อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

หน้าที่ ๔๔๓.
                 ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธกวณฺณนา
                        -------
     {๓๘๓} ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธเก ฯ นนฺทิมุขิยา รตฺติยาติ อรุณุฏฺฐิตกาเล
ปีติมุขา วิย รตฺติ ขายติ ฯ เตนาห นนฺทิมุขิยา รตฺติยาติ ฯ
อนฺโตปูตินฺติ อนฺโตจิตฺตสนฺตาเน กิเลสปูติสภาเวน อนฺโตปูติ ฯ
อวสฺสุตนฺติ กิเลสวสฺสนวเสน อวสฺสุตํ ฯ กสมฺพุชาตนฺติ อากิณฺณโทสตาย
สงฺกิลิฏฺฐชาตํ ฯ ยาว พาหาคหณาปิ นามาติ อปริสุทฺธา
อานนฺท ปริสาติ วจนํ สุตฺวาเยว หิ เตน ปกฺกมิตพฺพํ สิยา
เอวํ อปกฺกมิตฺวา ยาว พาหาคหณาปิ นาม โส โมฆปุริโส
อาคมิสฺสติ อจฺฉริยมิทนฺติ ทสฺเสติ ฯ {๓๘๔} น อายตเกเนว ปปาโต
โหตีติ น ปฐมเมว คมฺภีโร อนุปุพฺเพน คมฺภีโรติ อตฺโถ ฯ
ฐิตธมฺโม เวลํ นาติวตฺตตีติ วีจีนํ โอสกฺกนวฑฺฒนมริยาทเวลํ
นาติกฺกมติ ฯ ตีรํ วาเหตีติ ตีรํ อปฺเปติ อุสฺสาเทตีติ อตฺโถ ฯ
อญฺญาปฏิเวโธติ อรหตฺตปฏิเวโธ ฯ {๓๘๕} ฉนฺนมติวสฺสตีติ อาปตฺตึ
อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทนฺโต อญฺญํ นวํ อาปตฺตึ อาปชฺชตีติ
อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ วิวฏํ นาติวสฺสตีติ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา
วิวรนฺโต อญฺญํ อาปตฺตึ อาปชฺชตีติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
     {๓๘๖} ฐปิตํ โหติ ปาฏิโมกฺขนฺติ เอตฺถ ปุเร วา ปจฺฉา วา ฐปิตํปิ
อฐปิตํปิ โหติ เขตฺเต ฐปิตเมว ปน ฐปิตํ โหติ ตสฺมา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๔.
สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อชฺช อุโปสโถ ปณฺณรโส ยทิ
สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อุโปสถํ กเรยฺยาติ เอตฺถ ยาว เรการํ
ภณติ ตาว ฐเปตพฺพํ อิทํ หิ เขตฺตํ ฯ ยกาเร ปน วุตฺเต
ฐเปนฺเตน ปจฺฉา ฐปิตํ นาม โหติ ฯ สุณาตุ เมติ อนารทฺเธว
ฐเปนฺเตน ปุเร ฐปิตํ โหติ ฯ {๓๘๗} อมูลิกาย ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ปาฏิโมกฺขํ
ฐเปติ อกตายาติ เตน ปุคฺคเลน สา วิปตฺติ กตา วา โหตุ
อกตา วา ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกสฺส สญฺญา อมูลกวเสน อมูลกา
โหติ ฯ กตากตายาติ กตญฺจ อกตญฺจ อุภยํ คเหตฺวา วุตฺตํ ฯ
     ธมฺมิกํ สามคฺคึ น อุเปตีติ กมฺมํ โกเปตุกามตาย สงฺฆกมฺเม
กยิรมาเน เนว อาคจฺฉติ น ฉนฺทํ เทติ สมฺมุขีภูโต จ ปฏิกฺโกสติ
เตน ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ อิจฺจสฺส สาปตฺติกสฺเสว ปาฏิโมกฺขํ
ฐปิตํ โหติ ฯ ปจฺจาทิยตีติ ปุน กาตพฺพํ กมฺมนฺติ ปจฺจาทิยติ ฯ
เตน อุกฺโกฏนเกน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติ ฯ อิจฺจสฺสาปิ สาปตฺติกสฺเสว
ปาฏิโมกฺขํ ฐปิตํ โหติ ฯ {๓๘๘} เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ
นิมิตฺเตหีติ เอตฺถ มคฺเคน มคฺคปฏิปาทนาทีสุ อาการาทิสญฺญา
เวทิตพฺพา ฯ เตน ทิฏฺเฐน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกายาติ เอตฺถ
ทิฏฺฐญฺจ สุตญฺจ ปาลิยํ อาคตเมว ฯ สเจ ปน เตหิ ทิฏฺฐสุเตหิ
ปริสงฺกํ อุปฺปาเทยฺย ตํ สนฺธาย วุตฺต ตาย ปริสงฺกายาติ ฯ
     {๓๙๘} อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมนาติ เอตฺถ สาสนํ โสเธตุกาโม ภิกฺขุ ยํ
อธิกรณํ อตฺตนา อาทิยติ ตํ อตฺตาทานนฺติ วุจฺจติ ฯ อกาโล
อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุนฺติ เอตฺถ ราชภยํ โจรภยํ ทุพฺภิกฺขภยํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๕.
