อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๘. สํฆเภทสุตฺตวณฺณนา
      [๑๘] อฏฺฐเม เอกธมฺโมติ กตโม อยํ สุตฺตนิกฺเขโป? อฏฺฐุปฺปตฺติโก.
ตตฺรายํ สงฺเขปกถา:- เทวทตฺโต หิ อชาตสตฺตุํ ทุคฺคหณํ คาหาเปตฺวา ตสฺส
ปิตรํ ราชานํ พิมฺพิสารํ เตน มาราเปตฺวาปิ อภิมาเร ปโยเชตฺวาปิ สิลาปวิชฺฌเนน
รุหิรุปฺปาทกมฺมํ ๑- กตฺวาปิ น ตาวตา ปากโฏ ชาโต, นาฬาคิรึ วิสฺสชฺเชตฺวา
ปน ปากโฏ ชาโต. อถ มหาชโน "เอวรูปมฺปิ นาม ปาปํ คเหตฺวา ราชา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. โลหิตุปฺปาทกมฺมํ
วิจรตี"ติ โกลาหลมกาสิ, มหาโฆโส อโหสิ. ตํ สุตฺวา ราชา อตฺตนา ทียมานานิ
ปญฺจ ถาลิปากสตานิ ปจฺฉินฺทาเปสิ, อุปฏฺฐานมฺปิสฺส นาคมาสิ. นาคราปิ กุลํ
อุปคตสฺส กฏจฺฉุภตฺตมฺปิสฺส นาทํสุ. โส ปริหีนลาภสกฺกาโร โกหญฺเญน
ชีวิตุกาโม สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺจ วตฺถูนิ ยาจิตฺวา "อลํ เทวทตฺต โย
อิจฺฉติ. โส อารญฺญิโก โหตู"ติอาทินา ๑- ภควตา ปฏิกฺขิตฺโต เตหิ ปญฺจหิ
วตฺถูหิ พาลํ ลูขปฺปสนฺนํ ชนํ สญฺญาเปนฺโต ปญฺจสเต วชฺชิปุตฺตเก สลากํ
คาหาเปตฺวา สํฆํ ภินฺทิตฺวาว เต อาทาย คยาสีสํ อคมาสิ. อถ เทฺว
อคฺคสาวกา สตฺถุ อาณาย ตตฺถ คนฺตฺวา ธมฺมํ เทเสตฺวา เต อริยผเล
ปติฏฺฐาเปตฺวา อานยึสุ. เย ปนสฺส สํฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส ลทฺธึ โรเจตฺวา
ตเถว ปคฺคยฺห ฐิตา สํเฆ ภิชฺชนฺเต ภินฺเน จ สมนุญฺญา อเหสุํ, เตสํ ตํ
ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย อโหสิ.
      เทวทตฺโตปิ นจิรสฺเสว โรคาภิภูโต พาฬฺหคิลาโน มรณกาเล "สตฺถารํ
วนฺทิสฺสามี"ติ มญฺจกสิวิกาย นิยฺยมาโน เชตวเน โปกฺขรณิตีเร ฐปิโต ปฐวิยา
วิวเร ทินฺเน ปติตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺติ, โยชนสติโก จสฺส อตฺตภาโว อโหสิ
กปฺปฏฺฐิโย ๒- ตาลกฺขนฺธปริมาเณหิ อยสูเลหิ วินิวิทฺโธ. เทวทตฺตปกฺขิกานิ จ
ปญฺจมตฺตานิ กุลสตานิ ตสฺส ลทฺธิยํ ฐิตานิ สห พนฺธเวหิ นิรเย นิพฺพตฺตานิ.
เอกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "อาวุโส เทวทตฺเตน สํฆํ
ภินฺทนฺเตน ภาริยํ กมฺมํ กตนฺ"ติ. อถ สตฺถา ธมฺมสภํ อุปคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ
ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา"ติ ปุจฺฉิตฺวา "อิมาย นามา"ติ วุตฺเต
สํฆเภเท อาทีนวํ ทสฺเสนฺโต อิมํ สุตฺตํ อภาสิ. เกจิ ปน ภณนฺติ "เทวทตฺตสฺส
ตปฺปกฺขิกานํ จ ตถา นิรเย นิพฺพตฺตภาวํ ทิสฺวา สํฆเภเท อาทีนวํ ทสฺเสนฺโต
ภควา อตฺตโน อชฺฌาสเยเนว อิมํ สุตฺตํ เทเสสี"ติ.
