ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๒. อปฺปายุกสุตฺตวณฺณนา
    [๔๒] ทุติเย อจฺฉริยํ ภนฺเตติ อิทมฺปิ เมฆิยสุตฺเต วิย ครหนจฺฉริยวเสน
เวทิตพฺพํ. ยาว อปฺปายุกาติ ยตฺตกํ ปริตฺตายุกา, อติอิตฺตรชีวิตาติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ตมตฺถํ
สตฺตาหชาเตติ สตฺตาเหน ชาโต สตฺตาหชาโต, ตสฺมึ สตฺตาหชาเต, ชาตสฺส
สตฺตเม อหนีติ อตฺโถ. ตุสิตํ กายํ อุปปชฺชีติ ตุสิตํ เทวนิกายํ
ปฏิสนฺธิคฺคหณวเสน อุปปชฺชิ.
    เอกทิวสํ กิร เถโร ปจฺฉาภตฺตํ ทิวาฏฺฐาเน นิสินฺโน ลกฺขณานุ-
พฺยญฺชนปฏิมณฺฑิตํ โสภคฺคปฺปตฺตํ ทสฺสนานุตฺตริยภูตํ ภควโต รูปกายสิรึ
สมนิกริตฺวา "อโห พุทฺธานํ รูปกายสมฺปตฺติ ทสฺสนียา สมนฺตปาสาทิกา
มโนหรา"ติ อุฬารํ ปีติโสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺโต เอวํ จินฺเตสิ "วิชาตมาตุยา
นาม วิรูโปปิ ปุตฺโต สุรูโป วิย มนาโป ๑- โหติ, สเจ ปน พุทฺธานํ มาตา
มหามายา เทวี ธเรยฺย, กีทิสํ นุ โข ตสฺสา ภควโต รูปทสฺสเน ปีติโสมนสฺสํ
อุปฺปชฺเชยฺย, มหาชานิ โข มยฺหํ มหามาตุ เทวิยา, ยา สตฺตาหชาเต ภควติ
กาลกตา"ติ. เอวมฺปน จินฺเตตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตโน ปริวิตกฺกิตํ
อาโรเจนฺโต ตสฺสา กาลกิริยํ ครหนฺโต "อจฺฉริยํ ภนฺเต"ติอาทิมาห.
    เกจิ ปนาหุ "มหาปชาปติ โคตมี ภควนฺตํ มหตา อายาเสน ปพฺพชฺชํ
ยาจิตฺวาปิ ปฏิกฺขิตฺตา, มยา ปน อุปาเยน ยาจิโต ภควา
อฏฺฐครุธมฺมปฏิคฺคหณวเสน ตสฺสา ปพฺพชฺชํ อุปสมฺปทญฺจ อนุชานิ, สา เต ธมฺเม
ธมฺเม ปฏิคฺคเหตฺวา ลทฺธปพฺพชฺชูปสมฺปทา ภควโต ทุติยํ ปริสํ อุปฺปาเทตฺวา
จตุตฺถาย ปริสาย ปจฺจโย อโหสิ. สเจ ปน ภควโต ชเนตฺติ มหามายา เทวี
ธเรยฺย, เอวเมตา จุโภปิ ขตฺติยภคินิโย เอกโต หุตฺวา อิมํ สาสนํ โสเภยฺยุํ,
ภควา จ มาตริ พหุมาเนน มาตุคามสฺส สาสเน ปพฺพชฺชํ อุปสมฺปทญฺจ
สุเขเนว อนุชาเนยฺย, อปฺปายุกตาย ปนสฺสา กสิเรน นิปฺผนฺนมิทนฺติ อิมินา
อธิปฺปาเยน เถโร ภควโต สนฺติเก `อจฺฉริยํ ภนฺเต'ติอาทิมาหา"ติ. ตํ อการณํ.
@เชิงอรรถ:  สี. วิรูโปปิ ปุตฺโต สุรูโป ปิยมนาโป, ม. วิรูโปปิ สมาโน มนาโป
ภควา หิ มาตุยา วา อญฺญสฺส วา มาตุคามสฺส อตฺตโน สาสเน ปพฺพชฺชํ
อนุชานนฺโต ครุกํเยว กตฺวา อนุชานาติ, น ลหุกํ จิรฏฺฐิติกามตายาติ.
