อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

หน้าที่ ๑๘๘.
                    เภสชฺชกฺขนฺธกวณฺณนา
                   ----------------
     {๒๖๐} เภสชฺชกฺขนฺธเก ฯ สารทิเกน อาพาเธนาติ สรทกาเล อุปฺปนฺเนน
ปิตฺตาพาเธน ฯ ตสฺมึ หิ กาเล วสฺโสทเกนปิ เตเมนฺติ กทฺทมมฺปิ
มทฺทนฺติ อนฺตรนฺตรา อาตโปปิ ขโร โหติ เตน เตสํ ปิตฺตํ
โกฏฺฐพฺภนฺตรคตํ โหติ ฯ อาหารตฺถญฺจ ผเรยฺยาติ อาหารตฺถํ
สาเธยฺย ฯ {๒๖๑} นจฺฉาเทนฺตีติ น ชีรนฺติ น วาตโรคํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุํ
สกฺโกนฺติ ฯ สิเนสิกานีติ สินิทฺธานิ ฯ ภตฺตจฺฉาทเกนาติ ภตฺตสฺส
อนาโรจเกน ฯ กาเล ปฏิคฺคหิตนฺติอาทีสุ มชฺฌนฺติเก อวีติวตฺเต
ปฏิคฺคเหตฺวา ปจิตฺวา ปริสฺสาเวตฺวาติ อตฺโถ ฯ เตลปริโภเคน
ปริภุญฺชิตุนฺติ สตฺตาหกาลิกเตลปริโภเคน ปริภุญฺชิตุํ ฯ วจตฺถนฺติ
เสสวจํ ฯ นิสทํ นิสทโปตนฺติ ปึสนสิลา จ ปึสนโปตโก จ ฯ
ปคฺควนฺติ ลตาชาติ ฯ นตฺตมาลนฺติ กรญฺชํ ฯ {๒๖๒} อจฺฉวสนฺติ-
อาทีสุ นิสฺสคฺคิยวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ
     {๒๖๓} มูลเภสชฺชาทิวินิจฺฉโยปิ ขุทฺทกวณฺณนายํ วุตฺโตเยว ตสฺมา อิธ
ยํ ยํ ปุพฺเพ อวุตฺตํ ตํ ตเทว วณฺณยิสฺสาม ฯ หิงฺคุหิงฺคุ-
ชตุหิงฺคุสิปาฏิกา หิงฺคุชาติโยเยว ตกตกปตฺติตกปณฺณิโย ลาขา-
ชาติโยเยว ฯ สามุทฺทิกาติ สมุทฺทตีเร วาลุกา วิย สนฺติฏฺฐติ ฯ
กาฬโลณนฺติ ปกติโลณํ ฯ สินฺธวนฺติ เสตวณฺณํ ปพฺพเต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๙.
อุฏฺฐหติ ฯ อุพฺภิทนฺติ ภูมิโต องฺกุรํ อุฏฺฐหติ ฯ พิลนฺติ
สพฺพสมฺภาเรหิ สทฺธึ ปจิตํ ตํ รตฺตวณฺณํ ฯ ฉกนนฺติ โคมยํ ฯ
     {๒๖๔-๒๖๖} กาโย วา ทุคฺคนฺโธติ กสฺสจิ อสฺสาทีนํ วิย กายคนฺโธ โหติ
ตสฺสาปิ สิรีสโกสมฺพาทิจุณฺณานิ วา คนฺธจุณฺณานิ วา สพฺพานิ
วฏฺฏนฺติ ฯ รชนนีปกฺกนฺติ รชนกสฏํ ฯ ปากติกจุณฺณมฺปิ โกฏฺเฏตฺวา
อุทเกน เตเมตฺวา นฺหายิตุํ วฏฺฏติ ฯ เอตมฺปิ รชนนิปกฺกสงฺขเมว
คจฺฉติ ฯ อามกมํสญฺจ ขาทิ อามกโลหิตญฺจ ปิวีติ น ตํ
ภิกฺขุ ขาทิ น ปิวิ อมนุสฺโส ขาทิตฺวา จ ปิวิตฺวา จ
ปกฺกนฺโต เตน วุตฺตํ ตสฺส โส อมนุสฺสิกาพาโธ ปฏิปฺปสฺสมฺภีติ ฯ
     อญฺชนนฺติ สพฺพสงฺคาหิกวจนเมตํ ฯ กาฬญฺชนนฺติ เอกา อญฺชนชาติ
สพฺพสมฺภารปกฺกํ วา ฯ รสญฺชนนฺติ นานาสมฺภาเรหิ กตํ ฯ
โสตญฺชนนฺติ นทีโสตาทีสุ อุปฺปชฺชนกอญฺชนํ ฯ เครุโก นาม
สุวณฺณเครุโก ฯ กปลฺลนฺติ ทีปสิขาโต คหิตมสิ ฯ จนฺทนนฺติ
โลหิตจนฺทนาทิกํ ยงฺกิญฺจิ ฯ ตคราทีนิ ปากฏานิ ฯ อญฺญานิปิ
นีลุปฺปลาทีนิ วฏฺฏนฺติเยว ฯ อญฺชนุปปึสเนหีติ อญฺชเนน สทฺธึ
เอกโต ปึสิตพฺเพหิ ฯ น หิ กิญฺจิ อญฺชนุปึสนํ น วฏฺฏติ ฯ
     อฏฺฐิมยนฺติ มนุสฺสฏฺฐึ ฐเปตฺวา อวเสสํ อฏฺฐิมยํ ฯ ทนฺตมยนฺติ
หตฺถิทนฺตาทิ สพฺพํ ทนฺตมยํ ฯ วิสาณมเยปิ อกปฺปิยํ นาม นตฺถิ ฯ
นฬมยาทโย เอกนฺตกปฺปิยาเยว ฯ สลาโกธานิยนฺติ ยตฺถ สลากํ
โอทหนฺติ ตํ สุสิรทณฺฑกํ วา ถวิกํ วา อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ
อํสวทฺธโกติ อญฺชนตฺถวิกาย อํสวทฺธโก ฯ ยมกํ นตฺถุกรณินฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๐.
