บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓

หน้าที่ ๖๐๗.

ปญฺจวคฺควณฺณนา -------- {๔๘๒} กมฺมวคฺเค ฯ จตุนฺนํ กมฺมานํ นานากรณํ สมถกฺขนฺธเก วุตฺตเมว ฯ กิญฺจาปิ วุตฺตํ อถโข อยํ กมฺมวินิจฺฉโย นาม อาทิโต ปฏฺาย วุจฺจมาโน ปากโฏ โหติ ตสฺมา อาทิโต ปฏฺาเยเวตฺถ วตฺตพฺพํ วทิสฺสาม ฯ จตฺตารีติ กมฺมานํ คณนปริจฺเฉทวจนเมตํ ฯ กมฺมานีติ ปริจฺฉินฺนกมฺมนิทสฺสนํ ฯ อปโลกนกมฺมํ นาม สีมฏฺกสงฺฆํ โสเธตฺวา ฉนฺทารหานํ ฉนฺทํ อาหริตฺวา สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส อนุมติยา ติกฺขตฺตุํ สาเวตฺวา กตฺตพฺพกมฺมํ ฯ ตฺติกมฺมํ นาม วุตฺตนเยเนว สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส อนุมติยา เอกาย ตฺติยา กตฺตพฺพกมฺมํ ฯ ตฺติทุติยกมฺมํ นาม วุตฺตนเยเนว สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส อนุมติยา เอกาย ตฺติยา เอกาย จ อนุสฺสาวนายาติ เอวํ ตฺติทุติยาย อนุสฺสาวนาย กตฺตพฺพกมฺมํ ฯ ตฺติจตุตฺถกมฺมํ นาม วุตฺตนเยเนว สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส อนุมติยา เอกาย ตฺติยา ตีหิ จ อนุสฺสาวนาหีติ เอวํ ตฺติจตุตฺถาหิ ตีหิ อนุสฺสาวนาหิ กตฺตพฺพกมฺมํ ฯ ตตฺถ อปโลกนกมฺมํ อปโลเกตฺวาว กาตพฺพํ ตฺติกมฺมาทิวเสน น กาตพฺพํ ฯ ตฺติกมฺมมฺปน เอกํ ตฺตึ เปตฺวาว กาตพฺพํ อปโลกนกมฺมาทิวเสน น กาตพฺพํ ฯ ตฺติทุติยกมฺมํ ปน อปโลเกตฺวา กาตพฺพํปิ อตฺถิ อกาตพฺพํปิ อตฺถิ ฯ ตตฺถ สีมาสมฺมติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๐๘.

สีมาสมูหนนํ กินทานํ กินุทฺธาโร กุฏิวตฺถุเทสนา วิหารวตฺถุ- เทสนาติ อิมานิ ฉ กมฺมานิ ครุกานิ อปโลเกตฺวา กาตุํ น วฏฺฏนฺติ ฯ ตฺติทุติยกมฺมวาจํ สาเวตฺวาว กาตพฺพานิ ฯ อวเสสา เตรส สมฺมติโย เสนาสนคาหกมตกจีวรทานาทิสมฺมติโย จาติ เอตานิ ลหุกกมฺมานิ อปโลเกตฺวาปิ กาตุํ วฏฺฏนฺติ ฯ ตฺติกมฺมตฺติจตุตฺถ- กมฺมวเสน ปน น กาตพฺพเมว ฯ ตฺติจตุตฺถกมฺมวเสน กยิรมานํ ทฬฺหตรํ โหติ ตสฺมา กาตพฺพนฺติ เอกจฺเจ วทนฺติ ฯ เอวํ ปน สติ กมฺมสงฺกโร โหติ ตสฺมา น กาตพฺพนฺติ ปฏิกฺขิตฺตเมว ฯ สเจ ปน อกฺขรปริหีนํ วา ปทปริหีนํ วา ทุรุตฺตปทํ วา โหติ ตสฺส โสธนตฺถํ ปุนปฺปุนํ วตฺตุํ วฏฺฏติ ฯ อิทํ อกุปฺปกมฺมสฺส ทฬฺหีกมฺมํ โหติ กุปฺปกมฺเม กมฺมํ หุตฺวา ติฏฺติ ฯ ตฺติจตุตฺถ- กมฺมํ ตฺติญฺจ ติสฺโส จ กมฺมวาจาโย สาเวตฺวาว กาตพฺพํ อปโลกนกมฺมาทิวเสน น กาตพฺพํ ฯ ปจหากาเรหิ วิปชฺชนฺตีติ ปญฺจหิ การเณหิ วิปชฺชนฺติ ฯ {๔๘๓} สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ อสมฺมุขา กโรติ วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมนฺติ เอตฺถ อตฺถิ กมฺมํ สมฺมุขากรณียํ อตฺถิ อสมฺมุขากรณียํ ฯ ตตฺถ อสมฺมุขากรณียํ นาม ทูเตน อุปสมฺปทา ปตฺตนิกฺกุชฺชนํ ปตฺตุกฺกุชฺชนํ อุมฺมตฺตกสฺส ภิกฺขุโน อุมฺมตฺตกสมฺมติ เสขานํ กุลานํ เสขสมฺมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมทณฺโฑ เทวทตฺตสฺส ปกาสนียกมฺมํ อปาสาทิยํ ทสฺเสนฺตสฺส ภิกฺขุโน ภิกฺขุนีสงฺเฆน กาตพฺพํ อวนฺทิยกมฺมนฺติ อฏฺวิธํ โหติ ฯ ตํ สพพํ ตตฺถ ตตฺถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๐๙.

วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ อิทํปิ อฏฺวิธํ กมฺมํ อสมฺมุขา กตํ สุกตํ โหติ อกุปฺปํ ฯ เสสานิ สพฺพกมฺมานิ สมฺมุขา เอว กาตพฺพานิ ฯ สงฺฆสมฺมุขตา ธมฺมสมฺมุขตา วินยสมฺมุขตา ปุคฺคลสมฺมุขตาติ อิมํ จตุพฺพิธํ สมฺมุขาวินยํ อุปเนตฺวาว กาตพฺพานิ ฯ เอวํ กตานิ หิ สุกตานิ โหนฺติ ฯ เอวํ อกตานิ ปเนตานิ อิมํ สมฺมุขาวินยสงฺขาตํ วตฺถุํ วินา กตตฺตา วตฺถุวิปนฺนานิ นาม โหนฺติ ฯ เตน วุตฺตํ สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ อสมฺมุขา กโรติ วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมนฺติ ฯ ปฏิปุจฺฉากรณียาทีสุปิ ปฏิปุจฺฉาทิกรณเมว วตฺถุ ฯ ตํ วตฺถุํ วินา กตตฺตา เตสํปิ วตฺถุวิปนฺนตา เวทิตพฺพา ฯ อิทํ ปเนตฺถ วจนตฺถมตฺตํ ฯ ปฏิปุจฺฉากรณียํ อปฺปฏิปุจฺฉา กโรตีติ ปุจฺฉิตฺวา โจเทตฺวา สาเรตฺวา กาตพฺพํ อปุจฺฉิตฺวา อโจเทตฺวา อสาเรตฺวาว กโรติ ฯ ปฏิญฺาย กรณียํ อปฺปฏิญฺาย กโรตีติ ปฏิญฺ อาโรเปตฺวา ยถาทินฺนาย ปฏิญฺาย กาตพฺพํ อปฺปฏิญฺาย กนฺทนฺตสฺส วิลปนฺตสฺส พลกาเรน กโรติ ฯ สติวินยารหสฺสาติ ทพฺพมลฺลปุตฺตตฺเถร- สทิสสฺส ขีณาสวสฺส ฯ อมูฬฺหวินยารหสฺสาติ ตคฺคภิกฺขุสทิสสฺส ^๑- อุมฺมตฺตกสฺส ฯ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺสาติ อุปวาฬภิกฺขุสทิสสฺส อุสฺสนฺนปาปสฺส ฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถ ฯ อนุโปสเถ อุโปสถํ กโรตีติ อนุโปสถทิวเส อุโปสถํ กโรติ ฯ อุโปสถทิวโส นาม เปตฺวา กตฺติกมาสํ อวเสเสสุ เอกาทสสุ มาเสสุ ภินฺนสฺส สงฺฆสฺส สามคฺคีทิวโส จ ยถาวุตฺตา จาตุทฺทสปณฺณรสา จ ฯ เอวํ ติปฺปการํปิ @เชิงอรรถ: ^๑. คคุค-อิติปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๐.

