ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๔ ภาษาบาลีอักษรไทย ธ.อ.๗ มล-นาควคฺค

หน้าที่ ๑๑๙.

๒๒. นิรยวคฺควณฺณนา --------- ๑. สุนฺทรีปริพฺพาชิกาวตฺถุ. (๒๒๒) "อภูตวาทีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สุนฺทรีปริพฺพาชิกํ อารพฺภ กเถสิ. "เตน โข ปน สมเยน ภควา สกฺกโต โหติ ครุกโต มานิโต ปูชิโตติ วตฺถุ วิตฺถารโต อุทาเน ๑- อาคตเมว. อยํ ปเนตฺถ สงฺเขโป: ภควโต กิร ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ ปญฺจนฺนํ มหานทีนํ มโหฆสทิเส ลาภสกฺกาเร อุปฺปนฺเน, หตลาภสกฺการา อญฺญติตฺถิยา สุริยุคฺคมนกาเล ขชฺโชปนกา วิย นิปฺปภา หุตฺวา เอกโต สนฺนิปติตฺวา มนฺตยึสุ "มยํ สมณสฺส โคตมสฺส อุปฺปนฺนกาลโต ปฏฺฐาย หตลาภสกฺการา, น โน โกจิ อตฺถิภาวํปิ ชานาติ: เกน นุ โข สทฺธึ เอกโต หุตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส อวณฺณํ อุปฺปาเทตฺวา ลาภสกฺการมสฺส อนฺตรธาเปยฺยามาติ. อถ เนสํ เอตทโหสิ "สุนฺทริยา สทฺธึ เอกโต หุตฺวา สกฺกุณิสฺสามาติ. เต เอกทิวสํ สุนฺทรึ ติตฺถิยารามํ ปวิสิตฺวา วนฺทิตฺวา ฐิตํ นาลปึสุ. สา ปุนปฺปุนํ สมุลฺลปนฺตีปิ ปฏิวจนํ อลภิตฺวา "อปิ อยฺยา เกนจิ วิเหฐิตาติ ปุจฺฉิ. "ภคินิ สมณํ โคตมํ อมฺเห วิเหเฐตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. อุ. ๒๕/๑๓๗.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๐.

หตลาภสกฺกาเร กตฺวา วิจรนฺตํ น ปสฺสสีติ. "มยา เอตฺถ กึ กาตุํ วฏฺฏตีติ. "ตฺวํ โข ภคินิ อภิรูปา โสภคฺคปฺปตฺตา สมณสฺส โคตมสฺส อยสํ อาโรเปตฺวา มหาชนํ กถํ คาหาเปตฺวา หตลาภสกฺการํ กโรหีติ. สา "สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปกฺกนฺตา ตโต ปฏฺฐาย มาลาคนฺธวิเลปนกปฺปุรกฏุกผลาทีนิ คเหตฺวา สายํ มหาชนสฺส สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา นครปฺปวิสนกาเล เชตวนาภิมุขี ๑- คจฺฉติ, "กหํ คจฺฉสีติ ปุฏฺฐา "สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติกํ, อหํ เตน สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสามีติ วตฺวา อญฺญตรสฺมึ ติตฺถิยาราเม วสิตฺวา ปาโตว เชตวนมคฺคํ โอตริตฺวา นคราภิมุขี ๒- คจฺฉติ, "สุนฺทริ กหํ คตาสีติ ปุฏฺฐา "สมเณน โคตเมน สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตฺวา ตํ กิเลสรติยา รมาเปตฺวา อาคตามฺหีติ วทติ. ตโต ติตฺถิยา กติปาหจฺจเยน ธุตฺตานํ กหาปเณ ทตฺวา "คจฺฉถ สุนฺทรึ มาเรตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส คนฺธกุฏีสมีเป มาลากจวรนฺตเร นิกฺขิปิตฺวา เอถาติ วทึสุ. เต ตถา อกํสุ. ตโต ติตฺถิยา "สุนฺทรึ น ปสฺสามาติ, โกลาหลํ กตฺวา รญฺโญ อาโรเจตฺวา "กหํ โว อาสงฺกาติ วุตฺตา "อิเม ทิวเส ๓- เชตวเน วสติ, ตตฺรสฺสา ปวตฺตึ น ชานามาติ วตฺวา "เตนหิ คจฺฉถ, นํ วิจินถาติ รญฺญา อนุญฺญาตา อตฺตโน อุปฏฺฐาเก คเหตฺวา เชตวนํ คนฺตฺวา วิจินนฺตา มาลากจวรนฺตเร ตํ ทิสฺวา มญฺจกํ อาโรเปตฺวา นครํ ปวิสิตฺวา "สมณสฺส โคตมสฺส สาวกา `สตฺถารา กตํ ปาปกมฺมํ ปฏิจฺฉาเทสฺสามาติ สุนฺทรึ มาเรตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ๒. เชตวนาภิมุขินี, นคราภิมุขินี อิติ ยุตฺตตรํ. ญ. ว. @๓. ม. สี. อิเมสุ ทิวเสสุ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๑.

