ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๑๒. ทิฏฺฐิคตสุตฺตวณฺณนา
      [๔๙] ทฺวาทสเม ทฺวีหิ ทิฏฺฐิคเตหีติ เอตฺถ ทิฏฺฐิโยว ทิฏฺฐิคตานิ
"คูถคตํ มุตฺตคตนฺ"ติอาทีสุ ๑- วิย. คหิตาการสุญฺญตา ยถา ทิฏฺฐีนํ คตมตฺตานีติ
ทิฏฺฐิคตานิ, เตหิ ทิฏฺฐิคเตหิ. ปริยุฏฺฐิตาติ อภิภูตา ปลิพุทฺธา วา. ปลิโพธตฺโถ
วาปิ หิ ปริยุฏฺฐานสทฺโท "โจรา มคฺเค ปริยุฏฺฐึสู"ติอาทีสุ ๒- วิย. เทวาติ
อุปปตฺติเทวา. เต หิ ทิพฺพนฺติ อุฬารตเมหิ กามคุเณหิ ฌานาทีหิ จ กีฬนฺติ,
อิทฺธานุภาเวน วา ยถิจฺฉิตมตฺถํ คจฺฉนฺติ อธิคจฺฉนฺตีติ จ เทวาติ วุจฺจนฺติ.
มนสฺส อุสฺสนฺนตฺตา มนุสฺสา, อุกฺกฏฺฐนิทฺเทสวเสน เจตํ วุตฺตํ ยถา "สตฺถา
เทวมนุสฺสานนฺ"ติ. โอลียนฺติ เอเกติ "สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จา"ติ ภเวสุ
โอสียนาภินิเวสภูเตน สสฺสตภาเวน เอกจฺเจ เทวา มนุสฺสา จ อวลียนฺติ
อลฺลียนฺติ สงฺโกจํ อาปชฺชนฺติ, น ตโต นิสฺสรนฺติ. อติธาวนฺตีติ ปรมตฺถโต
ภินฺนสภาวานมฺปิ สภาวธมฺมานํ ยฺวายํ เหตุผลภาเวน สมฺพนฺโธ, ตํ อคฺคเหตฺวา
นานตฺตนยสฺสปิ คหเณน ตตฺถ ตตฺเถว ธาวนฺติ, ตสฺมา "อุจฺฉิชฺชติ อตฺตา จ
โลโก จ, น โหติ ปรํ มรณา"ติ อุจฺเฉเท วา ภวนิโรธปฏิปตฺติยา
ปฏิกฺเขปธมฺมตํ อภิธาวนฺติ อติกฺกมนฺติ. จกฺขุมนฺโต จ ปสฺสนฺตีติ จสทฺโท
@เชิงอรรถ:  องฺ.นวก. ๒๓/๒๑๕/๓๘๘         วิ.จูฬ. ๗/๔๓๐/๒๖๓
พฺยติเรเก. ปุพฺพโยคสมฺปตฺติยา ญาณปริปาเกน ปญฺญาจกฺขุมนฺโต ปน เทวมนุสฺสา
เตเนว ปญฺญาจกฺขุนา สสฺสตํ อุจฺเฉทญฺจ อนฺตทฺวยํ อนุปคมฺม มชฺฌิมปฏิปตฺติทสฺสเนน
ปจฺจกฺขํ กโรนฺติ. เตหิ "นามรูปมตฺตมิทํ ปฏิจฺจ สมุปฺปนฺนํ, ตสฺมา
น สสฺสตํ, นาปิ อุจฺฉิชฺชตี"ติ อวิปรีตโต ปสฺสนฺติ.
      เอวํ โอลียนาทิเก ปุคฺคลาธิฏฺฐาเนน อุทฺทิสิตุํ "กถญฺจ ภิกฺขเว"ติอาทิ
วุตฺตํ. ตตฺถ ภวาติ กามภโว รูปภโว อรูปภโว, อปเรปิ ตโย ภวา สญฺญีภโว
อสญฺญีภโว เนวสญฺญีนาสญฺญีภโว, อปเรปิ ตโย ภวา เอกโวการภโว
จตุโวการภโว ปญฺจโวการภโวติ. เอเตหิ ภเวหิ อารมนฺติ อภินนฺทนฺตีติ
ภวารามา. ภเวสุ รตา อภิรตาติ ภวรตา. ภเวสุ สุฏฺฐุ มุทิตาติ ภวสมฺมุทิตา.
