ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                        ๑๑. ราหุลสุตฺตวณฺณนา
      [๓๓๘] กจฺจิ อภิณฺหสํวาสาติ ราหุลสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? ภควา
สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา โพธิมณฺฑโต อนุปุพฺเพน กปิลวตฺถุํ คนฺตฺวา
ตตฺถ ราหุลกุมาเรน "ทายชฺชํ เม สมณ เทหี"ติ ทายชฺชํ ยาจิโต สาริปุตฺตตฺเถรํ
อาณาเปสิ "ราหุลกุมารํ ปพฺพาเชหี"ติ. ตํ สพฺพํ ขนฺธกฏฺฐกถายํ วุตฺตนเยเนว
คเหตพฺพํ. เอวํ ปพฺพชิตํ ปน ราหุลกุมารํ วุฑฺฒิปฺปตฺตํ สาริปุตฺตตฺเถโรว
อุปสมฺปาเทสิ, มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร จสฺส ๒- กมฺมวาจาจริโย อโหสิ. ตํ ภควา
"อยํ กุมาโร ชาติอาทิสมฺปนฺโน, โส ชาติโคตฺตกุลวณฺณโปกฺขรตาทีนิ นิสฺสาย
มานํ วา มทํ วา ๓- มา อกาสี"ติ ทหรกาลโต ปภุติ ยาว น อริยภูมึ ปาปุณิ,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. อพฺพเห
@ ฉ.ม.,อิ. อสฺส วา   สี.,ก. ชปฺปํ วา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

ตาว โอวทนฺโต อภิณฺหํ อิมํ สุตฺตํ อภาสิ. ตสฺมา เจตํ สุตฺตปริโยสาเน ๑- วุตฺตํ "อิตฺถํ สุทํ ภควา อายสฺมนฺตํ ราหุลํ อิมาหิ คาถาหิ อภิณฺหํ โอวทตี"ติ. ตตฺถ ปฐมคาถาย อยํ สงฺเขปตฺโถ:- กจฺจิ ตฺวํ ราหุล อภิณฺหํ สํวาสเหตุ ชาติอาทีนํ อญฺญตเรน วตฺถุนา น ปริภวสิ ปณฺฑิตํ, ญาณปทีปสฺส ธมฺมเทสนาปทีปสฺส จ ธารณโต อุกฺกาธาโร มนุสฺสานํ กจฺจิ อปจิโต ตว, ๒- กจฺจิ นิจฺจํ ปูชิโต ตยาติ อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ สนฺธาย ภณติ. [๓๓๙] เอวํ วุตฺเต อายสฺมา ราหุโล "นาหํ ภควา นีจปุริโส วิย สํวาสเหตุ มานํ วา มทํ วา กโรมี"ติ ทีเปนฺโต อิมํ ปฏิคาถมาห "นาหํ อภิณฺหสํวาสา"ติ. สา อุตฺตานตฺถา เอว. [๓๔๐] ตโต นํ ภควา อุตฺตรึ โอวทนฺโต ปญฺจ กามคุเณติอาทิกา อวเสสคาถาโย อาห. ตตฺถ ยสฺมา ปญฺจ กามคุณา สตฺตานํ ปิยรูปา ปิยชาติกา อติวิย สตฺเตหิ อิจฺฉิตา ปตฺถิตา, มโน จ เนสํ รมยนฺติ, เต จายสฺมา ราหุโล หิตฺวา สทฺธาย ฆรา นิกฺขนฺโต, น ราชาภินีโต, น โจราภินีโต, น อิณฏฺโฏ, น ภยฏฺโฏ, น อาชีวิกาปกโต, ๓- ตสฺมา ตํ ภควา "ปญฺจ กามคุเณ หิตฺวา, ปิยรูเป มโนรเม, สทฺธาย ฆรา นิกฺขมฺมา"ติ สมุตฺเตเชตฺวา อิมสฺส เนกฺขมฺมสฺส ปฏิรูปาย