มาลากจวรนฺตเร นิกฺขิปึสูติ รญฺโญ อาโรเจสุํ. ราชา "เตนหิ คจฺฉถ นครํ อาหิณฺฑถาติ อาห. เต นครวีถีสุ "ปสฺสถ สมณานํ สกฺยปุตฺติยานํ กมฺมนฺติอาทีนิ วตฺวา ปุน รญฺโญ นิเวสนทฺวารํ อคมํสุ. ราชา สุนฺทริยา สรีรํ อามกสุสาเน อฏฺฏกํ อาโรเปตฺวา รกฺขาเปสิ. สาวตฺถีวาสิโน ฐเปตฺวา อริยสาวเก เสสา เยภุยฺเยน "ปสฺสถ สมณานํ สกฺยปุตฺติยานํ กมฺมนฺติอาทีนิ วตฺวา อนฺโตนคเรปิ พหินคเรปิ อรญฺเญสุปิ ภิกฺขู อกฺโกสนฺตา วิจรนฺติ. ภิกฺขู ตํ ปวตฺตึ ตถาคตสฺส อาโรเจสุํ. สตฺถา "เตนหิ ตุมฺเหปิ เต มนุสฺเส เอวํ ปฏิโจเทถาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อภูตวาที นิรยํ อุเปติ, โย วาปิ กตฺวา `น กโรมิจฺจาห, อุโภปิ เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถาติ. ตตฺถ "อภูตวาทีติ: ปรสฺส โทสํ อทิสฺวาว มุสาวาทํ กตฺวา ตุจฺเฉน ปรํ อพฺภาจิกฺขนฺโต. กตฺวาติ: โย วา ปน ปาปกมฺมํ กตฺวา "นาหํ เอตํ กโรมีติ อาห. เปจฺจ สมา ภวนฺตีติ: เต อุโภปิ ชนา ปรโลกํ คนฺตฺวา นิรยํ อุปคมเนน คติยา สมา ภวนฺติ. คติเยว เนสํ ปริจฺฉินฺนา, อายุ ปน เนสํ น ปริจฺฉินฺนํ; พหุํ หิ ปาปกมฺมํ กตฺวา จิรํ นิรเย ปจฺจนฺติ, ปริตฺตํ กตฺวา อปฺปมตฺตกเมว กาลํ: ยสฺมา ปน เตสํ อุภินฺนํปิ ลามกเมว กมฺมํ, เตน วุตฺตํ "นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถาติ. ปรตฺถาติ ปทสฺส ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๒.

ปรโต เปจฺจปเทน สมฺพนฺโธ. เปจฺจ ปรตฺถ อิโต คนฺตฺวา เต นิหีนกมฺมา ปรโลเก สมา ภวนฺตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. ราชา "สุนฺทริยา อญฺเญหิ มาริตภาวํ ชานาถาติ ปุริเส อุยฺโยเชสิ. อถ เต ธุตฺตา เตหิ กหาปเณหิ สุรํ ปิวนฺตา อญฺญมญฺญํ กลหํ กรึสุ. เอโก เอกํ อาห "ตฺวํ สุนฺทรึ เอกปฺปหาเรเนว มาเรตฺวา มาลากจวรนฺตเร นิกฺขิปิตฺวา ตโต ลทฺธกหาปเณหิ สุรํ ปิวสิ, โหตูติ. ราชปุริสา เต ธุตฺเต คเหตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสุํ. อถ เน ราชา "ตุมฺเหหิ สา มาริตาติ ปุจฺฉิ. "อาม เทวาติ. "เกน มาราปิตาติ. "อญฺญติตฺถิเยหิ เทวาติ. ราชา ติตฺถิเย ปกฺโกสาเปตฺวา "คจฺฉถ ตุมฺเห เอวํ วทนฺตา นครํ อาหิณฺฑถ `อยํ สุนฺทรี สมณสฺส โคตมสฺส อวณฺณํ อาโรเปตุกาเมหิ อมฺเหหิ มาราปิตา; เนว สมณสฺส โคตมสฺส สาวกานํ โทโส อตฺถิ, อมฺหากํเอว โทโสติ. เต ตถา กรึสุ. พาลมหาชโน ตทา สทฺทหิ. ติตฺถิยาปิ ธุตฺตาปิ ปุริสวธทณฺฑํ ปาปุณึสุ. ตโต ปฏฺฐาย พุทฺธานํ สกฺกาโร มหา อโหสีติ. สุนฺทรีปริพฺพาชิกาวตฺถุ. -----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๓.

