ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๓๑๗. ๑๑. อุปาลิตฺเถรคาถาวณฺณนา
      สทฺธาย อภินิกฺขมฺมาติ อายสฺมโต อุปาลิตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลฆเร นิพฺพตฺโต เอกทิวสํ
สตฺถุ ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ วินยธรานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา
อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิ. โส ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ
สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท กปฺปกเคเห ปฏิสนฺธึ คณฺหิ, อุปาลีติสฺส นามํ
อกํสุ. โส วยปฺปตฺโต อนุรุทฺธาทีนํ ฉนฺนํ ขตฺติยานํ ปสาทโก หุตฺวา ตถาคเต
อนุปิยมฺพวเน วิหรนฺเต ปพฺพชนตฺถาย นิกฺขมนฺเตหิ ฉหิ ขตฺติเยหิ สทฺธึ นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชิ. ตสฺส ปพฺพชฺชาวิธานํ ปาลิยํ อาคตเมว. ๑-
      โส ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปนฺโน สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา "มยฺหํ
ภนฺเต อรญฺญวาสํ อนุชานาถา"ติ อาห. ภิกฺขุ ตว อรญฺเญ วสนฺตสฺส เอกเมว
ธุรํ วฑฺฒิสฺสติ, อมฺหากํ ปน สนฺติเก วสนฺตสฺส คนฺถธุรญฺจ วิปสฺสนาธุรญฺจ
ปริปูเรสฺสตีติ. เถโร สตฺถุ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต น
จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๒- :-
          "นคเร หํสวติยา           สุชาโต นาม พฺราหฺมโณ
           อสีติโกฏิสนฺนิจโย ๓-       ปหูตธนธญฺญวา.
           อชฺฌายโก มนฺตธโร        ติณฺณํ เวทาน ปารคู
           ลกฺขเณ อิติหาเส จ        สทฺธมฺเม ปารมึ คโต.
           ปริพฺพชา ๔- เอกสิขา      โคตมา พุทฺธสาวกา
           จรกา ๕- ตาปสา เจว     จรนฺติ มหิยา ตทา.
@เชิงอรรถ:  วินย.จูฬ. ๗/๓๓๑/๑๑๕ สํฆเภทกฺขนฺธก  ขุ.อป. ๓๒/๔๔๑/๕๓ อุปาลิตฺเถราปทาน
@ ฉ.ม. อสีติโกฏินิจโย  ฉ.ม. ปริพฺพาชา  สี. วรณา
           เตปิ มํ ปริวาเรนฺติ        พฺราหฺมโณ วิสฺสุโต อิติ
           พหู ชนา มํ ปูเชนฺติ ๑-     นาหํ ปูเชมิ กิญฺจนํ.
           ปูชารหํ น ปสฺสามิ         มานตฺถทฺโธ อหํ ตทา
           พุทฺโธติ วจนํ นตฺถิ         ตาว นุปฺปชฺชเต ชิโน.
           อจฺจเยน อโหรตฺตํ         ปทุมุตฺตรนายโก ๒-
           สพฺพํ ตมํ วิโนเทตฺวา       โลเก อุปฺปชฺชิ จกฺขุมา.
           วิตฺถาริเก ๓- พาหุชญฺเญ    ปุถุภูเต จ สาสเน
           อุปาคมิ ตทา พุทฺโธ        นครํ หํสสวฺหยํ.
           ปิตุ อตฺถาย โส พุทฺโธ      ธมฺมํ เทเสสิ จกฺขุมา
           เตน กาเลน ปริสา        สมนฺตา โยชนํ ตทา.
           สมฺมโต มนุชานํ โน ๔-     สุนนฺโท นาม ตาปโส
           ยาวตา พุทธปริสา         ปุปฺเผหิจฺฉาทยิ ๕- ตทา.
           จตุสจฺจํ ปกาเสนฺโต ๖-     เสฏฺเฐ จ ปุปฺผมณฺฑเป
           โกฏิสตสหสฺสานํ           ธมฺมาภิสมโย อหุ.
           สตฺตรตฺตินฺทิวํ พุทฺโธ        วสฺสิตฺวา ธมฺมวุฏฺฐิยา ๗-
           อฏฺฐเม ทิวเส ปตฺเต       สุนนฺทํ กิตฺตยี ชิโน.
           เทวโลเก มนุสฺเส วา      สํสรนฺโต อยํ ภเว
           สพฺเพสํ ปวโร หุตฺวา       ภเวสุ สํสริสฺสติ.
           กปฺปสตสหสฺสมฺหิ           โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม นาเมน ๘-    สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
           ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท      โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           มนฺตาณิปุตฺโต ปุณฺโณติ       เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. พหุชฺชโน มํ ปูเชติ    ฉ.ม....นามโก       ม. วิตฺถาริเต
@ ฉ.ม. โส               ฉ.ม. ปุปฺเผหจฺฉาทยี    ฉ.ม. ปกาเสนฺเต
@ ฉ.ม. วสฺเสตฺวา ธมฺมวุฏฺฐิโย                     ฉ.ม. โคตฺเตน
           เอวํ กิตฺตยิ สมฺพุทฺโธ       สุนนฺทํ ตาปสํ ตทา
           หาสยนฺโต ชนํ สพฺพํ        ทสฺสยนฺโต สกํ พลํ.