อุโปสถทิวสํ เปตฺวา อญฺสฺมึ ทิวเส อุโปสถํ กโรนฺโต อนุโปสเถ อุโปสถํ กโรติ นาม ฯ ยตฺถ หิ ปตฺตจีวราทีนํ อตฺถาย อปฺปมตฺตเกน การเณน วิวทนฺตา อุโปสถํ วา ปวารณํ วา เปนฺติ ฯ ตตฺถ ตสฺมึ อธิกรเณ วินิจฺฉิเต สมคฺคา ชาตมฺหาติ อนฺตรา สามคฺคีอุโปสถํ กาตุํ น ลภนฺติ ฯ กโรนฺเตหิ อนุโปสเถ อุโปสโถ กโต นาม โหติ ฯ อปวารณาย ปวาเรตีติ อปวารณาทิวเส ปวาเรติ ฯ ปวารณาทิวโส นาม เอกสฺมึ กตฺติกมาเส ภินฺนสฺส สงฺฆสฺส สามคฺคีทิวโส จ ปจฺจุกฺกฑฺฒิตฺวา ปิตทิวโส จ เทฺว จ ปุณฺณมาสิโย ฯ เอวํ จตุพฺพิธํปิ ปวารณาทิวสํ เปตฺวา อญฺสฺมึ ทิวเส ปวาเรนฺโต อปวารณาย ปวาเรติ นาม ฯ อิธาปิ อปฺปมตฺตกสฺส วิวาทสฺส วูปสเม สามคฺคีปวารณํ กาตุํ น ลภนฺติ ฯ กโรนฺเตหิ อปวารณาย ปวารณา กตา โหติ ฯ อปิจ อูนวีสติวสฺสํ วา อนฺติมวตฺถุํ อชฺฌาปนฺนปุพฺพํ วา เอกาทสสุ วา อภพฺพปุคฺคเลสุ อญฺตรํ อุปสมฺปาเทนฺตสฺสาปิ วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ โหติ ฯ เอวํ วตฺถุโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ ฯ {๔๘๔} ตฺติโต วิปตฺติยํ ปน วตฺถุํ น ปรามสตีติ ยสฺส อุปสมฺปทาทิกมฺมํ กโรติ ตํ น ปรามสติ ตสฺส นามํ น คณฺหติ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ ธมฺมรกฺขิโต อายสฺมโต พุทฺธรกฺขิตสฺส อุปสมฺปทาเปกฺโขติ วตฺตพฺเพ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อายสฺมโต พุทฺธรกฺขิตสฺส อุปสมฺปทาเปกฺโขติ วทติ ฯ เอวํ วตฺถุํ น ปรามสติ ฯ สงฺฆํ น ปรามสตีติ สงฺฆสฺส นามํ น คณฺหติ สุณาตุ เม ภนฺเต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๑.

สงฺโฆ อยํ ธมฺมรกฺขิโตติ วตฺตพฺเพ สุณาตุ เม ภนฺเต อยํ ธมฺมรกฺขิโตติ วทติ ฯ เอวํ สงฺฆํ น ปรามสติ ฯ ปุคฺคลํ น ปรามสตีติ โย อุปสมฺปทาเปกฺขสฺส อุปชฺฌาโย ตํ น ปรามสติ ตสฺส นามํ น คณฺหติ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ ธมฺมรกฺขิโต อายสฺมโต พุทฺธรกฺขิตสฺส อุปสมฺปทาเปกฺโขติ วตฺตพฺเพ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ ธมฺมรกฺขิโต อุปสมฺปทาเปกฺโขติ วทติ ฯ เอวํ ปุคฺคลํ น ปรามสติ ฯ ตฺตึ น ปรามสตีติ สพฺเพน สพฺพํ ตฺตึ น ปรามสติ ตฺติทุติยกมฺเม ตฺตึ อเปตฺวา กมฺมวาจาย เอว อนุสฺสาวนกมฺมํ กโรติ ฯ ตฺติจตุตฺถกมฺเมปิ ตฺตึ อเปตฺวา จตุกฺขตฺตุํ กมฺมวาจาย เอว อนุสฺสาวนกมฺมํ กโรติ ฯ เอวํ ตฺตึ น ปรามสติ ฯ ปจฺฉา วา ตฺตึ เปตีติ ปมํ กมมวาจาย {๔๘๕} อนุสฺสาวนกมฺมํ กตฺวา เอสา ตฺตีติ วตฺวา ขมติ สงฺฆสฺส ตสฺมา ตุณฺหี เอวเมตํ ธารยามีติ วทติ ฯ เอวํ ปจฺฉา ตฺตึ เปติ ฯ อิติ อิเมหิ ปญฺจหากาเรหิ ตฺติโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ ฯ อนุสฺสาวนโต วิปตฺติยํ ปน วตฺถุอาทีนิ ตาว วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ ฯ เอวํ ปน เนสํ อปรามสนํ โหติ ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆติ ปมานุสฺสาวเน วา ทุติยํปิ เอตมตฺถํ วทามิ ตติยํปิ เอตมตฺถํ วทามิ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆติ ทุติยตติยานุสฺสาวนาสุ วา อยํ ธมฺมรกฺขิโต อายสฺมโต พุทฺธรกฺขิตสฺส อุปสมฺปทาเปกฺโขติ วตฺตพฺเพ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อายสฺมโต พุทฺธรกฺขิตสฺสาติ วทนฺโต วตฺถุํ น ปรามสติ นาม ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๒.

ธมฺมรกฺขิโตติ วตฺตพฺเพ สุณาตุ เม ภนฺเต อยํ ธมฺมรกฺขิโตติ วทนฺโต สงฺฆํ น ปรามสติ นาม ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ ธมฺมรกฺขิโต อายสฺมโต พุทฺธรกฺขิตสฺสาติ วตฺตพฺเพ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ ธมฺมรกฺขิโต อุปสมฺปทาเปกฺโขติ วทนฺโต ปุคฺคลํ น ปรามสติ นาม ฯ สาวนํ หาเปตีติ สพฺเพน สพฺพํ กมฺมวาจาย อนุสฺสาวนํ น กโรติ ฯ ตฺติทุติยกมฺเม ทฺวิกฺขตฺตุํ ตฺติเมว เปติ ตฺติจตุตฺถกมฺเม จตุกฺขตฺตุํ ตฺติเมว เปติ ฯ เอวํ สาวนํ หาเปติ ฯ โยปิ ตฺติทุติยกมฺเม เอกํ ตฺตึ เปตฺวา เอกํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวนฺโต อกฺขรํ วา ฉฑฺเฑติ ปทํ วา ทุรุตฺตํ กโรติ อยํปิ สาวนํ หาเปติเยว ฯ ตฺติจตุตฺถกมฺเม ปน เอกํ ตฺตึ เปตฺวา สกิเมว วา ทฺวิกฺขตฺตุํ วา กมฺมวาจาย อนุสฺสาวนํ กโรนฺโตปิ อกฺขรํ วา ปทํ วา ฉฑฺเฑนฺโตปิ ทุรุตฺตํ กโรนฺโตปิ อนุสฺสาวนํ หาเปติเยวาติ เวทิตพฺโพ ฯ ทุรุตฺตํ กโรตีติ เอตฺถ ปน อยํ วินิจฺฉโย โย หิ อญฺสฺมึ อกฺขเร วตฺตพฺเพ อญฺ วทติ อยํ ทุรุตฺตํ กโรติ นาม ฯ ตสฺมา กมฺมวาจํ กโรนฺเตน ภิกฺขุนา ยฺวายํ สิถิลธนิตํ จ ทีฆรสฺสํ ครุกลหุกํ จ นิคฺคหิตํ สมฺพนฺธํ ววตฺถิตํ วิมุตฺตํ ทสธา พฺยญฺชนพุทฺธิยา ปเภโทติ วุตฺโต อยํ สุฏฺุ อุปลกฺเขตพฺโพติ ฯ เอตฺถ หิ สิถิลํ นาม ปญฺจสุ วคฺเคสุ ปมตติยํ ฯ ธนิตํ นาม เตเสฺวว ทุติยจตุตฺถํ ฯ ทีฆนฺติ ทีเฆน กาเลน วตฺตพฺพํ อาการาทิ ฯ รสฺสนฺติ ตโต อุปฑฺฒกาเลน วตฺตพฺพํ อการาทิ ฯ ครุกนฺติ ทีฆเมว ยํ วา อายสฺมโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๓.

