อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

     ปจฺจนฺติมนฺติ อภิลาปมตฺตเมตํ ฯ ยํ สงฺโฆ อากงฺขตีติ วุตฺตตฺตา
ปน ธุรวิหาโรปิ สมฺมนฺนิตุํ วฏฺฏติ ฯ กมฺมวาจํ อวตฺวา
อปโลกเนนาปิ วฏฺฏติเยว ฯ {๒๙๕} สกฏปริวตฺตกนฺติ สกเฏหิ ปริกฺเขปํ วิย
กตฺวา อจฺฉนฺติ ฯ กาโกรวสทฺทนฺติ ตตฺถ ตตฺถ อปวิฏฺฐอามิส-
ขาทนตฺถาย อนุปเคเยว สนฺนิปติตานํ กากานํ โอรวสทฺทํ ฯ ยโสโช
นาม กปิลสุตฺตปริโยสาเน ปพฺพชิตานํ ปญฺจนฺนํ สตานํ อคฺคปุริโส ฯ
     อุสฺสาวนนฺติกนฺติอาทีสุ ฯ อุสฺสาวนนฺติกา ตาว เอวํ กาตพฺพา
โย ถมฺภานํ วา อุปริ ภิตฺติปาเท วา นิกฺขนิตฺวา วิหาโร กยิรติ
ตสฺส เหฏฺฐา ถมฺภปฏิจฺฉกา ปาสาณา ภูมิคติกาเอว ฯ
ปฐมถมฺภมฺปน ปฐมภิตฺติปาทํ วา ปติฏฺฐาเปนฺเตหิ พหูหิ สมฺปริวาเรตฺวา
กปฺปิยกุฏึ กโรมาติ วาจํ นิจฺฉาเรนฺเตหิ มนุสฺเสสุ อุกฺขิปิตฺวา
ปติฏฺฐาเปนฺเตสุ อามสิตฺวา วา สยํ อุกฺขิปิตฺวา วา ถมฺโภ วา
ภิตฺติปาโท วา ปติฏฺฐาเปตพฺโพ ฯ กุรุนฺทีมหาปจฺจรีสุ ปน กปฺปิยกุฏี
กปฺปิยกุฏีติ วตฺวา ปติฏฺฐาเปตพฺพนฺติ วุตฺตํ ฯ อนฺธกฏฺฐกถายํ
สงฺฆสฺส กปฺปิยกุฏึ อธิฏฺฐามีติ วุตฺตํ ฯ ตมฺปน อวตฺวาปิ อฏฺฐกถาสุ
วุตฺตนเยเนว วุตฺเต โทโส นตฺถิ ฯ อิทํ ปเนตฺถ สาธารณลกฺขณํ
ถมฺภปติฏฺฐานญฺจ วจนปริโยสานญฺจ สมกาลํ วฏฺฏติ ฯ สเจ หิ
อนิฏฺฐิเต วจเน ถมฺโภ ปติฏฺฐาติ อปฺปติฏฺฐิเต วา ตสฺมึ วจนํ
นิฏฺฐาติ อกตา โหติ กปฺปิยกุฏี ฯ เตเนว มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ
พหูหิ สมฺปริวาเรตฺวา วตฺตพฺพํ อวสฺสํ หิ เอกสฺสปิ วจน-
นิฏฺฐานญฺจ ถมฺภปติฏฺฐานญฺจ เอกโต ภวิสฺสตีติ ฯ อิฏฺฐกสิลา-
มตฺติกกุฏิกาสุ ปน กุฏีสุ เหฏฺฐา จยํ พนฺธิตฺวา วา อพนฺธิตฺวา
วา กโรนฺตุ ยโต ปฏฺฐาย ภิตฺตึ อุฏฺฐาเปตุกามา โหนฺติ ตํ
สพฺพปฐมํ อิฏฺฐกํ วา สิลํ วา มตฺติกาปิณฺฑํ วา คเหตฺวา
วุตฺตนเยเนว กปฺปิยกุฏี กาตพฺพา ฯ อิฏฺฐกาทโย หิ ภิตฺติยา
ปฐมิฏฺฐกาทีนํ เหฏฺฐา น วฏฺฏนฺติ ฯ ถมฺภา ปน อุปริ อุคฺคจฺฉนฺติ
ตสฺมา วฏฺฏนฺติ ฯ อนฺธกฏฺฐกถายํ ถมฺเภ หิ กยิรมาเน จตูสุ
โกเณสุ จตฺตาโร ถมฺภา อิฏฺฐกาทิกุฑฺเฑ จตูสุ โกเณสุ เทฺว
ติสฺโส อิฏฺฐกา อธิฏฺฐาตพฺพาติ วุตฺตํ ฯ ตถา ปน อกตายปิ
โทโส นตฺถิ ฯ อฏฺฐกถาสุ หิ วุตฺตเมว ปมาณํ ฯ โคนิสาทิกา
ทุวิธา อารามโคนิสาทิกา วิหารโคนิสาทิกาติ ฯ ตาสุ ยตฺถ เนว
อาราโม น เสนาสนานิ ปริกฺขิตฺตานิ โหนฺติ อยํ อาราม-
โคนิสาทิกา นาม ยตฺถ เสนาสนานิ สพฺพานิ วา เอกจฺจานิ วา
