ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๓๐๑. ๔. โมฆราชตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ฉวิปาปก จิตฺตภทฺทกาติ อายสฺมโต โมฆราชตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห
นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ
เอกํ ภิกฺขุํ ลูขจีวรธรานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ตํ ฐานนฺตรํ อากงฺขนฺโต
ปณิธานํ กตฺวา ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ กโรนฺโต อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต กาเล
พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา พฺราหฺมณานํ วิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คโต พฺราหฺมณ-
มาณเว วิชฺชาสิปฺปานิ สิกฺขาเปนฺโต เอกทิวสํ อตฺถทสฺสึ ภควนฺตํ ภิกฺขุสํฆปริวุตํ
คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา สิรสิ อญฺชลึ กตฺวา
"ยาวตา รูปิโน สตฺตา"ติอาทินา ฉหิ คาถาหิ อภิตฺถวิตฺวา ภาชนํ ปูเรตฺวา
มธุํ อุปนาเมสิ. สตฺถา มธุํ ปฏิคฺคเหตฺวา อนุโมทนํ อกาสิ.
      โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต กสฺสปสฺส ภควโต กาเล
กฏฺฐวาหนสฺส นาม รญฺโญ อมจฺโจ หุตฺวา เตน สตฺถุ อานยนตฺถํ ปุริสสหสฺเสน
เปสิโต สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วีสติวสฺส-
สหสฺสานิ สมณธมฺมํ กตฺวา ตโต จุโต เอกํ พุทฺธนฺตรํ สุคตีสุเยว ปริวตฺเตนฺโต
อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา โมฆราชาติ ลทฺธนาโม
พาวรีพฺราหฺมณสฺส ๑- สนฺติเก อุคฺคหิตสิปฺโป สํเวคชาโต ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
ตาปสสหสฺสปริวาโร อชิตาทีหิ สทฺธึ สตฺถุ สนฺติกํ เปสิโต เตสํ ปณฺณรสโม
หุตฺวา ปเญฺห ปุจฺฉิตฺวา ปญฺหวิสฺสชฺชนปริโยสาเน อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ
อปทาเน ๒- :-
          "อตฺถทสฺสี ตุ ภควา         สยมฺภู อปราชิโต
           ภิกฺขุสํฆปริพฺยูโฬฺห          รถิยํ ปฏิปชฺชถ.
           สิสฺเสหิ สมฺปริวุโต ๓-      ฆรมฺหา อภินิกฺขมึ
           นิกฺขมิตฺวานหํ ตตฺถ         อทฺทสํ โลกนายกํ.
           อภิวาเทตฺวาน ๔- สมฺพุทฺธ   สิเร กตฺวาน อญฺชลึ
           สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา       สนฺถวึ โลกนายกํ.
           ยาวตา รูปิโน สตฺตา       อรูปี วา อสญฺญิโน
           สพฺเพ เต ตว ญาณมฺหิ      อนฺโต โหนฺติ สโมคธา.
           สุขุมจฺฉิกชาเลน           อุทกํ โย ปริกฺขิเป
           เย เกจิ อุทเก ปาณา      อนฺโตชาเล ภวนฺติ เต.
           เยสญฺจ เจตนา อตฺถิ       รูปิโน จ อรูปิโน
           สพฺเพ เต ตว ญาณมฺหิ      อนฺโต โหนฺติ สโมคธา.
           สมุทฺธรสิมํ โลกํ           อนฺธการสมากุลํ
           ตว ธมฺมํ สุณิตฺวาน         กงฺขาโสตํ ตรนฺติ เต.
        ๕- อวิชฺชานิวุโต โลโก        อนฺธกาเรน โอตฺถโฏ ๕-
           ตว ญาณมฺหิ โชตนฺเต       อนฺธการา ปธํสิตา.
