ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                      ๘.  ตติยนาวาวิมานวณฺณนา
     สุวณฺณจฺฉทนํ นาวนฺติ ตติยนาวาวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา
ชนปทจาริกํ จรนฺโต มหตา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ โกสลชนปเท เยน ถูณํ นาม
พฺราหฺมณคาโม ตทวสริ. อสฺโสสุํ โข ถูเณยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา "สมโณ
กิร โคตโม อมฺหากํ คามเขตฺตํ อนุปฺปตฺโต"ติ. อถ ถูเณยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา
อปฺปสนฺนา มิจฺฉาทิฏฺฐิกา มจฺเฉรปกตา "สเจ สมโณ คตโม อิมํ คามํ
ปวิสิตฺวา ทฺวีหตีหํ วเสยฺย, สพฺพํ อิมํ ชนํ อตฺตโน วจเน ปติฏฺฐเปยฺย, ตโต
พฺราหฺมณธมฺโม ปติฏฺฐํ น ลเภยฺยา"ติ ตตฺถ ภควโต อวาสาย ปริสกฺกนฺตา
นทีติตฺเถสุ ฐปิตนาวาโย อปเนสุํ, เสตุสงฺกมนานิ จ อวลญฺเช อกํสุ, ตถา
ปปามณฺฑปาทีนิ, เอกํ อุทปานํ ฐเปตฺวา ตตฺถ ๑- อิตรานิ อุทปานานิ ติณาทีหิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
ปูเรตฺวา ปิทหึสุ. เตน วุตฺตํ อุทาเน ๑- "อถ โข ถูเณยฺยกา  พฺราหฺมณคหปติกา
อุทปานํ ติณสฺส จ ภุสสฺส จ ยาว มุขโต ปูเรสุํ `มา เต มุณฺฑกา
สมณกา ปานียํ อปํสู'ติ "๒-
     ภควา เตสํ ตํ วิปฺปการํ ญตฺวา เต อนุกมฺปนฺโต สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆน
อากาเสน นทึ อติกฺกมิตฺวา คนฺตฺวา อนุกฺกเมน ถูณํ พฺราหฺมณคามํ ปตฺวา
มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ. เตน จ
สมเยน สมฺพหุลา อุทกหารินิโย ภควโต อวิทูเรน อติกฺกมนฺติ. ตสฺมึ จ
คาเม "สเจ สมโณ โคตโม อิธาคมิสฺสติ, น ตสฺส ปจฺจุคฺคมนาทิกํ
กาตพฺพํ, เคหํ อาคตสฺส จสฺส สาวกานญฺจ ภิกฺขาปิ น ทาตพฺพา"ติ
กติกา กตา โหติ.
     ตตฺถ อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ทาสี ฆเฏน ปานียํ คเหตฺวา คจฺฉนฺตี
ภควนฺตํ ภิกฺขุสํฆปริวุตํ นิสินฺนํ ทิสฺวา ภิกฺขู จ มคฺคปริสฺสเมน กิลนฺเต
ตสิเต ญตฺวา ปสนฺนจิตฺตา ปานียํ ทาตุกามา หุตฺวา "ยทิปิ เม คามวาสิโน
`สมณสฺส โคตมสฺส น กิญฺจิ  ทาตพฺพํ, สามีจิกมฺมมฺปิ น กาตพฺพนฺ'ติ
กติกํ กตฺวา ฐิตา, เอวํ สนฺเตปิ ยทิ อหํ อีทิเส ปุญฺญกฺเขตฺเต ทกฺขิเณยฺเย
ลภิตฺวา ปานียทานมตฺเตนาปิ อตฺตโน ปติฏฺฐํ น กเรยฺยํ, กทาหํ อิโต
ทุกฺขชีวิตโต มุจฺจิสฺสามิ, กามํ เม อยฺยโก สพฺเพปิเม คามวาสิโน มํ หนนฺตุ
วา พนฺธนฺตุ วา, อีทิเส ปุญฺญกฺเขตฺเต ปานียทานํ ทสฺสามิ เอวา"ติ สนฺนิฏฺฐานํ
กตฺวา อญฺญาหิ อุทกหารินีหิ วาริยมานาปิ ชีวิเต นิรเปกฺขา สีสโต ปานียฆฏํ
โอตาเรตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ ปริคฺคเหตฺวา เอกมนฺเต ฐเปตฺวา สญฺชาตปีติโสมนสฺสา
ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา ปานีเยน นิมนฺเตสิ. ภควา
ตสฺสา จิตฺตปฺปสาทํ โอโลเกตฺวา ตํ อนุคฺคณฺหนฺโต ปานียํ ปริสฺสาเวตฺวา
@เชิงอรรถ:  ขุ.อุ. ๒๕/๖๙/๒๐๙   ปาฬิยํ. อทํสูติ
หตฺถปาเท โธวิตฺวา ปานียํ ปิวิ, ฆเฏ อุทกํ ปริกฺขยํ น คจฺฉติ. สา ตํ
ทิสฺวา ปุน ปสนฺนจิตฺตา เอกสฺส ภิกฺขุสฺส อทาสิ, ตถา อปรสฺส
อปรสฺสาติ สพฺเพสมฺปิ อทาสิ, อุทกํ น ขียเตว. สา หฏฺฐตุฏฺฐา ยถาปุณฺเณน
ฆเฏน เคหาภิมุขี อคมาสิ. ตสฺสา สามิโก พฺราหฺมโณ ปานียสฺส ทินฺนภาวํ
สุตฺวา "อิมาย คามวตฺตํ ภินฺนํ, อหญฺจ คารโยฺห กโต"ติ โกเธน ปชฺชลนฺโต
ตฏตฏายมาโน ตํ ภูมิยํ ปาเตตฺวา หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ ปหริ. สา เตน
อุปกฺกเมน ชีวิตกฺขยํ ปตฺวา ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺติ, วิมานํ จสฺสา ปฐมนาวาวิมาเน
วุตฺตสทิสํ อุปฺปชฺชิ.
     อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ "อิงฺฆ เม ตฺวํ
อานนฺท อุทปานโต ปานียํ อาหรา"ติ. เถโร "อิทานิ ภนฺเต อุทปาโน
ถูเณยฺยเกหิ ทูสิโต, น สกฺกา ปานียํ อาหริตุนฺ"ติ อาห. ภควา ทุติยมฺปิ
ตติยมฺปิ อาณาเปสิ. ตติยวาเร เถโร ภควโต ปตฺตํ อาทาย อุทปานาภิมุโข
อคมาสิ. คจฺฉนฺเต เถเร อุทปาเน อุทกํ ปริปุณฺณํ หุตฺวา อุตฺตริตฺวา
สมนฺตโต สนฺทติ, สพฺพํ ติณภุสํ อุปลวิตฺวา สยเมว อปคจฺฉติ, ๑- เตน
สนฺทมาเนน สลิเลน อุปรูปริ วฑฺฒนฺเตน อญฺเญ ชลาสเย ปูเรตฺวา ตํ คามํ
ปริกฺขิปนฺเตน คามปฺปเทโส อชฺโฌตฺถรียติ. ๒- ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา พฺราหฺมณา
อจฺฉริยพฺภุตจิตฺตชาตา ภควนฺตํ ขมาเปสุํ, ตํขณญฺเญว อุทโกโฆ อนฺตรธายิ.
เต ภควโต จ ภิกฺขุสํฆสฺส จ นิวาสนฏฺฐานํ สํวิธาย สฺวาตนาย นิมนฺเตตฺวา
ทุติยทิวเส มหาทานํ สชฺเชตฺวา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน
โภชนีเยน ปริวิสิตฺวา สพฺเพ ถูเณยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ
โอนีตปตฺตปาณึ ปยิรุปาสนฺตา นิสีทึสุ.
@เชิงอรรถ:  สี. อปคญฺฉิ   ม. อชฺโฌตฺถริ
     เตน จ สมเยน สา เทวตา อตฺตโน สมฺปตฺตึ  ปจฺจเวกฺขิตฺวา ตสฺสา
การณํ อุปธาเรนฺตี ตํ "ปานียทานนฺ"ติ ญตฺวา ปีติโสมนสฺสชาตา "หนฺทาหํ
อิทาเนว ภควนฺตํ วนฺทิสฺสามิ, สมฺมาปฏิปนฺเนสุ กตานํ อปฺปกานมฺปิ การานํ
อุฬารผลตญฺจ มนุสฺสโลเก ปากฏํ กริสฺสามี"ติ อุสฺสาหชาตา อจฺฉราสหสฺสปริวารา
อุยฺยานาทิสหิเตน วิมาเนน สทฺธึเยว มหติยา เทวิทฺธิยา มหนฺเตน เทวานุภาเวน
มหาชนกายสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว อาคนฺตฺวา วิมานโต โอรุยฺห ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา
อภิวาเทตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสิ. อถ นํ ภควา ตสฺสา ปริสาย กมฺมผลํ
ปจฺจกฺขโต วิภาเวตุกาโม:-
     [๖๓]      "สุวณฺณจฺฉทนํ นาวํ          นาริ อารุยฺห ติฏฺฐสิ
                โอคาหสิ โปกฺขรณึ         ปทฺมึ ฉินฺทสิ ปาณินา.
     [๖๔]       กูฏาคารา นิเวสา เต      วิภตฺตา ภาคโส มิตา
                ททฺทลฺลมานา ๑- อาภนฺติ    สมนฺตา จตุโร ทิสา.
     [๖๕]       เกน เต'ตาทิโส วณฺโณ     เกน เต อิธ มิชฺฌติ
                อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา     เย เกจิ มนโส ปิยา.
     [๖๖]                 ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว
                          มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ
                          เกนาสิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                          วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ
จตูหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ.
     [๖๗]      "สา เทวตา อตฺตมนา       สมฺพุทฺเธเนว ปุจฺฉิตา
                ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ       ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลนฺ"ติ
@เชิงอรรถ:  ม. ททฺทฬฺหมานา
สงฺคีติการา อาหํสุ.