           กตญฺชลี นมสฺสนฺติ          สุนนฺทํ ตาปสํ ตทา ๑-
           พุทฺเธ การํ กริตฺวาน       โสเธสิ คติมตฺตโน.
           ตตฺถ เม อหุ สงฺกปฺโป      สุตฺวาน มุนิโน วจํ
           อหํ การํ กริสฺสามิ ๒-      ยถา ปสฺสามิ โคตมํ.
           เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน        กิริยํ จินฺตยึ มมํ
           กฺยาหํ กมฺมํ อาจรามิ       ปุญฺญกฺเขตฺเต อนุตฺตเร.
           อยญฺจ ปาฐิโก ภิกฺขุ        สพฺพปาฐีน ๓- สาสเน
           วินเย อคฺคนิกฺขิตฺโต        ตํ ฐานํ ปตฺถยึ ๔- อหํ.
           อิทํ เม อมิตํ โภคํ         อกฺโขภํ สาครูปมํ
           เตน โภเคน พุทฺธสฺส       อารามํ มาปเย อหํ.
           โสภนํ นาม อารามํ        นครสฺส ปุรตฺถโต
           กตฺวา ๕- สตสหสฺเสน      สํฆารามํ อมาปยึ.
           กูฏาคาเร จ ปาสาเท      มณฺฑเป หมฺมิเย คุหา
           จงฺกเม สุกเต กตฺวา       สํฆาราเม ๖- อมาปยึ.
           ชนฺตาฆรํ อคฺคิสาลํ         อโถ อุทกมาฬกํ
           นฺหานฆรํ มาปยิตฺวา        ภิกฺขุสํฆสฺสทาสหํ.
           อาสนฺทิโย ปีฐเก จ        ปริโภเค จ ภาชเน
           อารามิกญฺจ เภสชฺชํ        สพฺพเมตํ อทาสหํ.
           อารกฺขํ ปฏฺฐเปตฺวาน       ปาการํ การยึ ทฬฺหํ
           มา นํ โกจิ วิเหเฐสิ       สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ.
           อาวาเส สตสหสฺเส ๗-     สํฆาราเม อมาปยึ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ชนา  ฉ.ม. อหมฺปิ การํ กสฺสามิ  ฉ.ม. สพฺพปาฐิสฺส  ฉ.ม. ปตฺถเย
@ ฉ.ม. กิณิตฺวา  ฉ.ม. สํฆารามํ  ฉ.ม. สตสหสฺเสนาวาสํ
           เวปุลฺลํ ตํ มาปยิตฺวา ๑-    สมฺพุทฺธํ อุปนามยึ.
           นิฏฺฐาปิโต มยาราโม       สมฺปฏิจฺฉ ตุวํ มุนิ
           นิยฺยาเทสฺสามิ ตํ ธีร ๒-    อธิวาเสหิ จกฺขุม.
           ปทุมุตฺตโร โลกวิทู         อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
           มม สงฺกปฺปมญฺญาย         อธิวาเสสิ นายโก.
           อธิวาสนมญฺญาย           สพฺพญฺญุสฺส มเหสิโน
           โภชนํ ปฏิยาเทตฺวา        กาลมาโรจยึ อหํ.
           อาโรจิตมฺหิ กาลมฺหิ        ปทุมุตฺตรนายโก
           ขีณาสวสหสฺเสหิ           อารามํ เม อุปาคมิ.
           นิสินฺนกาลมญฺญาย          อนฺนปาเนน ตปฺปยึ
           ภุตฺตาวีกาลมญฺญาย ๓-      อิทํ วจนมพฺรวึ.
           กีโต สตสหสฺเสน          ตตฺตเกเนว การิโต
           โสภโน นาม อาราโม      สมฺปฏิจฺฉ ตุวํ มุนิ.
           อิมินารามทาเนน          เจตนาปณิธีหิ จ
           ภเว นิพฺพตฺตมาโนหํ        ลภามิ มม ปตฺถิตํ.
           ปฏิคฺคเหตฺวา สมฺพุทฺโธ      สํฆารามํ สุมาปิตํ
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา         อิทํ วจนมพฺรวิ.
           โย โส พุทฺธสฺส ปาทาสิ     สํฆารามํ สุมาปิตํ
           ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ          สุณาถ มม ภาสโต.
           หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี      เสนา จ จตุรงฺคินี
           ปริวาเรสฺสนฺติมํ นิจฺจ       สํฆารามสฺสิทํ ผลํ.
           สฏฺฐี ตูริยสหสฺสานิ ๔-      เภริโย สมลงฺกตา
           ปริวาเรสฺสนฺติมํ นิจฺจํ       สํฆารามสฺสิทํ ผลํ.
@เชิงอรรถ:  สี. ปาปยิตฺวา                        ฉ.ม. วีร
@ ฉ.ม. ภุตฺตาวึ กาลมญฺญาย               ฉ.ม. สฏฺฐิ ตูรสหสฺสานิ
           ฉฬสีติสหสฺสานิ            นาริโย สมลงฺกตา
           วิจิตฺตวตฺถาภรณา          อามุตฺตมณิกุณฺฑลา.
           อาฬารมุขา ๑- หสุลา      สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา
           ปริวาเรสฺสนฺติมํ นิจฺจํ       สํฆารามสฺสิทํ ผลํ.
           ตึสกปฺปสหสฺสานิ           เทวโลเก รมิสฺสติ
           สหสฺสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท       เทวรชฺชํ กริสฺสติ.