๒. ทุกฺขปีฬิตสตฺตวตฺถุ. ๑- (๒๒๓) "กาสาวกณฺฐาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ทุจฺจริตผลานุภาเวน ปีฬิเต สตฺเต อารพฺภ กเถสิ. อายสฺมา หิ มหาโมคฺคลฺลาโน ลกฺขณตฺเถเรน สทฺธึ คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต ๒- อฏฺฐิสงฺขลิกเปตาทีนํ อตฺตภาเว ทิสฺวา สิตํ กโรนฺโต ลกฺขณตฺเถเรน สิตการณํ ปุฏฺโฐ "อกาโล อาวุโส อิมสฺส ปญฺหสฺส, ตถาคตสฺส สนฺติเก มํ ปุจฺเฉยฺยาสีติ วตฺวา ตถาคตสฺส สนฺติเก เถเรน ปุฏฺโฐ อฏฺฐิสงฺขลิกเปตาทีนํ ทิฏฺฐภาวํ อาจิกฺขิตฺวา "อิธาหํ อาวุโส คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ ภิกฺขุํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ, ตสฺส กาโยปิ อาทิตฺโต โหตีติอาทินา นเยน สทฺธึ ปตฺตจีวรกายพนฺธนาทีหิ ฑยฺหมาเน ปญฺจ สหธมฺมิเก อาโรเจสิ. สตฺถา เตสํ ๓- กสฺสปทสพลสฺส สาสเน ปพฺพชิตฺวา ปพฺพชฺชาย อนุรูปํ กาตุํ อสกฺโกนฺตานํ ปาปภาวํ อาจิกฺขิตฺวา ตสฺมึ ขเณ ตตฺถ นิสินฺนานํ ปาปภิกฺขูนํ ทุจฺจริตกมฺมสฺส วิปากํ ทสฺเสนฺโต อิมํ คาถมาห "กาสาวกณฺฐา พหโว ปาปธมฺมา อสญฺญตา, ปาปา ปาเปหิ กมฺเมหิ นิรยํ เต อุปปชฺชเรติ. ตตฺถ กาสาวกณฺฐาติ: กาสาเวน ปลิเวฐิตกณฺฐา. ปาปธมฺมาติ: ลามกธมฺมา. "อสญฺญตาติ: กายาทิสญฺญมวิรหิตา. ตถารูปา ปาปปุคฺคลา อตฺตนา กเตหิ อกุสลกมฺเมหิ นิรเย อุปปชฺชนฺติ, @เชิงอรรถ: ๑. ม. ทุจฺจริตผลปีฬิตวตฺถุ. ๒. สี. ยุ. โอตรนฺโต. ๓. สี. ยุ. "เตสนฺติ นตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๔.

เต ตตฺถ ปจิตฺวา ตโต จุตา ปกฺกาวเสเสน เปเตสุปิ เอวํ ปจฺจนฺตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. ทุกฺขปีฬิตสตฺตวตฺถุ. ----------- ๓. วคฺคุมุทาตีริยภิกฺขุวตฺถุ. (๒๒๔) "เสยฺโย อโยคุโฬติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวสาลิยํ นิสฺสาย มหาวเน วิหรนฺโต วคฺคุมุทาตีริเย ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ. วตฺถุ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมปาราชิเก ๑- อาคตเมว. ตทา หิ สตฺถา เต ภิกฺขู "กึ ปน ตุมฺเห ภิกฺขเว อุทรสฺสตฺถาย คิหีนํ อญฺญมญฺญสฺส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสิตฺถาติ วตฺวา, เตหิ "อาม ภนฺเตติ วุตฺเต, เต ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา อิมํ คาถมาห "เสยฺโย อโยคุโฬ ภุตฺโต ตตฺโต อคฺคิสิขูปโม, ยญฺเจ ภุญฺเชยฺย ทุสฺสีโล รฏฺฐปิณฺฑํ อสญฺญโตติ. ตตฺถ "ยญฺเจ ภุญฺเชยฺยาติ: ยํ ทุสฺสีโล นิสฺสีลปุคฺคโล กายาทีหิ อสญฺญโต รฏฺฐวาสีหิ สทฺธาย ทินฺนํ รฏฺฐปิณฺฑํ "สมโณมฺหีติ ปฏิชานนฺโต คเหตฺวา ภุญฺเชยฺย, ตโต อาทิตฺโต อคฺคิวณฺโณ อโยคุโฬ ภุตฺโต เสยฺโย สุนฺทรตโร. กึการณา? @เชิงอรรถ: ๑. วิ. มหาวิภงฺค. ๑/๑๖๗.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

