ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

หน้าที่ ๓๒๐.

๕. ปญฺจมวคฺค ๑. อคฺคปฺปสาทสุตฺตวณฺณนา [๙๐] ปญฺจมวคฺคสฺส ปฐเม อคฺคปฺปสาทาติ เอตฺถ อยํ อคฺคสทฺโท อาทิโกฏิโกฏฺฐาสเสฏฺเฐสุ ทิสฺสติ. ตถา เหส "อชฺชตคฺเค สมฺม โทวาริก อาวรามิ ทฺวารํ นิคณฺฐานํ นิคณฺฐีนํ. ๑- อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺ"ติ ๒- จ อาทีสุ อาทิมฺหิ ทิสฺสติ. "เตเนว องฺคุลคฺเคน ตํ องฺคุลคฺคํ ปรามเสยฺยํ. ๓- อุจฺฉุคฺคํ เวฬุคฺคนฺ"ติ ๔- จ อาทีสุ โกฏิยํ. "อิมฺพิลคฺคํ วา มธุรคฺคํ ติตฺตกคฺคํ วา. ๕- อนุชานามิ ภิกฺขเว วิหารคฺเคน วา ปริเวณคฺเคน วา ภาเชตุนฺ"ติ ๖- จ อาทีสุ โกฏฺฐาเส. "อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ อุตฺตโม จ ปวโร จ. ๗- อคฺโคหมสฺมิ โลกสฺสา"ติ ๘- จ อาทีสุ เสฏฺเฐ. สฺวายมิธาปิ เสฏฺเฐเยว ทฏฺฐพฺโพ. ตสฺมา อคฺเคสุ เสฏฺเฐสุ ปสาทา, อคฺคภูตา เสฏฺฐภูตา วา ปสาทา อคฺคปฺปสาทาติ อตฺโถ. ปุริมสฺมึ จ อตเถ อคฺคสทฺเทน พุทฺธาทิรตนตฺตยํ วุจฺจติ. เตสุ ภควา ตาว อสทิสฏฺเฐน คุณวิสิฏฺฐฏฺเฐน อสมสมฏฺเฐน จ อคฺโค. โส หิ มหาภินีหารํ ทสนฺนํ ปารมีนํ ปวิจยญฺจ อาทึ กตฺวา เตหิ โพธิสมฺภารคุเณหิ เจว พุทฺธคุเณหิ จ เสสชเนหิ อสทิโสติ อสทิสฏฺเฐน อคฺโค. เย จสฺส คุณา มหากรุณาทโย, เต เสสสตฺตานํ คุเณหิ วิสิฏฺฐาติ คุณวิสิฏฺฐฏฺเฐนปิ สพฺพสตฺตุตฺตมตาย อคฺโค. เย ปน ปุริมกา สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺพสตฺเตหิ อสมา, เตหิ สทฺธึ อยเมว รูปกายคุเณหิ เจว ธมฺมกายคุเณหิ จ @เชิงอรรถ: ม.ม. ๑๓/๗๐/๔๗ วิ.มหาวิ. ๑/๑๕/๗, ที.สี. ๙/๒๕๐/๘๕ @ อภิ.ก. ๓๗/๔๔๑/๒๖๗ ฉ.ม. อุจฺฉคฺคํ เวฬคฺคํ @ สํ.มหา. ๑๙/๓๗๔/๑๓๑ วิ.จูฬ. ๗/๓๑๘/๘๙ @ องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๙๕/๑๐๘ ที.มหา. ๑๐/๓๑/๑๓, ม.อุ. ๑๔/๒๐๗/๑๗๓

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๑.

