อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๒. ชีวิตสุตฺตวณฺณนา
      [๙๑] ทุติยํ อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน เทสิตํ. เอกสฺมึ หิ สมเย ภควติ กปิลวตฺถุสฺมึ
นิโคฺรธาราเม วิหรนฺเต ภิกฺขู อาคนฺตุกภิกฺขูนํ เสนาสนานิ ปญฺญาเปนฺตา
ปตฺตจีวรานิ ปฏิสาเมนฺตา สามเณรา จ ลาภภาชนียฏฺฐาเน สมฺปตฺตสมฺปตฺตานํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๐.
ลาภํ คณฺหนฺตา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา อเหสุํ. ตํ สุตฺวา ภควา ภิกฺขู
ปณาเมสิ. เต กิร สพฺเพว นวา อธุนาคตา อิมํ ธมฺมวินยํ. ตํ ญตฺวา
มหาพฺรหฺมา อาคนฺตฺวา "อภินนฺทตุ ภนฺเต ภควา ภิกฺขุสํฆนฺ"ติ ๑- เตสํ
ปณามิตภิกฺขูนํ อนุคฺคณฺหณํ ยาจิ. ภควา ตสฺส โอกาสํ อกาสิ. อถ มหาพฺรหฺมา
"กตาวกาโส โขมฺหิ ภควตา"ติ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.
อถ ภควา "ภิกฺขุสํโฆ อาคจฺฉตู"ติ อานนฺทตฺเถรสฺส อาการํ ทสฺเสสิ. อถ เต
ภิกฺขู อานนฺทตฺเถเรน ปกฺโกสิตา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา สารชฺชมานรูปา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. ภควา เตสํ สปฺปายเทสนํ วีมํสนฺโต "อิเม อามิสเหตุ
ปณามิตา, ปิณฺฑิยาโลปธมฺมเทสนา เนสํ สปฺปายา"ติ จินฺเตตฺวา "อนฺตมิทํ
ภิกฺขเว"ติ อิมํ เทสนํ เทเสสิ.
      ตตฺรายํ อนฺตสทฺโท "สนฺติ ภิกฺขเว เอเก สมณพฺราหฺมณา ปุพฺพนฺตกปฺปิกา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน"ติอาทีสุ ๒- โกฏฺฐาเส อาคโต. "อนฺตมกาสิ
ทุกฺขสฺส, อนฺตวา อยํ โลโก ปริวฏุโม"ติอาทีสุ ๓- ปริจฺเฉเท. "หริตนฺตํ วา
ปถนฺตํ วา เสลนฺตํ วา"ติอาทีสุ ๔- ปริยาทายํ. "อนฺตํ อนฺตคุณนฺ"ติอาทีสุ ๕-
สรีราวยเว. "จรนฺติ โลเก ปริวารฉนฺนา, อนฺโต อสุทฺธา พหิ โสภมานา"ติอาทีสุ ๖-
จิตฺเต, "อปฺเปกจฺจานิ อุปฺปลานิ วา ปทุมานิ วา ปุณฺฑรีกานิ วา
อุทเก ชาตานิ อุทเก สํวฑฺฒานิ อุทกานุคฺคตานิ อนฺโต นิมุคฺคโปสีนี"ติอาทีสุ ๗-
อพฺภนฺตเร.
           "มิคานํ โกฏฺฐุโก อนฺโต     ปกฺขีนํ ปน วายโส
            เอรณฺโฑ อนฺโต รุกฺขานํ    ตโย อนฺตา สมาคตา"ติอาทีสุ ๘-
@เชิงอรรถ: ๑ ม.ม. ๑๓/๑๕๙/๑๓๒    ๒ ที.สี. ๙/๒๙/๑๓      ๓ ที.สี. ๙/๕๔-๕/๒๓
@๔ ม.มู. ๑๒/๓๐๔/๒๖๖    ๕ ที.มหา. ๑๐/๓๗๗/๒๕๑, ขุ.ธ. ๒๕/๔๘๖/๑๒๔
@๖ สํ.ส. ๑๕/๑๒๒/๙๖, ขุ.มหา. ๒๙/๘๘๙/๕๔๘
@๗ วิ.มหา. ๔/๙/๙, ที.มหา. ๑๐/๗๐/๓๔    ๘ ขุ.ชา. ๒๗/๔๘๖/๑๒๔ (สฺยา)
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๑.