วสฺสารตฺโตติ อยํ อกาโล วิปรีโต กาโล ฯ อภูตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ
อสนฺตมิทํ มยา อธมฺโม วา ธมฺโมติ ธมฺโม วา อธมฺโมติ
อวินโย วา วินโยติ วินโย วา อวินโยติ ทุสฺสีโล วา ปุคฺคโล
สีลวาติ สีลวา ปุคฺคโล ทุสฺสีโลติ คหิโตติ อตฺโถ ฯ วิปริยาเยน
ภูตํ เวทิตพฺพํ ฯ อนตฺถสญฺหิตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ เอตฺถ ยํ
ชีวิตนฺตรายาย วา พฺรหฺมจริยนฺตรายาย วา สํวตฺตติ อิทํ
อนตฺถสญฺหิตํ อตฺตาทานํ วิปรีตํ อตฺถสญฺหิตํ นาม ฯ น
ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขูติ อปฺเปกทา หิ ราชภยาทีสุ
เอวรูปา อตฺตโน ปกฺขสฺส อุปตฺถมฺภกา ภิกฺขู ลทฺธุํ น สกฺกา
โหนฺติ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ น ลภิสฺสามีติ ฯ อปฺเปกทา ปน
เขมสุภิกฺขาทีสุ ลทฺธุํ สกฺกา โหนฺติ ตํ สนฺธาย ลภิสฺสามีติ
วุตฺตํ ฯ ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนนฺติ โกสมฺพิกานํ
วิย ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท จ ภวิสฺสติ ฯ
ปจฺฉาปิ อวิปฺปฏิสารกรํ ภวิสฺสตีติ สุภทฺทวุฑฺฒปพฺพชิตํ นิคฺคเหตฺวา
ปญฺจสติกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺเสว ทสวตฺถุเก อธิกรเณ
ทส ภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สตฺตสติกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส อายสฺมโต
ยสสฺเสว สฏฺฐิภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สหสฺสกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส
โมคฺคลีปุตฺตติสฺสตฺเถรสฺเสว จ ปจฺฉา สมนุสฺสรณํ อวิปฺปฏิสารกรํ
โหติ สาสนสฺส จ วิคตุปกฺกิเลสจนฺทิมสุริยสสฺสิรีกตาย สํวตฺตติ ฯ
     {๓๙๙} อจฺฉิทฺเทน อปฺปฏิมํเสนาติอาทีสุ เยน คหฏฺฐปพฺพชิเตสุ โยโกจิ
ปหโต วา โหติ คิหีนํ คณฺฑผาลนาทีนิ เวชฺชกมฺมานิ วา กตานิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๖.