           ตุวํ จกฺขูสิ สพฺเพสํ         มหาตมปนูทโน
           ตว ธมฺมํ สุณิตฺวาน         นิพฺพายิสฺสติ ๖- พหุชฺชโน.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. พาวาริย...., ม. พาวริย.....    ขุ.อป. ๓๒/๖๔/๑๒๔ โมฆราชตฺเถราปทาน
@ สี. สิสฺเสหิ จ ปริวุโต    ฉ.ม. อภิวาทิย  ๕-๕ ฉ.ม. อวิชฺชานิวุเต โลเก,
@  อนฺธกาเรน โอตฺถเฏ     ฉ.ม. นิพฺพายติ
           ปุฏกํ ปูรยิตฺวาน           มธุขุทฺทมเนฬกํ
           อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห       อุปเนสึ มเหสิโน.
           ปฏิคฺคณฺหิ มหาวีโร         สหตฺเถน มหา อิสิ
           ภุญฺชิตฺวา ตญฺจ สพฺพญฺญู      เวหาสํ นภมุคฺคมิ. ๑-
           อนฺตลิกฺเข ฐิโต สตฺถา      อตฺถทสฺสี นราสโภ
           มม จิตฺตํ ปสาเทนฺโต       อิมา คาถา อภาสถ.
           เยนิทํ ถวิตํ ญาณํ          พุทฺธเสฏฺโฐ จ โถมิโต
           เตน จิตฺตปฺปสาเทน        ทุคฺคตึ โส น คจฺฉติ.
           จตุสฏฺฐิญฺจ ๒- ขตฺตุํ โส    เทวรชฺชํ กริสฺสติ
           ปเทสรชฺชฏฺฐสตํ ๓-        วสุธํ อาวสิสฺสติ.
           ปญฺเจว สตกฺขตฺตุญฺจ        จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ
           ปเทสรชฺชํ อสงฺเขยฺยํ       มหิยา การยิสฺสติ.
           อชฺฌายโก มนฺตธโร        ติณฺณํ เวทาน ปารคู
           โคตมสฺส ภควโต          สาสเน ปพฺพชิสฺสติ.
           คมฺภีรํ นิปุณํ อตฺถํ          ญาเณน วิจินิสฺสติ
           โมฆราชาติ ๔- นาเมน     เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก.
           ๕- ตีหิ วิชฺชาหิ สมฺปนฺโน    กตกิจฺโจ อนาสโว ๕-
           โคตโม สตฺถวาหคฺโค       เอตทคฺเค ฐเปสฺสติ.
           หิตฺวา มานุสกํ โยคํ        เฉตฺวาน ภวพนฺธนํ
           สพฺพาสเว ปริญฺญาย        วิหรามิ อนาสโว.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา สตฺถลูขํ สุตฺตลูขํ ๖- รชนลูขนฺติ วิเสเสน ๗- ติวิเธนปิ
@เชิงอรรถ:  ม. วิหาสิ นคมุทฺธนิ    ฉ.ม. จตุทฺทสญฺจ     ฉ.ม. ปถพฺยา รชฺชํ อฏฺฐสตํ
@ สี. โมฆราโชติ    ๕-๕ ฉ.ม. ตีหิ วิชฺชาหิ สมฺปนฺนํ, กตกิจฺจมนาสวํ
@ ม. สิพฺพนลูขํ         สี. รชนลูขนฺติอาทินา วเสน, อิ.,ม. สวิเสสํ
ลูเขน สมนฺนาคตํ ปํสุกูลํ ธาเรสิ. เตน นํ สตฺถา ลูขจีวรธรานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ.
