ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๒๓๖} ปญฺจมสิกฺขาปเท ฯ ภิกฺขู ภุตฺตาวี ปวาริตาติ พฺราหฺมเณน
คณฺหาถ ภนฺเต ยาว อิจฺฉถาติ เอวํ ยาวทตฺถปฺปวารณาย สยํ จ
อลํ อาวุโส โถกํ โถกํ เทหีติ เอวํ ปฏิกฺเขปปฺปวารณาย
ปวาริตา ฯ ปฏิวิสฺสเกติ สามนฺตฆรวาสิเก ฯ {๒๓๗} กาโกรวสทฺทนฺติ
กากานํ โอรวสทฺทํ สนฺนิปติตฺวา วิรวนฺตานํ สทฺทํ ฯ อลเมตํ
สพฺพนฺติ เอตฺถ ติการํ อวตฺวาว อลเมตํ สพฺพํ เอตฺตกํ วตฺตุํ
วฏฺฏติ ฯ {๒๓๘-๒๓๙} ภุตฺตาวีติ ภุตฺตวา ฯ ตตฺถ จ ยสฺมา เยน เอกํปิ
สิฏฺฐํ สงฺขาทิตฺวา วา อสงฺขาทิตฺวา วา อชฺโฌหริตํ โหติ โส
ภุตฺตาวีติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ ฯ เตนสฺส ปทภาชเน ภุตฺตาวี นาม
ปญฺจนฺนํ โภชนานนฺติ อาทิ วุตฺตํ ฯ ปวาริโตติ กตปวารโณ
กตปฏิกฺเขโป ฯ โสปิ จ ยสฺมา น ปฏิกฺเขปมตฺเตน อถโข
ปญฺจงฺควเสน ฯ เตนสฺส ปทภาชเน ปวาริโต นาม อสนํ ปญฺญายตีติ
อาทิ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ ยสฺมา อสนํ ปญฺญายตีติ อิมินา วิปฺปกตโภชโน
ปวาริโต วุตฺโต โย จ วิปฺปกตโภชโน เตน กิญฺจิ ภุตฺตํ กิญฺจิ
อภุตฺตํ ยญฺจ ภุตฺตํ ตํ สนฺธาย ภุตฺตาวีติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ ตสฺมา
ภุตฺตาวีติ วจเนน วิสุํ กญฺจิ อตฺถสิทฺธึ น ปสฺสาม ฯ
ทฺวิรตฺตติรตฺตํ ฉปฺปญฺจวาจาหีติ อาทีสุ ปน ทฺวิรตฺตาทิวจนํ วิย
ปวาริตปทสฺส ปริวาริกภาเวน พฺยญฺชนสิลิฏฺฐตาย เจตํ วุตฺตนฺติ
เวทิตพฺพํ ฯ อสนํ ปญฺญายตีติ อาทีสุ วิกปฺปกตโภชนํ ทิสฺสติ ฯ
ภุญฺชมาโน เจโส ปุคฺคโล โหตีติ อตฺโถ ฯ โภชนํ ปญฺญายตีติ
ปวารณปโหนกโภชนํ ทิสฺสติ ฯ โอทนาทีนญฺเจ อญฺญตรํ
ปฏิกฺขิปิตพฺพํ โภชนํ โหตีติ อตฺโถ ฯ หตฺถปาเส ฐิโตติ
ปวารณปโหนกํ เจ โภชนํ คณฺหิตฺวา ทายโก อฑฺฒเตยฺยหตฺถปฺปมาเณ
โอกาเส โหตีติ อตฺโถ ฯ อภิหรตีติ โส เจ ทายโก ตสฺส ตํ
ภตฺตํ กาเยน อภิหรตีติ อตฺโถ ฯ ปฏิกฺเขโป ปญฺญายตีติ
ปฏิกฺเขโป ทิสฺสติ ฯ ตญฺเจ อภิหฏํ โส ภิกฺขุ กาเยน วา วาจาย
วา ปฏิกฺขิปตีติ อตฺโถ ฯ เอวํ ปญฺจนฺนํ องฺคานํ วเสน ปวาริโต
นาม โหตีติ ฯ วุตฺตํปิ เจตํ ปญฺจหิ อุปาลิ อากาเรหิ ปวารณา
โหติ อสนํ ปญฺญายติ โภชนํ ปญฺญายติ หตฺถปาเส ฐิโต
อภิหรติ ปฏิกฺเขโป ปญฺญายตีติ ๑-
@เชิงอรรถ: ๑. วิ. ปริวาร. ๘/๔๖๑.