ตสฺส กายสมาจาโร อุปจิกาหิ ขาทิตตาลปณฺณมิว ฉิทฺโท จ
ปฏิมาสิตุํ ยตฺถกตฺถจิ คเหตฺวา อากฑฺฒิตุํ สกฺกุเณยฺยตาย สปฺปฏิมํโส จ
โหติ วิปรีโต อจฺฉิทฺโท อปฺปฏิมํโสติ เวทิตพฺโพ ฯ วจีสมาจาโร
ปน มุสาวาทโอมสวาทเปสุญฺญอมูลกานุทฺธํสนาทีหิ ฉิทฺโท จ
สปฺปฏิมํโส จ โหติ วิปรีโต อจฺฉิทฺโท จ อปฺปฏิมํโส จ ฯ
     เมตฺตํ นุโขเมจิตฺตนฺติปลิโพเธ ฉินฺทิตฺวา กมฺมฏฺฐานภาวนานุโยเคน
อธิคตํ เมตฺตํ จิตฺตํ ฯ อนาฆาตนฺติ อาฆาตวิรหิตํ วิกฺขมฺภนวเสน
วิคตาฆาตนฺติ อตฺโถ ฯ อิทํ ปน อาวุโส กตฺถ วุตฺตํ ภควตาติ
อิทํ สิกฺขาปทํ กตรสฺมึ นคเร วุตฺตนฺติ อตฺโถ ฯ {๔๐๐} กาเลน วกฺขามีติอาทีสุ
เอโก ภิกฺขุ เอกํ โอกาสํ กาเรตฺวา โจเทนฺโต กาเลน
วทติ นาม สงฺฆมชฺฌคณมชฺฌสลากคฺคยาคุอคฺควิตกฺกมาฬ-
ภิกฺขาจารมคฺคอาสนสาลาทีสุ อุปฏฺฐาเกหิ ปริวาริตกฺขเณ วา
โจเทนฺโต อกาเลน วทติ นาม ฯ ตจฺเฉน วทนฺโต ภูเตน วทติ
นาม ฯ อมฺโภ มหลฺลก ปริสาวจร ปํสุกูลิก ธมฺมกถิก ปฏิรูปํ
ตว อิทนฺติ วทนฺโต ผรุเสน วทติ นาม ฯ การณนิสฺสิตํ ปน
กตฺวา ภนฺเต มหลฺลกตฺถ ปริสาวจรา ปํสุกูลิกา ธมฺมกถิกตฺถ ปฏิรูปํ
ตุมฺหากํ อิทนฺติ วทนฺโต สณฺเหน วทติ นาม ฯ การณนิสฺสิตํ
กตฺวา วทนฺโต อตฺถสญฺหิเตน วทติ นาม ฯ เมตฺตจิตฺโต วกฺขามิ
โน โทสนฺตโรติ เมตฺตจิตฺตํ อุปฏฺฐเปตฺวา วกฺขามิ น ทุฏฺฐจิตฺโต
หุตฺวา ฯ {๔๐๑} อชฺฌตฺตํ มนสิกริตฺวาติ อตตโน จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ฯ
การุญฺญตาติ กรุณาภาโว ฯ อิมินา กรุณญฺจ กรุณาปุพฺพภาคญฺจ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๗.
ทสฺเสติ ฯ หิเตสิตาติ หิตคเวสนตา ฯ อนุกมฺปิตาติ เตน หิเตน
สํโยชนา ฯ ทฺวีหิปิ เมตฺตญฺจ เมตฺตาปุพฺพภาคญฺจ ทสฺเสติ ฯ
อาปตฺติวุฏฺฐานตาติ อาปตฺติโต วุฏฺฐาเปตฺวา สุทฺธนฺเต ปติฏฺฐาปนํ ฯ
วตฺถุํ โจเทตฺวา สาเรตฺวา ปฏิญฺญํ อาโรเปตฺวา ยถาปฏิญฺญาย
กมฺมกรณํ วินยปุเรกฺขารตา นาม ฯ อิเม ปญฺจ ธมฺเมติ เย
เอเต การุญฺญตาติอาทินา นเยน วุตฺตา อิเม ปญฺจ ธมฺเม
อชฺฌตฺตํ มนสิกริตฺวา ปโร โจเทตพฺโพติ ฯ สจฺเจ จ อกุปฺเป
จาติ วจีสจฺเจ จ อกุปฺปนตาย จ จุทิตเกน หิ สจฺจญฺจ วตฺตพฺพํ
โกโป จ น กาตพฺโพ เนว อตฺตนา กุชฺฌิตพฺพํ น ปโร ฆเฏตพฺโพติ
อตฺโถ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ
             ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๔๔๓-๔๔๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=9085&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=9085&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=7&i=447
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=7&A=5360
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=7&A=5689
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=7&A=5689
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_7