           เทวราเชน ปตฺตพฺพํ        สพฺพํ ปฏิลภิสฺสติ
           อนูนโภโค หุตฺวาน         เทวรชฺชํ กริสฺสติ.
           สหสฺสกฺขตฺตุํ จกฺกวตฺตี       ราชา รฏฺเฐ ภวิสฺสติ
           ปฐพฺยา รชฺชํ วิปุลํ         คณนาโต อสงฺขิยํ.
           กปฺปสตสหสฺสมฺหิ           โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม โคตฺเตน      สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
           ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท      โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           อุปาลิ นาม นาเมน        เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก.
           วินเย ปารมึ ปตฺวา ๒-     ฐานาฐาเน จ โกวิโท
           ชินสาสนํ ธารยนฺโต ๓-     วิหริสฺสตินาสโว.
           สพฺพเมตํ อภิญฺญาย         โคตโม สกฺยปุงฺคโว
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา         เอตทคฺเค ฐเปสฺสติ.
           อปริเมยฺยุปาทาย          ปตฺเถมิ ตว สาสนํ
           โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต    สพฺพสํโยชนกฺขโย.
           ยถา สูลาวุโต โปโส       ราชทณฺเฑน ตชฺชิโต
           สูเล สาตํ อวินฺทนฺโต       ปริมุตฺตึว อิจฺฉติ.
           ตเถวาหํ มหาวีร          ภวทณฺเฑน ตชฺชิโต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อฬารปมฺหา      สี. ปารมึ ปตฺโต    ฉ.ม. ธาเรนฺโต, สี. โชตยนฺโต
           กมฺมสูลาวุโต สนฺโต        ปิปาสาเวทนาฏฺฏิโต. ๑-
           ภเว สาตํ น วินฺทามิ       ฑยฺหนฺโต ตีหิ อคฺคิภิ
           ปริมุตฺตึ คเวสามิ          ยถาปิ ราชทณฺฑิโต.
           ยถา วิสาโท ปุริโส        วิเสน ปริปีฬิโต
           อคทํ โส คเวเสยฺย        วิสฆาตายุปายนํ. ๒-
           คเวสมาโน ปสฺเสยฺย       อคทํ วิสฆาตกํ
           ตํ ปิวิตฺวา สุขี อสฺส ๓-     วิสมฺหา ปริมุตฺติยา.
           ตเถวาหํ มหาวีร          ยถา วิสหโต นโร
           สมฺปีฬิโต อวิชฺชาย         สทฺธมฺมาคทเมสหํ.
           ธมฺมาคทํ ๔- คเวสนฺโต     อทฺทกฺขึ สกฺยสาสนํ
           อคฺคสพฺโพสถานนฺตํ ๕-      สพฺพสลฺลวิโนทนํ.
           ธมฺโมสถํ ๖- ปิวิตฺวาน      วิสํ สพฺพํ สมูหนึ ๗-
           อชรามรํ สีติภาวํ          นิพฺพานํ ผสฺสยึ อหํ.
           ยถา ภูตฏฺฏิโต โปโส       ภูตคฺคาเหน ปีฬิโต
           ภูตเวชฺชํ คเวเสยฺย        ภูตสฺมา ปริมุตฺติยา.
           คเวสมาโน ปสฺเสยฺย       ภูตวิชฺชาสุ โกวิทํ
           ตสฺส โส วิหญฺเญ ๘- ภูตํ    สมูลญฺจ วินาสเย.
           ตเถวาหํ มหาวีร          ตมคฺคาเหน ปีฬิโต
           ญาณาโลกํ คเวสามิ        ตมโต ปริมุตฺติยา.
           อถทฺทสํ สกฺยมุนึ           กิเลสตมโสธนํ
           โส เม ตมํ วิโนเทสิ       ภูตเวชฺโชว ภูตกํ.
           สํสารโสตํ สญฺฉินฺทึ         ตณฺหาโสตํ นิวารยึ
@เชิงอรรถ:  ม. ปิปาสภาเวน อฏฺฏิโต    ฉ.ม. วิสฆาตายุปาลนํ    สี. ปิวิตฺวาน สุขี อสฺส
@ สี. ธมฺโมสธํ    ฉ.ม. อคฺคํ สพฺโพสธานํ ตํ    ฉ.ม. ธมฺโมสธํ    สี. สมูหตํ
@ สี. วิหิเต, ฉ.ม. วิหเน
           ภวํ อุคฺฆาฏยึ สพฺพํ         ภูตเวชฺโชว มูลโต.
           ครุโฬ ยถา โอปตติ ๑-     ปนฺนคํ ภกฺขมตฺตโน
           สมนฺตา โยชนสตํ          วิกฺโขเภติ มหาสรํ.
           ปนฺนคํ โส คเหตฺวาน       อโธสีสํ วิเหฐยํ ๒-
           อาทาย โส ปกฺกมติ        เยนกามํ วิหงฺคโม.
           ตเถวาหํ มหาวีร          ยถาปิ ครุโฬ พลี ๓-
           อสงฺขตํ คเวสนฺโต         โทเส วิกฺขาลยึ อหํ.
           ทิฏฺโฐ อหํ ธมฺมวรํ         สนฺติปทมนุตฺตรํ
           อาทาย วิหราเมตํ         ครุโฬ ปนฺนคํ ยถา.