อสมสมฏฺเฐนปิ อคฺโค. ตถา ทุลฺลภปาตุภาวโต อจฺฉริยมนุสฺสภาวโต พหุชนหิตสุขาวหโต อทุติยอสหายาทิภาวโต จ ภควา โลเก อคฺโคติ วุจฺจติ. ยถาห:- "เอกปุคฺคลสฺส ภิกฺขเว ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมึ, กตมสฺส เอกปุคฺคลสฺส, ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส" . "เอกปุคฺคโล ภิกฺขเว โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ อจฺฉริยมนุสฺโส" . "เอกปุคฺคโล ภิกฺขเว โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ พหุชน ฯเปฯ สมฺมาสมฺพุทฺโธ" . "เอกปุคฺคโล ภิกฺขเว โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ อทุติโย อสหาโย อปฺปฏิสโม อปฺปฏิภาโค อปฺปฏิปุคฺคโล อสโม อสมสโม ทิปทานํ อคฺโค, กตโม เอกปุคฺคโล, ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ"ติ. ๑- ธมฺมสํฆาปิ อญฺญธมฺมสํเฆหิ อสทิสฏฺเฐน วิสิฏฺฐคุณตาย ทุลฺลภปาตุภาวาทินา จ อคฺคา. ตถา หิ เตสํ สฺวากฺขาตตาทิสุปฏิปนฺนตาทิคุณวิเสเสหิ อญฺญธมฺมสํฆา สทิสา อปฺปตรนิหีนา วา นตฺถิ, กุโต เสฏฺฐา. สยเมว จ ปน เตหิ วิสิฏฺฐคุณตาย เสฏฺฐา. ตถา ทุลฺลภุปฺปาทอจฺฉริยภาวพหุชนหิตสุขาวหา อทุติยอสหายาทิสภาวา จ เต. ยทคฺเคน หิ ภควา ทุลฺลภปาตุภาโว, ตทคฺเคน ธมฺมสํฆาปีติ. อจฺฉริยาทิภาเวปิ เอเสว นโย. เอวํ อคฺเคสุ เสฏฺเฐสุ อุตฺตเมสุ ปวเรสุ คุณวิสิฏฺเฐสุ ปสาทาติ อคฺคปฺปสาทา. ทุติยสฺมึ ปน อตฺเถ ยถาวุตฺเตสุ อคฺเคสุ พุทฺธาทีสุ อุปฺปตฺติยา อคฺคภูตา ปสาทา อคฺคปฺปสาทา. เย ปน อริยมคฺเคน อาคตา อเวจฺจปฺปสาทา, เต เอกนฺเตเนว @เชิงอรรถ: องฺ. เอกก. ๒๐/๑๗๔/๒๒

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๒.

อคฺคภูตา ปสาทาติ อคฺคปฺปสาทา. ยถาห "อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหตี"ติอาทิ. ๑- อคฺควิปากตฺตาปิ เจเต อคฺคปฺปสาทา. วุตฺตญฺหิ "อคฺเค โข ปน ปสนฺนานํ อคฺโค วิปาโก"ติ. ยาวตาติ ยตฺตกา. สตฺตาติ ปาณิโน. อปทาติ อปาทกา. ทฺวิปทาติ ทฺวิปาทกา. เสสปทฺวเยปิ เอเสว นโย. วาสทฺโท สมุจฺจยตฺโถ, น วิกปฺปตฺโถ. ยถา "อนุปฺปนฺโน วา กามาสโว อุปฺปชฺชติ, อุปฺปนฺโน วา กามาสโว ปวฑฺฒตี"ติ ๒- เอตฺถ อนุปฺปนฺโน จ อุปฺปนฺโน จาติ อตฺโถ, ยถา จ "ภูตานํ วา สตฺตานํ ฐิติยา สมฺภเวสีนํ วา อนุคฺคหายา"ติ ๓- เอตฺถ ภูตานญฺจ สมฺภเวสีนญฺจาติ อตฺโถ. ยถา จ "อคฺคิโต วา อุทกโต วา มิถุเภทโต วา"ติ ๔- เอตฺถ อคฺคิโต จ อุทกโต จ มิถุเภทโต จาติ อตฺโถ, เอวํ "อปทา วา ฯเปฯ อคฺคมกฺขายตี"ติ เอตฺถาปิ อปทา จ ทฺวิปทา จาติ สมฺปิณฺฑนวเสน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. เตน วุตฺตํ "วาสทฺโท สมุจฺจยตฺโถ, น วิกปฺปตฺโถ"ติ. รูปิโนติ รูปวนฺโต. น รูปิโนติ อรูปิโน. สญฺญิโนติ สญฺญาวนฺโต. น สญฺญิโนติ อสญฺญิโน. เนวสญฺญินาสญฺญิโน นาม ภวคฺคปริยาปนฺนา. เอตฺตาวตา จ กามภโว รูปภโว อรูปภโว เอกโวการภโว จตุโวการภโว ปญฺจโวการภโว สญฺญีภโว อสญฺญีภโว เนวสญฺญีนาสญฺญีภโวติ นววิเธปิ ภเว สตฺเต อนวเสสโต ปริยาทิยิตฺวา ทสฺเสสิ ธมฺมราชา. เอตฺถ หิ รูปิคฺคหเณน กามภโว รูปภโว ปญฺจโวการภโว เอกโวการภโว จ ทสฺสิโต, อรูปิคฺคหเณน อรูปภโว จตุโวการภโว จ ทสฺสิโต. สญฺญีภวาทโย ปน สรูเปเนว ทสฺสิตา. อปทาทิคฺคหเณน กามภวปญฺจโวการภวสญฺญีภวานํ เอกเทโส ทสฺสิโตติ. @เชิงอรรถ: สํ.มหา. ๑๙/๑๐๒๗/๓๓๙ ม.มู. ๑๒/๑๗/๑๑ @ ม.มู. ๑๒/๔๐๒/๓๕๙,สํ.นิ. ๑๖/๑๒/๑๓ ที.มหา. ๑๐/๑๕๒/๘๐

