ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๓. เทวสทฺทสุตฺตวณฺณนา
      [๘๒] ตติเย เทเวสูติ ฐเปตฺวา อรูปาวจรเทเว เจว อสญฺญเทเว จ ตทญฺเญสุ
อุปปตฺติเทเวสุ. เทวสทฺทาติ เทวานํ ปีติสมุทาหารสทฺทา. นิจฺฉรนฺตีติ อญฺญมญฺญํ
อลฺลาปสลฺลาปวเสน ปวตฺตนฺติ. สมยา สมยํ อุปาทายาติ สมยโต สมยํ
ปฏิจฺจ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยสฺมึ กาเล ฐิตา เต เทวา ตํ กาลํ อาคมฺม
นํ ปสฺสิสฺสนฺติ, ตโต ตํ สมยํ สมฺปตฺตํ อาคมฺมาติ. "สมยํ สมยํ อุปาทายา"ติ
จ เกจิ ปฐนฺติ, เตสํ ตํ ตํ สมยํ ปฏิจฺจาติ อตฺโถ. ยสฺมึ สมเยติ ยทา
"อฏฺฐิกงฺกลูปมา กามา"ติอาทินา ๕- "สมฺพาโธ ฆราวาโส"ติอาทินา ๖- จ กาเมสุ
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๘/๙๒/๔๑ (สฺยา)     สี. เอกคฺคภาเวว, ก. เอกคฺคภาโวว
@ สี. อปฺปมาณวิหาริโนติ         สี. ปมาณกรธมฺมานํ
@ วิ.มหาวิ. ๒/๔๑๗/๓๐๖-๗, ม.มู. ๑๒/๒๓๔/๑๙๘
@ ที.สี. ๙/๑๙๑/๖๓, สํ.นิ. ๑๖/๑๕๕/๒๑๐
ฆราวาเส จ อาทีนวา ตปฺปฏิปกฺขโต เนกฺขมฺเม อานิสํสา จ สุทิฏฺฐา โหนฺติ,
ตสฺมึ สมเย. ตทา หิสฺส เอกนฺเตน ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ นมติ. อริยสาวโกติ
อริยสฺส พุทฺธสฺส ภควโต สาวโก, สาวกภาวํ อุปคนฺตุกาโม, อริยสาวโก วา
อวสฺสํภาวี. อนฺติมภวิกํ ตํ สาวกโพธิสตฺตํ สนฺธาย อยมารมฺโภ. เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวาติ เกเส จ มสฺสุํ จ โอหาเรตฺวา อปเนตฺวา. กาสายานิ วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวาติ กสาเยน รตฺตตฺตา กาสายานิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตานํ อนุจฺฉวิกานิ
วตฺถานิ นิวาเสตฺวา เจว ปารุปิตฺวา จ. อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชาย เจเตตีติ
อคารสฺมา ฆรา นิกฺขมิตฺวา อนคาริยํ ปพฺพชฺชํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ปพฺพชฺชาย
เจเตติ วิกปฺเปติ, ปพฺพชตีติ อตฺโถ. เอตฺถ จ ยสฺมา อคารสฺส หิตํ
กสิวณิชฺชาทิกมฺมํ อคาริยนฺติ วุจฺจติ, ตญฺจ ปพฺพชฺชาย นตฺถิ, สมา ปพฺพชฺชา
อนคาริยนฺติ ญาตพฺพา.