พุทฺธรกฺขิตตฺเถรสฺส ยสฺส นกฺขมตีติ เอวํ สญฺโคปรํ กตฺวา วุจฺจติ ฯ ลหุกนฺติ รสฺสเมว ยํ วา อายสฺมโต พุทฺธรกฺขิตเถรสฺส ยสฺส น ขมตีติ เอวํ อสญฺโคปรํ กตฺวา วุจฺจติ ฯ นิคฺคหิตนฺติ ยํ กรณานิ นิคฺคเหตฺวา อวิสฺสชฺเชตฺวา อวิวเฏน มุเขน สานุนาสิกํ กตฺวา วตฺตพฺพํ ฯ สมฺพนฺธนฺติ ยํ ปรปเทน สมฺพนฺธิตฺวา ตุณฺหสฺสาติ วา ตุณฺหิสฺสาติ วา วุจฺจติ ฯ ววตฺถิตนฺติ ยํ ปรปเทน อสมฺพนฺธํ กตฺวา วิจฺฉินฺทิตฺวา ตุณฺหิ อสฺสาติ วุจฺจติ ฯ วิมุตฺตนฺติ ยํ กรณานิ อนิคฺคเหตฺวา วิสฺสชฺเชตฺวา วิวเฏน มุเขน อนุนาสิกํ อกตฺวา วุจฺจติ ฯ ตตฺถ สุณาตุ เม ภนฺเตติ วตฺตพฺเพ ตการสฺส ถการํ กตฺวา สุณาถุ เมติ วจนํ สิถิลสฺส ธนิตกรณํ นาม ตถา ปตฺตกลฺลํ เอสา ตฺตีติ วตฺตพฺเพ ปตฺตกลฺลํ เอสา ตฺถีติอาทิ วจนํ จ ฯ ภนฺเต สงฺโฆติ วตฺตพฺเพ ภการฆการานํ พการคกาเร กตฺวา พนฺเต สงฺโฆติ วจนํ ธนิตสฺส สิถิลกรณํ นาม ฯ สุณาตุ เมติ วิวเฏน มุเขน วตฺตพฺเพ ปน สุณนฺตุ เมติ วา เอสา ตฺตีติ วตฺตพฺเพ เอสํ ตฺตีติ วา อวิวเฏน มุเขน อนุนาสิกํ กตฺวา วจนํ วิมุตฺตสฺส นิคฺคหิตวจนํ นาม ฯ ปตฺตกลฺลนฺติ อวิวเฏน มุเขน อนุนาสิกํ กตฺวา วตฺตพฺเพ ปตฺตกลฺลาติ วิวเฏน มุเขน อนุนาสิกํ อกตฺวา วจนํ นิคฺคหิตสฺส วิมุตฺตวจนํ นาม ฯ อิติ สิถิเล กตฺตพฺเพ ธนิตํ ธนิเต กตฺตพฺเพ สิถิลํ วิมุตฺเต กตฺตพฺเพ นิคฺคหิตํ นิคฺคหิเต กตฺตพฺเพ วิมุตฺตนฺติ อิมานิ จตฺตาริ พฺยญฺชนานิ อนฺโต กมฺมวาจาย กมฺมํ ทูเสนฺติ ฯ เอวํ วทนฺโต หิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๔.

อญฺสฺมึ อกฺขเร วตฺตพฺเพ อญฺ วทติ ทุรุตฺตํ กโรตีติ วุจฺจติ ฯ อิตเรสุ ปน ทีฆรสฺสาทีสุ ฉสุ พฺยญฺชเนสุ ทีฆฏฺาเน ทีฆเมว รสฺสฏฺาเน จ รสฺสเมวาติ เอวํ ยถาฏฺาเน ตํ ตเทว อกฺขรํ ภาสนฺเตน อนุกฺกมาคตํ ปเวณึ อวินาเสนฺเตน กมฺมวาจา กาตพฺพา ฯ สเจ ปน เอวํ อกตฺวา ทีเฆ วตฺตพฺเพ รสฺสํ รสฺเส วา วตฺตพฺเพ ทีฆํ วทติ ตถา ครุเก วตฺตพฺเพ ลหุกํ ลหุเก วา วตฺตพฺเพ ครุกํ วทติ สมฺพนฺเธ วา ปน วตฺตพฺเพ ววตฺถิตํ ววตฺถิเต วา วตฺตพฺเพ สมฺพนฺธํ วทติ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ กมฺมวาจา น กุปฺปติ ฯ อิมานิ หิ ฉ พฺยญฺชนานิ กมฺมํ น โกเปนฺติ ฯ ยํ ปน สุตฺตนฺติกตฺเถรา ทกาโร ตการมาปชฺชติ ตกาโร ทการมาปชฺชติ จกาโร ชการมาปชฺชติ ชกาโร จการมาปชฺชติ ยกาโร กการมาปชฺชติ กกาโร ยการมาปชฺชติ ตสฺมา ทการาทีสุ วตฺตพฺเพสุ ตการาทิวจนํ น วิรุชฺฌตีติ วทนฺติ ฯ ตํ กมฺมวาจํ ปตฺวา น วฏฺฏติ ฯ ตสฺมา วินยธเรน เนว ทกาโร ตกาโร กาตพฺโพ ฯเปฯ น กกาโร ยกาโร ยถาปาลิยา นิรุตฺตึ โสเธตฺวา ทสวิธาย พฺยญฺชนนิรุตฺติยา วุตฺตโทเส ปริหรนฺเตน กมฺมวาจา กาตพฺพา ฯ อิตรถา หิ สาวนํ หาเปติ นาม ฯ อกาเล วา สาเวตีติ สาวนาย อกาเล อโนกาเส ตฺตึ เปตฺวา ปมํเยว อนุสาวนกมฺมํ กตฺวา ปจฺฉา ตฺตึ เปติ ฯ อิติ อิเมหิ ปญฺจหากาเรหิ อนุสฺสาวนโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ ฯ {๔๘๖} สีมโต วิปตฺติยํ ปน อติขุทฺทกสีมา นาม ยา เอกวีสติ ภิกฺขู น คณฺหติ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน ยตฺถ เอกวีสติ ภิกฺขู นิสีทิตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๕.

น สกฺโกนฺตีติ วุตฺตํ ฯ ตสฺมา ยา เอวรูปา สีมา อยํ สมฺมตาปิ อสมฺมตา คามเขตฺตสทิสาว โหติ ฯ ตตฺถ กตํ กมฺมํ กุปฺปติ ฯ เอส นโย เสสสีมาสุปิ ฯ เอตฺถ ปน อติมหตี นาม ยา เกสคฺคมตฺเตนาปิ ติโยชนํ อติกฺกมิตฺวา สมฺมตา โหติ ฯ ขณฺฑนิมิตฺตา นาม อฆฏิตนิมิตฺตา วุจฺจติ ฯ ปุรตฺถิมาย ทิสาย นิมิตฺตํ กิตฺเตตฺวา อนุกฺกเมเนว ทกฺขิณาย ปจฺฉิมาย อุตฺตราย จ ทิสาย กิตฺเตตฺวา ปุน ปุรตฺถิมาย ทิสาย ปุพฺพกิตฺติตํ นิมิตฺตํ ปฏิกิตฺเตตฺวา เปตุํ วฏฺฏติ ฯ เอวํ อขณฺฑนิมิตฺตา โหติ ฯ สเจ ปน อนุกฺกเมน อาหริตฺวา อุตฺตรทิสาย นิมิตฺตํ กิตฺเตตฺวา ตตฺเถว เปติ ขณฺฑนิมิตฺตา โหติ ฯ อปราปิ ขณฺฑนิมิตฺตา นาม ยา อนิมิตฺตูปคตํ ตจสารรุกฺขํ วา ขาณุกํ วา ปํสุปุญฺชวาลิกปุญฺชานํ วา อญฺตรํ อนฺตรา เอกํ นิมิตฺตํ กตฺวา สมฺมตา โหติ ฯ ฉายานิมิตฺตา นาม ยา ปพฺพตฉายาทีนํ ยงฺกิญฺจิ ฉายํ นิมิตฺตํ กตฺวา สมฺมตา โหติ ฯ อนิมิตฺตา นาม ยา สพฺเพน สพฺพํ นิมิตฺตานิ อกิตฺเตตฺวา สมฺมตา โหติ ฯ พหิสีเม ิโต สีมํ สมฺมนฺนติ นาม นิมิตฺตานิ กิตฺเตตฺวา นิมิตฺตานํ พหิ ิโต สมฺมนฺนติ ฯ นทิยา สมุทฺเท ชาตสฺสเร สีมํ สมฺมนฺนตีติ เอเตสุ นทีอาทีสุ สมฺมนฺนติ ฯ สา เอวํ สมฺมตาปิ สพฺพา ภิกฺขเว นที อสีมา สพฺโพ สมุทฺโท อสีโม สพฺโพ ชาตสฺสโร อสีโมติ วจนโต อสมฺมตาว โหติ ฯ สีมาย สีมํ สมฺภินฺทตีติ อตฺตโน สีมาย ปเรสํ สีมํ สมฺภินฺทติ ฯ อชฺโฌตฺถรตีติ อตฺตโน สีมาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๖.