           อาสาวตี นาม ลตา        ชาตา จิตฺตลตาวเน
           ตสฺสา วสฺสสหสฺเสน        เอกํ นิพฺพตฺตเต ผลํ.
           ตํ เทวา ปยิรุปาสนฺติ       ตาวทูรผเล สติ
           เทวานํ สา ปิยา เอวํ      อาสาวตี ลตุตฺตมา.
           สตสหสฺสุปาทาย           ตาหํ ปริจเร มุนิ
           สายํ ปาตํ นมสฺสามิ        เทวา อาสาวตึ ยถา.
           อวญฺฌา ปาริจริยา ๔-      อโมฆา จ นมสฺสนา
           ทูราคตมฺปิ มํ สนฺตํ         ขโณ มํ ๕- น วิราธยิ.
           ปฏิสนฺธึ น ปสฺสามิ         วิจินนฺโต ภเว อหํ
           นิรูปธิ วิปฺปมุตฺโต          อุปสนฺโต จรามหํ.
           ยถาปิ ปทุมํ นาม          สูริยรํเสน ปุปฺผติ
           ตเถวาหํ มหาวีร          พุทฺธรํเสน ปุปฺผิโต.
           ยถา พลากโยนิมฺหิ         น วิชฺชติ ปุมา ๖- สทา
           เมเฆสุ คชฺชมาเนสุ        คพฺภํ คณฺหนฺติ ตา สทา.
@เชิงอรรถ:  สี. โอปติตํ      สี. วิโปฐยํ      สี. พลํ     สี. ปริจริยา เม
@ ฉ.ม. ขโณยํ     ฉ.ม. ปุโม
           จิรมฺปิ คพฺภํ ธาเรนฺติ       ยาว เมโฆ น คชฺชติ
           ภารโต ปริมุจฺจนฺติ         ยทา เมโฆ ปวสฺสติ.
           ปทุมุตฺตรพุทฺธสฺส           ธมฺมเมเฆน คชฺชโต ๑-
           สทฺเทน ธมฺมเมฆสฺส        ธมฺมคพฺภํ อคณฺหหํ.
           สตสหสฺสุปาทาย           ปุญฺญคพฺภํ ธเรมหํ
           นปฺปมุจฺจามิ ภารโต        ธมฺมเมโฆ น คชฺชติ.
           ยทา ตุวํ สกฺยมุนิ          รมฺเม กาปิลวตฺถเว
           คชฺชสิ ๒- ธมฺมเมเฆน      ภารโต ปริมุจฺจหํ.
           สุญฺญตํ อนิมิตฺตญฺจ          อถาปณิหิตมฺปิ ๓- จ
           จตุโร จ ผเล สพฺเพ       ธมฺมํ วิชฏิ ตํปิหํ. ๔-
           อปริเมยฺยุปาทาย          ปตฺเถมิ ตว สาสนํ
           โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต    สนฺติปทมนุตฺตรํ.
           วินเย ปารมึ ปตฺโต        ยถาปิ ปาฐิโก อิสิ
           น เม สมสโม อตฺถิ ๕-     ธาเรมิ สาสนํ อหํ.
           วินเย ขนฺธเก จาปิ        ติกจฺเฉเท จ ปญฺจเก
           เอตฺถ เม ๖- วิมติ นตฺถิ    อกฺขเร พฺยญฺชเนปิ วา.
           นิคฺคเห ปฏิกมฺเม จ        ฐานาฐาเน จ โกวิโท
           โอสารเณ วุฏฺฐาปเน       สพฺพตฺถ ปารมึ คโต.
           วินเย ขนฺธเก วาปิ        นิกฺขิปิตฺวา ปทํ อหํ
           อุภโต วิภงฺเค เจว ๗-     รสโต โอสเรยฺยหํ.
           นิรุตฺติยา จ กุสโล ๘-      อตฺถานตฺเถ จ โกวิโท
           อนญฺญาตํ มยา นตฺถิ        เอกคฺโค สตฺถุ สาสเน.
@เชิงอรรถ:  สี. คชฺชิโต           สี. คชฺชิโต            ฉ.ม. ตถาปฺปณิหิตมฺปิ
@ สี. ธมฺมคพฺเภ วิชายหํ, ฉ.ม. ธมฺเมวํ วิชนยึ อหํ    สี. น เม โส อิทานตฺถิ
@ สี. เอตฺตเก เม       ฉ.ม. วินิเวเฐตฺวา      ฉ.ม. สุกุสโล
           รูปทกฺโข อหํ อชฺช         สกฺยปุตฺตสฺส สาสเน
           กงฺขํ สพฺพํ วิโนเทมิ        ฉินฺทามิ สพฺพสํสยํ.
           ปทํ อนุปทญฺจาปิ           อกฺขรญฺจาปิ พฺยญฺชนํ
           นิทาเน ปริโยสาเน        สพฺพตฺถ โกวิโท อหํ.
           ยถาปิ ราชา พลวา        นิคฺคณฺหิตฺวา ปรนฺตเป ๑-
           วิชินิตฺวาน สงฺคามํ         นครํ ตตฺถ มาปเย.
           ปาการํ ปริกฺขญฺจาปิ        เอสิกํ ทฺวารโกฏฺฐกํ
           อฏฺฏาลเก จ วิวิเธ        การเย นคเร พหู.
           สิงฺฆาฏกํ ปจฺจุรญฺจ ๒-      สุวิภตฺตนฺตราปณํ
           การาเปยฺย ๓- สภํ ตตฺถ    อตฺถานตฺถวินิจฺฉยํ.
