บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                           ๘. อฏฺฐมวคฺค
                   ๒๐๘. ๑. วจฺฉปาลตฺเถรคาถาวณฺณนา
      สุสุขุมนิปุณตฺถทสฺสินาติ อายสฺมโต วจฺฉปาลตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อาจินนฺโต
เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิโต เอกนวุเต กปฺเป พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา
พฺราหฺมณสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คนฺตฺวา อคฺคึ ปริจรนฺโต เอกทิวสํ มหติยา กํสปาติยา
ปายาสํ ^๑- อาทาย ทกฺขิเณยฺยํ ปริเยสนฺโต วิปสฺสึ ภควนฺตํ อากาเส จงฺกมนฺตํ ทิสฺวา
อจฺฉริยพฺภุตจิตฺตชาโต ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ทาตุกามตํ ทสฺเสติ. ^๒- ปฏิคฺคเหสิ
ภควา อนุกมฺปํ อุปาทาย. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห วิภวสมฺปนฺนสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ,
วจฺฉปาโลติสฺส นามํ อโหสิ. โส พิมฺพิสารสมาคเม อุรุเวลกสฺสปตฺเถเรน สทฺธึ
อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา สตฺถุ ปรมนิปจฺจกาเร กเต ตํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ
ปพฺพชิตฺวา สตฺตาหปพฺพชิโตเอว วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ฉฬภิญฺโญ อโหสิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ^๓- :-
       ^๔- "สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ         พาตฺตึสวรลกฺขณํ
           ปวนา อภินิกฺขนฺตํ          ภิกฺขุสํฆปุรกฺขตํ. ^๔-
           มหจฺจา กํสปาติยา         วฑฺเฒตฺวา ปายาสํ ^๕- อหํ
           อาหุตึ ยิฏฺฐุกาโม ^๖- โส    อุปเนสึ ^๗- พลึ อหํ.
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. กํสปาติยา หวฺยเสสํ ปายาสํ   ^๒ ฉ.ม. ทสฺเสสิ   ^๓ ขุ.อป. ๓๒/๒๖/๒๑๔
@  ปายาสทายกตฺเถราปทาน  ^๔-๔ ฉ.ม. สุวณฺณวณฺโณ สมฺพุทฺโธ ฯเปฯ ภิกฺขุสํฆปุรกฺขโต
@^๕ ฉ.ม. ปายสํ   ^๖ สี. ทฏฺฐุกาโม    ^๗ ม. อุปเนมิ
           ภควา ตมฺหิ สมเย         โลกเชฏฺโฐ นราสโภ
           จงฺกมํ สุสมารุโฬฺห         อมฺพเร อนิลายเน.
           ตญฺจ อจฺฉริยํ ทิสฺวา        อพฺภุตํ โลมหํสนํ
           ฐปยิตฺวา กํสปาตึ          วิปสฺสึ อภิวาทยึ.
           ตุวํ เทโวสิ สพฺพญฺญู        สเทเว สหมานุเส
           อนุกมฺปํ อุปาทาย          ปฏิคฺคณฺห มหามุนิ.
           ปฏิคฺคเหสิ ภควา          สพฺพญฺญู โลกนายโก ^๑-
           มม สงฺกปฺปมญฺญาย         สตฺถา โลเก มหามุนิ
           เอกนวุติโต กปฺเป         ยํ ทานมททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ปายาสสฺส อิทํ ผลํ.
           เอกตาลีสิโต กปฺเป        พุทฺโธ นามาสิ ขตฺติโย
           สตฺตรตนสมฺปนฺโน          จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา สุเขเนว อตฺตนา นิพฺพานสฺส อธิคตภาวํ
วิภาเวนฺโต:-
            [๗๑] "สุสุขุมนิปุณตฺถทสฺสินา
                  มติกุสเลน นิวาตวุตฺตินา
                  สํเสวิตวุทฺธสีลินา
                  นิพฺพานํ น หิ เตน ทุลฺลภนฺ"ติ
อิมํ คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ สุสุขุมนิปุณตฺถทสฺสินาติ อติวิย ทุทฺทสฏฺเฐน สุขุเม, ^๒- สณฺหฏฺเฐน
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. สพฺพโลกคฺคนายโก   ^๒ สี. สุสุขุเมน
นิปุเณ สจฺจปฏิจฺจสมุปฺปาทาทิอตฺเถ อนิจฺจตาทึ อาโรเปตฺวา ปสฺสตีติ สุสุขุม-
นิปุณตฺถทสฺสี, เตน. มติกุสเลนาติ มติยา ปญฺญาย กุสเลน เฉเกน, "เอวํ
ปวตฺตมานสฺส ปญฺญา วฑฺฒติ, เอวํ น วฑฺฒตี"ติ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคปญฺญาย
อุปฺปาทเน กุสเลน. นิวาตวุตฺตินาติ สพฺรหฺมจารีสุ นิวาตนีจวตฺตนสีเลน, ^๑-
วุฑฺเฒสุ นเวสุ จ ยถานุรูปปฏิปตฺตินา. ^๒- สํเสวิตวุทฺธสีลินาติ สํเสวิตํ อาจิณฺณํ
วุทฺธสีลํ สํเสวิตวุทฺธสีลํ, ตํ ยสฺส อตฺถิ, เตน สํเสวิตวุทฺธสีลินา. อถวา
สํเสวิตา อุปาสิตา วุทฺธสีลิโน เอเตนาติ สํเสวิตวุทฺธสีลี, เตน. หีติสทฺโท
เหตุอตฺโถ. ยสฺมา โย นิวาตวุตฺติ สํเสวิตวุทฺธสีลี มติกุสโล สุสุขุมนิปุณตฺถทสฺสี
จ, ตสฺมา นิพฺพานํ น ตสฺส ทุลฺลภนฺติ อตฺโถ. นิวาตวุตฺติตาย หิ
สํเสวิตวุทฺธสีลิตาย จ ปณฺฑิตา ตํ โอวทิตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มญฺญนฺติ, เตสญฺจ
โอวาเท ฐิโต อยํ ^๓- มติกุสลตาย สุสุขุมนิปุณตฺถทสฺสิตาย จ วิปสฺสนาย กมฺมํ
กโรนฺโต น จิรสฺเสว นิพฺพานํ อธิคจฺฉตีติ, อยเมว จ เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณคาถา
อโหสีติ.
                   วจฺฉปาลตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๒๔๗-๒๔๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=5514&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=5514&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=208
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5390
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5615
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5615
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26