ปเรสํ สีมํ อชฺโฌตฺถรติ ฯ ตตฺถ ยถา สมฺเภโท จ อชฺโฌตฺถรณํ จ โหติ ฯ ตํ สพฺพํ อุโปสถกฺขนฺธเก วุตฺตเมว ฯ อิติ อิมา เอกาทสปิ สีมา อสีมา คามเขตฺตสทิสา เอว ฯ ตาสุ นิสีทิตฺวา กตํ กมฺมํ กุปฺปติ ฯ เตน วุตฺตํ อิเมหิ เอกาทสหิ อากาเรหิ สีมโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺตีติ ฯ {๔๘๗-๔๘๘} ปริสโต กมฺมวิปตฺติยํ ปน กิญฺจิ อนุตฺตานํ นาม นตฺถิ ฯ ยมฺปิ ตตฺถ กมฺมปฺปตฺตฉนฺทารหลกฺขณํ วตฺตพฺพํ สิยา ตมฺปิ ปรโต จตฺตาโร ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปฺปตฺตาติอาทินา นเยน วุตฺตเมว ฯ ตตฺถ ปกตตฺตา กมฺมปฺปตฺตาติ จตุวคฺคกรเณ กมฺเม จตฺตาโร ปกตตฺตา อนุกฺขิตฺตกา อนิสฺสาริตา ปริสุทฺธสีลา จตฺตาโร ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา กมฺมสฺส อรหา อนุจฺฉวิกา สามิโน ฯ น เตหิ วินา ตํ กมฺมํ กริยติ ฯ น เตสํ ฉนฺโท วา ปาริสุทฺธิ วา เอติ ฯ อวเสสา ปน สเจปิ สหสฺสมตฺตา โหนฺติ สเจ สมานสํวาสกา สพฺเพ ฉนฺทารหาว โหนฺติ ฯ ฉนฺทปาริสุทฺธึ ทตฺวา อาคจฺฉนฺตุ วา มา วา ฯ กมฺมํ ปน ติฏฺติ ฯ ยสฺส ปน สงฺโฆ ปริวาสาทิกมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปฺปตฺโต นปิ ฉนฺทารโห ฯ อปิจ ยสฺมา ตํ ปุคฺคลํ วตฺถุํ กตฺวา สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ ตสฺมา กมฺมารโหติ วุจฺจติ ฯ เสสกมฺเมสุปิ เอเสว นโย ฯ {๔๘๙} ปุน จตฺตาริ กมฺมานีติอาทิโก นโย ปณฺฑกาทีนํ อวตฺถุภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺโต ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว ฯ {๔๙๕-๔๙๖} อิทานิ เตสํ กมฺมานํ ปเภททสฺสนตฺถํ อปโลกนกมฺมํ กติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๗.

านานิ คจฺฉตีติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อปโลกนกมฺมํ กตมานิ ปญฺจ านานิ คจฺฉติ โอสารณํ นิสฺสารณํ ภณฺฑุกมฺมํ พฺรหฺมทณฺฑํ กมฺมลกฺขณญฺเว ปญฺจมนฺติ เอตฺถ โอสารณํ นิสฺสารณนฺติ ปทสิลิฏฺตาเยตํ วุตฺตํ ฯ ปมํ ปน นิสฺสารณา โหติ ปจฺฉา โอสารณา ฯ ตตฺถ ยา สา กณฺฏกสามเณรสฺส ทณฺฑกมฺมนาสนา สา นิสฺสารณาติ เวทิตพฺพา ฯ ตสฺมา เอตรหิ สเจปิ สามเณโร พุทฺธสฺส วา ธมฺมสฺส วา สงฺฆสฺส วา อวณฺณํ ภาสติ อกปฺปิยํ กปฺปิยนฺติ ทีเปติ มิจฺฉาทิฏฺิโก โหติ อนฺตคาหิกาย ทิฏฺิยา สมนฺนาคโต โส ยาวตติยํ นิวาเรตฺวา ตํ ลทฺธึ วิสฺสชฺชาเปตพฺโพ โน เจ วิสฺสชฺเชติ สงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา วิสฺสชฺเชหีติ วตฺตพฺโพ โน เจ วิสฺสชฺเชติ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา อปโลกนกมฺมํ กตฺวา นิสฺสาเรตพฺโพ ฯ เอวํ จ ปน กมฺมํ กาตพฺพํ สงฺฆํ ภนฺเต ปุจฺฉามิ อยํ อิตฺถนฺนาโม สามเณโร พุทฺธสฺส ธมฺมสฺส สงฺฆสฺส อวณฺณวาที มิจฺฉาทิฏฺิโก ยํ อญฺเ สามเณรา ลภนฺติ ทิรตฺตติรตฺตํ ภิกฺขูหิ สทฺธึ สหเสยฺยํ ตสฺสา อลาภาย นิสฺสารณา รุจฺจติ สงฺฆสฺสาติ ฯ ทุติยมปิ... ตติยมฺปิ ภนฺเต สงฺฆํ ปุจฺฉามิ อยํ อิตฺถนฺนาโม สามเณโร ฯเปฯ รุจฺจติ สงฺฆสฺสาติ (รุจฺจติ สงฺฆสฺส) จร ปิเร วินสฺสาติ ฯ โส อปเรน สมเยน อหํ ภนฺเต พาลตาย อญฺาณตาย อลกฺขิกตาย เอวํ อกาสึ สฺวาหํ สงฺฆํ ขมาเปมีติ ขมาเปตฺวา ยาวตติยํ ยาจาเปตฺวา อปโลกนกมฺเมเนว โอสาเรตพฺโพ ฯ เอวญฺจ ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๘.

โอสาเรตพฺโพ ฯ สงฺฆมชฺเฌ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา สงฺฆสฺส อนุมติยา สาเวตพฺพํ สงฺฆมฺภนฺเต ปุจฺฉามิ อยํ อิตฺถนฺนาโม สามเณโร พุทฺธสฺส ธมฺมสฺส สงฺฆสฺส อวณฺณวาที มิจฺฉาทิฏฺิโก ยํ อญฺเ สามเณรา ลภนฺติ ภิกฺขูหิ สทฺธึ ทิรตฺตติรตฺตํ สหเสยฺยํ ตสฺสา อลาภาย นิสฺสาริโต สฺวายํ อิทานิ โสรโต วิรโต นิวาตวุตฺติ ลชฺชิธมฺมํ โอกฺกนฺโต หิโรตฺตปฺเป ปติฏฺิโต กตทณฺฑกมฺโม อจฺจยํ เทเสติ อิมสฺส สามเณรสฺส ยถาปุเร กายสมฺโภคสามคฺคีทานํ รุจฺจติ สงฺฆสฺสาติ ฯ เอวํ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํ ฯ เอวํ อปโลกนกมฺมํ โอสารณํ จ นิสฺสารณํ จ คจฺฉติ ฯ ภณฺฑุกมฺมํ มหาขนฺธกวณฺณนายํ วุตฺตเมว ฯ พฺรหฺมทณฺโฑ ปญฺจสติกกฺขนฺธเก วุตฺโตเยว ฯ น เกวลํ ปเนส ฉนฺนสฺเสว ปญฺตฺโต ฯ โย อญฺโปิ ภิกฺขุ มุขโร โหติ ภิกฺขู ทุรุตฺตวจเนหิ ฆเฏนฺโต ขุํเสนฺโต วมฺเภนฺโต วิหรติ ตสฺสาปิ ทาตพฺโพ ฯ เอวํ จ ปน ทาตพฺโพ ฯ สงฺฆมชฺเฌ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา สงฺฆสฺส อนุมติยา สาเวตพฺพํ ภนฺเต อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ มุขโร ภิกฺขู ทุรุตฺตวจเนหิ ฆเฏนฺโต วิหรติ โส ภิกฺขุ ยํ อิจฺเฉยฺย ตํ วเทยฺย ภิกฺขูหิ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ เนว วตฺตพฺโพ น โอวทิตพฺโพ น อนุสาสิตพฺโพ สงฺฆํ ภนฺเต ปุจฺฉามิ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมทณฺฑสฺส ทานํ รุจฺจติ สงฺฆสฺสาติ ทุติยมฺปิ ปุจฺฉามิ... ตติยมปิ ปุจฺฉามิ อิตฺถนฺนามสฺส ภนฺเต ภิกฺขุโน พฺรหฺมทณฺฑสฺส ทานํ รุจฺจติ สงฺฆสฺสาติ ฯ ตสฺส อปเรน สมเยน สมฺมาวตฺติตฺวา ขมาเปนฺตสฺส พฺรหฺมทณฺโฑ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺโพ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๙.