ตปฺปจฺจยา หิ เอโก อตฺตภาโว ฌาเยยฺย, ทุสฺสีโล ปน สทฺธาเทยฺยํ ภุญฺชิตฺวา อเนกานิปิ ชาติสตานิ นิรเย ปจฺเจยฺยาติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. วคฺคุมุทาตีริยภิกฺขุวตฺถุ. -------- ๔. เขมกเสฏฺฐิปุตฺตวตฺถุ. (๒๒๕) "จตฺตาริ ฐานานีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อนาถปิณฺฑิกสฺส ภาคิเนยฺยํ เขมกํ นาม เสฏฺฐิปุตฺตํ อารพฺภ กเถสิ. โส กิร อภิรูโป อโหสิ. เยภุยฺเยน อิตฺถิโย ตํ ทิสฺวา ราคาภิภูตา สกภาเวน สณฺฐาตุํ นาสกฺขึสุ. โสปิ ปรทารกมฺมาภิรโตว อโหสิ. อถ นํ รตฺตึ ราชปุริสา คเหตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสุํ. ราชา "มหาเสฏฺฐิสฺส ลชฺชามีติ ตํ กิญฺจิ อวตฺวา วิสฺสชฺชาเปสิ. โส ปน เนว วิรมิ. อถ นํ ทุติยํปิ ตติยํปิ ราชปุริสา คเหตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสุํ. ราชา วิสฺสชฺชาเปสิเยว. มหาเสฏฺฐี ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา ตํ อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา "ภนฺเต อิมสฺส ธมฺมํ เทเสถาติ อาห. สตฺถา ตสฺส สํเวคกถํ กเถตฺวา ปรทารเสวนาย โทสํ ทสฺเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ "จตฺตาริ ฐานานิ นโร ปมตฺโต อาปชฺชตี ปรทารูปเสวี:

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

อปุญฺญลาภํ นนิกามเสยฺยํ นินฺทํ ตติยํ นิรยํ จตุตฺถํ. อปุญฺญลาโภ จ, คตี จ ปาปิกา, ภีตสฺส ภีตาย รตี จ โถกิกา, ราชา จ ทณฺฑํ ครุกํ ปเณติ; ตสฺมา นโร ปรทารํ น เสเวติ. ตตฺถ "ฐานานีติ: ทุกฺขการณานิ. ปมตฺโตติ: สติโวสฺสคฺเคน สมนฺนาคโต. อาปชฺชตีติ: ปาปุณาติ. ปรทารูปเสวีติ: ปรสฺส ทารํ อุปเสวนฺโต อุปฺปถจารี. อปุญฺญลาภนฺติ: อกุสลลาภํ. นนิกามเสยฺยนฺติ: ยถา อิจฺฉติ; เอวํ เสยฺยํ อลภิตฺวา อนิจฺฉิตํ ปริตฺตกเมว กาลํ เสยฺยํ ลภติ. อปุญฺญลาโภ จาติ: เอวํ ตสฺส อยญฺจ อปุญฺญลาโภ เตน จ อปุญฺเญน นิรยสงฺขาตา ปาปิกา คติ โหติ. รตี จ โถกิกาติ: ยา ๑- ตสฺส ภีตสฺส ภีตาย อิตฺถิยา สทฺธึ รติ, สาปิ โถกิกา ปริตฺตา โหติ. ครุกนฺติ: ราชา จ หตฺถจฺเฉทาทิวเสน ครุกํ ทณฺฑํ ปเณติ. ตสฺมาติ: ยสฺมา ปรทารํ เสวนฺโต เอตานิ อปุญฺญาทีนิ ปาปุณาติ; ตสฺมา ปรทารํ น เสเวยฺยาติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน เขมโก โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. ตโต ปฏฺฐาย มหาชโน สุขํ วีตินาเมสิ. "กึ ปนสฺส ปุพฺพกมฺมนฺติ. "โส กิร กสฺสปพุทฺธกาเล @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. `ยาติ นตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

อุตฺตมมลฺโล หุตฺวา เทฺว สุวณฺณปตากานิ ทสพลสฺส กาญฺจนถูเป อาโรเปตฺวา ปตฺถนํ ฐเปสิ "ฐเปตฺวา ญาติสาโลหิติตฺถิโย อวเสสา มํ ทิสฺวา รชนฺตูติ. อิทมสฺส ปุพฺพกมฺมนฺติ. เตน ตํ นิพฺพตฺตฏฺฐาเน ทิสฺวา ปเรสํ อิตฺถิโย สกภาเวน สณฺฐาตุํ นาสกฺขึสูติ. เขมกเสฏฺฐิปุตฺตวตฺถุ. ------ ๕. ทุพฺพจภิกฺขุวตฺถุ. (๒๒๖) "กุโส ยถาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ ทุพฺพจภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ. เอโก กิร ภิกฺขุ อสญฺจิจฺจ เอกํ ติณํ ฉินฺทิตฺวา, กุกฺกุจฺเจ อุปฺปนฺเน, เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา "อาวุโส โย ติณํ ฉินฺทติ, ตสฺส กึ โหตีติ อตฺตนา กตภาวํ อาโรเจตฺวา ปุจฺฉิ. อถ นํ อิตโร "ตฺวํ ติณสฺส ฉินฺนการณา `กิญฺจิ โหตีติ สญฺญํ กโรสิ, น เอตฺถ กิญฺจิ โหติ, เทเสตฺวา ปน มุจฺจสีติ วตฺวา สยํปิ อุโภหิ หตฺเถหิ ติณํ ลุญฺจิตฺวา อคฺคเหสิ. ภิกฺขู ตํ ปวตฺตึ สตฺถุ อาโรเจสุํ. สตฺถา ตํ ภิกฺขุํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ "กุโส ยถา ทุคฺคหิโต หตฺถเมวานุกนฺตติ, สามญฺญํ ทุปฺปรามฏฺฐํ นิรยายูปกฑฺฒติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๘.