           นิคฺฆาฏตฺถํ อมิตฺตานํ        ฉิทฺทาฉิทฺทญฺจ ชานิตุํ
           พลกายสฺส รกฺขาย ๔-      เสนามจฺจํ ๕- ฐเปติ โส.
           อารกฺขตฺถาย ภณฺฑสฺส       นิธานกุสลํ นรํ
           มา เม ภณฺฑํ วินสฺสีติ       ภณฺฑรกฺขํ ฐเปติ โส.
           สมคฺโค ๖- โหติ โส ๗- รญฺโญ   วุฑฺฒึ ยสฺส จ อิจฺฉติ
           ตสฺสาธิกรณํ เทติ          มิตฺตสฺส ปฏิปชฺชิตุํ.
           อุปฺปาเทสุ ๘- นิมิตฺเตสุ     ลกฺขเณสุ จ โกวิทํ
           อชฺฌายกํ มนฺตธรํ          โปโรหิจฺเจ ฐเปติ โส.
           เอเตหงฺเคหิ สมฺปนฺโน      ขตฺติโยติ ปวุจฺจติ
           สทา รกฺขนฺติ ราชานํ       จกฺกวาโกว ทุกฺขินํ. ๙-
           ตเถว ตฺวํ มหาวีร         หตามิตฺโตว ๑๐- ขตฺติโย
           สเทวกสฺส โลกสฺส         ธมฺมราชาติ วุจฺจติ.
@เชิงอรรถ:  สี. ปรขตฺติเย     สี. โอวรํ จ, ฉ.ม. จจฺจรญฺจ     ฉ.ม.,อิ. การเยยฺย
@ สี. สเมตุํ พลกายสฺส    ฉ.ม.,อิ. เสนาปจฺจํ    ก. สมตฺโต, ฉ.ม. มมตฺโต,
@อิ. สามโก   โป.,ฉ.ม.,อิ. โย    โป.,ฉ.ม. อุปฺปาเตสุ    ฉ.ม.,อิ. ทุกฺขิตํ
@๑๐ สี. มหามิตฺโตว
           ติตฺถิเย นีหริตฺวาน ๑-      มารญฺจาปิ สเสนกํ
           ตมนฺธการํ วิธํเสตฺวา ๒-    ธมฺมนครํ อมาปยิ.
           สีลํ ปาการิกํ ๓- ตตฺถ      ญาณนฺเต ทฺวารโกฏฺฐกํ
           สทฺธา เต เอสิกา วีร      ทฺวารปาโล จ สํวโร.
           สติปฏฺฐานมฏฺฏาลํ          ปญฺญา เต จจฺจรํ มุเน
           อิทฺธิปาทญฺจ สิงฺฆาฏํ        ธมฺมวีถิ ๔- สุมาปิตํ. ๕-
           สุตฺตนฺตํ อภิธมฺมญฺจ         วินยํ จาปิ เกวลํ
           นวงฺคํ พุทฺธวจนํ           เอสา ธมฺมสภา ตว.
           สุญฺญตํ อนิมิตฺตญฺจ          วิหารญฺจาปณีหิตํ
           อเนโช จ ๖- นิโรโธ จ    เอสา ธมฺมกุฏี ตว.
           ปญฺญาย อคฺโค นิกฺขิตฺโต     ปฏิภาเณ จ โกวิโท
           สาริปุตฺโตติ นาเมน        ธมฺมเสนาปตี ตว.
           จุตูปปาตกุสโล            อิทฺธิยา ปารมึ คโต
           โกลิโต นาม นาเมน       โปโรหิจฺโจ ตวํ มุเน.
           โปราณกวํสธโร           อุคฺคเตโช ทุราสโท
           ธุตวาทิคุเณ อคฺโค         อกฺขทสฺโส ตวํ มุเน.
           พหุสฺสุโต ธมฺมธโร         สพฺพปาฐี จ สาสเน
           อานนฺโท นาม นาเมน      ธมฺมรกฺโข ๗- ตวํ มุเน.
           เอเต สพฺเพ อติกฺกมฺม      มเหสี ๘- ภควา มมํ
           วินิจฺฉยํ เม ปาทาสิ        วินเย วิญฺญุเทสิตํ. ๙-
           โย โกจิ วินเย ปญฺหํ       ปุจฺฉติ พุทฺธสาวโก
           ตตฺถ เม จินฺตนา นตฺถิ      ตญฺเญวตฺถํ กเถมหํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. นิหนิตฺวาน   ฉ.ม.,อิ. วิธมิตฺวา   ฉ.ม. ปาการกํ   อิ. ธมฺมวีถึ
@ ฉ.ม. สุมาปิตา    ฉ.ม. อาเนญฺชญฺจ    ฉ.ม. ธมฺมารกฺโข
@ ฉ.ม. ปเมสิ      สี. วินยญฺญูน เทสิตํ
           ยาวตา พุทฺธเขตฺตมฺหิ       ฐเปตฺวา จ มหามุนิ ๑-
           วินเย มาทิโส นตฺถิ        กุโต ภิยฺโย ภวิสฺสติ.
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา         เอวํ คชฺชติ โคตโม
           อุปาลิสฺส สโม นตฺถิ        วินเย ขนฺธเกสุ จ.