เอวํ จ ปน ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺโพ ฯ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา สงฺฆมชฺเฌ สาเวตพฺพํ ภนฺเต ภิกฺขุสงฺโฆ อสุกสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมทณฺฑํ อทาสิ โส ภิกฺขุ โสรโต นิวาตวุตฺติ ลชฺชิธมฺมํ โอกฺกนฺโต หิโรตฺตปฺเป ปติฏฺิโต ปฏิสงฺขา อายตึ สํวเร ติฏฺติ สงฺฆํ ภนฺเต ปุจฺฉามิ ตสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมทณฺฑสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ รุจฺจติ สงฆสฺสาติ เอวํ ยาวตติยํ วตฺวา อปโลกนกมฺเมเนว พฺรหฺมทณฺโฑ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺโพ ฯ กมฺมลกฺขณญฺเว ปญฺจมนฺติ ยํ ตํ ภควตา ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย กทฺทโมทเกน โอสิญฺจนฺติ อปฺเปว นาม อมฺเหสุ สารชฺเชยฺยุนฺติ กายํ วิวริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ทสฺเสนฺติ อูรุํ วิวริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ทสฺเสนฺติ องฺคชาตํ วิวริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ทสเสนฺติ ภิกฺขุนิโย โอภาเสนฺติ ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ สมฺปโยเชนฺติ อปฺเปว นาม อมฺเหสุ สารชฺเชยฺยุนฺติ อิเมสุ วตฺถูสุ เตสํ ภิกฺขูนํ ทุกฺกฏํ ปญฺาเปตฺวา อนุชานามิ ภิกฺขเว ตสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑกมฺมํ กาตุนฺติ อถโข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ กินฺนุ โข ทณฺฑกมฺมํ กาตพฺพนฺติ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ อวนฺทิโย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภิกฺขุนีสงฺเฆน กาตพฺโพติ เอวํ อวนฺทิยกมฺมํ อนุญฺาตํ ฯ ตํ กมฺมลกฺขณญฺเว ปญฺจมํ อิมสฺส อปโลกนกมฺมสฺส านํ โหติ ฯ ตสฺส หิ กมฺมญฺเว ลกฺขณํ น โอสารณาทีนิ ฯ ตสฺมา กมฺมลกฺขณนฺติ วุจฺจติ ฯ ตสฺส กรณํ ตตฺเถว วุตฺตํ ฯ อปิ จ นํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิยา สทฺธึ วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ อิธาปิ วทาม ภิกฺขุนีอุปสฺสเย สนฺนิปติตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๐.

ภิกฺขุนีสงฺฆสฺส อนุมติยา พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา สาเวตพฺพํ อยฺเย อสุโก นาม อยฺโย ภิกฺขุนีนํ อปาสาทิยํ ^๑- ทสฺเสติ เอตสฺส อยฺยสฺส อวนฺทิยกรณํ รุจฺจตีติ ภิกฺขุนีสงฺฆํ ปุจฺฉามิ อยฺเย อสุโก นาม อยฺโย ภิกฺขุนีนํ อปาสาทิยํ ทสฺเสติ เอตสฺส อยฺยสฺส อวนฺทิยกรณํ รุจฺจตีติ ทุติยมฺปิ... ตติยมฺปิ ภิกฺขุนีสงฺฆํ ปุจฺฉามีติ ฯ เอวํ ติกฺขตฺตุํ สาเวตฺวา อปโลกนกมฺเมน อวนฺทิยกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ ตโต ปฏฺาย โส ภิกฺขุ น ภิกฺขุนีหิ วนฺทิตพฺโพ ฯ สเจ อวนฺทิยมาโน หิโรตฺตปฺปํ ปจฺจุปฏฺาเปตฺวา สมฺมาวตฺตติ เตน ภิกฺขุนิโย ขมาเปตพฺพา ฯ ขมาเปนฺเตน ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ อคนฺตฺวา วิหาเรเยว สงฺฆํ วา คณํ วา เอกํ ภิกฺขุํ วา อุปสงฺกมิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา อหํ ภนฺเต ปฏิสงฺขา อายตึ สํวเร ติฏฺามิ น ปุน อปาสาทิยํ ทสฺเสสฺสามิ ภิกฺขุนีสงฺโฆ มยฺหํ ขมตูติ ขมาเปตพฺพํ ฯ เตน สงฺเฆน วา คเณน วา เอกํ ภิกฺขุํ เปเสตฺวา เอกภิกฺขุนา วา สยเมว คนฺตฺวา ภิกฺขุนิโย วตฺตพฺพา อยํ ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา อายตึ สํวเร ิโต อิมินา อจฺจยํ ทสฺเสตฺวา ภิกฺขุนีสงฺโฆ ขมาปิโต ภิกฺขุนีสงฺโฆ อิมํ วนฺทิยํ กโรตูติ ฯ โส วนฺทิโย กาตพฺโพ ฯ เอวญฺจ ปน กาตพฺโพ ฯ ภิกฺขุนีอุปสฺสเย สนฺนิปติตสฺส ภิกฺขุนีสงฺฆสฺส อนุมติยา พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา สาเวตพฺพํ อยฺเย อสุโก นาม อยฺโย ภิกฺขุนีนํ อปาสาทิยํ ทสฺเสติ ภิกฺขุนีสงฺเฆน อวนทิโย กโต โส ลชฺชิธมฺมํ โอกฺกมิตฺวา ปฏิสงฺขา อายตึ สํวเร ิโต @เชิงอรรถ: ^๑. อปสาทิกนฺติปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๑.

อจฺจยํ เทเสตฺวา ภิกฺขุนีสงฺฆํ ขมาเปติ ตสฺส อยฺยสฺส วนฺทิยกรณํ รุจฺจตีติ ภิกฺขุนีสงฺฆํ ปุจฺฉามีติ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํ ฯ เอวํ อปโลกน- กมฺเมเนว วนฺทิโย กาตพฺโพ ฯ อยํ ปเนตฺถ ปาลิมุตฺตโกปิ กมฺมลกฺขณวินิจฺฉโย ฯ อิทํ หิ กมฺมลกฺขณํ นาม ภิกฺขุนีสงฺฆมูลกํ ปญฺตฺตํ ภิกฺขุนีสงฺฆสฺสาปิ ปน ลพฺภติเยว ฯ ยญฺหิ ภิกฺขุสงฺโฆ สลากคฺคยาคุคฺคภตฺตคฺคอุโปสถคฺเคสุ อปโลกนกมฺมํ กโรติ เอตมฺปิ กมฺมลกฺขณเมว ฯ อจฺฉินฺนจีวรชิณฺณจีวรนฏฺจีวรานํ หิ สงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ยาวตติยํ สาเวตฺวา อปโลกนกมฺมํ กตฺวา จีวรํ ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชเกน ปน จีวรํ กโรนฺตสฺส เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนายํ วุตฺตปฺปเภทานิ สูจิอาทีนิ อนปโลเกตฺวาปิ ทาตพฺพานิ ฯ เตสํ ทาเน โสเยว อิสฺสโร ฯ ตโต อติเรกํ เทนฺเตน อปโลเกตฺวา ทาตพฺพํ ฯ ตโต หิ อติเรกทาเน สงฺโฆ สามี ฯ คิลานเภสชฺชํปิ ตตฺถ วุตฺตปฺปการํ สยเมว ทาตพฺพํ ฯ อติเรกํ อิจฺฉนฺตสฺส อปโลเกตฺวา ทาตพฺพํ ฯ โยปิจ ทุพฺพโล วา ฉินฺนิริยาปโถ วา ปจฺฉินฺนภิกฺขาจารปโถ มหาคิลาโน ตสฺส มหาวาเสสุ ตตฺรุปฺปาทโต เทวสิกํ นาฬึ วา อุปฑฺฒนาฬึ วา เอกทิวสํเยว ปญฺจ วา ทส วา ตณฺฑุลนาฬิโย เทนฺเตน อปโลกนกมฺมํ กตฺวาว ทาตพฺพํ ฯ เปสลสฺส ภิกฺขุโน ตตฺรุปฺปาทโต อิณปลิโพธํปิ พหุสฺสุตสฺส สงฺฆภารนิตฺถรณกสฺส ภิกฺขุโน อนุฏฺาปนียเสนาสนํปิ สงฺฆกิจฺจํ กโรนฺตานํ กปฺปิยการกาทีนํ ภตฺตเวตฺตนมฺปิ อปโลกนกมฺเมเนว ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ จตุปจฺจยวเสน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๒.