ภวนิโรธายาติ เตสํ ภวานํ อจฺจนฺตนิโรธาย อนุปฺปาทนตฺถาย ธมฺเม
เทสิยมาเนติ ตถาคตปฺปเวทิเต นิยฺยานิกธมฺเม วุจฺจมาเน. น ปกฺขนฺทตีติ
สสฺสตาภินิวิฏฺฐตฺตา สงฺขิตฺตธมฺมตฺตา น ปวิสติ น โอคาหติ. น ปสีทตีติ
ปสาทํ นาปชฺชติ น ตํ สทฺทหติ น สนฺติฏฺฐตีติ ตสฺสํ เทสนายํ น ติฏฺฐติ
นาธิมุจฺจติ. เอวํ สสฺสตาภินิเวสเนน ภเวสุ โอลียนฺติ.
      อฏฺฏียมานาติ ภเว ชราโรคมรณาทีนิ วธพนฺธนจฺเฉทนาทีนิ จ ทิสฺวา
สํวิชฺชเนน เตหิ สมงฺคิภาเวน ภเวน ปีฬิยมานา ทุกฺขาปิยมานา. หรายมานาติ
ลชฺชมานา. ชิคุจฺฉมานาติ ปฏิกูลโต ทหนฺตา. วิภวนฺติ อุจฺเฉทํ. อภินนฺทนฺตีติ
ตณฺหาทิฏฺฐาภินนฺทนาหิ อชฺโฌสาย นนฺทนฺติ. ยโต กิร โภติอาทิ เตสํ
อภินนฺทนาการทสฺสนํ. ตตฺถ ยโตติ ยทา. โภติ อาลปนํ. อยํ อตฺตาติ
การกาทิภาเวน อตฺตนา ปริกปฺปิตํ สนฺธาย วทติ. อุจฺฉิชฺชตีติ อุปจฺฉิชฺชติ.
วินสฺสตีติ น ทิสฺสติ, วินาสํ อภาวํ คจฺฉติ. น โหติ ปรํ มรณาติ มรเณน
อุทฺธํ น ภวติ. เอตํ สนฺตนฺติ ยเทตํ อตฺตโน อุจฺเฉทาทิ, เอตํ สพฺพภววูปสมโต
สพฺพสนฺตาปวูปสมโต จ สนฺตํ, สนฺตตฺตา เอว ปณีตํ, ตจฺฉาวิปรีตภาวโต
ยาถาวํ. ตตฺถ "สนฺตํ ปณีตนฺ"ติ อิทํ ทฺวยํ ตณฺหาภินนฺทนาย วทนฺติ,
"ยาถาวนฺ"ติ ทิฏฺฐาภินนฺทนาย. เอวนฺติ เอวํ ยถาวุตฺตอุจฺเฉทาภินิเวสเนน.