    อปเร ปนาหุ "ทสพลจตุเวสารชฺชาทิเก อนญฺญสาธารเณ อนนฺตาปริมาเณ
พุทฺธคุเณ เถโร มนสิกริตฺวา ยา เอวํ มหานุภาวํ นาม โลเก
อคฺคปุคฺคลํ สตฺถารํ กุจฺฉินา ทส มาเส ปริหริ, สา พุทฺธมาตา กสฺสจิ
ปริจาริกา ภวิสฺสตีติ อยุตฺตมิทํ. กสฺมา? สตฺถุ คุณานุจฺฉวิกเมเวตํ, ยทิทํ
สตฺตาหชาเต ภควติ ชเนตฺติ กาลํ กโรติ กาลกตา จ ตุสิเตสุ อุปฺปชฺชตีติ
อจฺฉริยพฺภูตจิตฺตชาโต หุตฺวา ตํ อตฺตโน วิตกฺกุปฺปาทนํ ๑- ภควโต อาโรเจนฺโต
`อจฺฉริยํ ภนฺเต'ติ อาทิวจนํ อโวจา"ติ
    สตฺถา ปน ยสฺมา สตฺตาหชาเตสุ โพธิสตฺตมาตุ กาลกิริยา
ธมฺมตาสิทฺธิยา, ตสฺมา ตํ ธมฺมตํ ปริทีเปนฺโต "เอวเมตํ อานนฺทา"ติอาทิมาห.
สา ปนายํ ธมฺมตา ยสฺมา ยถา สพฺเพ โพธิสตฺตา ปารมิโย ปูเรตฺวา ตุสิตปุเร
นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา อายุปริโยสาเน ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตาหิ
สนฺนิปติตฺวา อภิสมฺโพธึ ปตฺตุํ ๒- มนุสฺสโลเก ปฏิสนฺธิคฺคหณาย อชฺเฌสิตา
กาลทีปเทสกุลานิ วิย ชเนตฺติยา อายุปริมาณมฺปิ โอโลเกตฺวา ปฏิสนฺธึ คณฺหนฺติ,
อยมฺปิ ภควา โพธิสตฺตภูโต ตเถว ตุสิตปุเร ฐิโต ปญฺจ มหาวิโลกนานิ
วิโลเกนฺโต สตฺตทิวสาธิกทสมาสปริมาณํ มาตุยา อายุปริมาณํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา
"อยํ มม ปฏิสนฺธิคฺคหณสฺส กาโล, อิทานิ อุปฺปชฺชิตุํ วฏฺฏตี"ติ ญตฺวาว
ปฏิสนฺธึ อคฺคเหสิ, ตสฺมา สพฺพโพธิสตฺตานํ อาจิณฺณสมาจิณฺณวเสเนว เวทิตพฺพํ.
เตนาห ภควา "อปฺปายุกา หิ อานนฺท โพธิสตฺตมาตโร โหนฺตี"ติอาทิ.
    ตตฺถ กาลํ กโรนฺตีติ ยถาวุตฺตอายุปริกฺขเยเนว กาลํ กโรนฺติ, น
วิชาตปจฺจยา. ปจฺฉิมตฺตภาเว หิ โพธิสตฺเตหิ วสิตฏฺฐานํ เจติยฆรสทิสํ โหติ,
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. วิมฺหยุปฺปาทํ   สี..ก. อภิสมฺโพธฺยตฺถํ
น อญฺเญสํ ปริโภคารหํ, น จ สกฺกา โพธิสตฺตมาตรํ อปเนตฺวา อญฺญํ
อคฺคมเหสิฏฺฐาเน ฐเปตุนฺติ ตตฺตกํ เอว โพธิสตฺตมาตุ อายุปฺปมาณํ โหติ,
ตสฺมา ตทา กาลํ กโรนฺติ. อิมเมว หิ อตฺถํ สนฺธาย มหาโพธิสตฺตา ปญฺจ
มหาวิโลกนานิ ๑- กโรนฺติ.
    กตรสฺมึ ปน วเย กาลํ กโรนฺตีติ? มชฺฌิมวเย. ปฐมวยสฺมึ หิ สตฺตานํ
อตฺตภาเว ฉนฺทราโค พลวา โหติ, เตน ตทา สญฺชาตคพฺภา อิตฺถิโย
เยภุยฺเยน คพฺภํ อนุรกฺขิตุํ น สกฺโกนฺติ. คเณฺหยฺยุํ เจ, คพฺโภ พหฺวาพาโธ โหติ.