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๓.

กสฺมา ปเนตฺถ ยถา อทุติยสุตฺเต "ทฺวิปทานํ อคฺโค"ติ ทฺวิปทานํ คหณเมว อกตฺวา อปทาทิคฺคหณํ กตนฺติ? วุจฺจเต:- อทุติยสุตฺเต ตาว เสฏฺฐตรวเสน ทฺวิปทคฺคหณเมว กตํ. อิมสฺมึ หิ โลเก เสฏฺโฐ นาม อุปฺปชฺชมาโน อปทจตุปฺปทพหุปฺปเทสุ น อุปฺปชฺชติ, ทฺวิปเทสุเยว อุปฺปชฺชติ. กตเรสุ ทฺวิปเทสุ? มนุสฺเสสุ เจว เทเวสุ จ. มนุสฺเสสุ อุปฺปชฺชมาโน สกลโลกํ วเส วตฺเตตุํ สมตฺโถ พุทฺโธ หุตฺวา อุปฺปชฺชติ. องฺคุตฺตรฏฺฐกถายํ ปน ติสหสฺสิโลกธาตุํ ๑- วเส ปวตฺเตตุํ สมตฺโถ"ติ วุตฺตํ. เทเวสุ อุปฺปชฺชมาโน ทสสหสฺสิโลกธาตุํ วเส วตฺตนโก มหาพฺรหฺมา หุตฺวา อุปฺปชฺชติ, โส ตสฺส กปฺปิยการโก วา อารามิโก วา สมฺปชฺชติ. อิติ ตโตปิ เสฏฺฐตรวเสเนส "ทฺวิปทานํ อคฺโค"ติ ตตฺถ วุตฺโต, อิธ ปน อนวเสสปริยาทานวเสน เอวํ วุตฺตํ ยาวตฺตกา หิ สตฺตา อตฺตภาวปริยาปนฺนา อปทา วา ฯเปฯ เนวสญฺญีนาสญฺญิโน วา, ตถาคโต เตสํ อคฺคมกฺขายตีติ. นิทฺธารเณ เจตํ สามิวจนํ, มกาโร ปทสนฺธิกโร. อคฺโค อกฺขายตีติ ปทวิภาโค. อคฺโค วิปาโก โหตีติ อคฺเค สมฺมาสมฺพุทฺเธ ปสนฺนานํ โย ปสาโท, โส อคฺโค เสฏฺโฐ อุตฺตโม โกฏิภูโต วา, ตสฺมา ตสฺส วิปาโกปิ อคฺโค เสฏฺโฐ อุตฺตโม โกฏิภูโต อุฬารตโม ปณีตตโม โหติ. โส ปน ปสาโท ทุวิโธ โลกิยโลกุตฺตรเภทโต. เตสุ โลกิยสฺส ตาว:- "เย เกจิ พุทฺธํ สรณํ คตาเส น เต คมิสฺสนฺติ อปายภูมึ ปหาย มานุสํ เทหํ เทวกายํ ปริปูเรสฺสนฺติ. ๒- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ติสหสฺสิมหาสหสฺสิโลกธาตุํ ที.มหา. ๑๐/๓๓๒/๒๑๗, สํ.ส. ๑๕/๓๗/๓๐

