อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๖. ปิณฺโฑลสุตฺตวณฺณนา
    [๓๖] ฉฏฺเ ปิณฺโฑลภารทฺวาโชติ ปิณฺฑํ อุลมาโน ปริเยสมาโน
ปพฺพชิโตติ ปิณฺโฑโล. โส กิร ปริชิณฺณโภโค พฺราหฺมโณ หุตฺวา มหนฺตํ
ภิกฺขุสํฆสฺส ลาภสกฺการํ ทิสฺวา ปิณฺฑตฺถาย นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิโต. โส มหนฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ก. อภินนฺทติ
กปลฺลํ "ปตฺตนฺ"ติ คเหตฺวา จรติ, กปลฺลปูรํ ยาคุํ ปิวติ, ภตฺตํ ภุญฺชติ,
ปูวขชฺชกญฺจ ขาทติ. อถสฺส มหคฺฆสภาวํ สตฺถุ อาโรจยึสุ. สตฺถา ตสฺส
ปตฺตตฺถวิกํ นานุชานิ, ๑- เหฏฺามญฺเจ ปตฺตํ นิกฺกุชฺชิตฺวา เปติ, โส เปนฺโตปิ
ฆํเสนฺโตว ปณาเมตฺวา เปติ, คณฺหนฺโตปิ ฆํเสนฺโตว อากฑฺฒิตฺวา คณฺหาติ.
ตํ คจฺฉนฺเต คจฺฉนฺเต กาเล ฆํสเนน ปริกฺขีณํ, นาฬิโกทนมตฺตสฺเสว
คณฺหนกํ ชาตํ. ตโต สตฺถุ อาโรเจสุํ, อถสฺส สตฺถา ปตฺตตฺถวิกํ อนุชานิ.
เถโร อปเรน สมเยน อินฺทฺริยภาวนํ ภาเวนฺโต อคฺคผเล อรหตฺเต ปติฏฺาสิ.
อิติ โส ปุพฺเพ  สวิเสสํ ๒- ปิณฺฑตฺถาย อุลตีติ ปิณฺโฑโล, โคตฺเตน ปน
ภารทฺวาโชติ อุภยํ เอกโต กตฺวา "ปิณฺโฑลภารทฺวาโช"ติ วุจฺจติ.
    อารญฺโกติ คามนฺตเสนาสนปฏิกฺขิปเนน อรญฺเ นิวาโส อสฺสาติ
อารญฺโก, อารญฺกธุตงฺคํ สมาทาย วตฺตนฺตสฺเสตํ นามํ. ตถา ภิกฺขาสงฺขาตานํ
อามิสปิณฺฑานํ ปาโต ปิณฺฑปาโต, ปเรหิ ทินฺนานํ ปิณฺฑานํ ปตฺเต นิปตนนฺติ
อตฺโถ. ปิณฺฑปาตํ อุญฺฉติ ตํ ตํ กุลํ อุปสงฺกมนฺโต  คเวสตีติ ปิณฺฑปาติโก.
ปิณฺฑาย วา ปติตุํ จริตุํ วตฺตเมตสฺสาติ ปิณฺฑปาตี, ปิณฺฑปาตีเยว ปิณฺฑปาติโก.
สงฺการกูฏาทีสุ ปํสูนํ อุปริ ิตตฺตา อพฺภุคฺคตฏฺเน ปํสุกูลํ วิยาติ
ปํสุกูลํ, ปํสุ วิย วา กุจฺฉิตภาวํ อุลติ คจฺฉตีติ ปํสุกูลํ, ปํสุกูลสฺส ธารณํ
ปํสุกูลํ, ตํ สีลํ เอตสฺสาติ ปํสุกูลิโก. สงฺฆาฏิอุตฺตราสงฺคอนฺตรวาสกสงฺขาตานิ
ตีณิ จีวรานิ ติจีวรํ, ติจีวรสฺส ธารณํ ติจีวรํ, ตํ สีลํ เอตสฺสาติ เตจีวริโก.