สมโสตาหิ ทฺวีหิปิ นาฬิกาหิ เอกํ นตฺถุกรณึ ฯ {๒๖๗} อนุชานามิ ภิกฺขเว
เตลปากนฺติ ยงฺกิญฺจิ เภสชฺชํ ปกฺขิปิตุํ สพฺพํ อนุญฺญาตเมว โหติ ฯ
อติปกฺขิตฺตมชฺชานีติ อติวิย ขิตฺตมชฺชานิ พหุํ มชฺชํ ปกฺขิปิตฺวา
โยชิตานีติ อตฺโถ ฯ องฺควาโตติ องฺคมงฺเคสุ วาโต ฯ สมฺภาร-
เสทนฺติ นานาวิธปณฺณภงฺคเสทํ ฯ มหาเสทนฺติ โปริสปฺปมาณํ
อาวาฏํ องฺคารานํ ปูเรตฺวา ปํสุวาลกาทีหิ ปิทหิตฺวา ตตฺถ นานาวิธานิ
วาตหรณปณฺณานิ สนฺถริตฺวา เตลมกฺขิเตน คตฺเตน ตตฺถ นิปชฺชิตฺวา
สมฺปริวตฺตเนน สรีรํ เสเทตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ ภงฺโคทกนฺติ
นานาปณฺณภงฺเคหิ กุฏฺฐิตํ อุทกํ ฯ เตหิ ปณฺเณหิ จ อุทเกน จ
สิญฺจิตฺวา สิญฺจิตฺวา เสเทตพฺโพ ฯ อุทโกฏฺฐกนฺติ อุทกโกฏฺฐกํ ฯ
ปาตึ วา โทณึ วา อุณฺโหทกสฺส ปูเรตฺวา ตตฺถ ปวิสิตฺวา
เสทกมฺมกรณํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ ปพฺพวาโต โหตีติ ปพฺเพ
ปพฺเพ วาโต วิชฺฌติ ฯ โลหิตํ โมเจตุนฺติ สตฺถเกน โลหิตํ
โมเจตุํ ฯ มชฺชํ อภิสงฺขริตุนฺติ เยน ผาลิตปาทา ปากติกา โหนฺติ
ตํ นาฬิเกราทีสุ นานาเภสชฺชานิ ปกฺขิปิตฺวา มชฺชํ อภิสงฺขริตุํ
ปาทานํ สปฺปายเภสชฺชํ ปจิตุนฺติ อตฺโถ ฯ ติลกกฺเกน อตฺโถติ
ปิฏฺเฐหิ ติเลหิ อตฺโถ ฯ กพฬิกนฺติ วณมุเข สตฺตุปิณฺฑํ
ปกฺขิปิตุํ ฯ สาสปกุฑฺเฑนาติ สาสปปิฏฺเฐน ฯ วฑฺฒมํสนฺติ
อธิกมํสํ อาณิ วิย อุฏฺฐหติ ฯ วิกาสิกนฺติ เตลรุนฺธนปิโลติกํ ฯ
สพฺพํ วณปฏิกมฺมนฺติ ยงฺกิญฺจิ วณปฏิกมฺมํ นาม อตฺถิ สพฺพํ
อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ {๒๖๘} สามํ คเหตฺวาติ อิทํ น เกวลํ สปฺปทฏฺฐสฺเสว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๑.
อญฺญสฺมึปิ ทฏฺฐวิเส สติ สามํ คเหตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ อญฺเญสุ
ปน การเณสุ ปฏิคฺคหิตเมว วฏฺฏติ ฯ น ปฏิคฺคาหาเปตพฺโพติ ๑-
สเจ ภูมิปฺปตฺโต ปฏิคฺคเหตพฺโพ อปฺปตฺตมฺปน สยํ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ
     {๒๖๙} ฆรทินฺนกาพาโธติ วสิกรณปานกสมุฏฺฐิตโรโค ฯ สิตาโลลินฺติ
นงฺคเลน กสนฺตสฺส ผาเล ลคฺคมตฺติกํ อุทเกน อาโลเลตฺวา
ปาเยตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ ทุฏฺฐคหณิโกติ วิปนฺนคหณิโก ฯ
กิจฺเฉน อุจฺจาโร นิกฺขมตีติ อตฺโถ ฯ อามิสขารนฺติ สุกฺโขทนํ
ฌาเปตฺวา ตาย ฉาริกาย ปคฺฆริตขาโรทกํ ฯ มุตฺตหรีฏกนฺติ
โคมุตฺตปริภาวิตํ หรีฏกํ ฯ อภิสนฺนกาโยติ อุสฺสนฺนโทสกาโย ฯ
อจฺฉกญฺชิกนฺติ ตณฺฑุลกมนฺทา ฯ อกฏยูสนฺติ อสินิทฺโธ มุคฺค-
ปจิตปานิโย ฯ กฏากฏนฺติ โสว โถกํ สินิทฺโธ ฯ ปฏิจฺฉาทนีเยนาติ
มํสรเสน ฯ {๒๗๒} สเจ ภิกฺขเว ปกฺกาปิ มุคฺคา ชายนฺตีติ ปกฺกา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๑๘๘-๑๙๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=3866&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=3866&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=25
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=5&A=723
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=5&A=777
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=5&A=777
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_5