อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๑๔๗. ๑๐. ปุณฺณมาสตฺเถรคาถาวณฺณนา
      วิหริ อเปกฺขนฺติ อายสฺมโต ปุณฺณมาสตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โส กิร วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล จกฺกวากโยนิยํ นิพฺพตฺโต ภควนฺตํ คจฺฉนฺตํ
ทิสฺวา ๗- ปสนฺนมานโส อตฺตโน มุขตุณฺฑเกน สาลปุปฺผํ คเหตฺวา ปูชํ อกาสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทุมนฺติตํ      ๒ สี. มม จินฺติตํ คทิตํ กถิตํ จินฺเตตฺวา วีมํสิตํ
@๓ ฉ.ม. สํวิภตฺเตสูติ   ๔ ม. สุทฺธีสุ ธมฺเมสุ วา  ๕ ฉ.ม. ปวรํ,
@  ตํ มคฺคผลนิพฺพานธมฺมํ, สี....มคฺคผลธมฺมํ
@๖ สี. อตฺถํ ปจฺจกฺขโต, ฉ.ม. อตฺตปจฺจกฺขโต  ๗ ม. ภควนฺตํ ทิสฺวา
โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิโต สตฺตรเส กปฺเป อฏฺฐกฺขตฺตุํ
จกฺกวตฺติราชา อโหสิ, อิมสฺมึ ปน กปฺเป กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน โอสกฺกมาเน
กุฏุมฺพิกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กตฺวา ตโต จุโต เทวมนุสฺเสสุ
สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถินคเร สมิทฺธิสฺส นาม ๑- พฺราหฺมณสฺส
ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ. ตสฺส ชาตทิวเส ตสฺมึ เคเห สพฺพา ริตฺตกุมฺภิโย
สุวณฺณมาสานํ ปุณฺณา อเหสุํ. เตนสฺส ปุณฺณมาโสติ นามํ อกํสุ. โส วยปฺปตฺโต
พฺราหฺมณวิชฺชาสุ นิปฺผตฺตึ ปตฺวา วิวาหกมฺมํ กตฺวา เอกํ ปุตฺตํ ลภิตฺวา
อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตาย ฆราวาสํ ชิคุจฺฉนฺโต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา
ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท สพฺพกิจฺจสมฺปนฺโน ๒- จตุสจฺจกมฺมฏฺฐาเน ๓-
ยุตฺตปฺปยุตฺโต วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ
อปทาเน ๔-:-
          "สินฺธุยา นทิยา ตีเร       จกฺกวาโก อหํ ตทา
           สุทฺธเสวาลภกฺโขหํ        ปาเปสุ จ สุสญฺญโต. ๕-
           อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ         คจฺฉนฺตํ อนิลญฺชเส
           ตุณฺเฑน สาลํ ปคฺคยฺห      วิปสฺสิสฺสาภิโรปยึ.
           ยสฺส สทฺธา ตถาคเต      อจลา สุปฺปติฏฺฐิตา
           เตน จิตฺตปฺปสาเทน       ทุคฺคตึ โส น คจฺฉติ.
           สฺวาคตํ วต เม อาสิ      พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก
           วิหงฺคเมน สนฺเตน        สุพีชํ โรปิตํ มยา.
           เอกนวุติโต กปฺเป        ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ ๖-
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        พุทฺธปูชายิทํ ๗- ผลํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สมิทฺธินามสฺส   ๒ ฉ.ม. ปุพฺพกิจฺจสมฺปนฺโน  ๓ สี. ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐาเน
@๔ ขุ.อป. ๓๒/๑๓/๑๖๒ ปจฺจาคมนิยตฺเถราปทาน  ๕ สี., ม. ปาเณสุ จ สุสญฺญโต
@๖ สี. ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ  ๗ สี. ปุปฺผปูชายิทํ
           สุจารุทสฺสนา นาม        อฏฺเฐเต เอกนามกา
           กปฺเป สตฺตรเส อาสุํ     จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อถสฺส ปุราณทุติยิกา ตํ ปโลเภตุกามา อลงฺกตปฏิยตฺตา ปุตฺเตน สทฺธึ
อุปคนฺตวา ปิยาลาปภาวาทิเกหิ ๑- ภาววิรเณ กมฺมํ นาม กาตุํ อารภิ. เถโร
ตสฺสา การณํ ทิสฺวา อตฺตโน กตฺถจิปิ อลคฺคภาวํ ปกาเสนฺโต:-
            ๒- "วิหริ อเปกฺขํ อิธ วา หุรํ วา
                โย เวทคู สมิโต ๓- ยตตฺโต
                สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโต
                โลกสฺส ชญฺญา อุทยพฺพยญฺจา"ติ
คาถํ อภาสิ. ๒-
      [๑๐] ตตฺถ วิหรีติ วิเสสโต หริ ๔- อปหริ อปเนสิ. อเปกฺขนฺติ ตณฺหํ.
