ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๙. วิสาขาสุตฺตวณฺณนา
    [๑๙] นวเม ปุพฺพาราเมติ สาวตฺถิยา ปาจีนทิสาภาเค อนุราธปุรสฺส
อุตฺตมเทวีวิหารสทิเส ฐาเน การิเต อาราเม. มิคารมาตุ ปาสาเทติ มิคารมาตุยา
ปาสาเท.
    ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา:- อตีเต สตสหสฺสกปฺปมตฺถเก ปทุมุตฺตรทสพลํ
เอกา อุปาสิกา อญฺญตรํ อุปาสิกํ อตฺตโน อคฺคุปฏฺฐายิกฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา
ภควนฺตํ นิมนฺเตตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสตสหสฺสสฺส ทานํ ทตฺวา ภควโต
นิปจฺจการํ กตฺวา "อนาคเต ตุมฺหาทิสสฺส พุทฺธสฺส อคฺคุปฏฺฐายิกา ภเวยฺยนฺ"ติ
ปตฺถนํ อกาสิ. สา กปฺปสตสหสฺสํ เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสริตฺวา อมฺหากํ
ภควโต กาเล ภทฺทิยนคเร เมณฺฑกเสฏฺฐิปุตฺตสฺส ธนญฺชยเสฏฺฐิโน เคเห
สุมนเทวิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ชาตกาเล จสฺสา วิสาขาติ นามํ อกํสุ.
สา ยทา ภควา ภทฺทิยนครํ อคมาสิ, ตทา ปญฺจหิ ทาริกาสเตหิ สทฺธึ ภควโต
ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา ปฐมทสฺสเนเนว โสตาปนฺนา อโหสิ.
    อปรภาเค สาวตฺถิยํ มิคารเสฏฺฐิปุตฺตสฺส ปุณฺณวฑฺฒนกุมารสฺส เคหํ คตา,
ตตฺถ นํ สสฺสุโร มิคารเสฏฺฐี อุปการวเสน มาตุฏฺฐาเน ฐเปสิ. ตสฺมา มิคารมาตาติ
วุจฺจติ. สา อตฺตโน มหาลตาปสาธนํ ๑- วิสฺสชฺเชตฺวา นวโกฏีหิ ภควโต
ภิกฺขุสํฆสฺส จ วสนตฺถาย กรีสมตฺเต ภูมิภาเค อุปริภูมิยํ ปญฺจ คพฺภสตานิ
เหฏฺฐาภูมิยํ ปญฺจคพฺภสตานีติ คพฺภสหสฺเสหิ ปฏิมณฺฑิตํ ปาสาทํ กาเรสิ. เตน
วุตฺตํ "มิคารมาตุ ปาสาเท"ติ.
    โกจิเทว อตฺโถติ กิญฺจิเทว ปโยชนํ. รญฺเญติ ราชินิ. ปฏิพทฺโธติ
อายตฺโต. วิสาขาย ญาติกุลโต มณิมุตฺตาทิรจิตํ ตาทิสํ ภณฺฑชาตํ ตสฺสา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. มหลฺลตาปสาธนํ
ปณฺณาการตฺถาย เปสิตํ, ตํ นครทฺวารปฺปตฺตํ สุงฺกิกา ตตฺถ สุงฺกํ คณฺหนฺตา
ตทนุรูปํ อคฺคเหตฺวา อติเรกํ คณฺหึสุ. ตํ สุตฺวา วิสาขา รญฺโญ ตมตฺถํ
นิเวเทตุกามา ปติรูปปริวาเรน ราชนิเวสนํ อคมาสิ, ตสฺมึ ขเณ ราชา มลฺลิกาย
เทวิยา สทฺธึ อนฺเตปุรํ คโต โหติ, วิสาขา โอกาสํ อลภมานา "อิทานิ
ลภิสฺสามี"ติ โภชนเวลํ อติกฺกมิตฺวา ฉินฺนภตฺตา หุตฺวา ปกฺกามิ, เอวํ ทฺวีหตีหํ
คนฺตฺวาปิ โอกาสํ น ลภิเยว. อิติ ราชา อนิเวทิโตปิ ตสฺส อตฺถวินิจฺฉยสฺส
โอกาสากรเณน "ยถาธิปฺปายํ น ตีเรตี"ติ วุตฺโต. ตตฺถ ยถาธิปฺปายนฺติ
อธิปฺปายานุรูปํ. น ตีเรตีติ น นิฏฺฐเปติ. มหาอุปาสิกาย หิ รญฺญายาคตสุงฺกเมว ๑-
รญฺโญ ทตฺวา อิตรํ วิสฺสชฺชาเปตุํ อธิปฺปาโย, โส รญฺญา น ทิฏฺฐตฺตา เอว
น ตีริโต. หนฺทาติ โวสฺสคฺคตฺเถ นิปาโต. ทิวาทิวสฺสาติ ทิวสสฺส ทิวา.