     [๖๘]               "อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา
                         ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก
                         ทิสฺวาน ภิกฺขู ตสิเต กิลนฺเต
                         อุฏฺฐาย ปาตุํ อุทกํ อทาสึ.
     [๖๙]                โย เว กิลนฺตาน ปิปาสิตานํ
                         อุฏฺฐาย ปาตุํ อุทกํ ททาติ
                         สีโตทกา ตสฺส ภวนฺติ นชฺโช
                         ปหูตมลฺยา พหุปุณฺฑรีกา.
     [๗๐]                ตํ อาปคา อนุปริยนฺติ สพฺพทา
                         สีโตทกา วาลุกสนฺถตา นที
                         อมฺพา จ สาลา ติลกา จ ชมฺพุโย
                         อุทฺทาลกา ปาฏลิโย จ ผุลฺลา.
     [๗๑]                ตํ ภูมิภาเคหิ อุเปตรูปํ
                         วิมานเสฏฺฐํ ภุส โสภมานํ
                         ตสฺเสว กมฺมสฺส อยํ วิปาโก
                         เอตาทิสํ ปุญฺญกตา ลภนฺติ.
     [๗๒]    กูฏาคารา นิเวสา เม            วิภตฺตา ภาคโส มิตา
             ททฺทลฺลมานา อาภนฺติ             สมนฺตา จตุโร ทิสา.
     [๗๓]    เตน เม'ตาทิโส วณฺโณ           เตน เม อิธ มิชฺฌติ
             อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา           เย เกจิ มนโส ปิยา.
     [๗๔]                อกฺขามิ เต พุทฺธ มหานุภาว
                         มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ
                         เตนมฺหิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                         วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสติ
                         เอตสฺส กมฺมสฺส ผลํ มเมทํ ๑-
                         อตฺถาย ๒- พุทฺโธ อุทกํ อปายี"ติ
วิสฺสชฺชนคาถาโย.
    #[๖๓]  ตตฺถ กิญฺจาปิ สา เทวตา ยทา ภควา ปุจฺฉิ, ตทา ตํ นาวํ
อารุยฺห น ฐิตา, น โปกฺขรณึ โอคาหติ, นาปิ ปทุมํ ฉินฺทติ, กมฺมานุภาวโจทิตา
ปน อภิณฺหํ ชลวิหารปสุตา ตถา กโรตีติ ตํ กิริยาวิจฺเฉทํ ทสฺสนวเสเนวํ วุตฺตํ.
อยญฺจ อตฺโถ น เกวลมิเธว, อถ โข เหฏฺฐิเมสุปิ เอวเมว ทฏฺฐพฺโพ.
    #[๗๒]  กูฏาคาราติ ๓- สุวณฺณมยกณฺณิกาพทฺธเคหวนฺโต. นิเวสาติ นิเวสนานิ,
กจฺฉนฺตรานีติ อตฺโถ. เตนาห "วิภตฺตา ภาคโส มิตา"ติ. ตานิ หิ จตุสาลภูตานิ
อญฺญมญฺญสฺส ปฏิพิมฺพภูตานิ วิย ปฏิวิภตฺตรูปานิ สมปฺปมาณตาย ภาคโส มิตานิ
วิย โหนฺติ. ททฺทลฺลมานาติ อติวิย วิชฺโชตมานา. อาภนฺตีติ มณิรตนกนกรํสิชาเลหิ
โอภาเสนฺติ. (๔)-
    #[๗๓]  มมาติ อิทํ ปุพฺพาปราเปกฺขํ, มม กมฺมสฺส มม อตฺถายาติ อยํ
เหตฺถ โยชนา. อุทกํ อปายีติ ยเทตํ อุทกทานํ วุตฺตํ, เอตสฺส ปุญฺญกมฺมสฺส
อิทํ ผลํ ยายํ ๕- ทิพฺพสมฺปตฺติ, ยสฺมา มม อตฺถาย สเทวเก โลเก อคฺคทกฺขิเณยฺโย
พุทฺโธ ภควา มยา ทินฺนํ อุทกํ อปายีติ. เสสํ วุตฺตนยเมว.
@เชิงอรรถ:  ปาฬิยํ อยํ วิปาโก   ปาฬิยํ อุฏฺฐาย   ม. คพฺภรานีติ
@ ก. ภิกฺขูติ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ สนฺธาย วทติ   สี. สทิสายํ
     เอวํ ปสนฺนมานสาย เทวตาย ภควา สามุกฺกํสิกํ ธมฺมเทสนํ กโรนฺโต
สจฺจานิ ปกาเสสิ, สา เทสนาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, สมฺปตฺตปริสายปิ
ธมฺมเทสนา สาตฺถิกา อโหสิ.
                    ตติยนาวาวิมานวณฺณนา  นิฏฺฐิตา.
                        ----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๔๗-๕๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=1019&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=1019&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=8              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=185              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=207              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=207              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]