ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                         ๘. ปสูรสุตฺตวณฺณนา
      [๘๓๑] อิเธว สุทฺธีติ ปสูรสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? ภควติ กิร สาวตฺถิยํ
วิหรนฺเต ปสูโร นาม ปริพฺพาชโก มหาวาที, โส "อหมสฺมิ สกลชมฺพุทีเป
วาเทน อคฺโค, ตสฺมา ยถา ชมฺพุทีปสฺส ชมฺพุ ปญฺญาณํ, เอวํ มมาปิ ภวิตุํ
อรหตี"ติ ชมฺพุสาขํ ธชํ กตฺวา สกลชมฺพุทีเป ปฏิวาทํ อนาสาเทนฺโต
อนุปุพฺเพน สาวตฺถึ อาคนฺตฺวา นครทฺวาเร วาลิกตฺถลํ กตฺวา ตตฺถ สาขํ
อุสฺสาเปตฺวา "โย มยา สทฺธึ วาทํ กาตุํ สมตฺโถ, โส อิมํ สาขํ ภญฺชตู"ติ
วตฺวา นครํ ปาวิสิ. ตํ ฐานํ มหาชโน ปริวาเรตฺวา อฏฺฐาสิ. เตน จ สมเยน
อายสฺมา สาริปุตฺโต ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา สาวตฺถิโต นิกฺขมติ, โส ตํ ทิสฺวา
สมฺพหุเล คามทารเก ปุจฺฉิ "กึ เอตํ ทารกา"ติ, เต สพฺพํ อาจิกฺขึสุ. "เตนหิ
นํ ตุเมฺห อุทฺธริตฺวา ปาเทหิ ภญฺชถ, `วาทตฺถิโก วิหารํ อาคจฺฉตู'ติ จ
ภณถา"ติ วตฺวา ปกฺกามิ.
      ปริพฺพาชโก ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ อาคนฺตฺวา อุทฺธริตฺวา ภคฺคํ
สาขํ ทิสฺวา "เกนิทํ การิตนฺ"ติ ปุจฺฉิ. "พุทฺธสาวเกน สาริปุตฺเตนา"ติ จ
วุตฺเต ปมุทิโต หุตฺวา "อชฺช มม ชยํ สมณสฺส จ ปราชยญฺจ ปณฺฑิตา
ปสฺสนฺตู"ติ ปญฺหวีมํสเก การณิเก อาเนตุํ สาวตฺถึ ปวิสิตฺวา วีถิสิงฺฆาฏกจจฺจเรสุ
วิจรนฺโต "สมณสฺส โคตมสฺส อคฺคสาวเกน สห วาเท ปญฺญาปฏิภานํ
โสตุกามา โภนฺโต นิกฺขมนฺตู"ติ อุคฺโฆเสสิ. "ปณฺฑิตานํ วจนํ โสสฺสามา"ติ
สาสเน ปสนฺนาปิ อปฺปสนฺนาปิ พหู มนุสฺสา นิกฺขมึสุ. ตโต ปสูโร
มหาชนปริวุโต "เอวํ วุตฺเต เอวํ ภณิสฺสามี"ติอาทีนิ วิตกฺเกนฺโต วิหารํ
อคมาสิ. เถโร "วิหาเร อุจฺจาสทฺทมหาสทฺโท ชนพฺยากุลญฺจ มา อโหสี"ติ
เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา นิสีทิ.
      ปริพฺพาชโก เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา "ตฺวํ โภ ปพฺพชิต มยฺหํ ชมฺพุธชํ
ภญฺชาเปสี"ติ อาห. "อาม ปริพฺพาชกา"ติ จ วุตฺเต "โหตุ โน โภ กาจิ
กถาปวตฺตี"ติ อาห. "โหตุ ปริพฺพาชกา"ติ จ เถเรน สมฺปฏิจฺฉิเต "ตฺวํ สมณ
ปุจฺฉ, อหํ วิสฺสชฺเชสฺสามี"ติ อาห. ตโต นํ เถโร อวจ "กึ ปริพฺพาชก
ทุกฺกรํ ปุจฺฉา, อุทาหุ วิสฺสชฺชนนฺ"ติ. วิสฺสชฺชนํ โภ ปพฺพชิต, ปุจฺฉาย กึ
ทุกฺกรํ, ตํ โย หิ โกจิ ยํ กิญฺจิ ปุจฺฉตีติ. "เตนหิ ปริพฺพาชก ตฺวํ ปุจฺฉ, อหํ
วิสฺสชฺเชสฺสามี"ติ เอวํ วุตฺเต ปริพฺพาชโก "สาธุรูโป ภิกฺขุ ปาเทน สาขํ ๑-
ภญฺชาเปสี"ติ วิมฺหิตจิตฺโต หุตฺวา เถรํ ปุจฺฉิ "โก ปุริสสฺส กาโม"ติ.
"สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม"ติ ๒- เถโร อาห. โส ตํ สุตฺวา เถเร วิรุทฺธสญฺญี
หุตฺวา ปราชยํ อาโรเปตุกาโม อาห "จิตฺรวิจิตฺรารมฺมณํ ปน โภ ปพฺพชิต
ปุริสสฺส กามํ น วเทสี"ติ. อาม ปริพฺพาชก น วเทมีติ. ตโต นํ ปริพฺพาชโก
ยาว ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ การาเปตฺวา "สุณนฺตุ โภนฺโต สมณสฺส วาเท
โทสนฺ"ติ ปญฺหวีมํสเก อาลปิตฺวา อาห "โภ ปพฺพชิต ตุมฺหากํ สพฺรหฺมจาริโน
อรญฺเญ วิหรนฺตี"ติ. อาม ปริพฺพาชก วิหรนฺตีติ. เต ตตฺถ วิหรนฺตา
กามวิตกฺกาทโย วิตกฺเก วิตกฺเกนฺตีติ. อาม ปริพฺพาชก ปุถุชฺชนา สหสา
วิตกฺเกนฺตีติ. "ยทิ เอวํ เตสํ สมณภาโว กุโต, นนุ เต อคาริกา กามโภคี ๓-
โหนฺตีติ เอวญฺจ ปน วตฺวา อถาปรํ เอตทโวจ:-
               "น เต เว กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก
                สงฺกปฺปราคญฺจ วเทสิ กามํ
                สงฺกปฺปยํ อกุสเล วิตกฺเก
                ภิกฺขุปิ เต เหสฺสติ กามโภคี"ติ. ๔-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. ฐาเน สาขํ   องฺ.ฉกฺก. ๒๒/๖๓
@ ฉ.ม.,อิ. กามโภคิโน   สา.ป. ๑/๖๒
      อถ เถโร ปริพฺพาชกสฺส วาเท โทสํ ทสฺเสนฺโต อาห "กึ ปริพฺพาชก
สงฺกปฺปราคํ ปุริสสฺส กามํ น วเทสิ, จิตฺรวิจิตฺรารมฺมณํ วเทสี"ติ. อาม โภ
ปพฺพชิตาติ. ตโต นํ เถโร ยาว ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ การาเปตฺวา "สุณาถ อาวุโส
ปริพฺพาชกสฺส วาเท โทสนฺ"ติ ปญฺหวีมํสเก อาลปิตฺวา อาห "อาวุโส ปสูร
ตว สตฺถา อตฺถี"ติ. อาม ปพฺพชิต อตฺถีติ. โส จกฺขุวิญฺเญยฺยํ รูปารมฺมณํ
ปสฺสติ, สทฺทารมฺมณาทีนิ วา เสวตีติ. อาม ปพฺพชิต เสวตีติ. "ยทิ เอวํ
ตสฺส สตฺถุภาโว กุโต, นนุ โส อคาริโก กามโภคี โหตี"ติ เอวญฺจ ปน
วตฺวา อถาปรํ เอตทโวจ:-
               "เต เว กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก
                สงฺกปฺปราคํ น วเทสิ กามํ
                ปสฺสนฺโต รูปานิ มโนรมานิ
                สุณนฺโต สทฺทานิ มโนรมานิ.
                ฆายนฺโต คนฺธานิ มโนรมานิ
                สายนฺโต รสานิ มโนรมานิ
                ผุสนฺโต ผสฺสานิ มโนรมานิ
                สตฺถาปิ เต เหสฺสติ กามโภคี"ติ.
      เอวํ วุตฺเต นิปฺปฏิภาโน ปริพฺพาชโก "อยํ ปพฺพชิโต มหาวาที, อิมสฺส
สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา วาทสตฺถํ สิกฺขิสฺสามี"ติ สาวตฺถึ ปวิสิตฺวา ปตฺตจีวรํ
ปริเยสิตฺวา เชตวนํ ปวิฏฺโฐ ตตฺถ โลฬุทายึ ๑- สุวณฺณวณฺณกายูปปนฺนํ
สรีราการากปฺเปสุ สมนฺตปาสาทิกํ ทิสฺวา "อยํ ภิกฺขุ มหาปญฺโญ มหาวาที"ติ
มนฺตฺวา ตสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ตํ วาเทน นิคฺคเหตฺวา สลิงฺเคน ตํเยว
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ลาลุทายึ
ติตฺถายตนํ ปกฺกมิตฺวา ปุน "สมเณน โคตเมน สทฺธึ วาทํ กริสฺสามี"ติ
สาวตฺถิยํ ปุริมนเยเนว อุคฺโฆเสตฺวา มหาชนปริวุโต "เอวํ สมณํ โคตมํ
นิคฺคเหสฺสามี"ติอาทีนิ วทนฺโต เชตวนํ อคมาสิ, เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก
อธิวตฺถา เทวตา "อยํ อภาชนภูโต"ติ มุขพนฺธนมสฺส อกาสิ. โส ภควนฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา มูโค วิย นิสีทิ. มนุสฺสา "อิทานิ ปุจฺฉิสฺสตี"ติ ๑- ตสฺส มุขํ
โอโลเกตฺวา "วเทหิ โภ ปสูร, วเทหิ โภ ปสูรา"ติ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา
อเหสุํ. อถ ภควา "กึ ปสูโร วทิสฺสตี"ติ วตฺวา ตตฺถ สมฺปตฺตปริสาย
ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ สุตฺตมภาสิ.
      ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว อยํ สงฺเขโป:- อิเม ทิฏฺฐิคติกา อตฺตโน
ทิฏฺฐึ สนฺธาย อิเธว สุทฺธี อิติ วาทยนฺติ นาญฺเญสุ ธมฺเมสุ วิสุทฺธิมาหุ. ๒-
เอวํ สนฺเต อตฺตโน สตฺถาราทึ ๓- นิสฺสิตา ตตฺเถว "เอส วาโท สุโภ"ติ เอวํ
สุภํ วทานา ๔- หุตฺวา ปุถู สมณพฺราหฺมณา "สสฺสโต โลโก"ติอาทีสุ
ปจฺเจกสจฺเจสุ นิวิฏฺฐา.
      [๘๓๒] เอวํ นิวิฏฺฐา จ:- เต วาทกามาติ คาถา. ตตฺถ พาลํ
ทหนฺตี มิถุ อญฺญมญฺญนฺติ "อยํ พาโล อยํ พาโล"ติ เอวํ เทฺวปิ ชนา
อญฺญมญฺญํ พาลํ ทหนฺติ, พาลโต ปสฺสนฺติ. วทนฺติ เต อญฺญสิตา กโถชฺชนฺติ
เต อญฺญมญฺญํ สตฺถาราทึ นิสฺสิตา กลหํ วทนฺติ. ปสํสกามา กุสลา วทานาติ
ปสํสตฺถิกา อุโภปิ "มยํ กุสลวาทา ปณฺฑิตวาทา"ติ เอวํสญฺญิโน หุตฺวา.
      [๘๓๓] เอวํ วทาเนสุ จ เตสุ เอโก นิยมโต เอว:- ยุตฺโต กถายนฺติ
คาถา. ตตฺถ ยุตฺโต กถายนฺติ วิวาทกถาย อุสฺสุกฺโก. ปสํสมิจฺฉํ วินิฆาติ โหตีติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. อิทานิ ปุจฺฉิสฺสติ, อิทานิ ปุจฺฉิสฺสตีติ
@ ก. สุทฺธีติ วทนฺติ อญฺเญสุ ปน ธมฺเมสุ วิสุทฺธึ นาหุ
@ ฉ.ม.,อิ. สตฺถาราทีนิ   ก. สุภวาทา
อตฺตโน ปสํสํ อิจฺฉนฺโต "กถํ นุ โข นิคฺคเหสฺสามี"ติอาทินา นเยน ปุพฺเพว
สลฺลาปา กถํกถี วินิฆาตี ๑- โหติ. อปาหตสฺมินฺติ ปญฺหวีมํสเกหิ "อตฺถาปคตํ
เต ภณิตํ, พฺยญฺชนาปคตํ เต ภณิตนฺ"ติอาทินา นเยน อปหาริเต ๒- วาเท.
นินฺทาย โส กุปฺปตีติ เอวํ อปาหตสฺมิญฺจ วาเท อุปฺปนฺนาย นินฺทาย โส
กุปฺปติ. รนฺธเมสีติ ปรสฺส รนฺธเมว คเวสนฺโต.
      [๘๓๔] น เกวลญฺจ กุปฺปติ, อปิจ โข ปน ยมสฺส วาทนฺติ คาถา.
ตตฺถ ปริหีนมาหุ อปาหตนฺติ อตฺถพฺยญฺชนาทิโต อปาหตํ ปริหีนํ วทนฺติ.
ปริเทวตีติ ตโต นิมิตฺตํ โส "อญฺญํ มยา อาวชฺชิตนฺ"ติอาทีหิ วิปฺปลปติ.
โสจตีติ "ตสฺเสว ชโย"ติอาทีนิ อารพฺภ โสจติ. อุปจฺจคา มนฺติ อนุตฺถุนาตีติ
"โส มํ วาเทน วาทํ อติกฺกนฺโต"ติอาทินา นเยน สุฏฺฐุตรํ วิปฺปลปติ.
