ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๑๐. ชาคริยสุตฺตวณฺณนา
      [๔๗] ทสเม ชาคโรติ ชาครโก วิคตนิทฺโท ชาคริยํ อนุยุตฺโต, รตฺตินฺทิวํ
กมฺมฏฺฐานมนสิกาเร ยุตฺตปฺปยุตฺโตติ อตฺโถ. วุตฺตเญฺหตํ:-
              "กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ
         ชาคริยานุโยคมนุยุตฺโต โหติ, อิธ ภิกฺขุ ทิวสํ จงฺกเมน นิสชฺชาย
         อาวรณีเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ, รตฺติยา ปฐมํ ยามํ จงฺกเมน
         นิสชฺชาย อาวรณีเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ, รตฺติยา มชฺฌิมํ
@เชิงอรรถ:  ขุ.สุ. ๒๕/๔๓๙-๔๔๒/๔๑๖, ขุ.มหา. ๒๙/๑๓๔/๑๑๔ (สฺยา)
@ ม.อุ. ๑๔/๒๘๐/๒๕๐, ขุ.ชา. ๒๘/๑๒๑/๑๓๗ (สฺยา)
         ยามํ ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปติ ปาเท ปาทํ อจฺจาธาย
         สโต สมฺปชาโน อุฏฺฐานสญฺญํ มนสิกริตฺวา, รตฺติยา ปจฺฉิมํ
         ยามํ ปจฺจุฏฺฐาย จงฺกเมน นิสชฺชาย อาวรณีเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ
         ปริโสเธติ. เอวํ ภิกฺขุ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ ชาคริยานุโยคมนุยุตฺโต
         โหตี"ติ ๑-
      จสทฺโท สมฺปิณฺฑนตฺโถ, เตน วกฺขมาเน สตาทิภาเว สมฺปิณฺเฑติ.
อสฺสาติ สิยา, ภเวยฺยาติ อตฺโถ. "ชาคโร จ ภิกฺขุ วิหเรยฺยา"ติ จ ปฐนฺติ.
สพฺพตฺถ สพฺพทา จ กมฺมฏฺฐานาวิชหนวเสน สติอวิปฺปวาเสน สโต.
สมฺปชาโนติ สตฺตฏฺฐานิยสฺส จตุพฺพิธสฺสปิ สมฺปชญฺญสฺส วเสน สมฺปชาโน.
สมาหิโตติ อุปจารสมาธินา อปฺปนาสมาธินา จ สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต.
ปมุทิโตติ ปฏิปตฺติยา อานิสํสทสฺสเนน อุตฺตรุตฺตริวิเสสาธิคเมน วีริยารมฺภสฺส
จ อโมฆภาวทสฺสเนน ปมุทิโต ปาโมชฺชพหุโล. วิปฺปสนฺโนติ ตโต เอว
ปฏิปตฺติภูตาสุ ตีสุ สิกฺขาสุ ปฏิปตฺติเทสเก จ สตฺถริ สทฺธาพหุลตาย สุฏฺฐุ
ปสนฺโน. สพฺพตฺถ อสฺสาติ สมฺพนฺโธ วิหเรยฺยาติ วา.
      ตตฺถ กาลวิปสฺสี จ กุสเลสุ ธมฺเมสูติ ตสฺมึ กาเล วิปสฺสโก, ตตฺถ
วา กมฺมฏฺฐานานุโยเค กาลวิปสฺสี กาลานุรูปํ วิปสฺสโก. กึ วุตฺตํ โหติ?
วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา กลาปสมฺมสนาทิวเสน สมฺมสนฺโต อาวาสาทิเก สตฺต
อสปฺปาเย วชฺเชตฺวา สปฺปาเย เสวนฺโต อนฺตรา โวสานํ อนาปชฺชิตฺวา
ปหิตตฺโต จิตฺตสฺส สมาหิตาการํ สลฺลกฺเขนฺโต สกฺกจฺจํ นิรนฺตรํ อนิจฺจานุปสฺสนาทึ
ปวตฺเตนฺโต ยสฺมึ กาเล วิปสฺสนาจิตฺตํ ลีนํ โหติ, ตสฺมึ ธมฺมวิจยวีริยปีติ-
สงฺขาเตสุ, ยสฺมึ ปน กาเล จิตฺตํ อุทฺธตํ โหติ, ตสฺมึ
@เชิงอรรถ:  อภิ.วิ. ๓๕/๕๑๙/๓๐๐
ปสฺสทฺธิสมาธิอุเปกฺขาสงฺขาเตสุ กุสเลสุ อนวชฺเชสุ โพชฺฌงฺคธมฺเมสูติ เอวํ ตตฺถ
ตสฺมึ ตสฺมึ กาเล, ตสฺมึ วา กมฺมฏฺฐานานุโยเค กาลานุรูปํ วิปสฺสโก อสฺสาติ.