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๔.

พุทฺโธติ กิตฺตยนฺตสฺส กาเย ภวติ ยา ปีติ ๑- วรเมว หิ สา ปีติ กสิเณนปิ ชมฺพุทีปสฺส. สตํ หตฺถี สตํ อสฺสา สตํ อสฺสตรี รถา สตํ กญฺญาสหสฺสานิ อามุตฺตมณิกุณฺฑลา เอกสฺส ปทวีติหารสฺส กลํ นาคฺฆนฺติ โสฬสึ. ๒- สาธุ โข เทวานมินฺท พุทฺธํ สรณคมนํ โหติ, พุทฺธํ สรณคมนเหตุ โข เทวานมินฺท เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ, เต อญฺเญ เทเว ทสหิ ฐาเนหิ อธิคณฺหนฺติ ทิพฺเพน อายุนา ทิพฺเพน วณฺเณน ทิพฺเพน สุเขน ทิพฺเพน ยเสน ทิพฺเพน อาธิปเตยฺเยน ทิพฺเพหิ รูเปหิ ทิพฺเพหิ สทฺเธหิ ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ ทิพฺเพหิ รเสหิ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหี"ติ ๓- เอวมาทีนํ สุตฺตปทานํ วเสน ปสาทสฺส ผลวิเสสโยโค เวทิตพฺโพ. ตสฺมา โส อปายทุกฺขวินิวตฺตเนน สทฺธึ สมฺปตฺติภเวสุ สุขวิปากทายโกติ ทฏฺฐพฺโพ. โลกุตฺตโร ปน สามญฺญผลวิปากทายโก วฏฺฏทุกฺขวินิวตฺตโก จ. สพฺโพปิ จายํ ปสาโท ปรมฺปราย วฏฺฏทุกฺขํ วินิวตฺเตติเยว. วุตฺตเญฺหตํ:- "ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก อตฺตโน สทฺธํ อนุสฺสรติ, เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โทสปริยุฏฺฐิตํ, น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ. อุชุคตจิตฺตสฺส ปาโมชฺชํ ชายติ, ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตี"ติ. ๔- ธมฺมาติ สภาวธมฺมา. สงฺขตาติ สเมจฺจ สมฺภุยฺย ปจฺจเยหิ กตาติ สงฺขตา, สปฺปจฺจยธมฺมา. เหตูหิ ปจฺจเยหิ จ น เกหิจิ กตาติ. อสงฺขตา, @เชิงอรรถ: สี.,ก. ยสฺส กาเย ภวติ ปีติ วิ.จูฬ. ๗/๓๐๕/๗๔, สํ.ส. ๑๕/๒๔๑/๑๕๔-๕ @ สํ.สฬา. ๑๘/๕๓๐/๓๓๗ (สฺยา) องฺ.ฉกฺก. ๒๖/๒๘๑/๓๒๐

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๕.