อปฺปิจฺโฉติอาทีนํ ปทานํ อตฺโถ เหฏฺา วุตฺโตเยว.
    ธุตวาโทติ ธุโต วุจฺจติ ธุตกิเลโส ปุคฺคโล, กิเลสธุนนกธมฺโม วา.
ตตฺถ อตฺถิ ธุโต, น ธุตวาโท, อตฺถิ น ธุโต, ธุตวาโท, อตฺถิ เนว ธุโต,
@เชิงอรรถ: ๑ ก. นานุชานาติ  ๒ สี. อามิสเมสํ
น ธุตวาโท, อตฺถิ ธุโต เจว ธุตวาโท จาติ อิทํ จตุกฺกํ เวทิตพฺพํ. เตสุ โย
สยํ ธุตธมฺเม สมาทาย วตฺตติ, น ปรํ ตทตฺถาย สมาทเปติ, อยํ ปโม. โย
ปน สยํ น ธุตธมฺเม สมาทาย วตฺตติ, ปรํ สมาทเปติ, อยํ ทุติโย. โย
อุภยรหิโต, อยํ ตติโย. โย ปน อุภยสมฺปนฺโน, อยํ จตุตฺโถ. เอวรูโป จ
อายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโชติ เตน วุตฺตํ "ธุตวาโท"ติ. เอกเทสสรูเปกเสสวเสน
หิ อยํ นิทฺเทโส ยถา ตํ "นามรูปนฺ"ติ.
    อธิจิตฺตมนุยุตฺโตติ เอตถ อฏฺสมาปตฺติสมฺปโยคโต อรหตฺตผลสมาปตฺติสมฺปโยคโต
วา จิตฺตสฺส อธิจิตฺตภาโว เวทิตพฺโพ, อิธ ปน "อรหตฺตผลจิตฺตนฺ"ติ
วทนฺติ. ตํตํสมาปตฺตีสุ สมาธิ เอว อธิจิตฺตํ, อิธ ปน อรหตฺตผลสมาธิ
เวทิตพฺโพ. เกจิ ปน "อธิจิตฺตมนุยุตฺเตน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา กาเลน กาลํ ตีณิ
นิมิตฺตานิ มนสิกาตพฺพานี"ติ เอตสฺมึ อธิจิตฺตสุตฺเต ๑- วิย สมถวิปสฺสนาจิตฺตํ
อธิจิตฺตนฺติ อิธาธิปฺเปตนฺ"ติ วทนฺติ, ตํ น สุนฺทรํ. ปุริโมเยวตฺโถ คเหตพฺโพ.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อายสฺมโต ปิณฺโฑลภารทฺวาชสฺส
อธิฏฺานปริกฺขารสมฺปทาสมฺปนฺนํ อธิจิตฺตานุโยคสงฺขาตํ อตฺถํ สพฺพาการโต
วิทิตฺวา. เอวํ ๒- "อธิจิตฺตานุโยโค มม สาสนานุฏฺานนฺ"ติ ๓- ทีเปนฺโต
อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ อนูปวาโทติ วาจาย กสฺสจิปิ อนุปวทนํ. อนูปฆาโตติ กาเยน
กสฺสจิ อุปฆาตากรณํ. ปาติโมกฺเขติ เอตฺถ ปาติโมกฺขปทสฺส อตฺโถ เหฏฺา
นานปฺปกาเรหิ วุตฺโต, ตสฺมึ ปาติโมกฺเข. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ
อวีติกฺกมลกฺขโณ สํวโร. มตฺตญฺุตาติ ปฏิคฺคหณปริโภควเสน ปมาณญฺุตา.
ปนฺตญฺจ สยนาสนนฺติ วิวิตฺตํ สงฺฆฏฺฏนวิรหิตํ เสนาสนํ. อธิจิตฺเต จ อาโยโคติ
อฏฺนฺนํ สมาปตฺตีนํ อธิคมาย ภาวนานุโยโค.