สติสมฺโพชฺฌงฺโค ปน สพฺพตฺเถว อิจฺฉิตพฺโพ. วุตฺตเญฺหตํ "สติญฺจ ขฺวาหํ
ภิกฺขเว สพฺพตฺถิกํ วทามี"ติ ๑- เอตฺตาวตา ปุคฺคลาธิฏฺฐานาย เทสนาย ชาคริยํ
ทสฺเสตฺวา เยหิ ธมฺเมหิ ชาคริยานุโยโค  สมฺปชฺชติ, เต ปกาเสติ.
      เอวํ ภควา อารทฺธวิปสฺสกสฺส ภิกฺขุโน สงฺเขเปเนว สทฺธึ
อุปการกธมฺเมหิ สมฺมสนจารํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตถา ปฏิปชฺชนฺตสฺส ปฏิปตฺติยา
อวญฺฌาภาวํ ทสฺเสนฺโต "ชาครสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน"ติอาทิมาห. ตตฺถ
ชาคริยานุโยเค สติสมฺปชญฺญสมาทานานิ สพฺพตฺถกานิ สมฺโมทปสาทาวหานิ,
ตตฺถ กาลวิปสฺสนา นาม วิปสฺสนาย คพฺภคฺคหณํ ปริปากคตํ.
อุปกฺกิเลสวินิมุตฺเต หิ วีถิปฏิปนฺเน วิปสฺสนาญาเณ ติกฺเข สูเร วหนฺเต โยคิโน
อุฬารํ ปาโมชฺชํ ปสาโท จ โหติ, เตหิ จ วิเสสาธิคมสฺส สนฺติเกเยว.
วุตฺตเญฺหตํ:-
              "ยโต ยโต สมฺมสติ      ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ
               ลภติ ปีติปาโมชฺชํ       อมตํ ตํ วิชานตํ.
               ปาโมชฺชพหุโล ภิกฺขุ     ปสนฺโน พุทฺธสาสเน
               อธิคจฺเฉ ปทํ สนฺตํ      สงฺขารูปสมํ สุขนฺ"ติ. ๒-
      คาถาสุ ชาครนฺตา สุณาเถตนฺติ เอตํ มม วจนํ เอกนฺเตเนว
ปมาทนิทฺทาย อวิชฺชานิทฺทาย ปโพธนตฺถํ ๓- ชาครนฺตา สติสมฺปชญฺญาทิ-
ธมฺมสมาโยเคน ชาคริยํ อนุยุตฺตา สุณาถ. เย สุตฺตา เต ปพุชฺฌถาติ เย
ยถาวุตฺตนิทฺทาย สุตฺตา สุปนํ อุปคตา, เต ตุเมฺห ชาคริยานุโยควเสน
@เชิงอรรถ:  สํ.มหา. ๑๙/๒๓๔/๑๐๒   ขุ.ธ. ๒๕/๓๗๔,๓๘๑/๘๒-๓    ม. สมฺโพธนตฺถํ
อินฺทฺริยพลโพชฺฌงฺเค สงฺกฑฺฒิตฺวา วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปนฺตา อปฺปมาทปฏิปตฺติยา
ตโต ปพุชฺฌถ. อถ วา ชาครนฺตาติ ชาครนิมิตฺตา. "สุณาเถตนฺ"ติ เอตฺถ
"เอตนฺ"ติ วุตฺตํ, กึ ตํ วจนนฺติ อาห "เย สุตฺตา เต ปพุชฺฌถา"ติอาทึ.