           ยาวตา พุทฺธภณิตํ          นวงฺคํ สตฺถุสาสนํ
           วินเย กถิตํ สพฺพํ ๒-       วินยมูลปสฺสิโน. ๓-
           มม กมฺมํ สริตฺวาน         โคตโม สกฺยปุงฺคโว
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา         เอตทคฺเค ฐเปสิ มํ.
           สตสหสฺสํ อุปาทาย         อิมํ ฐานํ อปตฺถยึ
           โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต    วินเย ปารมึ คโต.
           สกฺยานํ นนฺทิชนโก ๔-      กปฺปโก อาสิหํ ปุเร
           วิชหิตฺวาน ตํ ชาตึ         ปุตฺโต ชาโต มเหสิโน.
           อิโต ทุติยเก กปฺเป        อญฺชโส นาม ขตฺติโย
           อนนฺตเตโช อมิตยโส       ภูมิปาโล มหทฺธโน.
           ตสฺส รญฺโญ อหํ ปุตฺโต      จนฺทโน นาม ๕- ขตฺติโย
           ชาติมเทน ปตฺถทฺโธ        ยโสโภคมเทน จ.
           นาคสตสหสฺสานิ           สพฺพาลงฺการภูสิตา
           ติธา ปภินฺนา มาตงฺคา      ปริวาเรนฺติ มํ สทา.
           สพเลหิ ปเรโตหํ          อุยฺยานํ คนฺตุกามโก
           อารุยฺห สิริกํ นาคํ         นครา นิกฺขมึ ตทา.
           จรเณน จ สมฺปนฺโน        คุตฺตทฺวาโร สุสํวุโต
           เทวโล นาม สมฺพุทฺโธ      อาคจฺฉิ ปุรโต มมํ.
@เชิงอรรถ:  ก. ตํ มหามุนึ   ฉ.ม.,อิ. วินโยคธํ ตํ สพฺพํ   สี. วินโย มูลํ ตปสฺสิโน
@ ฉ.ม.,อิ. นนฺทิชนโน     สี. สุนนฺโท นาม
           เปเสตฺวา สิริกํ นาคํ       พุทฺธํ อาสาทยึ ตทา
           ตโต สญฺชาตโกโปว ๑-     นาโค นุทฺธรโก ๒- ปทํ.
           นาคํ รุณฺณมนํ ๓- ทิสฺวา     พุทฺเธ โกธํ อกาสหํ
           วิเหฐยิตฺวา สมฺพุทฺธํ        อุยฺยานํ อคมาสหํ.
           สาตํ ตตฺถ น วินฺทามิ       สิโร ปชฺชลิโต ยถา
           ปริฬาเหน ฑยฺหามิ         มจฺโฉว พลิสาทโก.
           สสาครนฺตา ปฐวี ๔-       อาทิตฺตา วิย โหติ เม
           ปิตุ สนฺติกุปาคมฺม          อิทํ วจนมพฺรวึ.
           อาสีวิสํว กุปิตํ            อคฺคิกฺขนฺธํว อาคตํ
           มตฺตํว กุญฺชรํ ทนฺตึ         ยํ สยมฺภุํ อสาทยึ.
           อาสาทิโต มยา พุทฺโธ      โฆโร อุคฺคตโป ชิโน
           ปุรา สพฺเพ วินสฺสาม       ขมาเปสฺสาม ตํ มุนึ.
           โน เจ ตํ นิชฺฌาเปสฺสาม ๕- อตฺตทนฺตํ สมาหิตํ
           โอเรน สตฺตเม ทิวเส ๖-   รฏฺฐมฺเม วิธมิสฺสติ.
           สุเมขโล โกสิโย จ        สิคฺคโว จาปิ สตฺตโก ๗-
           อาสาทยิตฺวา อิสโย        ทุคฺคตา เต สเสนกา. ๘-
           ยทา กุปฺปนฺติ อิสโย        สญฺญตา พฺรหฺมจาริโน
           สเทวกํ วินาเสนฺติ         สสาครํ สปพฺพตํ.
           ติโยชนสหสฺสมฺหิ           ปุริเส สนฺนิปาตยึ
           อจฺจยํ เทสนตฺถาย         สยมฺภุํ อุปสงฺกมึ.
           อลฺลวตฺถา อลฺลสิรา        สพฺเพว ปญฺชลีกตา
           พุทฺธสฺส ปาเท นิปติตฺวา     อิทํ วจนมพฺรวุํ.
@เชิงอรรถ:  สี. สญฺชาตสํโกโป, ฉ.ม.,อิ. สญฺชาตโกโป โส   สี. วุทฺธรเต, ฉ.ม.,อิ. นุทฺธรเต
@ อิ. ทุฏฺฐมนํ    สี. ปุถุวิ   สี. นิกฺขเมสฺสามิ   ฉ.ม. โอเรน สตฺตทิวสา
@ สี. สตฺตุโก              ฉ.ม. สรฏฺฐกา
           ขมสฺสุ ตฺวํ มหาวีร         อภิยาจติ ตํ ชโน
           ปริฬาหํ วิโนเทหิ          มา จ ๑- รฏฺฐํ วินาสย.
           สเทวมานุสา สพฺเพ        สทานวา สรกฺขสา
           อโยมเยน กูเฏน          สิรํ ภินฺเทยฺยุ เม สทา.
           อุทเก ๒- อคฺคิ น สณฺฐาติ   วีชํ เสเล น รูหติ
           อคเท กิมิ น สณฺฐาติ       โกโป พุทฺเธ น ชายติ.