ปริกฺขิตฺตานิ อาราโม อปริกฺขิตฺโต อยํ วิหารโคนิสาทิกา นาม ฯ
อิติ อุภยตฺราปิ อารามสฺส อปริกฺขิตฺตภาโวเยว ปมาณํ ฯ อาราโม
ปน อุปฑฺฒปริกฺขิตฺโตปิ พหุตรปริกฺขิตฺโตปิ ปริกฺขิตฺโตเยว นามาติ
กุรุนฺทีมหาปจฺจรีสุ วุตฺตํ ฯ เอตฺถ กปฺปิยกุฏึ ลทฺธุํ วฏฺฏติ ฯ
     คหปตีติ มนุสฺสา อาวาสํ กตฺวา กปฺปิยกุฏึ เทม ปริภุญฺชถาติ
วทนฺติ เอสา คหปติ นาม ฯ กปฺปิยกุฏึ กาตุํ เทมาติ วุตฺเตปิ
วฏฺฏติเยว ฯ อนฺธกฏฺฐกถายมฺปน ยสฺมา ภิกฺขุํ ฐเปตฺวา
เสสสหธมฺมิกานํ สพฺเพสญฺจ เทวมนุสฺสานํ หตฺถโต ปฏิคฺคโห จ
สนฺนิธิ จ อนฺโตวุตฺถญฺจ เตสํ สนฺตกํ ภิกฺขุสฺส วฏฺฏติ ตสฺมา
เตสํ เคหานิ เตหิ ทินฺนา กปฺปิยกุฏี วา คหปตีติ วุจฺจตีติ
วุตฺตํ ฯ ปุนปิ วุตฺตํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส วิหารํ ฐเปตฺวา ภิกฺขุนีนํ
อุปสฺสโย อารามิกานํ วา ติตฺถิยานํ วา เทวตานํ วา นาคานํ วา
อปิ พฺรหฺมานํ วา วิมานํ กปฺปิยกุฏี โหตีติ ตํ สุวุตฺตํ
สงฺฆสนฺตกเมว หิ ภิกฺขุสนฺตกํ วา เคหํ คหปติกุฏี น โหติ ฯ
สมฺมติกา นาม กมฺมวาจาย สาเวตฺวา กตาติ ฯ ยํ อิมาสุ จตูสุ
กปฺปิยภูมีสุ วุตฺถํ อามิสํ ตํ สพฺพํ อนฺโตวุตฺถสงฺขํ น คจฺฉติ
ภิกฺขูนญฺจ ภิกฺขุนีนญฺจ อนฺโตวุตฺถอนฺโตปกฺกโมจนตฺถํ หิ กปฺปิยกุฏิโย
อนุญฺญาตา ฯ ยมฺปน อกปฺปิยภูมิยํ สหเสยฺยาปโหนเก เคเห วุตฺถํ
สงฺฆิกํ วา ปุคฺคลิกํ วา ภิกฺขุสฺส ภิกฺขุนิยา วา สนฺตกํ เอกรตฺตมฺปิ
ฐปิตํ ตํ อนฺโตวุตฺถํ ตตฺถ ปกฺกญฺจ อนฺโตปกฺกํ นาม โหติ
เอตํ น กปฺปติ ฯ สตฺตาหกาลิกมฺปน ยาวชีวิกญฺจ วฏฺฏติ ฯ
     ตตฺรายํ วินิจฺฉโย สามเณโร ภิกฺขุสฺส ตณฺฑุลาทิกํ อามิสํ
อาหริตฺวา กปฺปิยกุฏิยํ นิกฺขิปิตฺวา ปุนทิวเส ปจิตฺวา เทติ
อนฺโตวุตฺถํ น โหติ ฯ ตตฺถ อกปฺปิยกุฏิยํ นิกฺขิตฺตสปฺปิอาทีสุ ยงฺกิญฺจิ
ปกฺขิปิตฺวา เทติ มุขสนฺนิธิ นาม โหติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน
อนฺโตวุตฺถํ โหตีติ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ นามมตฺตเมว นานากรณํ ฯ
ภิกฺขุ อกปฺปิยกุฏิยํ ฐปิตสปฺปิญฺจ ยาวชีวิกปณฺณญฺจ เอกโต ปจิตฺวา
ปริภุญฺชติ สตฺตาหํ นิรามิสํ วฏฺฏติ ฯ สเจ อามิสสํสฏฺฐํ กตฺวา
ปริภุญฺชติ อนฺโตวุตฺถญฺเจว สามปกฺกญฺจ โหติ ฯ เอเตนุปาเยน
สพฺพสํสคฺคา เวทิตพฺพา ฯ อิมา ปน กปฺปิยกุฏิโย กทา ชหิตวตฺถุกา
โหนฺตีติ ฯ อุสฺสาวนนฺติกา ตาว ยา ถมฺภานํ อุปริ ภิตฺติปาเท
วา นิกฺขนิตฺวา กตา สา สพฺเพสุ ถมฺเภสุ จ ภิตฺติปาเทสุ จ
อปนีเตสุ ชหิตวตฺถุกา โหติ ฯ สเจ ปน ถมฺเภ วา ภิตฺติปาเท