@เชิงอรรถ: ๑ วิ.มหาวิ. ๑/๔๐๙/๓๐๙, วิ.จูฬ. ๗/๓๔๓/๑๓๗   ๒ สี.,ก. กปฺปฏฺฐิติโย
      ตตฺถ เอกธมฺโมติ เอโก อกุสโล มหาสาวชฺชธมฺโม. โลเกติ สตฺตโลเก.
อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชตีติ เอตฺถ เภทสํวตฺตนิเกสุ ภณฺฑนาทีสุ สํเฆ อุปฺปนฺเนสุปิ
"ธมฺโม อธมฺโม"ติอาทีสุ อฏฺฐารสเภทกรวตฺถูสุ ยสฺส กสฺสจิ ทีปนวเสน
โวหรนฺเตสุปิ ตตฺถ รุจิชนนตฺถํ อนุสฺสาเวนฺเตสุปิ อนุสฺสาเวตฺวา สลากาย
คาหิตายปิ สํฆเภโท อุปฺปชฺชมาโน นาม โหติ, สลากาย ปน คาหิตาย
จตฺตาโร วา อติเรกา วา ยทา อาเวณิกํ อุทฺเทสํ วา สํฆกมฺมํ วา กโรนฺติ,
ตทา สํฆเภโท อุปฺปชฺชติ นาม. กเต ปน ตสฺมึ สํฆเภโท อุปฺปนฺโน นาม.
กมฺมํ อุทฺเทโส โวหาโร อนุสฺสาวนา สลากคฺคาโหติ อิเมสุ หิ ปญฺจสุ สํฆสฺส
เภทการเณสุ กมฺมํ วา อุทฺเทโส วา ปมาณํ, โวหารานุสฺสาวนสลากคฺคาหา
ปน ปุพฺพภาคาติ.
      พหุชนาหิตายาติอาทีสุ มหาชนสฺส ฌานมคฺคาทิสมฺปตฺตินิวารเณน อหิตาย,
สคฺคสมฺปตฺตินิวารเณน อสุขาย, อปายูปปตฺติเหตุภาเวน อนตฺถาย. อกุสลธมฺมวเสน
วา อหิตาย, หิตมตฺตสฺสปิ อภาวา สุคติยมฺปิ นิพฺพตฺตนกกายิกเจตสิกทุกฺขาย
อุปฺปชฺชตีติ สมฺพนฺโธ. เทวมนุสฺสานนฺติ อิทํ "พหุโน ชนสฺสา"ติ วุตฺเตสุ
อุกฺกฏฺฐปุคฺคลนิทฺเทโส. อปโร นโย:- พหุชนาหิตายาติ พหุชนสฺส มหโต
สตฺตนิกายสฺส อหิตตฺถาย, ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกอนตฺถายาติ อตฺโถ. อสุขายาติ
ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกอสุขตฺถาย, ทุวิธทุกฺขตฺถายาติ อตฺโถ อนตฺถายาติ
ปรมตฺถปฏิกฺเขปาย. นิพฺพานํ หิ ปรมตฺโถ, ตโต อุตฺตรึ อตฺโถ นตฺถิ. อหิตายาติ
มคฺคปฏิกฺเขปาย. นิพฺพานสมฺปาปกมคฺคโต หิ อุตฺตรึ หิตํ นาม นตฺถิ. ทุกฺขายาติ
อริยสุขวิราธเนน วฏฺฏทุกฺขตาย. เย หิ อริยสุขโต วิรทฺธา ตํ อธิคนฺตุํ อภพฺพา,
เต วฏฺฏทุกฺเข ปริพฺภมนฺติ, อริยสุขโต จ อุตฺตรึ สุขํ นาม นตฺถิ. วุตฺตเญฺหตํ
"อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจว อายติญฺจ สุขวิปาโก"ติ. ๑-
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๕๕/๒๔๙, องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๒๗/๒๕
      อิทานิ "สํฆเภโท"ติ สรูปโต ทสฺเสตฺวา ตสฺส อหิตาทีนํ เอกนฺตเหตุภาวํ
ปกาเสตุํ "สํเฆ โข ปน ภิกฺขเว ภินฺเน"ติอาทิมาห. ตตฺถ ภินฺเนติ นิมิตฺตตฺเถ