ปฏิปตฺติยา นิโยเชนฺโต อาห "ทุกฺขสฺสนฺตกโร ภวา"ติ. ตตฺถ สิยา:- นนุ จายายสฺมา ทายชฺชํ ปตฺเถนฺโต พลกฺกาเรน ปพฺพาชิโต, อถ กสฺมา ภควา อาห "สทฺธาย ฆรา นิกฺขมฺมา"ติ? วุจฺจเต:- เนกฺขมฺมาธิมุตฺตตฺตา. อยํ หิ อายสฺมา ทีฆรตฺตํ เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. สุตฺตปริโยสาเนปิ @ ฉ.ม. ตยา ฉ.ม. น ชีวิกาปกโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

ปทุมุตฺตรสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปุตฺตํ อุปเรวตํ นาม สามเณรํ ทิสฺวา สงฺโข นาม นาคราชา หุตฺวา สตฺต ทิวเส ทานํ ทตฺวา ตถาภาวํ ปตฺเถตฺวา ตโต ปภุติ ปตฺถนาสมฺปนฺโน อภินีหารสมฺปนฺโน สตสหสฺสกปฺเป ปารมิโย ปูเรตฺวา อนฺติมภวุปปนฺโน. เอวํ เนกฺขมฺมาธิมุตฺตตญฺจสฺส ภควา ชานาติ. ตถาคตพลญฺญตรํ หิ เอตํ ญาณํ. ตสฺมา อาห "สทฺธาย ฆรา นิกฺขมฺมา"ติ. อถ วา ทีฆรตฺตํ สทฺธาเยว ฆรา นิกฺขมฺม อิทานิ ทุกฺขสฺสนฺตกโร ภวาติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย. [๓๔๑] อิทานิ สมุทยปฺปหานา ๑- ปภุติ วฏฺฏทุกฺขสฺสนฺตกิริยาย ปฏิปตฺตึ ทสฺเสตุํ "มิตฺเต ภชสฺสุ กลฺยาเณ"ติอาทิมาห. ตตฺถ สีลาทีหิ อธิกา กลฺยาณมิตฺตา นาม, เต ภชนฺโต หิมวนฺตํ นิสฺสาย มหาสาลา มูลาทีหิ วิย สีลาทีหิ วุฑฺฒติ. เตนาห "มิตฺเต ภชสฺสุ กลฺยาเณ"ติ. ปนฺตญฺจ สยนาสนํ, วิวิตฺตํ อปฺปนิคฺโฆสนฺติ ยญฺจ สยนาสนํ ปนฺตํ ทูรํ วิวิตฺตํ อปฺปากิณฺณํ อปฺปนิคฺโฆสํ, ยตฺถ มิคสูกราทิสทฺเทน อรญฺญสญฺญา อุปฺปชฺชติ, ตถารูปํ สยนาสนํ จ ภชสฺสุ. มตฺตญฺญู โหหิ โภชเนติ ปมาณญฺญู โหหิ, ปฏิคฺคหณมตฺตํ ปริโภคมตฺตํ จ ชานาหีติ อตฺโถ ตตฺถ ปฏิคฺคหณมตฺตญฺญุนา เทยฺยธมฺเม ๒- อปฺเป ทายเกปิ อปฺปํ ทาตุกาเม อปฺปเมว คเหตพฺพํ, เทยฺยธมฺเม อปฺเป ทายเก ปน พหุํ ทาตุกาเมปิ อปฺปเมว คเหตพฺพํ, เทยฺยธมฺเม ปน พหุตเร ทายเก ๓- อปฺปํ ทาตุกาเม อปฺปเมว คเหตพฺพํ, เทยฺยธมฺเมปิ หิ ๔- พหุตเร ทายเกปิ พหุํ ทาตุกาเม อตฺตโน พลํ ชานิตฺวา คเหตพฺพํ. อปิจ มตฺตา เอว วณฺณิตา ภควตาติ ปริโภคมตฺตญฺญุนา ปุตฺตมํสํ วิย อกฺขพฺภญฺชนมิว จ โยนิโส มนสิกริตฺวา โภชนํ ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. อิทานิสฺส อาทิโต ฉ.ม. เทยฺยธมฺเมปิ @ ฉ.ม. ทายเกปิ ฉ.ม.,อิ. หิ-สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๙.