อปรภาเค ปุริมกมฺมปฺปจฺจยา ปริหารสฺส อกรณโต เถรสฺส สรีเร ททฺทุปีฬกาทีนิ
อุปฺปชฺชิตฺวา วฑฺฒึสุ. โส "เสนาสนํ ทุสฺสตี"ติ เหมนฺเตปิ มคธกฺเขตฺเตสุ ปลาล-
สนฺถารานิ อตฺถริตฺวา เสติ. ๑- ตํ เอกทิวสํ อุปฏฺฐานํ อุปสงฺกมิตฺวา ๒- วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ นิสินฺนํ สตฺถา ๓- ปฏิสนฺถารวเสน ปฐมคาถาย ปุจฺฉิ:-
    [๒๐๗] "ฉวิวิปาปก จิตฺตภทฺทก      โมฆราช สตตํ สมาหิโต
           เหมนฺติกสีตกาลรตฺติโย     ภิกฺขุ ตฺวํสิ กถํ กริสฺสสี"ติ. ๓-
      ตตฺถ ฉวิปาปกาติ ททฺทุกจฺฉุปีฬกาหิ ๔- ภินฺนจฺฉวิภาวโต หีนจฺฉวิก
ทุฏฺฐจฺฉวิก. ๕- จิตฺตภทฺทกาติ อนวเสสกิเลสปฺปหาเนน พฺรหฺมวิหารเสวนาย จ
ภทฺทจิตฺต สุนฺทรจิตฺต. โมฆราชาติ ตสฺส อาลปนํ. สตตํ สมาหิโตติ อคฺคผลสมาธินา
นิจฺจกาลํ อภิณฺหํ สมาหิตมานโส. เหมนฺติกสีตกาลรตฺติโยติ เหมนฺตสมเย
สีตกาลรตฺติโย. อจฺจนฺตสํโยเค เจตํ อุปโยควจนํ. "เหมนฺติกา สีตกาลรตฺติโย"ติปิ
ปาลิ. ตตฺถ เหมนฺติกาติ เหมนฺโตคธา เหมนฺตปริยาปนฺนาติ อตฺโถ. ภิกฺขุ ตฺวํสีติ
ภิกฺขุ โก ตฺวํ อสิ, เอวํภูโต ปเรสุ ตว เสนาสนํ กตฺวา อเทนฺเตสุ สํฆิกํ จ
เสนาสนํ อปวิสนฺโต. กถํ กริสฺสสีติ ยถาวุตฺเต สีตกาเล กถํ อตฺตภาวํ ปวตฺเตสีติ
สตฺถา ปุจฺฉิ. เอวํ ปน ปุฏฺโฐ เถโร สตฺถุ ตมตฺถํ กเถนฺโต:-
    [๒๐๘] "สมฺปนฺนสสฺสา มคธา       เกวลา อิติ เม สุตํ
           ปลาลจฺฉนฺนโก เสยฺยํ      ยถญฺเญ สุขชีวิโน"ติ
คาถมาห.
      ตตฺถ สมฺปนฺนสสฺสาติ นิปฺผนฺนสสฺสา. ๖- มคธาติ มคธรฏฺฐํ วทติ. มคธา นาม
ชานปทิโน ราชกุมารา, เตสํ นิวาโส เอโกปิ ชนปโท รุฬฺหีวเสน "มคธา"เตฺวว
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. วสติ   อิ. อุปคนฺตฺวา  ๓-๓ ฉ.ม. ปฏิสนฺถารวเสน "ฉวิปาปกา"ติอาทินา
@  ปฐมคาถาย ปุจฺฉิ     สี.,อิ. ททฺทุกณฺฑุปีฬกาหิ     สี. ทุจฺฉวิก
@ สี. นิปฺผนฺนสสฺสา ปริปกฺกสสฺสา
พหุวจเนน ๑- วุจฺจติ. เกวลาติ อนวเสสา. อิติ เม สุตนฺติ เอวํ มยา สุตํ. ตตฺถ
โย อทิฏฺโฐ ปเทโส, ตสฺส วเสน สุตนฺติ วุตฺตํ. เตน เอทิเส กาเล มคเธสุ
ยตฺถ กตฺถจิ มยา วสิตุํ สกฺกาติ ทสฺเสติ. ปลาลจฺฉนฺนโก เสยฺยํ, ยถญฺเญ สุข-
ชีวิโนติ ยถา อญฺเญ สุขชีวิโน ภิกฺขู เสนาสนสปฺปายํ ลทฺธา ๒- สุนฺทเรหิ อตฺถรณ-
ปาวุรเณหิ สุเขน สยนฺติ, เอวํ อหมฺปิ ปลาลสนฺถารเมว เหฏฺฐา สนฺถริตฺวา
อุปริ ติริยญฺจ ปลาลจฺฉทเนเนว ฉาทิตสรีรตาย ปลาลจฺฉนฺนโก เสยฺยํ ๓- สยึ, เสยฺยํ
กปฺเปสินฺติ อตฺตโน ยถาลาภสนฺโตสํ วิภาเวติ.
                       โมฆราชตฺเถรคาถาวณฺณนา
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๕๐๖-๕๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=11320&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=11320&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=301              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6001              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6132              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6132              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]