มชฺฌนฺหิเก กาเลติ อตฺโถ. เกนจิเทว กรณีเยน ทฺวีหตีหํ ๒- ราชนิเวสนทฺวารํ
คจฺฉนฺตี ตสฺส อตฺถสฺส อนิฏฺฐิตตฺตา นิรตฺถกเมว อุปสงฺกมึ, ภควติ ๓-
อุปสงฺกมนเมว ปน ทสฺสนานุตฺตริยาทิปฺปฏิลาภการณตฺตา สาตฺถกนฺติ เอวาหํ
ภนฺเต อิมาย เวลาย อิธาคตาติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺตี มหาอุปาสิกา "อิธ เม
ภนฺเต"ติอาทิมาห.
    เอตมตฺถนฺติ เอตํ ปรายตฺตตาย อธิปฺปายาสมิชฺฌนสงฺขาตํ อตฺถํ วิทิตฺวา.
อิมํ อุทานนฺติ อิมํ ปราธีนาปราธีนวุตฺตีสุ อาทีนวานิสํสปริทีปกํ อุทานํ
อุทาเนสิ.
    ตตฺถ สพฺพํ ปรวสํ ทุกฺขนฺติ ยงฺกิญฺจิ อตฺถชาตํ ปโยชนํ ปรวสํ ปรายตฺตํ
อตฺตโน อิจฺฉาย นิปฺผาเทตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย ทุกฺขํ ทุกฺขาวหํ โหตีติ อตฺโถ.
สพฺพํ อิสฺสริยํ สุขนฺติ ทุวิธํ อิสฺสริยํ โลกิยํ โลกุตฺตรญฺจ. ตตฺถ โลกิยํ
@เชิงอรรถ:  สี. รญฺญายตฺต..., ฉ.ม. ราชายตฺต...
@ ก. กรณีเยน ทิวสสฺส ทิวา ทฺวีหตีหํ   ก. ภควโต
ราชิสฺสริยาทิ เจว โลกิยชฺฌานาภิญฺญานิพฺพตฺตํ จิตฺติสฺสริยญฺจ, โลกุตฺตรํ
มคฺคผลาธิคมนิมิตฺตํ นิโรธิสฺสริยํ. เตสุ ยํ จกฺกวตฺติภาวปริโยสานํ มนุสฺเสสุ
อิสฺสริยํ, ยญฺจ สกฺกาทีนํ ตสฺมึ ตสฺมึ เทวนิกาเย อาธิปจฺจภูตํ อิสฺสริยํ, ตทุภยํ
ยทิปิ กมฺมานุภาเวน ยถิจฺฉิตนิปฺผตฺติยา สุขนิมิตฺตตาย สุขํ, วิปริณามทุกฺขตาย
ปน สพฺพถา ทุกฺขเมว. ๑- ตถา อนิจฺจนฺติกตาย โลกิยชฺฌานนิพฺพตฺตํ จิตฺติสฺสริยํ,
นิโรธิสฺสริยเมว ปน โลกธมฺเมหิ อกมฺปนียโต อนิวตฺติสภาวตฺตา จ เอกนฺตสุขํ
นาม. ยมฺปเนตฺถ สพฺพตฺเถว อปราธีนตาย ลภติ จิตฺตสุขํ, ตํ สนฺธาย สตฺถา
"สพฺพํ อิสฺสริยํ สุขนฺ"ติ อาห.