ยงฺกิญฺจิ สิถิลํ กมฺมํ, สงฺกิลิฏฺฐญฺจ ยํ วตํ, สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ, น ตํ โหติ มหปฺผลํ. กยิรา เจ กยิราเถนํ, ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเม; สิถิโล หิ ปริพฺพาโช ภิยฺโย อากิรเต รชนฺติ. ตตฺถ "กุโสติ: ยงฺกิญฺจิ ติขิณธารํ ติณํ อนฺตมโส ตาลปณฺณํปิ. ยถา โส กุโส เยน ทุคฺคหิโต ตสฺส หตฺถํ อนุกนฺตติ ผาเลติ; เอวเมว สมณธมฺมสงฺขาตํ สามญฺญํปิ ขณฺฑสีลาทิตาย ทุปฺปรามฏฺฐํ. นิรยายูปกฑฺฒตีติ: นิรเย นิพฺพตฺตาเปตีติ อตฺโถ. สิถิลนฺติ: โอหียิตฺวา ๑- กรเณน สิถิลคฺคาหํ กตฺวา กตํ กิญฺจิ กมฺมํ. สงฺกิลิฏฺฐนฺติ: เวสิยาทิเกสุ อโคจเรสุ จรเณน สงฺกิลิฏฺฐํ. สงฺกสฺสรนฺติ: สงฺกาหิ สริตพฺพํ อุโปสถกิจฺจาทีสุ อญฺญตเรน กิจฺเจน สนฺนิปติตํปิ สงฺฆํ ทิสฺวา "อทฺธา อิเม มม จริยํ ญตฺวา มํ อุกฺขิปิตุกามา สนฺนิปติตาติ เอวํ อตฺตโน อาสงฺกาหิ สริตํ อุสฺสงฺกิตํ ปริสงฺกิตํ. น ตํ โหตีติ: ตํ เอวรูปํ สมณธมฺมสงฺขาตํ พฺรหฺมจริยํ ตสฺส ปุคฺคลสฺส น มหปฺผลํ โหติ, ตสฺส อมหปฺผลภาเวน ภิกฺขาทายกานํปิสฺส น มหปฺผลํ โหตีติ อตฺโถ. กยิรา เจติ: ตสฺมา ยํ กมฺมํ กเรยฺย, ตํ กโรเตว. ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเมติ: ถิรกตเมตํ กตฺวา อวฏฺฐิตสมาทาโน หุตฺวา เอตํ กยิรา. ปริพฺพาโชติ: สิถิลคฺคาเหน กโต ขณฺฑาทิภาวปฺปตฺโต สมณธมฺโม. ภิยฺโยติ: อพฺภนฺตเร วิชฺชมานํ ราครชาทึ เอวรูโป สมณธมฺโม อปเนตุํ @เชิงอรรถ: ๑. ม. สี. ยุ. โอลียิตฺวา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๙.

น สกฺโกติ, อถโข ตสฺส อุปริ อปรํปิ ราครชาทึ อากิรตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. โสปิ ภิกฺขุ สํวเร ฐตฺวา ปจฺฉา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณีติ. ทุพฺพจภิกฺขุวตฺถุ. --------- ๖. อิสฺสาปกตอิตฺถีวตฺถุ. (๒๒๗) "อกตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ อิสฺสาปกตํ อิตฺถึ อารพฺภ กเถสิ. ตสฺสา กิร สามิโก เอกาย เคหทาสิยา สทฺธึ สนฺถวํ อกาสิ. สา อิสฺสาปกตา ตํ ทาสึ หตฺถปาเทสุ พนฺธิตฺวา ตสฺสา กณฺณนาสํ ฉินฺทิตฺวา เอกสฺมึ ตุจฺฉคพฺเภ ปกฺขิปิตฺวา ทฺวารํ ปิทหิตฺวา ตสฺส กมฺมสฺส อตฺตนา กตภาวํ ปฏิจฺฉาเทตุํ "เอหิ อยฺย, วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณิสฺสามาติ สามิกํ อาทาย วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺตี นิสีทิ. อถสฺสา อาคนฺตุกา ญาตกา เคหํ อาคนฺตฺวา ทฺวารํ วิวริตฺวา ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา ทาสึ โมจยึสุ. สา วิหารํ คนฺตฺวา จตุปริสมชฺเฌ ตมตฺถํ ทสพลสฺส อาโรเจสิ. สตฺถา ตสฺสา วจนํ สุตฺวา "ทุจฺจริตํ นาม `อิทํ เม อญฺเญ ชนา น ชานนฺตีติ อปฺปมตฺตกํปิ น กาตพฺพํ, อญฺญสฺมึ อชานนฺเตปิ สุจริตเมว กาตพฺพํ, ปฏิจฺฉาเทตฺวา กตํปิ หิ ทุจฺจริตํ นาม ปจฺฉานุตาปํ กโรติ, สุจริตํ ปาโมชฺชเมว ชเนตีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