อปฺปจฺจยนิพฺพานํ. สงฺขตานํ ปฏิโยคิภาเวน "อสงฺขตา"ติ ปุถุวจนํ. วิราโค เตสํ อคฺคมกฺขายตีติ เตสํ สงฺขตาสงฺขตธมฺมานํ โย วิราคสงฺขาโต อสงฺขตธมฺโม, โส สภาเวเนว สณฺหสุขุมภาวโต สนฺตตรปณีตตรภาวโต คมฺภีราทิภาวโต มทนิมฺมทนาทิภาวโต จ อคฺคํ เสฏฺฐํ อุตฺตมํ ปวรนฺติ วุจฺจติ. ยทิทนฺติ นิปาโต, โย อยนฺติ อตฺโถ. มทนิมฺมทโนติอาทีนิ สพฺพานิ นิพฺพานเววจนานิเยว. ตถา หิ ตํ อาคมฺม มานมทปุริสมทาทิโก สพฺโพ มโท นิมฺมทียติ ปมทฺทียติ, ๑- กามปิปาสาทิกา สพฺพา ปิปาสา วินียติ, กามาลยาทิกา สพฺเพปิ อาลยา สมุคฺฆาตียนฺติ, สพฺเพปิ กมฺมวฏฺฏกิเลสวฏฺฏวิปากวฏฺฏา อุปจฺฉิชฺชนฺติ, อฏฺฐสตปเภทา สพฺพาปิ ตณฺหา ขียติ, สพฺเพปิ กิเลสา วิรชฺชนฺติ. สพฺพํ ทุกฺขํ นิรุชฺฌติ, ตสฺมา มทนิมฺมทโน ฯเปฯ นิโรโธติ วุจฺจติ. ยา ปเนสา ตณฺหา ภเวน ภวํ, ผเลน กมฺมํ วินติ สํสิพฺพตีติ กตฺวา วานนฺติ วุจฺจติ, ตํ วานํ เอตฺถ นตฺถิ, เอตสฺมึ วา อธิคเต อริยปุคฺคลสฺส น โหตีติ นิพฺพานํ. อคฺโค วิปาโก โหตีติ เอตฺถาปิ:- "เย เกจิ ธมฺมํ สรณํ คตาเส ฯเปฯ ๒- ธมฺโมติ กิตฺตยนฺตสฺส กาเย ภวติยา ปีติ ฯเปฯ สาธุ โข เทวานมินฺท ธมฺมํ สรณคมนํ โหติ, ธมฺมํ สรณคมนเหตุ โข เทวานมินฺท เอวมิเธกจฺเจ ฯเปฯ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหี"ติ ๓- เอวมาทีนํ สุตฺตปทานํ วเสน ธมฺเม ปสาทสฺส ผลวิเสสโยโค เวทิตพฺโพ. เอวเมตฺถ อสงฺขตธมฺมวเสเนว อคฺคภาโว อาคโต, สพฺพสงฺขตนิสฺสรณทสฺสนตฺถํ อริยมคฺควเสนาปิ อยมตฺโถ ลพฺภเตว. วุตฺตเญฺหตํ:- @เชิงอรรถ: ม. สมฺมทฺทียติ ที.มหา. ๑๐/๓๓๒/๒๑๗, สํ.ส. ๑๕/๓๗/๓๐ @ สํ.สฬา. ๑๘/๕๓๐/๓๓๗ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๖.