[๓๔๒] เอวมิมาย คาถาย พฺรหฺมจริยสฺส อุปการภูตาย กลฺยาณมิตฺตเสวนาย นิโยเชตฺวา เสนาสนโภชนมุเขน จ ปจฺจยปริโภคปาริสุทฺธิสีเล ๑- สมาทเปตฺวา อิทานิ ยสฺมา จีวราทีสุ ตณฺหาย มิจฺฉาชีโว โหติ, ตสฺมา ตํ ปฏิเสเธตฺวา อาชีวปาริสุทฺธิสีเล สมาทเปนฺโต "จีวเร ปิณฺฑปาเต จา"ติ อิมํ คาถมาห. ตตฺถ ปจฺจเยติ คิลานปจฺจเย. เอเตสูติ เอเตสุ จตูสุ จีวราทีสุ ภิกฺขูนํ ตณฺหุปฺปาทวตฺถูสุ. ตณฺหมากาสีติ "หิริโกปินปฏิจฺฉาทนาทีนํ อตฺถเมว เต จตฺตาโร ปจฺจยา นิจฺจาตุรานํ ปุริสานํ ปฏิการภูตา ชชฺชรฆรสฺเสวิมสฺส อติทุพฺพลสฺส กายสฺส อุปตฺถมฺภภูตา"ติอาทินา นเยน อาทีนวํ ปสฺสนฺโต ตณฺหํ มา ชเนสิ, อชเนนฺโต อนุปฺปาเทนฺโต วิหราหีติ วุตฺตํ โหติ. กึการณํ? มา โลกํ ปุนราคมีติ. ๒- เอเตสุ หิ ตณฺหํ กโรนฺโต ตณฺหาย อากฑฺฒิยมาโน ปุนปิ อิมํ โลกํ อาคจฺฉติ. โส ตฺวํ เอเตสุ ตณฺหมากาสิ, เอวํ สนฺเต น ปุน อิมํ โลกํ อาคมิสฺสสีติ. เอวํ วุตฺเต อายสฺมา ราหุโล "จีวเร ตณฺหมากาสีติ มํ ภควา อาหา"ติ จีวรปฏิสํยุตฺตานิ เทฺว ธุตงฺคานิ สมาทิยิ ปํสุกูลิกงฺคญฺจ เตจีวริกงฺคญฺจ, "ปิณฺฑปาเต ตณฺหํ มากาสีติ มํ ภควา อาหา"ติ ปิณฺฑปาตปฏิสํยุตฺตานิ ปญฺจ ธุตงฺคานิ สมาทิยิ ปิณฺฑปาติกงฺคํ สปทานจาริกงฺคํ เอกาสนิกงฺคํ ปตฺตปิณฺฑิกงฺคํ ขลุปจฺฉาภตฺติกงฺคนฺติ, "เสนาสเน ตณฺหํ มากาสีติ มํ ภควา อาหา"ติ เสนาสนปฏิสํยุตฺตานิ ฉ ธุตงฺคานิ สมาทิยิ อารญฺญิกงฺคํ อพฺโภกาสิกงฺคํ รุกฺขมูลิกงฺคํ ยถาสนฺถติกงฺคํ โสสานิกงฺคํ เนสชฺชิกงฺคนฺติ, "คิลานปจฺจเย ตณฺหํ มากาสีติ มํ ภควา อาหา"ติ สพฺพปจฺจเยสุ ยถาลาภํ ยถาพลํ ยถาสารุปฺปนฺติ ตีหิ สนฺโตเสหิ สนฺตุฏฺโฐ อโหสิ ยถา ตํ สุพฺพโจ กุลปุตฺโต ปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนินฺติ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. ปจฺจยปริโภคสีลํ ฉ.ม.,อิ. ปุนราคมิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๐.

[๓๔๓] เอวํ ภควา อายสฺมนฺตํ ราหุลํ อาชีวปาริสุทฺธิสีเล สมาทเปตฺวา อิทานิ อวเสสสีเล สมถวิปสฺสนาสุ จ สมาทเปตุํ "สํวุโต ปาติโมกฺขสฺมินฺ"ติ- อาทิมาห. ตตฺถ สํวุโต ปาติโมกฺขสฺมินฺติ เอตฺถ ภวสฺสูติ ปาฐเสโส, ภวาติ อนฺติมปเทน วา สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ, ตถา ทุติยปาเท. เอวเมเตหิ ทฺวีหิ วจเนหิ ปาติโมกฺขสํวรสีเล อินฺทฺริยสํวรสีเล จ สมาทเปสิ. ปากฏวเสน เจตฺถ ปญฺจินฺทฺริยานิ วุตฺตานิ. ลกฺขณโต ปน ฉฏฺฐมฺปิ วุตฺตํเยว โหตีติ เวทิตพฺพํ. สติ กายคตา ตฺยตฺถูติ เอวํ จตุปาริสุทฺธิสีเล ปติฏฺฐิตสฺส ตุยฺหํ จตุธาตุววตฺถานจตุพฺพิธสมฺปชญฺญานาปานสฺสติอาหาเรปฏิกูลสญฺญาภาวนาทิเภทา กายคตา สติ อตฺถุ ภวตุ, ภาเวหิ ตนฺติ อตฺโถ. นิพฺพิทาพหุโล ภวาติ สํสารวฏฺเฏ อุกฺกณฺฐนพหุโล สพฺพโลเก อนภิรตสญฺญี โหหีติ อตฺโถ. [๓๔๔] เอตฺตาวตา นิพฺเพธภาคิยํ อุปจารภูมิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อปฺปนาภูมึ ทสฺเสนฺโต "นิมิตฺตํ ปริวชฺเชหี"ติอาทิมาห. ตตฺถ นิมิตฺตนฺติ ราคฏฺฐานิยํ สุภนิมิตฺตํ. เตเนว นํ ปรโต