วตฺวา อิมํ คาถมาห "อกตํ ทุกฺกฏํ เสยฺโย, ปจฺฉา ตปฺปติ ทุกฺกฏํ; กตญฺจ สุกตํ เสยฺโย, ยํ กตฺวา นานุตปฺปตีติ. ตตฺถ "ทุกฺกฏนฺติ: สาวชฺชํ อปายสํวตฺตนิกํ กมฺมํ อกตเมว เสยฺโย วรํ อุตฺตมํ. ปจฺฉา ตปฺปตีติ: ตํ หิ อนุสฺสริตานุสฺสริตกาเล ตปฺปติเยว. สุกตนฺติ: อนวชฺชํ ปน สุขุทฺรยํ สุคติสํวตฺตนิกเมว กมฺมํ กตํ เสยฺโย. ยํ กตฺวาติ: ยํ กมฺมํ กตฺวา ปจฺฉา อนุสฺสรณกาเล น ตปฺปติ นานุตปฺปติ โสมนสฺสชาโตว โหติ, ตํ กตํ วรนฺติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน อุปาสโก จ สา จ อิตฺถี โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหึสุ. ตญฺจ ปน ทาสึ ตตฺเถว ภุชิสฺสํ กตฺวา ธมฺมจาริณึ กรึสูติ. อิสฺสาปกตอิตฺถีวตฺถุ. --------- ๗. อาคนฺตุกภิกฺขุวตฺถุ. (๒๒๘) "นครํ ยถาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สมฺพหุเล อาคนฺตุเก ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ. เต กิร เอกสฺมึ ปจฺจนฺเต วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ปฐมมาเส สุขํ วิหรึสุ. มชฺฌิมมาเส โจรา อาคนฺตฺวา เตสํ โคจรคามํ ปหริตฺวา กรมเร คเหตฺวา อคมํสุ. ตโต ปฏฺฐาย มนุสฺสา โจรานํ ปฏิพาหนตฺถาย ตํ ปจฺจนฺตนครํ อภิสงฺขโรนฺตา เต ภิกฺขู สกฺกจฺจํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

อุปฏฺฐาตุํ โอกาสํ น ลภึสุ. เต อผาสุกํ วสฺสํ วสิตฺวา วุตฺถวสฺสา สตฺถุ ทสฺสนาย สาวตฺถึ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. สตฺถา เตหิ สทฺธึ กตปฺปฏิสนฺถาโร "กึ ภิกฺขเว สุขํ วสิตฺถาติ ปุจฺฉิตฺวา, "ภนฺเต มยํ ปฐมมาสเมว สุขํ วสิมฺหา, มชฺฌิมมาเส โจรา คามํ ปหรึสุ, ตโต ปฏฺฐาย มนุสฺสา นครํ อภิสงฺขโรนฺตา สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐาตุํ โอกาสํ น ลภึสุ; ตสฺมา อผาสุกํ วสฺสํ วสิมฺหาติ วุตฺเต, "อลํ ภิกฺขเว, มา จินฺตยิตฺถ, ผาสุวิหาโร นาม นิจฺจกาลํ ทุลฺลโภ; ภิกฺขุนา นาม, ๑- ยถา เต มนุสฺสา นครํ โคปยึสุ; เอวํ อตฺตภาวเมว โคปยิตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "นครํ ยถา ปจฺจนฺตํ คุตฺตํ สนฺตรพาหิรํ; เอวํ โคเปถ อตฺตานํ, ขโณ โว มา อุปจฺจคา; ขณาตีตา หิ โสจนฺติ นิรยมฺหิ สมปฺปิตาติ. ตตฺถ "สนฺตรพาหิรนฺติ: ภิกฺขเว ยถา เตหิ มนุสฺเสหิ ตํ ปจฺจนฺตนครํ ทฺวารปาการาทีนิ ถิรานิ กโรนฺเตหิ สอนฺตรํ อฏฺฏาลก- ปริขาทีนิ ถิรานิ กโรนฺเตหิ สพาหิรนฺติ สนฺตรพาหิรํ คุตฺตํ กตํ; เอวํ ตุมฺเห หิ ๒- สตึ อุปฏฺฐาเปตฺวา อชฺฌตฺติกานิ ฉ ทฺวารานิ ปิทหิตฺวา ทฺวารรกฺขิกํ สตึ อวิสฺสชฺเชตฺวา, ยถา คยฺหมานานิ พาหิรานิ ฉ อายตนานิ อชฺฌตฺติกานํ อุปฆาตาย สํวตฺตนฺติ; ตถา อคฺคหเณน ตานิ ถิรานิ กตฺวา เตสํ อปฺปเวสาย ทฺวารรกฺขิกํ สตึ อปฺปหาย วิจรนฺตา อตฺตานํ โคเปถาติ อตฺโถ. ขโณ โว @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ปน. ๒. ม. สี. ยุ. ปิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