"ยาวตา ภิกฺขเว ธมฺมา สงฺขตา อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เตสํ อคฺคมกฺขายตี"ติ. ๑- "มคฺคานฏฺฐงฺคิโก เสฏฺโฐ"ติ ๒- จ. สํฆา วา คณา วาติ ชนสมูหสงฺขาตา ยาวตา โลเก สํฆา วา คณา วา. ตถาคตสาวกสํโฆติ อฏฺฐอริยปุคฺคลสมูหสงฺขาโต ทิฏฺฐิสีลสามญฺเญน สํหโต ตถาคตสฺส สาวกสํโฆ. เตสํ อคฺคมกฺขายตีติ อตฺตโน สีลสมาธิปญฺญาวิมุตฺติ- อาทิคุณวิเสเสน เตสํ สํฆานํ อคฺโค เสฏฺโฐ อุตฺตโม ปวโรติ วุจฺจติ. ยทิทนฺติ ยานิ อิมานิ. จตฺตาริ ปุริสยุคานีติ ยุคฬวเสน ปฐมมคฺคฏฺโฐ ปฐมผลฏฺโฐติ อิทเมกํ ยุคฬํ, ยาว จตุตฺถมคฺคฏฺโฐ จตุตฺถผลฏฺโฐติ อิทเมกํ ยุคฬนฺติ เอวํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ. อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลาติ ปุริสปุคฺคลวเสน เอโก ปฐมมคฺคฏฺโฐ เอโก ปฐมผลฏฺโฐติ อิมินา นเยน อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา. เอตฺถ จ ปุริโสติ วา ปุคฺคโลติ วา เอกตฺถานิ เอตานิ ปทานิ, เวเนยฺยวเสน ปเนวํ วุตฺตํ. เอส ภควโต สาวกสํโฆติ ยานิมานิ ยุควเสน จตฺตาริ ปุริสยุคานิ, ปาเฏกฺกโต อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา, เอส ภควโต สาวกสํโฆ. อาหุเนยฺโยติอาทีสุ อาเนตฺวา หุนิตพฺพนฺติ อาหุนํ, ทูรโตปิ อาคนฺตฺวา สีลวนฺเตสุ ทาตพฺพนฺติ อตฺโถ. จตุนฺนํ ปจฺจยานํ เอตํ อธิวจนํ. มหปฺผลภาวกรณโต ตํ อาหุนํ ปฏิคฺคเหตุํ ยุตฺโตติ อาหุเนยฺโย. อถ วา ทูรโตปิ อาคนฺตฺวา สพฺพํ สาปเตยฺยมฺปิ เอตฺถ อาหุนิตพฺพํ, ๓- สกฺการาทีนมฺปิ ๔- อาหวนํ อรหตีติ วา อาหวนีโย. โย จายํ พฺราหฺมณานํ อาหวนีโย นาม อคฺคิ, ยตฺถ หุตํ มหปฺผลนฺติ เตสํ ลทฺธิ, โส เจ หุตสฺส มหปฺผลตาย อาหวนีโย, สํโฆว อาหวนีโย. สํเฆ หุตญฺหิ มหปฺผลํ โหติ. ยถาห:- @เชิงอรรถ: องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙ ขุ.ธ. ๒๕/๒๗๓/๖๔ @ ฉ.ม. หุนิตพฺพํ ฉ.ม. สกฺกาทีนมฺปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๗.