อิธาติ อิมสฺมึ โลเก อตฺตภาเว วา. หุรนฺติ ปรสฺมึ ๕- อนาคเต อตฺตภาเว วา.
อิธาติ วา อชฺฌตฺติเกสุ อายตเนสุ. หุรนฺติ พาหิเรสุ. วาสทฺโท สมุจฺจยตฺโถ
"อปทา วา ทฺวิปทา วา"ติอาทีสุ ๖- วิย. โยติ อตฺตานเมว ปรํ วิย ทสฺเสติ.
เวทคูติ เวเทน คโต มคฺคญาเณน นิพฺพานํ คโต อธิคโต, จตฺตาริ วา สจฺจานิ
ปริญฺญาปหานสจฺฉิกิริยาภาวนาภิสมยวเสน อภิสเมจฺจ ๗- ฐิโต. ยตตฺโตติ มคฺคสํวเรน
สํยตสภาโว, สมฺมาวายาเมน วา สํยตสภาโว. สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโตติ สพฺเพสุ
ธมฺเมสุ อารมฺมเณสุ ๘- ตณฺหาทิฏฺฐิเลปวเสน น อุปลิตฺโต, เตน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิลาสภาวาทิเกหิ  ๒-๒ ฉ.ม. "วิหริ อเปกฺขนฺ"ติ คาถํ อภาสิ  ๓ ก. สนฺตุสิโต
@๔ ม. วิหรินฺติ วิเสสโต หรึ    ๕ ฉ.ม. อปรสฺมึ    ๖ ขุ.อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๘,
@องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙ อคฺคปฺปสาทสุตฺต, องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๓๒/๓๗ จุนฺทีสุตฺต (สฺยา)
@๗ ม. อภิสเมจฺจ อภิสมเย จ             ๘ ฉ.ม. สพฺเพสุ อารมฺมเณสุ ธมฺเมสุ
ลาภาทิโลกธมฺเม สมติกฺกมํ ทสฺเสติ. โลกสฺสาติ อุปาทานกฺขนฺธปญฺจกสฺส. ตํ หิ
ลุชฺชนปลุชฺชนตฺเถน โลโก. ชญฺญาติ ชานิตฺวา. อุทยพฺพยญฺจาติ อุปฺปาทญฺเจว วยญฺจ,
เอเตน ยถาวุตฺตคุณานํ ปุพฺพภาคปฏิปทํ ทสฺเสติ. อยํ ปเนตฺถ อตฺโถ:- โย สกลสฺส
ขนฺธาทิโลกสฺส สมปญฺญาสาย อากาเรหิ อุทยพฺพยํ ชานิตฺวา เวทคู ยตตฺโต กตฺถจิ
อนุปลิตฺโต, โส สพฺพตฺถ อเปกฺขํ วิเนยฺย ๑- สนฺตุสฺสิโต ตาทิสานํ วิปฺปการานํ
น กิญฺจิ มญฺญติ, ๒- ตสฺมา ตฺวํ อนฺธพาเล ยถาคตมคฺเคเนว คจฺฉาติ. อถ
สา อิตฺถี "อยํ สมโณ มยิ ปุตฺเต จ นิรเปกฺโข, น สกฺกา อิมํ ปโลเภตุนฺ"ติ ๓-
ปกฺกามิ.
                   ปุณฺณมาสตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                       ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วินเย   ๒ ม. กินฺติ มญฺญติ   ๓ ม. ปสาเทตุนฺติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๗๘-๘๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=1782&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=1782&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=147
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5032
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5338
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5338
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26