มา อุปจฺจคาติ: โย หิ เอวํ อตฺตานํ น โคเปติ, ตํ ปุคฺคลํ "อยํ พุทฺธุปฺปาทกฺขโณ มชฺฌิมปเทเส อุปฺปตฺติกฺขโณ สมฺมาทิฏฺฐิยา ปฏิลทฺธกฺขโณ ฉนฺนมายตนานํ อเวกลฺลกฺขโณติ สพฺโพปิ อยํ ขโณ อติกฺกมติ; โส ขโณ ตุมฺเห มา อติกฺกมตุ. ขณาตีตาติ: เย หิ ตํ ขณํ อตีตา, เต จ ปุคฺคเล โส ขโณ อตีโต; เต นิรยมฺหิ สมปฺปิตา หุตฺวา ตตฺถ นิพฺพตฺติตฺวา โสจนฺตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู อุปฺปนฺนสํเวคา อรหตฺเต ปติฏฺฐหึสูติ. อาคนฺตุกภิกฺขุวตฺถุ. --------- ๘. นิคฺคณฺฐวตฺถุ. (๒๒๙) "อลชฺชิตาเยติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต นิคฺคณฺเฐ อารพฺภ กเถสิ. เอกสฺมึ หิ ทิวเส ภิกฺขู นิคฺคณฺเฐ ทิสฺวา กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "อาวุโส สพฺพโส อปฺปฏิจฺฉนฺเนหิ อเจลเกหิ อิเม นิคฺคณฺฐา วรตรา, เย เอกํ ปุริมปสฺสํปิ ตาว ปฏิจฺฉาเทนฺติ, สหิริกา มญฺเญ เอเตติ. ตํ สุตฺวา นิคฺคณฺฐา "น มยํ เอเตน การเณน ปฏิจฺฉาเทม, `ปํสุรชาทโย ปน ปุคฺคลาเอว ชีวิตินฺทฺริยปฺปฏิพทฺธา; เอวเมเต โน ภิกฺขาภาชเนสุ มา ปตึสูติ อิมินา การเณน ปฏิจฺฉาเทมาติ วตฺวา เตหิ สทฺธึ วาทปฺปฏิวาทวเสน พหุํ กถํ กรึสุ. ๑- ภิกฺขู สตฺถารํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. กเถสุํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

อุปสงฺกมิตฺวา นิสินฺนกาเล ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสุํ. สตฺถา "ภิกฺขเว อลชฺชิตพฺเพ ลชฺชิตฺวา ลชฺชิตพฺเพ อลชฺชมานา นาม ทุคฺคติปรายนาว โหนฺตีติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ "อลชฺชิตาเย ลชฺชนฺติ ลชฺชิตาเย น ลชฺชเร มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคตึ. อภเย ภยทสฺสิโน ภเย จ อภยทสฺสิโน มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคตินฺติ. ตตฺถ "อลชฺชิตาเยติ: อลชฺชิตพฺเพน ภิกฺขาภาชเนน. ภิกฺขาภาชนํ หิ อลชฺชิตพฺพํ นาม. เต ปน ตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิจรนฺตา เตน ลชฺชนฺติ นาม. ลชฺชิตาเยติ: อปฺปฏิจฺฉนฺเนน หิริโกปินงฺเคน. หิริโกปินงฺคญฺหิ ลชฺชิตพฺพํ นาม. เต ปน ตํ อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา วิจรนฺตา ลชฺชิตาเย น ลชฺชนฺติ นาม. เตน เตสํ อลชฺชิตพฺเพน ลชฺชตํ ลชฺชิตพฺเพน อลชฺชตํ ตุจฺฉคฺคหณภาเวน จ อญฺญถาคหณภาเวน จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ, ตํ สมาทยิตฺวา วิจรนฺตา เต มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา สตฺตา นิรยาทิเภทํ ทุคฺคตึ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ. อภเยติ: ภิกฺขาภาชนํ นิสฺสาย ราคโทสโมหมานทิฏฺฐิกิเลสทุจฺจริตภยานํ อนุปฺปชฺชนโต ภิกฺขาภาชนํ อภยํ นาม. ภเยน ตํ ปฏิจฺฉาเทนฺตา ปน อภเย ภยทสฺสิโน นาม. หิริโกปินงฺคํ ปน นิสฺสาย ราคาทีนํ อุปฺปชฺชนโต ตํ ภยํ นาม. ตสฺส อปฺปฏิจฺฉาทเนน ภเย จ อภยทสฺสิโน. ตสฺส อญฺญถา จ คหณสฺส สมาทินฺนตฺตา มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา สตฺตา ทุคฺคตึ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