ทินฺนตตฺรุปฺปาทโต สงฺฆิกํ อาวาสํ ชคฺคาเปตุํ วฏฺฏติ ฯ อยํ ภิกฺขุ อิสฺสรวตาย วิจาเรตีติ กถาปจฺฉินฺทนตฺถํ ปน สลากคฺคาทีสุ วา อนฺตรสนฺนิปาเต วา สงฺฆํ ปุจฺฉิตฺวาว ชคฺคาเปตพฺโพ จีวรปิณฺฑปาตตฺถาย อุทฺทิสฺส ทินฺนตตฺรุปฺปาทโตปิ อปโลเกตฺวา อาวาโส ชคฺคาเปตพฺโพ ฯ อนปโลเกตฺวาปิ วฏฺฏติ ฯ สูโร วตายํ ภิกฺขุ จีวรปิณฺฑปาตตฺถาย ทินฺนโต อาวาสํ ชคฺคาเปตีติ เอวํ อุปฺปนฺนกถาปจฺเฉทนตฺถํ ปน อปโลกนกมฺมเมว กตฺวา ชคฺคาเปตพฺโพ ฯ เจติเย ฉตฺตํ วา เวทิกํ วา โพธิฆรํ วา อาสนฆรํ วา อกตํ วา กโรนฺเตน ชิณฺณํ วา ปฏิสงฺขโรนฺเตน สุธากมฺมํ วา กโรนฺเตน มนุสฺเส สมาทเปตฺวา กาตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ การกา นตฺถิ ฯ เจติยสฺส อุปนิกฺเขปโต กาเรตพฺพํ ฯ อุปนิกฺเขเปปิ อสติ อปโลกนกมฺมํ กตฺวา ตตฺรุปฺปาทโต กาเรตพฺพํ สงฺฆิเกนปิ อปโลเกตฺวา เจติยกิจฺจํ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ เจติยสฺส สนฺตเกน อปโลเกตฺวาปิ สงฺฆกิจฺจํ กาตุํ น วฏฺฏติ ฯ ตาวกาลิกํ ปน คเหตฺวา ปฏิปากติกํ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ เจติเย สุธากมฺมาทีนิ กโรนฺเตหิ ปน ภิกฺขาจารโต วา สงฺฆโต วา ยาปนมตฺตํ อลภนฺเตหิ เจติยสนฺตกโต ยาปนมตฺตํ คเหตฺวา ปริภุญฺชนฺเตหิ วตฺตํ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ วตฺตํ กโรมาติ มจฺฉมํสาทีหิ สงฺฆภตฺตํ กาตุํ น วฏฺฏติ ฯ เย วิหาเร โรปิตาปิ ผลรุกฺขา สงฺเฆน ปริคฺคหิตา โหนฺติ ชคฺคนกมฺมํ ลภนฺติ ฯ เยสํ ผลานิ คณฺฑึ ปหริตฺวา ภาเชตฺวา ปริภุญฺชนฺติ ฯ เตสุ อปโลกนกมฺมํ น กาตพฺพํ ฯ เย ปน อปริคฺคหิตา เตสุ ปน อปโลกนกมฺมํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๓.

กาตพฺพํ ฯ ตํ ปน สลากคฺคยาคุคฺคภตฺตคฺคอนฺตรสนฺนิปาเตสุปิ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ อุโปสถคฺเค ปน วฏฺฏติเยว ฯ ตตฺถ หิ อนาคตานํปิ ฉนฺทปาริสุทฺธิ อาหริยติ ฯ ตสฺมา ตํ สุวิโสธิตํ โหติ ฯ เอวํ จ ปน กาตพฺพํ ฯ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ภิกฺขุสงฺฆสฺส อนุมติยา สาเวตพฺพํ ภนฺเต ยํ อิมสฺมึ วิหาเร อนฺโตสีมาย สงฺฆสนฺตกํ มูลตจปตฺตองฺกุรปุปฺผผลขาทนียาทิ อตฺถิ ตํ สพฺพํ อาคตาคตานํ ภิกฺขูนํ ยถาสุขํ ปริภุญฺชิตุํ สงฺฆสฺส รุจฺจตีติ สงฺฆํ ปุจฺฉามีติ ติกฺขตฺตุํ ปุจฺฉิตพพํ ฯ จตูหิ ปญฺจหิ ภิกฺขูหิ กตํ สุกตเมว ฯ ยสฺมึปิ วิหาเร เทฺว ตโย ชนา วสนฺติ เตหิ นิสีทิตฺวา กตํปิ สงฺเฆน กตสทิสเมว ฯ ยสฺมึ ปน วิหาเร เอโก ภิกฺขุ โหติ เตน ภิกฺขุนา อุโปสถทิวเส ปุพฺพกรณปุพฺพกิจฺจํ กตฺวา นิสินฺเนน กตํปิ กติกวตฺตํ สงฺเฆน กตสทิสเมว โหติ ฯ กโรนฺเตน ปน ผลวาเรน กาตุํปิ จตฺตาโร มาเส ฉ มาเส เอกํ สํวจฺฉรนฺติ เอวํ ปริจฺฉินฺทิตฺวาปิ อปริฉินฺทิตฺวาปิ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ ปริจฺฉินฺเน ยถาปริจฺฉินฺนํ ปริภุญฺชิตฺวา ปุน กาตพฺพํ ฯ อปริจฺฉินฺเน ยาว รุกฺขา ธรนฺติ ตาว วฏฺฏติ ฯ เยปิ เตสํ รุกฺขานํ พีเชหิ อญฺเ รุกฺขา โรปิตา โหนฺติ เตสํปิ สาเอว กติกา ฯ สเจ ปน อญฺสฺมึ วิหาเร โรปิตา โหนฺติ เตสํ ยตฺถ โรปิตา ตสฺมึเยว วิหาเร สงฺโฆ สามี ฯ เยปิ อญฺโต พีชานิ อาหริตฺวา ปุริมวิหาเร ปจฺฉา โรปิตา เตสํ อญฺา กติกา กาตพฺพา ฯ กติกาย กตาย ปุคฺคลิกฏฺาเน ติฏฺนฺติ ฯ ยถาสุขํ ผลาทีนิ ปริภุญฺชิตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๔.

วฏฺฏติ ฯ สเจ ปเนตฺถ ตํ ตํ โอกาสํ ปริกฺขิปิตฺวา ปริเวณานิ กตฺวา ชคฺคนฺติ ฯ เย ชคฺคนฺติ เตสํ ภิกฺขูนํ ปุคฺคลิกฏฺาเน ติฏฺนฺติ ฯ อญฺเ ปริภุญฺชิตุํ น ลภนฺติ ฯ เตหิ ปน สงฺฆสฺส ทสภาคํ ทตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพานิ ฯ โยปิ มชฺเฌ วิหาเร รุกฺขสาขาหิ ปริวาเรตฺวา รกฺขติ ตสฺสาปิ เอเสว นโย ฯ โปราณกวิหารํ คตสฺส สมฺภาวนียสฺส ภิกฺขุโน เถโร อาคโตติ ผลาผลํ อาหรนฺติ ฯ สเจ ตตฺถ มูเล สพฺพปริยตฺติธโร พหุสฺสุตภิกฺขุ วิหาสิ ฯ อทฺธา เอตฺถ ทีฆา กติกา กตา ภวิสฺสตีติ นิกุกฺกุจฺเจน ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ วิหาเร ผลาผลํ ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฺฏติ ธุตงฺคํ น โกเปติ ฯ สามเณรา อตฺตโน อาจริยุปชฺฌายานํ พหูนิ ผลาผลานิ เทนฺติ อญฺเ ภิกฺขู อลภนฺตา ขิยฺยนฺติ ขิยฺยิตมตฺตเมว ตํ โหติ ฯ สเจ ปน ทุพฺภิกฺขํ โหติ เอกํ ปนสรุกฺขํ นิสฺสาย สฏฺีปิ ชนา ชีวนฺติ ฯ ตาทิเส กาเล สพฺเพสํ สงฺคหกรณตฺถาย ภาเชตฺวา ขาทิตพฺพํ ฯ อยํ สามีจิ ฯ ยาว ปน กติกวตฺตํ น ปฏิปฺปสฺสมฺภติ ตาว เตหิ ขาทิตํ สุขาทิตเมว ฯ กทา ปน กติกวตฺตํ ปฏิปฺปสฺสมฺภติ ฯ ยทา สมคฺโค สงฺโฆ สนฺนิปติตฺวา อิโต ปฏฺาย ภาเชตฺวา ขาทนฺตูติ สาเวติ ฯ เอกภิกฺขุเก ปน วิหาเร เอเกน สาวิเตปิ ปุริมกติกา ปฏิปฺปสฺสมฺภติเยว ฯ สเจ ปฏิปฺปสฺสทฺธาย กติกาย สามเณรา เนว รุกฺขโต ปาเตนฺติ น ภูมิโต คเหตฺวา ภิกฺขูนํ เทนฺติ ปติตผลานิ ปาเทหิ ปหรนฺตา วิจรนฺติ ฯ เตสํ ทสภาคโต ปฏฺาย ยาว อุปฑฺฒผลภาเคน ผาติกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ อทธา ผาติกมฺมลาเภน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๕.