ตตฺถ เย สุตฺตาติ เย กิเลสนิทฺทาย สุตฺตา, เต ตุเมฺห อริยมคฺคปฏิโพเธน
ปพุชฺฌถ. สุตฺตา ชาคริตํ เสยฺโยติ อิทํ ปโพธสฺส การณวจนํ. ยสฺมา
ยถาวุตฺตสุปโต วุตฺตปฺปการํ ชาคริตํ ชาครณํ อตฺถกามสฺส กุลปุตฺตสฺส เสยฺโย
ปาสํสตโร หิตสุขาวโห, ตสฺมา ปพุชฺฌถ. นตฺถิ ชาครโต ภยนฺติ อิทํ ตตฺถ
อานิสํสทสฺสนํ. โย หิ สทฺธาทีหิ ชาครณธมฺเมหิ สมนฺนาคเมน ชาคโร
ชคฺคติ, ปมาทนิทฺทํ น อุปคจฺฉติ, ตสฺส อตฺตานุวาทภยํ ปรานุวาทภยํ ทณฺฑภยํ
ทุคฺคติภยํ ชาติอาทินิมิตฺตํ สพฺพมฺปิ วฏฺฏภยํ นตฺถิ.
      กาเลนาติ อาวาสสปฺปายาทีนํ ลทฺธกาเลน. โสติ นิปาตมตฺตํ. สมฺมา
ธมฺมํ ปริวีมํสมาโนติ วิปสฺสนาย อารมฺมณภูตํ เตภูมกธมฺมํ สมฺมา ญาเยน
ยถา นิพฺพินฺทนวิรชฺชนาทโย สมฺภวนฺติ, เอวํ ปริโต วีมํสนฺโต, สพฺพากาเรน
วิปสฺสนฺโตติ อตฺโถ. เอโกทิภูโตติ เอโก เสฏฺโฐ หุตฺวา อุเทตีติ เอโกทิ,
สมาธิ. โส เอโกทิภูโต ชาโต อุปฺปนฺโน เอตสฺสาติ เอโกทิภูโต.
อคฺคิอาหิตาทิสทฺทานํ วิย เอตฺถ ภูตสทฺทสฺส ปทวจนํ ทฏฺฐพฺพํ. เอโกทึ วา
ภูโต ปตฺโตติ เอโกทิภูโต. เอตฺถ จ เอโกทีติ มคฺคสมาธิ อธิปฺเปโต,
"สมาหิโต"ติ เอตฺถ ปน ปาทกชฺฌานสมาธินา สทฺธึ วิปสฺสนาสมาธิ. อถ
วา กาเลนาติ มคฺคปฏิเวธกาเลน. สมฺมา ธมฺมํ ปริวีมํสมาโนติ สมฺมเทว
จตุสจฺจธมฺมํ ปริญฺญาภิสมยาทิวเสน วีมํสนฺโต, เอกาภิสมเยน อภิสเมนฺโต.
เอโกทิภูโตติ เอโก เสฏฺโฐ อสหาโย วา หุตฺวา อุเทตีติ เอโกทิ, จตุกิจฺจสาธโก
สมฺมปฺปธาโน. โส เอโกทิ ภูโต ชาโตติ สพฺพํ ปุริมสทิสเมว. วิหเน ตมํ
โสติ โส เอวํภูโต อริยสาวโก อรหตฺตมคฺเคน อวิชฺชาตมํ อนวเสสโต วิหเนยฺย
สมุจฺฉินฺเทยฺย.
      อิติ ภควา ปฏิปตฺติยา อโมฆภาวํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตตฺถ ทฬฺหํ
นิโยเชนฺโต "ตสฺมา หเว"ติ โอสานคาถมาห. ตตฺถ ตสฺมาติ ยสฺมา ชาครโต
สติอวิปฺปวาสาทินา สมถวิปสฺสนาภาวนา ปาริปูรึ คจฺฉติ, อนุกฺกเมน อริยมคฺโค
ปาตุภวติ, ตโต จสฺส สพฺพํ วฏฺฏภยํ นตฺถิ, ตสฺมา. หเวติ เอกํเสน ทฬฺหํ วา.
ภเชถาติ ภเชยฺย. เอวํ ชาคริยํ ภชนฺโต จ อาตาปิภาวาทิคุณยุตฺโต ภิกฺขุ
สํโยชนานิ ภินฺทิตฺวา อคฺคผลญาณสงฺขาตํ อนุตฺตรํ อุตฺตรรหิตํ สมฺโพธึ ผุเส
สมฺปาปุเณยฺย. เสสํ วุตฺตนยเมว.
                       ทสมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๙๖-๒๐๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=4337&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=4337&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=225              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5316              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5393              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5393              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]