เทสนาวสาเน พหู นิคฺคณฺฐา สํวิคฺคมานสา ปพฺพชึสุ. ๑- สมฺปตฺตานํปิ สาตฺถิกา เทสนา อโหสีติ. นิคฺคณฺฐวตฺถุ. ----- ๙. ติตฺถิยสาวกวตฺถุ. (๒๓๐) "อวชฺเชติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ติตฺติยสาวเก อารพฺภ กเถสิ. เอกสฺมึ หิ สมเย อญฺญติตฺถิยสาวกา อตฺตโน ปุตฺเต สมฺมาทิฏฺฐิกานํ อุปาสกานํ ปุตฺเตหิ สทฺธึ สปริวาเร กีฬมาเน ทิสฺวา เคหํ อาคตกาเล "น โว สมณา สกฺยปุตฺติยา วนฺทิตพฺพา, นาปิ เตสํ วิหารํ ปวิสิตพฺพนฺติ ๒- สปถํ การยึสุ. เต เอกทิวสํ เชตวนวิหารสฺส พหิทฺวารโกฏฐกสามนฺเต กีฬนฺตา ปิปาสิตา อเหสุํ. อเถกํ อุปาสกทารกํ "ตฺวํ คนฺตฺวา เอตฺถ ปานียํ ปิวิตฺวา อมฺหากํปิ อาหราหีติ วิหารํ ปหิณึสุ. โส วิหารํ ปวิสิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิ. อถ นํ สตฺถา "ตฺวเมว ปานียํ ปิวิตฺวา คนฺตฺวา อิตเรปิ ปานียํ ปิวนตฺถาย อิเธว เปเสหีติ อาห. โส ตถา อกาสิ. เต อาคนฺตฺวา ปานียํ ปิวึสุ. สตฺถา เต ปกฺโกสาเปตฺวา เตสํ สปฺปายํ ธมฺมกถํ กเถตฺวา เต อจลสทฺเธ กตฺวา สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐาเปสิ. เต สกานิ เคหานิ คนฺตฺวา ตมตฺถํ มาตาปิตูนํ @เชิงอรรถ: ๑. กถมิทํ วุตฺตํ, เตสํ หิ ปรมฺมุขา คาถา ภาสิตา. ๒. วิหาโร ปวิสิตพฺโพติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

อาโรเจสุํ. อถ เนสํ มาตาปิตโร "ปุตฺตกา โน วิปนฺนทิฏฺฐิกา ชาตาติ โทมนสฺสปฺปตฺตา ปริเทวึสุ. อถ เนสํ เฉกา ปฏิวิสฺสกา มนุสฺสา อาคนฺตฺวา โทมนสฺสวูปสมตฺถาย ธมฺมํ กถยึสุ. เต เตสํ กถํ สุตฺวา "อิเม ทารเก สมณสฺส โคตมสฺเสว นิยฺยาเทสฺสามาติ มหนฺเตน ญาติคเณน สทฺธึ วิหารํ นยึสุ. สตฺถา เตสํ อาสยํ โอโลเกตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ "อวชฺเช วชฺชมติโน วชฺเช อวชฺชทสฺสิโน มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคตึ. วชฺชญฺจ วชฺชโต ญตฺวา อวชฺชญฺจ อวชฺชโต สมฺมาทิฏฺฐิสมาทานา สตฺตา คจฺฉนฺติ สุคฺคตินฺติ. ตตฺถ "อวชฺเชติ: ทสวตฺถุกาย สมฺมาทิฏฺฐิยา ตสฺสา อุปนิสฺสย- ภูเต ธมฺเม จ. วชฺชมติโนติ: "วชฺชํ อิทนฺติ อุปฺปนฺนมติโน. ทสวตฺถุกมิจฺฉาทิฏฺฐิสงฺขาเต ปน ตสฺสา อุปนิสฺสยธมฺมสงฺขาเต จ วชฺเช อวชฺชทสฺสิโน. เอติสฺสา อวชฺชํ วชฺชโต วชฺชญฺจ อวชฺชโต ญตฺวา คหณสงฺขาตาย มิจฺฉาทิฏฺฐิยา สมาทินฺนตฺตา มิจฺฉาทิฏฺฐิ- สมาทานา สตฺตา ทุคฺคตึ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ. ทุติยคาถาย วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ. เทสนาวสาเน สพฺเพปิ เต ตีสุ สรเณสุ ปติฏฺฐาย อปราปรํ ธมฺมํ สุณนฺตา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหึสูติ. ติตฺถิยสาวกวตฺถุ. นิรยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. ทฺวาวีสติโม วคฺโค --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้า ๑๑๙-๑๓๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=2371&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=2371&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=32              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1080              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1074              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1074              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]