       มาเรนาติ กิเลสมาเรน. สงฺคามาย เจเตตีติ ยุชฺฌนตฺถาย จิตฺตํ
อุปฺปาเทติ, มารํ อภิวิเชตุํ สนฺนยฺหติ. ยสฺมา ปน เอวรูปสฺส
ปฏิปชฺชนกปุคฺคลสฺส เทวปุตฺตมาโรปิ อนฺตรายาย อุปกฺกมติ, ตสฺมา ตสฺสปิ
มาเรนาติ เอตฺถ เทวปุตฺตมาเรนาติปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตสฺสาปิ อยํ
อิจฺฉาวิฆาตํ กริสฺสเตวาติ. ยสฺมา ปน ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐาย ขุรคฺคโต วา
ปฏฺฐาย สีลานิ สมาทิยนฺโต ปริโสเธนฺโต สมถวิปสฺสนาสุ กมฺมํ กโรนฺโต
ยถารหํ ตทงฺคปฺปหานวิกฺขมฺภนปฺปหานานํ วเสน กิเลสมารํ ปริปาเตติ นาม, น
ยุชฺฌติ นาม สมฺปหารสฺส อภาวโต, ตสฺมา วุตฺตํ "มาเรน สทฺธึ สงฺคามาย
เจเตตี"ติ.
      สตฺตนฺนนฺติ โกฏฺฐาสโต สตฺตนฺนํ, ปเภทโต ปน เต สตฺตตึส โหนฺติ.
กถํ? จตฺตาโร สติปฏฺฐานา จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา จตฺตาโร อิทฺธิปาทา
ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโคติ.
เอวํ ปเภทโต  สตฺตตึสวิธาปิ สติปฏฺฐานาทิโกฏฺฐาสโต สตฺเตว โหนฺตีติ วุตฺตํ
"สตฺตนฺนนฺ"ติ. โพธิปกฺขิยานนฺติ พุชฺฌนฏฺเฐน โพธีติ ลทฺธนามสฺส อริยปุคฺคลสฺส
มคฺคญาณสฺเสว วา ปกฺเข ภวานํ โพธิปกฺขิยานํ, ๑- โพธิโกฏฺฐาสิยานนฺติ อตฺโถ.
"โพธิปกฺขิกานนฺ"ติปิ ปาโฐ, โพธิปกฺขวนฺตานํ, โพธิปกฺเข วา นิยุตฺตานนฺติ
อตฺโถ. ภาวนานุโยคมนุยุตฺโตติ วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อริยมคฺคภาวนา-
นุโยคมนุยุตฺโต. วิปสฺสนากฺขเณ หิ สติปฏฺฐานาทโย ปริยาเยน โพธิปกฺขิยา นาม,
มคฺคกฺขเณเยว ปน เต นิปฺปริยาเยน โพธิปกฺขิยา นาม โหนฺติ.
      อาสวานํ ขยาติ กามาสวาทีนํ สพฺเพสํ อาสวานํ ขยา. อาสเวสุ หิ
ขีเณสุ สพฺเพปิ กิเลสา ขีณาเยว โหนฺติ. เตน อรหตฺตมคฺโค วุตฺโต โหติ.
อนาสวนฺติ อาสววิรหิตํ. เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ เอตฺถ เจโตวจเนน
อรหตฺตผลสมาธิ, ปญฺญาวจเนน ตํสมฺปยุตฺตา จ ปญฺญา วุตฺตา. ตตฺถ สมาธิ
ราคโต วิมุตฺตตฺตา เจโตวิมุตฺติ, ปญฺญา อวิชฺชาย วิมุตฺตตฺตา ปญฺญาวิมุตฺตีติ
เวทิตพฺพา. วุตฺตเญฺหตํ ภควตา:-
             "โย หิสฺส ภิกฺขเว สมาธิ, ตทสฺส สมาธินฺทฺริยํ. ยา หิสฺส
         ภิกฺขเว ปญฺญา, ตทสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ. อิติ โข ภิกฺขเว ราควิราคา
         เจโตวิมุตฺติ, อวิชฺชาวิราคา ปญฺญาวิมุตฺตี"ติ. ๒-
      อปิเจตฺถ สมถผลํ เจโตวิมุตฺติ, วิปสฺสนาผลํ ปญฺญาวิมุตฺตีติ เวทิตพฺพา.
ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว. สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวาติ อตฺตนาเยว
อภิวิสิฏฺฐาย ปญฺญาย ปจฺจกฺขํ กตฺวา อปรปฺปจฺจเยน ญตฺวา. อุปสมฺปชฺช
วิหรตีติ ปาปุณิตฺวา สมฺปาเทตฺวา วิหรติ. ตเมว สงฺคามสีสํ อภิวิชิย อชฺฌาวสตีติ
มารํ อภิวิชินิตฺวา วิชิตวิชยตฺตา เตน กตสงฺคามสงฺขาตสฺส ๓- อริยมคฺคสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. โพธิภาคิยานํ   สํ.มหา. ๑๙/๕๑๖/๑๙๖   ม. กตสงฺคามาวจรสงฺขาตสฺส
สีสภูตํ อรหตฺตผลสมาปตฺติอิสฺสริยฏฺฐานํ อภิภวนฺโต อาวสติ, สมาปชฺชติ อิจฺเจว
อตฺโถ. อิเม จ เทวสทฺทา ทิฏฺฐสจฺเจสุ เทเวสุ ปวตฺตนฺติ, วิเสสโต
สุทฺธาวาสเทเวสูติ เวทิตพฺพํ.
      คาถาสุ มหนฺตนฺติ สีลาทิคุณมหตฺเตน มหนฺตํ. วีตสารทนฺติ สารชฺชกรานํ
กิเลสานํ อภาเวน วิคตสารชฺชํ อปคตมงฺกุภาวํ. ปุริสาชญฺญาติ อสฺสาทีสุ
อสฺสาชานียาทโย วิย ปุริเสสุ อาชานียภูต อุตฺตมปุริส. ทุชฺชยมชฺฌภูติ
ปจุรชเนหิ เชตุํ อสกฺกุเณยฺยํ กิเลสวาหินึ อภิภวิ อชฺโฌตฺถริ. "อชฺชยี"ติปิ
ปฐนฺติ, อชินีติ อตฺโถ. เชตฺวาน มจฺจุโน ๑- เสนํ, วิโมกฺเขน อนาวรนฺติ
โลกตฺตยาภิพฺยาปนโต ทิยฑฺฒสหสฺสาทิวิภาคโต จ วิปุลตฺตา อญฺเญหิ อาวริตุํ
ปฏิเสเธตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตา จ อนาวรํ มจฺจุโน มารสฺส เสนํ วิโมกฺเขน
อริยมคฺเคน เชตฺวา โย ตฺวํ ทุชฺชยํ อชยิ, ตสฺส นโม เต ปุริสาชญฺญาติ
สมฺพนฺโธ.
      อิตีติ วุตฺตปฺปกาเรน. หิอิติ นิปาตมตฺตํ. เอตํ ปตฺตมานสํ อธิคตารหตฺตํ
ขีณาสวํ เทวตา นมสฺสนฺตีติ วุตฺตเมวตฺถํ นิคมนวเสน ทสฺเสติ. อถ วา อิตีติ
อิมินา การเณน. กึ ปน เอตํ การณํ? นมุจิเสนาวิชเยน ปตฺตมานสตฺตํ.
อิมินา การเณน ตํ เทวตา นมสฺสนฺตีติ อตฺโถ. อิทานิ ตํ การณํ ผลโต
ทสฺเสตุํ "ตญฺหิ ตสฺส น ปสฺสนฺติ, เยน มจฺจุวสํ วเช"ติ วุตฺตํ. ตสฺสตฺโถ:-
ยสฺมา ตสฺส ปุริสาชญฺญสฺส ปณิธาย คเวสนฺตาปิ เทวา อณุมตฺตมฺปิ ตํ การณํ
น ปสฺสนฺติ, เยน โส มจฺจุโน มรณสฺส วสํ วเช อุปคจฺเฉยฺย, ตสฺมา ตํ
วิสุทฺธิเทวา นมสฺสนฺตีติ.
                       ตติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  ม. มโนภุโน


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๒๘๖-๒๘๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=6313&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=6313&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=260              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6043              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5959              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5959              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]