ลามเก. อิธาปิ ลามเก เอว ทฏฺฐพฺโพ. ตสฺมา อนฺตมิทํ ภิกฺขเว ชีวิกานนฺติ
ภิกฺขเว อิทํ ชีวิกานํ อนฺตํ ปจฺฉิมํ ลามกํ, สพฺพนิหีนํ ชีวิตนฺติ อตฺโถ. ยทิทํ
ปิณฺโฑลฺยนฺติ ยํ อิทํ ปิณฺฑปริเยสเนน ภิกฺขาจริยาย ชีวิกํ กปฺเปนฺตสฺส ชีวิตํ.
อยํ ปเนตฺถ ปทตฺโถ:- ปิณฺฑาย อุลตีติ ปิณฺโฑโล, ตสฺส กมฺมํ ปิณฺโฑลฺยํ,
ปิณฺฑปริเยสเนน ชีวิกาติ อตฺโถ.
      อภิสาโปติ อกฺโกโส. กุปิตา หิ มนุสฺสา อตฺตโน ปจฺจตฺถิกํ "ปิโลติกขณฺฑํ
นิวาเสตฺวา กปาลหตฺโถ ปิณฺฑํ ปริเยสมาโน จเรยฺยาสี"ติ อกฺโกสนฺติ.
อถ วา "กึ ตุยฺหํ อกาตพฺพํ ๑- อตฺถิ, โย ตฺวํ เอวํ พลวีริยูปปนฺโนปิ หิโรตฺตปฺปํ
ปหาย กปโณ ปิณฺโฑโล วิจรสิ ปตฺตปาณี"ติ เอวมฺปิ อกฺโกสนฺติเยว. ตญฺจ โข
เอตนฺติ ตํ เอตํ อภิสปมฺปิ สมานํ ปิณฺโฑลฺยํ. กุลปุตฺตา อุเปนฺติ อตฺถวสิกาติ
มม สาสเน ชาติกุลปุตฺตา จ อาจารกุลปุตฺตา จ อตฺถวสิกา การณวสิกา หุตฺวา
การณวสํ ปฏิจฺจ อุเปนฺติ อุปคจฺฉนฺติ.
      ราชาภินีตาติอาทีสุ เย รญฺโญ สนฺตกํ ขาทิตฺวา รญฺญา พนฺธนาคาเร
พนฺธาปิตา ปลายิตฺวา ปพฺพชนฺติ, เต รญฺญา พนฺธนํ อภินีตตฺตา ราชาภินีตา
นาม. เย ปน โจเรหิ อฏวิยํ คเหตฺวา เอกจฺเจสุ มาริยมาเนสุ เอกจฺเจ "มยํ
สามิ ตุเมฺหหิ วิสฺสฏฺฐา เคหํ อนชฺฌาวสิตฺวา ปพฺพชิสฺสามิ, ตตฺถ ตตฺถ ยํ
ยํ พุทฺธปูชาทิปุญฺญํ กริสฺสาม, ตโต ตุมฺหากํ ปตฺตึ ทสฺสามา"ติ เตหิ วิสฺสฏฺฐา
ปพฺพชนฺติ, เต โจราภินีตา นาม โจเรหิ มาเรตพฺพตํ อภินีตตฺตา. เย
ปน อิณํ คเหตฺวา ปฏิทาตุํ อสกฺโกนฺตา ปลายิตฺวา ปพฺพชนฺติ, เต อิณฏฺฏา
นาม. ตญฺจ โข เอตํ ปิณฺโฑลฺยํ กุลปุตฺตา มม สาสเน เนว ราชาภินีตา
ฯเปฯ น อาชีวิกาปกตา อุเปนฺติ, อปิจ โข "โอติณฺณมฺหา ชาติยา ฯเปฯ
ปญฺญาเยถา"ติ อุเปนฺตีติ ปทสมฺพนฺโธ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อกฺโกสิตพฺพํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๒.