      ภูตนฺติ ขนฺธปญฺจกํ. ตํ หิ ปจฺจยสมฺภูตตฺตา ปรมตฺถโต วิชฺชมานตฺตา
จ ภูตนฺติ วุจฺจติ. เตนาห "ภูตมิทํ ภิกฺขเว สมนุปสฺสถา"ติ. ๑- ภูตโต
อวิปรีตสภาวโต สลกฺขณโต สามญฺญลกฺขณโต จ ปสฺสติ. อิทํ หิ ขนฺธปญฺจกํ
นามรูปมตฺตํ. ตตฺถ "อิเม ปฐวีอาทโย ธมฺมา รูปํ, อิเม ผสฺสาทโย ธมฺมา
นามํ, อิมานิ เนสํ ลกฺขณาทีนิ, อิเม เนสํ อวิชฺชาทโย ปจฺจยา"ติ เอวํ
สปฺปจฺจยนามรูปทสฺสนวเสน เจว, "สพฺเพปิเม ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ,
หุตฺวา ปฏิเวนฺติ, ตสฺมา อนิจฺจา, อนิจฺจตฺตา ทุกฺขา, ทุกฺขตฺตา อนตฺตา"ติ
เอวํ อนิจฺจานุปสฺสนาทิวเสน จ ปสฺสตีติ อตฺโถ. เอตฺตาวตา ตรุณวิปสฺสนา-
ปริโยสานา วิปสฺสนาภูมิ ทสฺสิตา. นิพฺพิทายาติ ภูตสงฺขาตสฺส เตภูมกธมฺมชาตสฺส
นิพฺพินฺทนตฺถาย, เอเตน พลววิปสฺสนํ ทสฺเสติ. วิราคายาติ วิราคตฺถํ
วิรชฺชนตฺถํ, อิมินา มคฺคํ ทสฺเสติ. นิโรธายาติ นิรุชฺฌนตฺถํ, อิมินาปิ มคฺคเมว
ทสฺเสติ. นิโรธายาติ วา ปฏิปฺปสฺสทฺธินิโรเธน สทฺธึ อนุปาทิเสสนิพฺพานํ
ทสฺเสติ. เอวํ โข จกฺขุมนฺโต ปสฺสนฺตีติ เอวํ ปญฺญาจกฺขุมนฺโต สปุพฺพภาเคน
มคฺคปญฺญาจกฺขุนา จตุสจฺจธมฺมํ ปสฺสนฺติ.
      คาถาสุ เย ภูตํ ภูตโต ทิสฺวาติ เย อริยสาวกา ภูตํ ขนฺธปญฺจกํ
ภูตโต อวิปรีตสภาวโต วิปสฺสนาปญฺญาสหิตาย มคฺคปญฺญาย ทิสฺวา. เอเตน
ปริญฺญาภิสมยํ ทสฺเสติ. ภูตสฺส จ อติกฺกมนฺติ ภาวนาภิสมยํ. อริยมคฺโค หิ ภูตํ
อติกฺกมติ เอเตนาติ "ภูตสฺส อติกฺกโม"ติ วุตฺโต. ยถาภูเตติ อวิปรีตสจฺจสภาเว
@เชิงอรรถ:  ม.มู. ๑๒/๔๐๑/๓๕๘
นิพฺพาเน. วิมุจฺจนฺติ อธิมุจฺจนฺติ, เอเตน สจฺฉิกิริยาภิสมยํ ทสฺเสติ.
ภวตณฺหาปริกฺขยาติ ภวตณฺหาย สพฺพโส เขปนา สมุจฺฉินฺทนฺโต, เอเตน สมุทยปฺปหานํ
ทสฺเสติ.
      สเว ๑- ภูตํ ปริญฺโญ โสติ เอตฺถ ปน สเวติ ๒- นิปาตมตฺตํ. โส ภูตปริญฺโญ
ภูตสฺส อติกฺกมนูปาเยน มคฺเคน ภวตณฺหาปริกฺขยา ปริญฺญาตกฺขนฺโธ ตโต
เอว ยถาภูเต นิพฺพาเน อธิมุตฺโต. ภวาภเวติ ขุทฺทเก เจว มหนฺเต จ,
อุจฺเฉทาทิทสฺสเน วา วีตตโณฺห ภินฺนกิเลโส ภิกฺขุ ภูตสฺส อุปาทานกฺขนฺธ-
สงฺขาตสฺส อตฺตภาวสฺส วิภวา อายตึ อนุปฺปาทา ปุนพฺภวํ นาคจฺฉติ,
อปญฺญตฺติกภาวเมว คจฺฉตีติ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ.
      อิติ อิมสฺมึ วคฺเค เอกาทสเม วฏฺฏํ กถิตํ, ตติยจตุตฺถปญฺจเมสุ
ปริโยสานสุตฺเต จ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํ, เสเสสุปิ วิวฏฺฏเมวาติ เวทิตพฺพํ.
                      ทฺวาทสมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา ขุทฺทกนิกายฏฺฐกถาย
                            อิติวุตฺตกสฺส
                       ทุกนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  ม., ก.สเจ    ม.,ก. สเจติ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๒๐๒-๒๐๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=4462&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=4462&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=227              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5363              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5430              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5430              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]