โย จ วสฺสสตํ ชนฺตุ อคฺคึ ปริจเร วเน เอกญฺจ ภาวิตตฺตานํ มุหุตฺตมปิ ปูชเย สา เอว ปูชนา เสยฺโย ยญฺเจ วสฺสสตํ หุตนฺ"ติ. ๑- ตยิทํ นิกายนฺตเร "อาหวนีโย"ติ ปทํ อิธ "อาหุเนยฺโย"ติ อิมินา ปเทน อตฺถโต เอกํ, พฺยญฺชนโต ปน กิญฺจิมตฺตเมว นานํ, ตสฺมา เอวมตฺถวณฺณนา กตา. ปาหุเนยฺโยติ เอตฺถ ปน ปาหุนํ วุจฺจติ ทิสาวิทิสโต อาคตานํ ปิยมนาปานํ ญาติมิตฺตานํ อตฺถาย สกฺกาเรน ปฏิยตฺตํ อาคนฺตุกทานํ, ตมฺปิ ฐเปตฺวา เต ตถารูเป ปาหุนเก สํฆสฺเสว ทาตุํ ยุตฺตํ. ตถา เอส เอกพุทฺธนฺตเรปิ ทิสฺสติ อพฺโพกิณฺณญฺจ. อยํ ปเนตฺถ ปทตฺโถ:- "ปิยมนาปตฺตกเรหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต"ติ เอวํ ปาหุนมสฺส ทาตุํ ยุตฺตํ, ปาหุนญฺจ ปฏิคฺคเหตุํ ยุตฺโตติ ปาหุเนยฺโย. เยสํ ปน ปาหวนีโยติ ปาฬิ, เตสํ ยสฺมา สํโฆ ปุพฺพการํ อรหติ, ตสฺมา สํโฆ สพฺพปฐมํ อาเนตฺวา เอตฺถ หุนิตพฺพนฺติ ปาหวนีโย, สพฺพปฺปกาเรน วา อาหวนํ อรหตีติ ปาหวนีโย. สฺวายมิธ เตเนว อตฺเถน ปาหุเนยฺโยติ วุจฺจติ. "ทกฺขิณา"ติ ปรโลกํ สทฺทหิตฺวา ทาตพฺพทานํ, ตํ ทกฺขิณํ อรหติ, ทกฺขิณาย วา หิโต มหปฺผลภาวกรเณน วิโสธนโตติ ทกฺขิเณยฺโย. อุโภ หตฺเถ สิรสิ ปติฏฺฐเปตฺวา สพฺพโลเกน กริยมานํ อญฺชลิกมฺมํ อรหตีติ อญฺชลิกรณีโย. อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ สพฺพโลกสฺส อสทิสํ ปุญฺญวิรูหนฏฺฐานํ. ยถา หิ รตฺตสาลีนํ วา ยวานํ วา วิรูหนฏฺฐานํ "รตฺตสาลิกฺเขตฺตํ ยวกฺเขตฺตนฺ"ติ ๒- วุจฺจติ, เอวํ สํโฆ สเทวกสฺส โลกสฺส ปุญฺญวิรูหนฏฺฐานํ. สํฆํ นิสฺสาย หิ โลกสฺส นานปฺปการหิตสุขนิพฺพตฺตกานิ ปุญฺญานิ วิรูหนฺติ, ตสฺมา สํโฆ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส. อิธาปิ:- @เชิงอรรถ: ขุ.ธ. ๒๕/๑๐๗/๓๖ วิสุทฺธ. ๒/๒๘๒ รญฺโญ สาลิกฺเขตฺตํ รญฺโญ @ยวกฺเขตฺตนฺติ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๘.

"เย เกจิ สํฆํ สรณํ คตาเส ฯเปฯ ๑- สํโฆติ กิตฺตยนฺตสฺส กาเย ภวติ ยา ปีติ ฯเปฯ สาธุ โข เทวานมินฺท สํฆํ สรณคมนํ โหติ, สํฆํ สรณคมนเหตุ โข เทวานมินฺท ฯเปฯ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหี"ติอาทีนํ ๒- สุตฺตปทานํ วเสน สํเฆ ปสาทสฺส ผลวิเสสโยโค, เตนสฺส อคฺคตา อคฺควิปากตา จ เวทิตพฺพา. ตถา อนุตฺตริยปฏิลาโภ สตฺตมภวาทิโต ปฏฺฐาย วฏฺฏทุกฺขสมุจฺเฉโท อนุตฺตรสุขาธิคโมติ เอวมาทิอุฬารผลนิปฺผาทนวเสน อคฺควิปากตา เวทิตพฺพา. คาถาสุ อคฺคโตติ อคฺเค รตนตฺตเย, อคฺคภาวโต วา ปสนฺนานํ. อคฺคํ ธมฺมนฺติ อคฺคสภาวํ พุทฺธสุพุทฺธตํ ธมฺมสุธมฺมตํ สํฆสุปฏิปตฺตึ, รตนตฺตยสฺส อนญฺญสาธารณํ อุตฺตมสภาวํ, ทสพลาทิสฺวากฺขาตตาทิสุปฏิปนฺนตาทิคุณสภาวํ วา วิชานตํ วิชานนฺตานํ. เอวํ สาธารณโต อคฺคปฺปสาทวตฺถุํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อสาธารณโต ตํ วิภาเคน ทสฺเสตุํ "อคฺเค พุทฺเธ"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ ปสนฺนานนฺติ อเวจฺจปฺปสาเทน อิตรปฺปสาเทน จ ปสนฺนานํ อธิมุตฺตานํ. วิราคูปสเมติ วิราเค อุปสเม จ, สพฺพสฺส ราคสฺส สพฺเพสํ กิเลสานํ อจฺจนฺตวิราคเหตุภูเต อจฺจนฺตอุปสมเหตุภูเต จาติ อตฺโถ. สุเขติ วฏฺฏทุกฺขกฺขยภาเวน สงฺขารูปสมสุขภาเวน จ สุเข. อคฺคสฺมึ ทานํ ททตนฺติ อคฺเค รตนตฺตเย ทานํ ททนฺตานํ ๓- เทยฺยธมฺมํ ปริจฺจชนฺตานํ. ตตฺถ ธรมานํ ภควนฺตํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหนฺตา ปูเชนฺตา สกฺกโรนฺตา ปรินิพฺพุตญฺจ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส ธาตุเจติยาทิเก อุปฏฺฐหนฺตา ปูเชนฺตา สกฺกโรนฺตา พุทฺเธ ทานํ ททนฺติ นาม. "ธมฺมํ @เชิงอรรถ: ที.มหา. ๑๐/๓๓๑/๒๑๗ สํ.สฬา. ๑๘/๕๓๒/๓๓๙ (สฺยา) ฉ.ม. เทนฺตานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๙.