อาหริตฺวา ทสฺสนฺติ ฯ ปุน สุภิกฺเข ชาเต กปฺปิยการเกสุ อาคนฺตฺวา สาขาปริวาราทีนิ กตฺวา รุกฺเข รกฺขนฺเตสุ สามเณรานํ ผาติกมฺมํ น กาตพฺพํ ภาเชตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ วิหาเร ผลาผลํ อตฺถีติ สามนฺตคาเมหิ มนุสฺสา คิลานานํ วา คพฺภินีนํ วา อตฺถาย อาคนฺตฺวา เอกํ นาฬิเกรํ เทถ อมฺพํ เทถ ลพุชํ เทถาติ ยาจนฺติ ทาตพฺพํ น ทาตพฺพนฺติ ฯ ทาตพฺพํ ฯ อทียมาเน หิ เต โทมนสฺสิตา โหนฺติ ฯ เทนฺเตน ปน สงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา ยาวตติยํ สาเวตฺวา อปโลกนกมฺมํ กตฺวาว ทาตพฺพํ กติกวตฺตํ วา กตฺวา เปตพฺพํ ฯ เอวํ จ ปน กาตพฺพํ ฯ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา สงฺฆสฺส อนุมติยา สาเวตพฺพํ สามนฺตคาเมหิ มนุสฺสา อาคนฺตฺวา คิลานาทีนํ อตฺถาย ผลาผลํ ยาจนฺติ เทฺว นาฬิเกรานิ เทฺว ตาลผลานิ เทฺว ปนสานิ ปญฺจ อมฺพานิ ปญฺจ กทลีผลานิ คณฺหนฺตานํ อนิวารณํ อสุกรุกฺขโต จ ผลํ คณฺหนฺตานํ อนิวารณํ รุจฺจติ ภิกฺขุสงฺฆสฺสาติ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํ ฯ ตโต ปฏฺาย คิลานาทีนํ นามํ คเหตฺวา ยาจนฺตา คณฺหถาติ น วตฺตพฺพา ฯ วตฺตํ ปน อาจิกฺขิตพฺพํ นาฬิเกราทีนิ อิมินา นาม ปริจฺเฉเทน คณฺหนฺตานํ อสุกรุกฺขโต จ ผลํ คณฺหนฺตานํ อนิวารณํ กตนฺติ ฯ อนุวิจริตฺวา ปน อยํ มธุรผโล อมฺโพ อิโต คณฺหถาติปิ น วตฺตพฺพา ฯ ผลภาชนกาเล ปน อาคตานํ สมฺมเตน อุปฑฺฒภาโค ทาตพฺโพ ฯ อสมฺมเตน อปโลเกตฺวา ทาตพฺพํ ฯ ขีณปริพฺพโย วา มคฺคคมิยสตฺถวาโห วา อญฺโ วา อิสฺสโร อาคนฺตฺวา ยาจติ อปโลเกตฺวา ทาตพฺพํ ฯ พลกาเรน คเหตฺวา ขาทนฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๖.

น วาเรตพฺโพ ฯ กุทฺโธ หิ โส รุกฺเขปิ ฉินฺเทยฺย อญฺปิ อนตฺถํ กเรยฺย ฯ ปุคฺคลิกปริเวณํ อาคนฺตฺวา คิลานสฺส นาเมน ยาจนฺโต อมฺเหหิ ฉายาทีนมตฺถาย โรปิตํ สเจ อตฺถิ ตุมฺเห ชานาถาติ วตฺตพฺโพ ฯ ยทิ ปน ผลภริตา จ รุกฺขา โหนฺติ ฯ กณฺฏเก พนฺธิตฺวา ผลํ วาเรน ขาทนฺติ อปจฺจาสึสนฺเตน หุตฺวา ทาตพฺพํ ฯ พลกาเรน คณฺหนฺโต น วาเรตพฺโพ ฯ ปุพฺเพ วุตฺตเมเวตฺถ การณํ ฯ สงฺฆสฺส ผลาราโม โหติ ปฏิชคฺคนํ น ลภติ ฯ สเจ ตํ โกจิ วตฺตสีเสน ชคฺคติ สงฺฆสฺเสว โหติ ฯ อถาปิ กสฺสจิ ปฏิพลสฺส ภิกฺขุโน อิมํ สปฺปุริส ชคฺคิตฺวา เทหีติ สงฺโฆ ภารํ กโรติ ฯ โส จ วตฺตสีเสน ชคฺคติ เอวํปิ สงฺฆสฺเสว โหติ ฯ ผาติกมฺมํ ปจฺจาสึสนฺตสฺส ปน ตติยภาเคน วา อุปฑฺฒภาเคน วา ผาติกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ ภาริยํ กมฺมนฺติ วตฺวา เอตฺตเกน อนิจฺฉนฺโต ปน สพฺพํ ตเวว สนฺตกํ กตฺวา มูลภาคํ ทสมภาคมตฺตํ ทตฺวา ชคฺคาหีติปิ วตฺตพฺโพ ฯ ครุภณฺฑตฺตา ปน มูลจฺเฉชฺชวเสน น ทาตพฺพํ ฯ โส มูลภาคํ ทตฺวา ขาทนฺโต อกตาวาสํ วา กตฺวา กตาวาสํ ชคฺคิตฺวา นิสฺสิตกานํ อารามํ นิยฺยาเทติ ฯ เตหิปิ มูลภาโค ทาตพฺโพ ฯ ยทา ปน ภิกฺขู สยํ ชคฺคิตุํ ปโหนฺติ อถ เตสํ ชคฺคิตุํ น ทาตพฺพํ ฯ ชคฺคิตกาเล น วาเรตพฺพา ฯ ชคฺคนกาเลเยว วาเรตพฺพา ฯ พหุํ ตุมฺเหหิ ขายิตํ อิทานิ มา ชคฺคิตฺถ ภิกฺขุสงฺโฆเยว ชคฺคิสฺสตีติ วตฺตพฺพํ ฯ สเจ ปน เนว วตฺตสีเสน ชคฺคนฺโต อตฺถิ น ผาติกมฺเมน น สงฺโฆ ชคฺคิตุํ ปโหติ ฯ เอโก อนาปุจฺฉิตฺวาว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๗.

ชคฺคิตฺวา ผาติกมฺมํ วฑฺเฒตฺวา ปจฺจาสึสติ ฯ อปโลกนกมฺเมน ผาติกมฺมํ วฑฺเฒตฺวา ทาตพฺพํ ฯ อิติ อิมํ สพฺพํปิ กมฺมลกฺขณเมว โหติ ฯ อปโลกนกมฺมํ อิมานิ ปญฺจ านานิ คจฺฉติ ฯ ตฺติกมฺมฏฺานเภเท ปน สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามสฺส อายสฺมโต อุปสมฺปทาเปกฺโข อนุสิฏฺโ โส มยา ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อิตฺถนฺนาโม อาคจฺเฉยฺยาติ อาคจฺฉาหีติ วตฺตพฺโพติ เอวํ อุปสมฺปทาเปกฺขสฺส โอสารณา โอสารณา นาม ฯ สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ธมฺมกถิโก อิมสฺส เนว สุตฺตํ อาคจฺฉติ โน สุตฺตวิภงฺโค โส อตฺถํ อสลฺลกฺเขตฺวา พฺยญฺชนฉายาย อตฺถํ ปฏิพาหติ ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ วุฏฺาเปตฺวา อวเสสา อิมํ อธิกรณํ วูปสเมยฺยามาติ เอวํ อุพฺพาหิกวินิจฺฉเย ธมฺมกถิกสฺส ภิกฺขุโน นิสฺสารณา นิสฺสารณา นาม ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อชฺชุโปสโถ ปณฺณรโส ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อุโปสถํ กเรยฺยาติ เอวํ อุโปสถกมฺมวเสน ปิตา ตฺติ อุโปสโถ นาม ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อชฺช ปวารณา ปณฺณรสี ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ปวาเรยฺยาติ เอวํ ปวารณากมฺมวเสน ปิตา ตฺติ ปวารณา นาม ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามสฺส อายสฺมโต อุปสมฺปทาเปกฺโข ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อหํ อิตฺถนฺนามํ อนุสาเสยฺยนฺติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามํ อนุสาเสยฺยาติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อหํ อิตฺถนฺนามํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๘.