      [๘๓๕] เอเต วิวาทา สมเณสูติ เอตฺถ ปน สมณา วุจฺจนฺติ
พาหิรปริพฺพาชกา. เอเตสุ อุคฺฆาติ นิฆาติ โหตีติ เอเตสุ วาเทสุ ชยปราชยาทิวเสน
จิตฺตสฺส อุคฺฆาตํ นิฆาตญฺจ ปาปุณนฺโต อุคฺฆาตี นิฆาตี จ โหตีติ. วิรเม
กโถชฺชนฺติ ปชเหยฺย กลหํ. น หญฺญทตฺถตฺถิ ปสํสลาภาติ น หิ เอตฺถ
ปสํสลาภโต อญฺโญ อตฺโถ อตฺถิ.
      [๘๓๖-๗] ฉฏฺฐคาถายตฺโถ:- ยสฺมา จ น หญฺญทตฺถตฺถิ ปสํสลาภา,
ตสฺมา ปรมํ ลาภํ ลภนฺโตปิ "สุนฺทโร อยนฺ"ติ ตตฺถ ทิฏฺฐิยา ปสํสิโต วา
ปน โหติ ตํ วาทํ ปริสาย มชฺเฌ ทีเปตฺวา, ตโต โส เตน ชยตฺเถน ตุฏฺฐึ
วา ทนฺตวิทํสกํ วา อาปชฺชนฺโต หสติ, มาเนน จ อุณฺณมติ. กึการณํ?
ยสฺมา ตํ ชยตฺถํ ปปฺปุยฺย ยถามโน ชาโต, เอวํ อุณฺณมโต จ ยา อุณฺณตีติ
@เชิงอรรถ:  ก. สลฺลาปกถํกถาวินิฆาตี   สี.,อิ.,ม. อปสาทิเต
คาถา. ตตฺถ มานาติมานํ วทเต ปเนโสติ เอโส ปน ตํ อุณฺณตึ "วิฆาตภูมี"ติ
อพุชฺฌมาโน มานญฺจ อติมานญฺจ วทติเยว.
      [๘๓๘] เอวํ วาเท โทสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตสฺส วาทํ อสมฺปฏิจฺฉนฺโต
"สูโร"ติ คาถมาห. ตตฺถ ราชขาทายาติ ราชขาทนีเยน, ภตฺตเวตเนนาติ ๑-
วุตฺตํ โหติ. อภิคชฺชเมติ ปฏิสูรมิจฺฉนฺติ ยถา โส ปฏิสูรํ อิจฺฉนฺโต อภิคชฺชนฺโต
เอติ, เอวํ ทิฏฺฐิคติโก ทิฏฺฐิคติกนฺติ ทสฺเสติ. เยเนว โส, เตน ปเลหีติ
เยน โส ตุยฺหํ ปฏิสูโร, เตน คจฺฉ. ปุพฺเพว นตฺถิ ยทิทํ ยุธายาติ
ยํ ปน อิทํ กิเลสชาตํ  ยุทฺธาย สิยา, ตํ เอตํ ปุพฺเพว นตฺถิ, โพธิมูเลเยว
ปหีนนฺติ ทสฺเสติ. เสสคาถา ปากฏสมฺพนฺธาเยว.
      [๘๓๙-๔๐] ตตฺถ วิวาทยนฺตีติ วิวทนฺติ. ปฏิเสนิกตฺตาติ ปฏิโลมการโก.
วิเสนิกตฺวาติ กิเลสเสนํ วินาเสตฺวา. กึ ลเภโถติ ปฏิมลฺลํ กึ ลภิสฺสสิ. ปสูราติ
ตํ ปริพฺพาชกํ อาลปติ. เยสีธ นตฺถีติ เยสํ อิธ นตฺถิ.
      [๘๔๑] ปวิตกฺกนฺติ "ชโย นุ โข อิธ ๒- เม ภวิสฺสตี"ติอาทีนิ
วิตกฺเกนฺโต. โธเนน ยุคํ สมาคมาติ ธุตกิเลเสน พุทฺเธน สทฺธึ ยุคคฺคาหํ
สมาปนฺโน. น หิ ตฺวํ สกฺขสิ สมฺปยาตเวติ โกตฺถุกาทโย วิย สีหาทีหิ, โธเนน
สห ยุคํ คเหตฺวา เอกํ ปทมฺปิ สมฺปยาตุํ ยุคคฺคาหเมว วา สมฺปาเทตุํ น
สกฺขิสฺสสีติ. เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวาติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
                       ปสูรสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------
@เชิงอรรถ:  ก. ฆฏมคฺเคนาติ   ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๓๗๕-๓๘๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=8428&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=8428&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=415              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=10174              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=10280              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=10280              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]