วา ปริวตฺตนฺติ โย โย ฐิโต ตตฺถ ตตฺถ ปติฏฺฐาติ สพฺเพสุปิ
ปริวตฺติเตสุ ชหิตวตฺถุกาว โหติ ฯ อิฏฺฐกาทีหิ กตา จยสฺส
อุปริภิตฺติอตฺถาย ฐปิตํ อิฏฺฐกํ วา สิลํ วา มตฺติกาปิณฺฑํ วา
อาทึ กตฺวา วินาสิตกาเล ชหิตวตฺถุกา โหติ ฯ เยหิ ปน
อิฏฺฐกาทีหิ อธิฏฺฐิตา เตสุ อปนีเตสุปิ ตทญฺเญสุ ปติฏฺฐิเตสุ
อชหิตวตฺถุกาว โหติ ฯ โคนิสาทิกา ปาการาทีหิ ปริกฺเขเป กเต
ชหิตวตฺถุกา โหติ ฯ ปุน ตสฺมึ อาราเม กปฺปิยกุฏึ ลทฺธุํ วฏฺฏติ ฯ
สเจ ปน ปุนปิ ปาการาทโย ตตฺถ ตตฺถ ขณฺฑา โหนฺติ ตโต
ตโต คาโว ปวิสนฺติ ปุน กปฺปิยกุฏี โหติ ฯ อิตรา ปน เทฺว
โคปานสิมตฺตํ ฐเปตฺวา สพฺพสฺมึ ฉทเน วินฏฺเฐ ชหิตวตฺถุกา
โหนฺติ ฯ สเจ โคปานสีนํ อุปริ เอกมฺปิ ปกฺขปาสกมณฺฑลํ อตฺถิ
รกฺขติ ฯ ยตฺร ปนิมา จตสฺโสปิ กปฺปิยภูมิโย นตฺถิ ตตฺถ
กึ กาตพฺพนฺติ ฯ อนุปสมฺปนฺนสฺส ทตฺวา ตสฺส สนฺตกํ กตฺวา
ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ ตตฺริทํ วตฺถุ กรวิกติสฺสตฺเถโร กิร วินยธรปาโมกฺโข
มหาสีวตฺเถรสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ โส ทีปาโลเกน สปฺปิกุมฺภํ
ปสฺสิตฺวา ภนฺเต กิเมตนฺติ ปุจฺฉิ ฯ เถโร อาวุโส คามโต
สปฺปิกุมฺโภ อาภโต ลูขทิวเส สปฺปินา ภุญฺชนตฺถายาติ อาห ฯ
ตโต นํ ติสฺสตฺเถโร น วฏฺฏติ ภนฺเตติ อาห ฯ เถโร ปุนทิวเส
ปมุเข นิกฺขิปาเปสิ ฯ ติสฺสตฺเถโร ปุน เอกทิวสํ อาคโต ตํ
ทิสฺวา ตเถว ปุจฺฉิตฺวา ภนฺเต สหเสยฺยาปโหนกฏฺฐาเน ฐเปตุํ
น วฏฺฏตีติ อาห ฯ เถโร ปุนทิวเส พหิ นีหราเปตฺวา นิกฺขิปาเปสิ ฯ
ตํ โจรา หรึสุ ฯ โส ปุน เอกทิวสํ อาคตํ ติสฺสตฺเถรมาห
อาวุโส ตยา น วฏฺฏตีติ วุตฺเต โส กุมฺโภ พหิ นิกฺขิตฺโต
โจเรหิ อวหโฏติ ฯ ตโต นํ ติสฺสตฺเถโร อาห นนุ ภนฺเต
อนุปสมฺปนฺนสฺส ทาตพฺโพ อสฺส อนุปสมฺปนฺนสฺส หิ ทตฺวา
ตสฺส สนฺตกํ กตฺวา ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏตีติ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๑๙๗-๒๐๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=4066&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=4066&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=82
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=5&A=2101
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=5&A=2251
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=5&A=2251
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_5