ภุมฺมํ ยถา "อธนานํ ธเน อนนุปฺปทียมาเน"ติ ๑- เภทเหตูติ อตฺโถ,
อญฺญมญฺญํ ภณฺฑนานีติ จตุนฺนํ ปริสานํ ตปฺปกฺขิกานญฺจ "เอโส ธมฺโม, เนโส
ธมฺโม"ติ อญฺญมญฺญวิวทนานิ. ภณฺฑนํ หิ กลหสฺส ปุพฺพภาโค. ปริภาสาติ
"อิทญฺจิทญฺจ โว อนตฺถํ กริสฺสามา"ติ ภยุปฺปาทวเสน ตชฺชนา. ปริกฺเขปาติ
ชาติอาทิวเสน ปริโต เขปา, ทสหิ อกฺโกสวตฺถูหิ ขุํสนวมฺภนา. ปริจฺจชนาติ
อุกฺเขปนิยกมฺมกรณาทิวเสน นิสฺสารณา. ตตฺถาติ  ตสฺมึ สํฆเภเท, ตนฺนิมิตฺเต
วา ภณฺฑนาทิเก. อปฺปสนฺนาติ รตนตฺตยคุณานํ อนภิญฺญา. นปฺปสีทนฺตีติ
"ธมฺมจาริโน สมจาริโน"ติอาทินา ยฺวายํ ภิกฺขูสุ ปสาทนากาโร, ตถา น
ปสีทนฺติ, เตสํ วา โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ น มญฺญนฺติ. ตถา จ ธมฺเม สตฺถริ
จ อปฺปสนฺนาว โหนฺติ. เอกจฺจานํ อญฺญถตฺตนฺติ ปุถุชฺชนานํ อวิรุฬฺหสทฺธานํ
ปสาทญฺญถตฺตํ.
      คาถายํ อาปายิโกติอาทีสุ อปาเย นิพฺพตฺตนารหตาย อาปายิโก. ตตฺถปิ
อวีจิสงฺขาเต มหานิรเย อุปฺปชฺชตีติ เนรยิโก. เอกํ อนฺตรกปฺปํ ปริปุณฺณเมว
กตฺวา ตตฺถ ติฏฺฐตีติ กปฺปฏฺโฐ. สํฆเภทสงฺขาเต วคฺเค รโตติ วคฺครโต.
อธมฺมิยตาย อธมฺโม. เภทกรวตฺถูหิ สํฆเภทสงฺขาเต เอว จ อธมฺเม ฐิโตติ
อธมฺมฏฺโฐ. โยคกฺเขมา ปธํสตีติ โยคกฺเขมโต หิ ตโต ปธํสติ ปริหายติ, ๒-
จตูหิปิ วา โยเคหิ อนุปทฺทุตตฺตา โยคกฺเขมํ นาม อรหตฺตํ นิพฺพานญฺจ,
ตโต ปนสฺส ธํสเน วตฺตพฺพเมว นตฺถิ. ทิฏฺฐิสีลสามญฺญโต สํหตฏฺเฐน สํฆํ,
ตโต เอว เอกกมฺมาทิวิธานโยเคน สมคฺคํ สหิตํ. เภตฺวานาติ ปุพฺเพ วุตฺตลกฺขเณน
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา ๑๑/๙๑/๕๕      ๒ ม. โยคกฺเขมาติ หิตโต วิธํสติ ปริหายติ
สํฆเภเทน ภินฺทิตฺวา. กปฺปนฺติ อายุกปฺปํ. โส ปเนตฺถ อนฺตรกปฺโปว. นิรยมฺหีติ
อวีจิมหานิรยมฺหิ.
                       อฏฺฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๗๖-๘๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=1666&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=1666&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=196
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=4676
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=4903
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=4903
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25