มชฺฌิมวยสฺส ปน เทฺว โกฏฺฐาเส อติกฺกมิตฺวา ตติเย โกฏฺฐาเส วตฺถุ วิสทํ โหติ,
วิสเท วตฺถุมฺหิ นิพฺพตฺตทารกา อโรคา โหนฺติ, ตสฺมา โพธิสตฺตมาตโร ปฐมวเย
สมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา มชฺฌิมวยสฺส ตติเย โกฏฺฐาเส วิชายิตฺวา กาลํ กโรนฺตีติ.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ โพธิสตฺตมาตุ อญฺเญสญฺจ สพฺพสตฺตานํ
อตฺตภาเว อายุสฺส มรณปริโยสานตํ วิทิตฺวา ตทตฺถวิภาวนมุเขน อนวชฺชปฏิปตฺติยํ
อุสฺสาหทีปกํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ เย เกจีติ อนิยมนิทฺเทโส. ภูตาติ นิพฺพตฺตา. ภวิสฺสนฺตีติ อนาคเต
นิพฺพตฺติสฺสนฺติ. วาสทฺโท วิกปฺปตฺโถ, อปิสทฺโท สมฺปิณฺฑนตฺโถ. เตน
นิพฺพตฺตมาเนปิ สงฺคณฺหาติ. เอตฺตาวตา อตีตาทิวเสน ปฏิสนฺธิปริยาปนฺเน ๒-
สตฺเต อนวเสสโต ปริยาทิยติ. อปิจ คพฺภเสยฺยกา สตฺตา คพฺภโต นิกฺขนฺตกาลโต
ปฏฺฐาย ภูตา นาม, ตโต ปุพฺเพ ภวิสฺสนฺติ นาม. สํเสทชูปปาติกา
ปฏิสนฺธิจิตฺตโต ปรโต ๓- ภูตา นาม, ตโต ปุพฺเพ อุปฺปชฺชิตพฺพภววเสน
ภวิสฺสนฺติ นาม. สพฺเพปิ วา ปจฺจุปฺปนฺนภววเสน ภูตา นาม. อายตึ
ปุนพฺภววเสน ภวิสฺสนฺติ นาม, ขีณาสวา ภูตา นาม. เต หิ ภูตา เอว, น
ปุน ภวิสฺสนฺตีติ, ตทญฺเญ ภวิสฺสนฺติ นาม.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปญฺจมํ ปญฺจมหาวิโลกนํ  ฉ.ม. ติยทฺธปริยาปนฺเน   ม. อุปริ
    สพฺเพ คมิสฺสนฺติ ปหาย เทหนฺติ สพฺเพ ยถาวุตฺตเภทา สพฺพภว-
โยนิคติวิญฺญาณฏฺฐิติสตฺตาวาสาทิวเสน จ อเนกเภทภินฺนา สตฺตา เทหํ อตฺตโน
สรีรํ ปหาย นิกฺขิปิตฺวา ปรโลกํ คมิสฺสนฺติ, อเสกฺขา ปน นิพฺพานํ. เอตฺถ
โกจิ อจวนธมฺโม นาม นตฺถีติ ทสฺเสติ. ตํ สพฺพชานึ กุสโล วิทิตฺวาติ ตเทตํ
สพฺพสฺส สตฺตสฺส ชานึ หานึ มรณํ, ๑- สพฺพํ วาสฺส สตฺตสฺส หานึ ๑- วินาสํ
ปภงฺคุตํ กุสโล ปณฺฑิตชาติโก มรณานุสฺสติวเสน อนิจฺจตามนสิการวเสน วา
ชานิตฺวา. อาตาปิโย พฺรหฺมจริยํ จเรยฺยาติ วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต
อาตาปิยสงฺขาเตน วีริเยน สมนฺนาคตตฺตา อาตาปิโย จตุพฺพิธสมฺมปฺปธานวเสน
อารทฺธวีริโย อนวเสสมรณสมติกฺกมนูปายํ มคฺคพฺรหฺมจริยํ จเรยฺย, ปฏิปชฺเชยฺยาติ
อตฺโถ.
                       ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๒๙๔-๒๙๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=6586&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=6586&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=111              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2881              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2966              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2966              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]