@เชิงอรรถ: ๑ องฺ. ติก. ๒๐/๑๐๓/๒๕๐  ๒ ม. เอตํ  ๓ สี. สาสนนฺติ
    อปโร นโย:- อนูปวาโทติ กสฺสจิปิ อุปรุชฺฌนวจนสฺส อวทนํ. เตน
สพฺพมฺปิ วาจสิกสีลํ สงฺคณฺหาติ. อนูปฆาโตติ กาเยน กสฺสจิ อุปฆาตสฺส
ปรวิเหนสฺส อกรณํ. เตน สพฺพมฺปิ กายิกสีลํ สงฺคณฺหาติ. ยาทิสํ ปนิทํ
อุภยํ พุทฺธานํ สาสนนฺโตคธํ โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ "ปาติโมกฺเข จ สํวโร"ติ
วุตฺตํ. จสทฺโท นิปาตมตฺตํ. ปาติโมกฺเข จ สํวโรติ ปาติโมกฺขสํวรภูโต
อนูปวาโท อนูปฆาโต จาติ อตฺโถ.
    อถ วา ปาติโมกฺเขติ อธิกรเณ ภุมฺมํ. ปาติโมกฺเข นิสฺสยภูเต สํวโร.
โก ปน โสติ? อนูปวาโท อนูปฆาโต. อุปสมฺปทเวลายํ หิ อวิเสเสน
ปาติโมกฺขสีลํ สมาทินฺนํ นาม โหติ, ตสฺมึ ปาติโมกฺเข ิตสฺส ตโต ปรํ
อุปวาทูปฆาตานํ อกรณวเสน สํวโร, โส อนูปวาโท อนูปฆาโต จาติ วุตฺโต.
    อถ วา ปาติโมกฺเขติ นิปฺผาเทตพฺเพ ภุมฺมํ ยถา "เจตโส อวูปสโม
อโยนิโส มนสิการปทฏฺานนฺ"ติ ๑- เตน ปาติโมกฺเขน สาเธตพฺโพ อนูปวาโท
อนูปฆาโต ปาติโมกฺขสํวรสงฺคหิโต อนูปวาโท อนูปฆาโต อิจฺเจว อตฺโถ.
สํวโรติ ๒- อิมินา ปน สติสํวโร าณสํวโร ขนฺติสํวโร วีริยสํวโรติ อิเมสํ
จตุนฺนํ สํวรานํ คหณํ, ปาติโมกฺขสาธนํ อิทํ สํวรจตุกฺกํ.
    มตฺตญฺุตา จ ภตฺตสฺมินฺติ ปริเยสนปฏิคฺคหณปริโภควิสฺสชฺชนานํ วเสน โภชเน
ปมาณญฺุตา. ปนฺตญฺจ สยนาสนนฺติ ภาวนานุกูลํ อรญฺรุกฺขมูลาทิวิวิตฺตเสนาสนํ.
อธิจิตฺเต จ อาโยโคติ สพฺพจิตฺตานํ อธิกตฺตา อุตฺตมตฺตา
อธิจิตฺตสงฺขาเต อรหตฺตผลจิตฺเต สาเธตพฺเพ ตสฺส นิปฺผาทนตฺถํ สมถวิปสฺสนา-
ภาวนาวเสน อาโยโค. เอตํ พุทฺธานสาสนนฺติ เอตํ ปรสฺส อนูปวาทนํ,
อนูปฆาตนํ, ปาติโมกฺขสํวโร, ปริเยสนปฏิคฺคหณาทีสุ มตฺตญฺุตา, วิวิตฺตวาโส,
@เชิงอรรถ: ๑ สํ.มหา. ๑๙/๒๓๒/๙๒  ๒ ก. สํวโร จาติ
ยถาวุตฺตอธิจิตฺตานุโยโค จ พุทฺธานํ สาสนํ โอวาโท อนุสิฏฺีติ อตฺโถ. เอวํ
อิมาย คาถาย ติสฺโส สิกฺขา กถิตาติ เวทิตพฺพา.
                       ฉฏฺสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๒๖๘-๒๗๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=6013&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=6013&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=100
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2712
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2785
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2785
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25