      ตตฺถ โอติณฺณมฺหาติ โอติณฺณา อมฺหา. ชาติยาติอาทีสุ ตมฺหิ ตมฺหิ
สตฺตนิกาเย ขนฺธานํ ปฐมาภินิพฺพตฺติ ชาติ, ปริปาโก ชรา, เภโท มรณํ.
ญาติโรคโภคสีลทิฏฺฐิพฺยสเนหิ ผุฏฺฐสฺส สนฺตาโป อนฺโต นิชฺฌานํ โสโก, เตหิ
ผุฏฺฐสฺส วจีวิปฺปลาโป ปริเทโว. อนิฏฺฐโผฏฺฐพฺพปฏิหตกายสฺส กายปีฬนํ ทุกฺขํ,
อาฆาตวตฺถูสุ อุปหตจิตฺตสฺส เจโตปีฬนํ โทมนสฺสํ. ญาติพฺยสนาทีหิ เอว
ผุฏฺฐสฺส ปริเทเวนปิ อธิวาเสตุํ อสมตฺถสฺส จิตฺตสนฺตาปสมุฏฺฐิโต ภุโส อายาโส
อุปายาโส. เอเตหิ ชาติอาทีหิ โอติณฺณา ทุกฺโขติณฺณา, เตหิ ชาติอาทีหิ ทุกฺเขหิ
อนฺโต อนุปวิฏฺฐา. ทุกฺขปเรตาติ เตหิ ทุกฺขทุกฺขวตฺถูหิ อภิภูตา. ชาติอาทโย
หิ ทุกฺขสฺส วตฺถุภาวโต ทุกฺขา, ทุกฺขภาวโต จ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
ทุกฺขาติ. อปฺเปวนาม ฯเปฯ ปญฺญาเยถาติ อิมสฺส สกลสฺส วฏฺฏทุกฺขราสิสฺส
ปริจฺเฉทกรณํ โอสานกิริยา อปิ นาม ปญฺญาเยยฺย.
      โส จ โหติ อภิชฺฌาลูติ อิทํ โย กุลปุตฺโต "ทุกฺขสฺส อนฺตํ กริสฺสามี"ติ
ปุพฺเพ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ปพฺพชิโต อปรภาเค ตํ ปพฺพชฺชํ ตถารูปํ กาตุํ น
สกฺโกติ, ตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ. ตตฺถ อภิชฺฌาลูติ ปรภณฺฑานํ อภิชฺฌายิตา.
ติพฺพสาราโคติ พลวราโค. พฺยาปนฺนจิตฺโตติ พฺยาปาเทน ปูติภูตตฺตา วิปนฺนจิตฺโต
ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป ติขิณสิงฺโค วิย จณฺฑโคโณ ปเรสํ อุปฆาตวเสน ทุฏฺฐจิตฺโต.
มุฏฺฐสฺสตีติ ภตฺตนิกฺขิตฺตกาโก วิย มํสนิกฺขิตฺตสุนโข วิย จ นฏฺฐสฺสต
อิธ กตํ เอตฺถ น สรติ. อสมฺปชาโนติ นิปฺปญฺโญ ขนฺธาทิปริจฺเฉทรหิโต.
อสมาหิโตติ จณฺฑโสเต พทฺธนาวา วิย อสณฺฐิโต. วิพฺภนฺตจิตฺโต ปนฺถรูฬฺหมิโค
วิย ภนฺตมโน. ปากตินฺทฺริโยติ ยถา คิหี สํวราภาเวน ปริคฺคหปริชเน
โอโลเกนฺติ อสํวุตินฺทฺริยา, เอวํ อสํวุตินฺทฺริโย โหติ.