    สาธารเณ วิหญฺญนฺตีติ อิทํ "สพฺพํ ปรวสํ ทุกฺขนฺ"ติ อิมสฺส ปทสฺส
อตฺถวิวรณํ. อยญฺเจตฺถ ๒- อตฺโถ:- สาธารเณ ปโยชเน สาเธตพฺเพ สติ ตสฺส
ปราธีนตาย ยถาธิปฺปายํ อนิปฺผาทนโต อิเม สตฺตา วิหญฺญนฺติ วิฆาตํ อาปชฺชนฺติ
กิลมนฺติ. กสฺมา? โยคา หิ ทุรติกฺกมาติ ยสฺมา กามโยคภวโยคทิฏฺฐิโยคอวิชฺชาโยคา
อนาทิกาลภาวิตา อนุปจิตกุสลสมฺภาเรหิ ปชหิตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย
ทุรติกฺกมา. เอเตสุ ทิฏฺฐิโยโค ปฐมมคฺเคน อติกฺกมิตพฺโพ, กามโยโค
ตติยมคฺเคน. อิตเร อคฺคมคฺเคน. อิติ อริยมคฺคานํ ทุรธิคมนียตฺตา อิเม โยคา
ทุรติกฺกมา. ตสฺมา กามโยคาทิวเสน อิจฺฉิตาลาภเหตุ สตฺตา วิหญฺญนฺติ,
อสาธารเณ ปน จิตฺติสฺสริเย นิโรธิสฺสริเย จ สติ น กทาจิปิ วิฆาตสฺส
สมฺภโวติ อธิปฺปาโย.
    อถวา สพฺพํ ปรวสนฺติ ยํ อตฺตโน อญฺญปฏิพทฺธปรายตฺตวุตฺติสงฺขาตํ, ๓-
ตํ สพฺพํ อนิจฺจสภาวตาย ทุกฺขํ. "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ หิ วุตฺตํ. สพฺพํ
อิสฺสริยนฺติ ยํ สพฺพสงฺขตนิสฺสฏํ อิสฺสริยฏฺฐานตาย อิสฺสริยนฺติ ลทฺธนามํ
@เชิงอรรถ:  ก. ปน น สพฺพถา สุขเมว   ฉ.ม. อยเญฺหตฺถ
@ ม. อญฺญปฺปฏิพทฺธปจฺจยายตฺตวุตฺติสงฺขาตํ, ฉ. อญฺญปฺปฏิพทฺธวุตฺติสงฺขาตํ
นิพฺพานํ, ตํ อุปาทิเสสาทิวิภาคํ สพฺพํ สุขํ. "นิพฺพานํ ปรมํ สุขนฺ"ติ ๑- หิ
วุตฺตํ. สาธารเณติ เอวํ ทุกฺขสุเข ววตฺถิเต อิเม สตฺตา พหุสาธารเณ
ทุกฺขการเณ นิมุคฺคา หุตฺวา วิหญฺญนฺติ. กสฺมา? โยคา หิ ทุรติกฺกมาติ ยสฺมา
เต สพฺพตฺถ นิมฺมุชฺชนสฺส เหตุภูตา กามโยคาทโย ทุรติกฺกมา, ตสฺมา ตฺวมฺปิ
วิสาเข ปรายตฺตมตฺถํ ปตฺเถตฺวา อลภมานา วิหญฺญสีติ อธิปฺปาโย.
                       นวมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๑๖๕-๑๖๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=3693&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=3693&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=63              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1977              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1987              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1987              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]