อนฺตรายิเก ธมฺเม ปุจฺเฉยฺยนฺติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามํ อนฺตรายิเก ธมฺเม ปุจฺเฉยฺยาติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อหํ อิตฺถนฺนามํ วินยํ ปุจฺเฉยฺยนฺติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามํ วินยํ ปุจฺเฉยฺยาติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อหํ อิตฺถนฺนาเมน วินยํ ปุฏฺโ วิสฺสชฺเชยฺยนฺติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนาเมน วินยํ ปุฏฺโ วิสฺสชฺเชยฺยาติ เอวํ อตฺตานํ วา ปรํ วา สมฺมนฺนิตุํ ปิตา ตฺติ สมฺมติ นาม ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อิทํ จีวรํ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน นิสฺสคฺคิยํ สงฺฆสฺส นิสฺสฏฺ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิมํ จีวรํ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทเทยฺยาติ ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ อายสฺมนฺตา อิมํ จีวรํ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทเทยฺยุนฺติ เอวํ นิสฺสฏฺจีวรปตฺตาทีนํ ทานํ ทานํ นาม ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ อาปตฺตึ สรติ วิวรติ อุตฺตานึ กโรติ เทเสติ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ อหํ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน อาปตฺตึ ปฏิคฺคณฺเหยฺยนฺติ ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ อหํ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน อาปตฺตึ ปฏิคฺคณฺเหยฺยนฺติ เตน วตฺตพฺโพ ปสฺสสีติ อาม ปสฺสามีติ อายตึ สํวเรยฺยาสีติ เอวํ อาปตฺติปฏิคฺคโห ปฏิคฺคโห นาม ฯ สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา อาวาสิกา ยทายสมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ อิทานิ มยํ อุโปสถํ กเรยฺยาม ปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺยาม อาคเม กาเล ^๑- ปวาเรยฺยามาติ เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู @เชิงอรรถ: ^๑. กาเฬ อิติปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๙.

ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา ตํ กาลํ อนุวเสยฺยุํ อาวาสิเกน ภิกฺขุนา พฺยตฺเตน ปฏิพเลน อาวาสิกา ภิกฺขู าเปตพฺพา สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา อาวาสิกา ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ อิทานิ อุโปสถํ กเรยฺยาม ปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺยาม อาคเม ชุณฺเห ปวาเรยฺยามาติ เอวํ กตา ปวารณา ^๑- ปจฺจุกฺกฑฺฒนา นาม ฯ สพฺเพเหว เอกชฺฌํ สนฺนิปติตพฺพํ ฯ สนฺนิปติตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ ฯ สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อมฺหากํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกนฺตํ สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อญฺมญฺ กเรยฺยาม สิยาปิ ตํ อธิกรณํ กกฺขฬตาย พาลตาย ^๒- เภทาย สํวตฺเตยฺย ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิมํ อธิกรณํ ติณวตฺถารเกน วูปสเมยฺย เปตฺวา ถูลวชฺชํ เปตฺวา คิหิปฏิสํยุตฺตนฺติ เอวํ ติณวตฺถารกสมเถน กตา สพฺพปมา สพฺพสงฺคาหิกตฺติ กมฺมลกฺขณํ นาม ฯ ตถา ตโต ปรา เอเกกสฺมึ ปกฺเข เอเกกํ กตฺวา เทฺว ตฺติโย ฯ อิติ ยถาวุตฺตปฺปเภทํ โอสารณํ นิสฺสารณํ ฯเปฯ กมฺมลกฺขณญฺเจว นวมนฺติ ตฺติกมฺมํ อิมานิ นว านานิ คจฺฉติ ฯ ตฺติทุติยกมฺมฏฺานเภเท ปน วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิโน ปตฺตนิกฺกุชฺชนวเสน ขนฺธเก วุตฺตนิสฺสารณา ตสฺเสว ปตฺตอุกฺกุชฺชนวเสน วุตฺตา โอสารณา จ เวทิตพฺพา ฯ สีมาสมฺมติ ติจีวเรน @เชิงอรรถ: ^๑. ปวารณาปจฺจุกฺกฑฺฒนา อิติปิ ฯ ^๒. (?) พาฬตาย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๓๐.

อวิปฺปวาสสมฺมติ สนฺถตสมฺมติ ภตฺตุทฺเทสกเสนาสนคาหาปกภณฺฑาคาริย- จีวรปฏิคฺคาหกจีวรภาชกยาคุภาชกขชฺชภาชกผลภาชกอปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชก สาฏิยคาหก ปตฺตคาหาปก อารามิยเปสก สามเณรเปสกสมฺมตีติ เอตาสํ สมฺมตีนํ วเสน สมฺมติ เวทิตพฺพา ฯ กินจีวรทาน มตกจีวร- ทานวเสน ทานํ เวทิตพฺพํ ฯ กินุทฺธารวเสน อุทฺธาโร เวทิตพฺโพ ฯ กุฏิวตฺถุวิหารวตฺถุเทสนาวเสน เทสนา เวทิตพฺพา ฯ ยา ปน ติณวตฺถารกสมเถ สพฺพสงฺคาหิกตฺติญฺจ เอเกกสฺมึ ปกฺเข เอเกกํ ตฺติญฺจาติ ติสฺโส ตฺติโย เปตฺวา ปุน เอกสฺมึ ปกฺเข เอกา เอกสฺมึ ปกฺเข เอกาติ เทฺว ตฺติทุติยกมฺมวาจา วุตฺตา ตาสํ วเสน กมฺมลกฺขณํ เวทิตพฺพํ ฯ อิติ ตฺติทุติยกมฺมํ อิมานิ สตฺต านานิ คจฺฉติ ฯ ตฺติจตุตฺถกมฺมฏฺานเภเท ปน ตชฺชนียกมฺมาทีนํ สตฺตนฺนํ กมฺมานํ วเสน นิสฺสารณา เตสํเยว กมฺมานํ ปฏิปฺปสฺสมฺภนวเสน โอสารณา เวทิตพฺพา ฯ ภิกฺขุโนวาทกสมฺมติวเสน สมฺมติ เวทิตพฺพา ฯ ปริวาสทานมานตฺตทานวเสน ทานํ เวทิตพฺพํ ฯ มูลายปฏิกสฺสน- กมฺมวเสน นิคฺคโห เวทิตพฺโพ ฯ อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา อฏฺ ยาวตติยกา อริฏฺโ จณฺฑาลี จ อิเม เต ยาวตติยกาติ อิมาสํ เอกาทสนฺนํ สมนุภาสนานํ วเสน สมนุภาสนา เวทิตพฺพา ฯ อุปสมฺปทกมฺม- อพฺภานกมฺมวเสน ปน กมฺมลกฺขณํ เวทิตพฺพํ ฯ อิติ ตฺติจตุตฺถกมฺมํ อิมานิ สตฺต านานิ คจฺฉติ ฯ {๔๙๗} อิติ กมฺมานิ จ กมฺมวิปตฺตึ จ วิปตฺติวิรหิตานํ กมฺมานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๓๑.

านปฺปเภทคมนญฺจ ทสฺเสตฺวา อิทานิ เตสํ กมฺมานํ การกสฺส สงฺฆสฺส ปริจฺเฉทํ ทสฺเสนฺโต ปุน จตุวคฺคกรเณ กมฺเมติอาทิมาห ฯ ตสฺสตฺโถ ปริสโต กมฺมวิปตฺติวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพติ ฯ กมฺมวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา ฯ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๖๐๗-๖๓๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=12305&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=12305&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=1340 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=8&A=12991 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=8&A=10902 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=8&A=10902 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_8