วิเสเสนฺโต อาห "สุภํ ราคูปสญฺหิตนฺ"ติ. ปริวชฺเชหีติ อมนสิกาเรน ปริจฺจชาหิ. อสุภาย จิตฺตํ ภาเวหีติ ยถา สวิญฺญาณเก อวิญฺญาณเก วา กาเย อสุภภาวนา สมฺปชฺชติ, เอวํ จิตฺตํ ภาเวหิ. เอกคฺคํ สุสมาหิตนฺติ อุปจารสมาธินา เอกคฺคํ, อปฺปนาสมาธินา สุสมาหิตํ. ยถา เต อีทิสํ จิตฺตํ โหติ, ตถา นํ ภาเวหีติ อตฺโถ. [๓๔๕] เอวมสฺส อปฺปนาภูมึ ทสฺเสตฺวา วิปสฺสนํ ทสฺเสตุํ ๑- "อนิมิตฺตนฺ"ติ- อาทิมาห. ตตฺถ อนิมิตฺตญฺจ ภาเวหีติ เอวํ นิพฺเพธภาคิเยน สมาธินา สมาหิตจิตฺโต วิปสฺสนํ ภาเวหีติ วุตฺตํ โหติ. วิปสฺสนา หิ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ทสฺเสนฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๑.

"อนิจฺจานุปสฺสนาญาณํ นิจฺจนิมิตฺตโต วิมุจฺจตีติ อนิมิตฺโต วิโมกฺโข"ติอาทินา นเยน, ราคนิมิตฺตาทีนํ วา อคฺคหเณน อนิมิตฺตโวหารํ ลภติ. ยถาห:- "โส ขฺวาหํ อาวุโส สพฺพนิมิตฺตานํ อมนสิการา อนิมิตฺตํ เจโตสมาธึ อุปสมฺปชฺช วิหรามิ. ตสฺส มยฺหํ อาวุโส อิมินา วิหาเรน วิหรโต อนิมิตฺตานุสาริ วิญฺญาณํ โหตี"ติ. ๑- มานานุสยมุชฺชหาติ อิมาย อนิมิตฺตภาวนาย อนิจฺจสญฺญํ ๒- ปฏิลภิตฺวา "อนิจฺจสญฺญิโน เมฆิย อนตฺตสญฺญา สณฺฐาติ, อนตฺตสญฺญี อสฺมิมานสมุคฺฆาตํ ปาปุณาตี"ติ ๓- เอวมาทินานุกฺกเมน มานานุสยํ อุชฺชห ปชห ปริจฺจชาหีติ อตฺโถ. ตโต มานาภิสมยา, อุปสนฺโต จริสฺสสีติ อเถวํ อริยมคฺเคน มานสฺส อภิสมยา ขยา วยา ปหานา ปฏินิสฺสคฺคา อุปสนฺโต นิพฺพุโต สีติภูโต สพฺพทรถปริฬาหวิรหิโต ยาว อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ, ตาว สุญฺญตานิมิตฺตาปฺปณิหิตานํ อญฺญตรญฺญตเรน ผลสมาปตฺติวิหาเรน จริสฺสสิ วิหริสฺสสีติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ. อิโต ปรํ ๔- "อิตฺถํ สุทํ ภควา"ติอาทิ สงฺคีติการกานํ วจนํ. ตตฺถ อิตฺถํ สุทนฺติ อิตฺถํ สุ อิทํ, เอวเมวาติ วุตฺตํ โหติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว. เอวํ โอวทิยมาโน จายสฺมา ราหุโล ปริปากคเตสุ วิมุตฺติปริปาจนิเยสุ ธมฺเมสุ จูฬราหุโลวาทสุตฺตปริโยสาเน อเนเกหิ เทวตาสหสฺเสหิ สทฺธึ อรหตฺเต ปติฏฺฐาสีติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย ราหุลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------- @เชิงอรรถ: สํ.สฬา. ๑๘/๕๒๓/๓๓๐ (สฺยา) ก. อนิมิตฺตสญฺญี @ องฺ.นวก. ๒๓/๓/๒๙๖, ขุ.อุ. ๒๕/๓๑/๑๔๓ ฉ.ม. ตโต ปรํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๑๕๖-๑๖๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=3510&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=3510&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=328              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8111              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8090              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8090              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]