           ยถา จ ภูมิ อจลา         อปฺปเมยฺโย จ สาคโร
           อนนฺตโก จ อากาโส       เอวํ พุทฺธา อโขภิยา. ๓-
           อตฺตทนฺตา ๔- มหาวีรา     ขมิตา จ ตปสฺสิโน
           ขนฺตานํ ขมิตานํ จ         คมนํ โว ๕- น วิชฺชติ.
           อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ       ปริฬาหํ วิโนทยิ ๖-
           มหาชนสฺส ปุรโต          นภํ อพฺภุคฺคมี ตทา.
           เตน กมฺเมนหํ วีร ๗-      หีนตฺตํ อชฺฌุปาคโต
           สมติกฺกมฺม ตํ ชาตึ         ปาวิสึ อภยํ ปุรํ.
           ตทาปิ  มํ มหาวีร         ฑยฺหมานํ สุสณฺฐิตํ ๘-
           ปริฬาหํ วิโนเทสิ          สยมฺภุํ จ ขมาปยึ.
           อชฺชาปิ มํ มหาวีร         ฑยฺหมานํ ติหคฺคิภิ
           นิพฺพาเปสิ ตโย อคฺคี       สีติภาวญฺจ ปาปยึ.
           เยสํ โสตาวธานตฺถิ ๙-     สุณาถ มม ภาสโต
           อตฺถํ ตุยฺหํ ปวกฺขามิ        ยถา ทิฏฺฐํ ปทํ มมํ.
           สยมฺภุํ ตํ วิมาเนตฺวา ๑๐-   สนฺตจิตฺตํ สมาหิตํ
           เตน กมฺเมนหํ อชฺช        ชาโตมฺหิ นีจโยนิยํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. โน   ฉ.ม. ทเก    อิ. พุทฺโธ อโขภิโย    ฉ.ม.,อิ. สทา ขนฺตา
@ ก. เต, ฉ.ม. ตํ    ฉ.ม. วิโนทยํ    อิ. ธีร    ก. สเข ฐิตํ, ม. ทุสณฺฐิตํ
@ สี. โสตปถา อตฺถิ                 ๑๐ สี. ขมาเปตฺวา
           มา โว ขณํ วิราเธถ       ขณาตีตา ๑- หิ โสจเร
           สทตฺเถ วายเมยฺยาถ       ขโณ โว ปฏิปาทิโต.
           เอกจฺจานญฺจ วมนํ         เอกจฺจานํ วิเรจนํ
           วิสํ หลาหลํ เอเก ๒-      เอกจฺจานญฺจ โอสถํ. ๓-
           วมนํ ปฏิปนฺนานํ           ผลฏฺฐานํ วิเรจนํ
           โอสถํ ๓- ผลลาภีนํ        ปุญฺญกฺเขตฺตํ คเวสินํ.
           สาสเนน วิรุทฺธานํ         วิสํ หลาหลํ ยถา
           อาสีวิโส ทุฏฺฐวิโส ๔-      เอกํ ๕- ฌาเปติ ตํ นรํ.
           สกึ ปีตํ หลาหลํ           อุปรุทฺเธติ ๖- ชีวิตํ
           สาสเนน วิรุชฺฌิตฺวา        กปฺปโกฏิมฺหิ ๗- ฑยฺหติ.
           ขนฺติยา อวิหึสาย          เมตฺตจิตฺตวตาย จ
           สเทวกํ โส ตรติ ๘-       ตสฺมา เต ๙- อวิโรธิยา. ๑๐-
           ลาภาลาเภ น สชฺชนฺติ      สมฺมานเน วิมานเน ๑๑-
           ปฐวีสทิสา พุทฺธา          ตสฺมา เต น วิโรธิยา.
           เทวทตฺเต จ วธเก        โจเร องฺคุลิมาลเก
           ราหุเล ธนปาเล จ        สพฺเพสํ สมโก มุนิ.
           เอเตสํ ปฏิโฆ นตฺถิ        ราโคเมสํ น วิชฺชติ
           สพฺเพสํ สมโก พุทฺโธ       วธกสฺโสรสสฺส จ.
           ปนฺเถ ทิสฺวาน กาสาวํ      ฉฑฺฑิตํ มิฬฺหมกฺขิตํ
           สิรสา ๑๒- อญฺชลึ กตฺวา    วนฺทิตพฺพํ อิสิทฺธชํ. ๑๓-
           อพฺภตีตา จ เย พุทฺธา      วตฺตมานา อนาคตา
           ธเชนาเนน สุชฺฌนฺติ        ตสฺมา เอเต นมสฺสิยา.
@เชิงอรรถ:  สี. ขณาติคา   อิ. เอเต   ฉ.ม. โอสธํ   ฉ.ม.,อิ. ทิฏฺฐวิโส   ฉ.ม.,อิ. เอวํ
@ ฉ.ม. อุปรุนฺธติ   ม. กปฺปโกฏิมฺปิ  ฉ.ม. ตาเรติ  อิ. โว  ๑๐ ฉ.ม. อวิราธิยา
@๑๑ ฉ.ม. สมฺมานนวิมานเน        ๑๒ ฉ.ม. สิรสฺมึ  ๑๓ สี. วนฺทิตพฺโพ อิสิทฺธโช
           สตฺถุกปฺปํ สุวินยํ           ธาเรมิ หทเยนหํ
           นมสฺสมาโน วินยํ          วิหริสฺสามิ สพฺพทา.