ปูเชสฺสามา"ติ ธมฺมธเร ปุคฺคเล จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหนฺตา ปูเชนฺตา สกฺกโรนฺตา ธมฺมญฺจ จิรฏฺฐิติกํ กโรนฺตา ธมฺเม ทานํ ททนฺติ นาม. ตถา อริยสํฆํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหนฺตา ปูเชนฺตา สกฺกโรนฺตา ตํ อุทฺทิสฺส อิตรสฺมิมฺปิ ตถา ปฏิปชฺชนฺตา สํเฆ ทานํ ททนฺติ นาม. อคฺคํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ เอวํ รตนตฺตเย ปสนฺเนน เจตสา อุฬารํ ปริจฺจาคํ อุฬารญฺจ ปูชาสกฺการํ ปวตฺเตนฺตานํ ทิวเส ทิวเส อคฺคํ อุฬารํ กุสลํ อุปจียติ. อิทานิ ตสฺส ปุญฺญสฺส อคฺควิปากตาย อคฺคภาวํ ทสฺเสตุํ "อคฺคํ อายู"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ อคฺคํ อายูติ ทิพฺพํ วา มานุสํ วา อคฺคํ อุฬารตมํ อายุ. ปวฑฺฒตีติ อุปรูปริ พฺรูหติ. วณฺโณติ รูปสมฺปทา. ยโสติ ปริวารสมฺปทา. กิตฺตีติ ถุติโฆโส. สุขนฺติ กายิกํ เจตสิกญฺจ สุขํ. พลนฺติ กายพลํ ญาณพลญฺจ. อคฺคสฺส ทาตาติ อคฺคสฺส รตนตฺตยสฺส ทาตา, อถ วา อคฺคสฺส เทยฺยธมฺมสฺส ทานํ อุฬารํ กตฺวา ตตฺถ ปุญฺญํ ปวตฺเตตา. อคฺคธมฺมสมาหิโตติ อคฺเคน ปสาทธมฺเมน ทานาทิธมฺเมน จ สมาหิโต อจลปฺปสาทยุตฺโต, ตสฺส วา วิปากภูเตหิ พหุชนสฺส ปิยมนาปตาทิธมฺเมหิ ยุตฺโต. อคฺคปฺปตฺโต ปโมทตีติ ยตฺถ ยตฺถ สตฺตนิกาเย อุปฺปนฺโน, ตตฺถ ตตฺถ อคฺคภาวํ วิสิฏฺฐภาวํ อธิคโต, อคฺคภาวํ วา โลกุตฺตรมคฺคผลํ อธิคโต ปโมทติ อภิรมติ ปริตุสฺสตีติ. ปฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๓๒๐-๓๒๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=7070&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=7070&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=270              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6267              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6162              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6162              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]