฺจเมน คเณน อุปสมฺปทา, ธุวนฺหานํ, จมฺมตฺถรณํ, คุณงฺคุณูปาหนํ,
จีวรวิปฺปวาโสติ ปญฺจ วเร ยาจิตฺวา เต สตฺถุ สนฺติกา ลภิตฺวา ปุนเทว
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. อฑฺฒฑฺฒโสฬสอฏฺฐวคฺคิยานํ   ๒ ขุ.อุ. ๒๕/๔๖/๑๗๕ โสณสุตฺต,
@วินย.มหา. ๕/๒๕๘/๒๓ จมฺมกฺขนฺธก   ๓ ขุ.อป. ๓๓/๒๓/๔๗
@ปาฏิหิรสญฺญกตฺเถราปทาน (สฺยา)     ๔ ปาลิ. รถิยา ปจฺจุคฺคมนาทีสุ
@๕ ปาลิ. อวชฺชิตมฆฏฺฏิตา
อตฺตโน วสิตฏฺฐานํ คนฺตฺวา อุปชฺฌายสฺส ตมตฺถํ อาโรเจสิ. อยเมตฺถ สงฺเขโป,
วิตฺถาโร ปน อุทานฏฺฐกถายํ ๑-  อาคตนเยน เวทิตพฺโพ. องฺคุตฺตรฏฺฐกถายํ ๒- ปน
"อุปสมฺปนฺโน หุตฺวา อตฺตโน อุปชฺฌายสฺส สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วิปสฺสนํ
วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณี"ติ วุตฺตํ.
      โส อปรภาเค วิมุตฺติสุเขน วิหรนฺโต อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา
โสมนสฺสชาโต อุทานวเสน:-
         [๓๖๕] "อุปสมฺปทา จ เม ลทฺธา    วิมุตฺโต จมฺหิ อนาสโว
               โส จ เม ภควา ทิฏฺโฐ     วิหาเร จ สหาวสึ.
         [๓๖๖] พหุเทว รตฺตึ ภควา        อพฺโภกาเสตินามยิ
               วิหารกุสโล สตฺถา         วิหารํ ปาวิสี ตทา.
         [๓๖๗] สนฺถริตฺวาน สงฺฆาฏึ        เสยฺยํ กปฺเปสิ โคตโม
               สีโห เสลคุหายํว          ปหีนภยเภรโว.
         [๓๖๘] ตโต กลฺยาณวากฺกรโณ      สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก
               โสโณ อภาสิ สทฺธมฺมํ       พุทฺธเสฏฺฐสฺส สมฺมุขา.
         [๓๖๙] ปญฺจกฺขนฺเธ ปริญฺญาย       ภาวยิตฺวาน อญฺชสํ
               ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺตึ         ปรินิพฺพายิสฺสตฺยนาสโว"ติ ๓-
อิมา ปญฺจ คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ อุปสมฺปทา จ เม ลทฺธาติ ยา สา กิจฺเฉน ทสวคฺคํ ภิกฺขุสํฆํ
สนฺนิปาเตตฺวา อตฺตนา ลทฺธา อุปสมฺปทา, ยา จ ปน วรทานวเสน สพฺพ-
ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ วินยธรปญฺจเมน คเณน สตฺถารา อนุญฺญาตา อุปสมฺปทา, ตทุภยํ
สนฺธายาห. จสทฺโท สมุจฺจยตฺโถ, เตน อิตเรปิ สตฺถุ สนฺติกา ลทฺธวเร สงฺคณฺหาติ.
วิมุตฺโต จมฺหิ อนาสโวติ อคฺคมคฺเคน สกลกิเลสวตฺถุวิมุตฺติยา วิมุตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ อุทาน.อ. ๔๖/... ๒ มโน.ปู. ๑/๒๐๖/.... โสณกุฏิกณฺณตฺเถรวตฺถุ (นว.)