           วินโย อาสโย ๑- มยฺหํ     วินโย ฐานจงฺกมํ
           กปฺเปมิ วินเย วาสํ        วินโย มยฺห ๒- โคจโร.
           วินเย ปารมิปฺปตฺโต        สมเถ ๓- จาปิ โกวิโท
           อุปาลิ ตํ มหาวีร          ปาเท วนฺทติ สตฺถุโน.
           โส อหํ วิจริสฺสามิ         คามา คามํ ปุรา ปุรํ
           นมสฺสมาโน สมฺพุทฺธํ        ธมฺมสฺส จ สุธมฺมตํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ       ภวา สพฺเพ สมูหตา
           สพฺพาสวา ปริกฺขีณา        นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
           สฺวาคตํ วต เม อาสิ       พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก
           ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา     กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
           ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส         วิโมกฺขาปิจ อฏฺฐิเม
           ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา         กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      ตตฺถ หิ นํ สตฺถา สยเมว สกลํ วินยปิฏกํ อุคฺคณฺหาเปสิ. โส อปรภาเค
ภารุกจฺฉกวตฺถุํ ๔- อชฺชุกวตฺถุํ ๕- กุมารกสฺสปวตฺถุนฺติ อิมานิ ตีณิ วตฺถูนิ
วินิจฺฉยิ. ๖- สตฺถา เอเกกสฺมึ วินิจฺฉิเต สาธุการํ ทตฺวา ตโยปิ วินิจฺฉเย
อตฺถุปฺปตฺตึ กตฺวา เถรํ วินยธรานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ. โส อปรภาเค เอกสฺมึ
อุโปสถทิวเส ปาติโมกฺขุทฺเทสสมเย ภิกฺขู โอวทนฺโต:-
    [๒๔๙] "สทฺธาย อภินิกฺขมฺม         นวปพฺพชิโต นโว
           มิตฺเต ภเชยฺย กลฺยาเณ     สุทฺธาชีเว อตนฺทิเต.
@เชิงอรรถ:  สี. อาสยํ   ฉ.ม. มม    สี. สมเย    วินย.มหาวิ. ๑/๗๘/๕๒
@ วินย.มหาวิ. ๑/๑๕๘/๙๑                อิ. วินิจฺฉินิ
    [๒๕๐]  สทฺธาย อภินิกฺขมฺม         นวปพฺพชิโต นโว
           สํฆสฺมึ วิหรํ ภิกฺขุ          สิกฺเขถ วินยํ พุโธ.
    [๒๕๑]  สทฺธาย อภินิกฺขมฺม         นวปพฺพชิโต นโว
           กปฺปากปฺเปสุ กุสโล        จเรยฺย อปุรกฺขโต"ติ
ติสฺโส คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ สทฺธายาติ สทฺธานิมิตฺตํ, น ชีวิกตฺถนฺติ อตฺโถ. สทฺธายาติ วา
กมฺมผลานิ รตนตฺตยคุณญฺจ สทฺทหิตฺวา. อภินิกฺขมฺมาติ ฆราวาสโต นิกฺขมิตฺวา.
นวปพฺพชิโตติ นโว หุตฺวา ปพฺพชิโต, ปฐมวเยเอว ปพฺพชิโต. นโวติ สาสเน สิกฺขาย
อภินโว ทหโร. มิตฺเต ภเชยฺย กลฺยาเณ, สุทฺธาชีเว อตนฺทิเตติ "ปิโย ๑- ครุ
ภาวนีโย"ติอาทินา ๒- วุตฺตลกฺขเณ กลฺยาณมิตฺเต, มิจฺฉาชีววิวชฺชเนน สุทฺธาชีเว,
อารทฺธวิริยตาย อตนฺทิเต ภเชยฺย อุปสงฺกเมยฺย, เตสํ โอวาทานุสาสนีปฏิคฺคหณวเสน
เสเวยฺย. สํฆสฺมึ วิหรนฺติ สํเฆ ภิกฺขุสมูเห วตฺตปฏิวตฺตปูรณวเสน วิหรนฺโต.
สิกฺเขถ วินยํ พุโธติ โพธญาณตาสุกุสโล หุตฺวา วินยปริยตฺตึ สิกฺเขยฺย.
วินโย หิ สาสนสฺส อายุ, ตสฺมึ ฐิเต สาสนํ ฐิตํ โหติ. "พุทฺโธ"ติ จ ปฐนฺติ,
โส เอวตฺโถ. กปฺปากปฺเปสูติ กปฺปิยากปฺปิเยสุ กุสโล สุตฺตวเสน สุตฺตานุโลมวเสน
จ นิปุโณ เฉโก. อปุรกฺขโตติ น ปุรกฺขโต ตณฺหาทีหิ กุโตจิ ๓- ปุเรกฺขารํ
อปจฺจาสีสนฺโต ๔- หุตฺวา วิหเรยฺย.
                    อุปาลิตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------
@เชิงอรรถ:  ปาลิ.,สี.,อิ. ปิโย จ     องฺ.สตฺตก. ๒๓/๓๔/๓๓ ทุติยมิตฺตสุตฺต (สฺยา)
@ สี. ตโต จ, ม. ตโตปิ    สี.,อิ. อปจฺจาสึสนฺโต


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๕๕๖-๕๗๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=12448&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=12448&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=317              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6136              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6253              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6253              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]