      ฉวาลาตนฺติ ฉวานํ ทฑฺฒฏฺฐาเน อลาตํ. อุภโต ปทิตฺตํ มชฺเฌ คูถคตนฺติ
ปมาเณน อฏฺฐงฺคุลมตฺตํ อุภโต ทฺวีสุ โกฏีสุ อาทิตฺตํ มชฺเฌ คูถมกฺขิตํ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๓.
เนว คาเมติ สเจ หิ ตํ ยุคนงฺคลโคปานสิปกฺขปาสกาทีนํ อตฺถาย อุปเนตุํ สกฺกา
อสฺส, คาเม กฏฺฐตฺถํ ผเรยฺย. สเจ เขตฺตกุฏิยํ กฏฺฐตฺถรมญฺจกาทีนํ อตฺถาย
อุปเนตุํ สกฺกา อสฺส, อรญฺเญ กฏฺฐตฺถํ ผเรยฺย. ยสฺมา ปน อุภยตฺถาปิ น
สกฺกา, ตสฺมา เอวํ วุตฺตํ. ตถูปมาหนฺติ ตถูปมํ ฉวาลาตสทิสํ อหํ อิมํ ยถาวุตฺตํ
ปุคฺคลํ วทามิ. คิหิโภคา จ ปริหีโนติ โย อคาเร วสนฺเตหิ คิหีหิ ทายชฺเช
ภาชิยมาเน อญฺญถา จ โภโค ลทฺธพฺโพ อสฺส, ตโต จ ปริหีโน.
สามญฺญตฺถญฺจาติ อาจริยุปชฺฌายานํ โอวาเท ฐตฺวา ปริยตฺติปฏิเวธวเสน ปตฺตพฺพํ
สามญฺญตฺถญฺจ น ปริปูเรติ. อิมํ ปน อุปมํ สตฺถา น ทุสฺสีลสฺส วเสน
อาหริ, ปริสุทฺธสีลสฺส ปน อลสสฺส อภิชฺฌาทีหิ โทเสหิ ทูสิตจิตฺตสฺส ปุคฺคลสฺส
วเสน อาหรีติ เวทิตพฺพํ.
      คาถาสุ คิหิโภคาติ กามสุขสมฺโภคโต. ปริหีโนติ ชีโน. สามญฺญตฺถนฺติ
ปฏิเวธพาหุสจฺจญฺเจว ปริยตฺติพาหุสจฺจญฺจ. ตาทิโส หิ อสุตํ โสตุํ สุตํ
ปริโยทาเปตุํ น สกฺโกติ อลสภาวโต. ทุฏฺฐุ ภโคติ ทุพฺภโค, อลกฺขิโก
กาฬกณฺณิปุริโส. ปริธํสมาโนติ วินสฺสมาโน. ปกิเรตีติ วิกิเรติ วิทฺธํเสติ.
สพฺพเมตํ ภาวิโน สามญฺญตฺถสฺส อนุปฺปาทนเมว สนฺธาย วุตฺตํ. ฉวาลาตํว
นสฺสตีติ โส ตาทิโส ปุคฺคโล ยถาวุตฺตํ ฉวาลาตํ วิย กสฺสจิ อนุปยุชฺชมาโน เอว
นสฺสตีติ อุภโต ปริภฏฺฐภาวโต. เอวํ "กายวาจาหิ อกตวีติกฺกโมปิ จิตฺตํ อวิโสเธนฺโต
นสฺสติ, ปเคว กตวีติกฺกโม ทุสฺสีโล"ติ ตสฺส อปายทุกฺขภาคิภาวทสฺสเนน
ทุสฺสีเล อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา ตโต สตฺเต วิเวเจตุกาโม "กาสาวกณฺฐา"ติอาทินา
คาถาทฺวยมาห. ตสฺสตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโต เอว.
                       ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๓๒๙-๓๓๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=7294&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=7294&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=271
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6309
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6195
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6195
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25