@๓ ฉ.ม. ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโวติ
จ อมฺหิ, ตโตเอว กามาสวาทีหิ อนาสโว อมฺหีติ โยชนา. โส จ เม ภควา
ทิฏฺโฐติ ยทตฺถํ อหํ อวนฺติรฏฺฐโต สาวตฺถึ คโต, โส จ ภควา มยา อทิฏฺฐปุพฺโพ
ทิฏฺโฐ. วิหาเร จ สหาวสินฺติ น เกวลํ ตสฺส ภควโต ทสฺสนเมว มยา ลทฺธํ,
อถ โข วิหาเร สตฺถุ คนฺธกุฏิยํ สตฺถารา การณํ สลฺลกฺเขตฺวา วาเสนฺเตน
สห อวสึ. "วิหาเรติ วิหารสมีเป"ติ เกจิ.
      พหุเทว รตฺตินฺติ ปฐมํ ยามํ ภิกฺขูนํ ธมฺมเทสนาวเสน กมฺมฏฺฐานโสธนวเสน
จ มชฺฌิมํ ยามํ เทวานํ พฺรหฺมูนญฺจ กงฺขจฺเฉทนวเสน ภควา พหุเทว รตฺตึ
อพฺโภกาเส อตินามยิ วีตินาเมสิ. วิหารกุสโลติ ทิพฺพพฺรหฺมอาเนญฺชอริยวิหาเรสุ
กุสโล. วิหารํ ปาวิสีติ อติเวลํ นิสชฺชจงฺกเมหิ อุปฺปนฺนปริสฺสมวิโนทนตฺถํ
คนฺธกุฏึ ปาวิสิ.
      สนฺถริตฺวาน สงฺฆาฏึ, เสยฺยํ กปฺเปสีติ จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏึ ปญฺญาเปตฺวา
สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ. เตนาห "โคตโม สีโห เสลคุหายํว,  ปหีนภยเภรโว"ติ. ตตฺถ
โคตโมติ ภควนฺตํ โคตฺเตน กิตฺเตติ. สีโห เสลคุหายํวาติ เสลสฺส ปพฺพตสฺส
คุหายํ. ยถา สีโห มิคราชา เตชุสฺสทตาย ปหีนภยเภรโว ทกฺขิเณน ปสฺเสน
ปาเท ปาทํ อจฺจาธาย เสยฺยํ กปฺเปสิ, เอวํ จิตฺตุตฺราสโลมหํสนฉมฺภิตตฺตเหตูนํ
กิเลสานํ สมุจฺฉินฺนตฺตา ปหีนภยเภรโว โคตโม ภควา เสยฺยํ กปฺเปสีติ อตฺโถ.
      ตโตติ ปจฺฉา, สีหเสยฺยํ กปฺเปตฺวา ตโต วุฏฺฐหิตฺวา "ปฏิภาตุ ตํ ภิกฺขุ
ธมฺโม ภาสิตุนฺ"ติ ๑- สตฺถารา อชฺเฌสิโตติ อตฺโถ. กลฺยาณวากฺกรโณติ สุนฺทรวจี-
กรโณ, กลฺยาณสมฺปนฺนวจนกฺกโมติ ๒- อตฺโถ. โสโณ อภาสิ สทฺธมฺมนฺติ โสฬส อฏฺฐก-
วคฺคิยสุตฺตานิ โสโณ กุฏิกณฺโณ พุทฺธเสฏฺฐสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สมฺมุขา ปจฺจกฺขโต
อภาสีติ เถโร อตฺตานเมว ปรํ วิย อโวจ.
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.อุ. ๒๕/๔๖/๑๗๕ โสณสุตฺต ๒ ฉ.ม. ลกฺขณสมฺปนฺนวจนกฺกโมติ
      ปญฺจกฺขนฺเธ ปริญฺญายาติ ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ ตีหิปิ ปริญฺญาหิ ปริชานิตฺวา
เต ปริชานนฺโตเยว อญฺชสํ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ภาวยิตฺวา ปรมํ สนฺตึ นิพฺพานํ
ปปฺปุยฺย ปาปุณิตฺวา ฐิโต อนาสโว, ตโตเอว อิทานิ ปรินิพฺพายิสฺสติ อนุปาทิเสส-
นิพฺพานวเสน  นิพฺพายิสฺสตีติ.
                  โสณกุฏิกณฺณตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๗๘-๘๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=1777&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=1777&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=345
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6457
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6585
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6585
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26