     ตตฺรายํ วินิจฺฉโย ฯ อสนนฺติ อาทีสุ ตาว ยญฺจ อสติ
ยญฺจ โภชนํ หตฺถปาเส ฐิเตน อภิหฏํ ปฏิกฺขิปติ ตํ โอทโน
กุมฺมาโส สตฺตุ มจฺโฉ มํสนฺติ อิเมสํ อญฺญตรเมว เวทิตพฺพํ ฯ
ตตฺถ โอทโน นาม สาลิ วีหิ ยโว โคธุโม กงฺคุ วรโก กุทฺรุสโกติ
สตฺตนฺนํ ธญฺญานํ ตณฺฑุเลหิ นิพฺพตฺโต ฯ ตตฺถ สาลีติ อนฺตมโส
นิวารํ อุปาทาย สพฺพาปิ สาลิชาติ ฯ วีหีติ สพฺพาปิ วีหิชาติ ฯ
ยวโคธุเมสุ เภโท นตฺถิ ฯ กงฺคูติ เสตรตฺตกาฬเภทา สพฺพาปิ
กงฺคุชาติ ฯ วรโกติ อนฺตมโส วรกโปรกํ อุปาทาย สพฺพาปิ
เสตวณฺณา วรกชาติ ฯ กุทฺรุสโกติ กาฬโกทฺรุโว เจว
สามากาทิเภทา จ สพฺพาปิ ติณธญฺญชาติ ฯ นิวารวรกโปรกา เจตฺถ
ธญฺญานุโลมาติ วทนฺติ ฯ ธญฺญานิ วา โหนฺตุ ธญฺญานุโลมานิ วา
เอเตสํ วุตฺตปฺปเภทานํ สตฺตนฺนํ ธญฺญานํ ตณฺฑุเล คเหตฺวา ภตฺตํ
ปจิสฺสามาติ วา ยาคุํ ปจิสฺสามาติ วา อมฺพิลปายาสาทีสุ
อญฺญตรํ ปจิสฺสามาติ วา ยงฺกิญฺจิ สนฺธาย ปจนฺตุ ฯ สเจ
อุณฺหํ วา สีตลํ วา ภุญฺชนฺตานํ โภชนกาเล คหิตคหิตฏฺฐาเน
โอธิ ปญฺญายติ โอทนสงฺคหเมว คจฺฉติ ปวารณํ ชเนติ ฯ สเจ
โอธิ น ปญฺญายติ ยาคุสงฺคหํ คจฺฉติ ปวารณํ น ชเนติ ฯ
     โยปิ ปายาโส วา ปณฺณผลกลีรมิสฺสกา อมฺพิลยาคุ วา อุทฺธนโต
โอตาริตมตฺตา อพฺภุณฺหา โหติ อาวิชฺฌิตฺวา ปิวิตุํ สกฺกา หตฺเถน
คหิโตกาเสปิ โอธึ น ทสฺเสติ ปวารณํ น ชเนติ ฯ สเจ ปน
อุสุมาย วิคตาย สีตลีภูตาย ฆนภาวํ คจฺฉติ โอธึ ทสฺเสติ ปุน
ปวารณํ ชเนติ ฯ ปุพฺเพ ตนุกภาโว น รกฺขติ ฯ สเจปิ
ทธิตกฺกาทีนิ อาโรเปตฺวา พหู ปณฺณผลกลีเร ปกฺขิปิตฺวา มุฏฺฐิมตฺตาปิ
ตณฺฑุลา ปกฺขิตฺตา โหนฺติ ฯ โภชนกาเล เจ โอธิ ปญฺญายติ
ปวารณํ ชเนติ ฯ อยาคุเก นิมนฺตเน ยาคุํ ทสฺสามาติ ภตฺเต
อุทกกญฺชิกขีราทีนิ อากีริตฺวา ยาคุํ คณฺหาถาติ เทนฺติ ฯ กิญฺจาปิ
ตนุกา โหติ ปวารณํ ชเนติเยว ฯ สเจ ปน ปกฺกุฏฺฐิเตสุ
อุทกาทีสุ ปกฺขิปิตฺวา ปจิตฺวา เทนฺติ ยาคุสงฺคหเมว คจฺฉติ ฯ
ยาคุสงฺคหํ คเตปิ ๑- ตสฺมึ วา อญฺญสฺมึ วา ยตฺถ มจฺฉมํสํ ปกฺขิปนฺติ
สเจ สาสปมตฺตํปิ มจฺฉมํสขณฺฑํ วา นหารุํ วา ปญฺญายติ
ปวารณํ ชเนติ ฯ สุทฺธรสโก ปน รสกยาคุ วา น ชเนติ ฯ
ฐเปตฺวา วุตฺตธญฺญานํ ตณฺฑุเล อญฺเญหิ เวณุตณฺฑุลาทีหิ วา
กณฺฑมูลผเลหิ วา เยหิ เกหิจิ กตํ ภตฺตํปิ ปวารณํ น ชเนติ ฯ
ปเคว ฆนยาคุ ฯ สเจ ปเนตฺถ มจฺฉมํสํ ปกฺขิปนฺติ ปวารณํ
ชเนติ ฯ มหาปจฺจริยํ ขุพฺพิอตฺถาย ภตฺตํปิ ปวารณํ ชเนตีติ
วุตฺตํ ฯ ขุพฺพิอตฺถาย ภตฺตํ นาม ขุพฺพิขชฺชกตฺถาย กุฏฺฐิตูทเก
ปกฺขิปิตฺวา เสทิตตณฺฑุลา วุจฺจนฺติ ฯ สเจ ปน เต ตณฺฑุเล
สุกฺขาเปตฺวา ขาทนฺติ วฏฺฏติ ฯ เนว สตฺตุสงฺขฺยํ น ภตฺตสงฺขฺยํ
คจฺฉนฺติ ฯ ปุน เตหิ กตภตฺตํ ปวาเรติเยว ฯ เต ตณฺฑุเล
สปฺปิเตลาทีสุ วา ปจนฺติ ปูวํ วา กโรนฺติ น ปวาเรนฺติ ฯ
ปุถุกา วา ตาหิ กตสตฺตุภตฺตาทีนิ วา น ปวาเรนฺติ ฯ กุมฺมาโส นาม
@เชิงอรรถ: ๑. ยาคุสงฺคหิเตปีติปิ ปทํ.
ยเวหิ กตกุมฺมาโส ฯ อญฺเญหิ ปน มุคฺคาทีหิ กตกุมฺมาโส
ปวารณํ น ชเนติ ฯ สตฺตุ นาม สาลิวีหิยเวหิ กตสตฺตุ ฯ
กงฺคุวรกกุทฺรุสกสีสานิปิ ภชฺชิตฺวา อีสกํ โกฏฺเฏตฺวา ถุเส ปลาเปตฺวา
ปุน ทฬฺหํ โกฏฺเฏตฺวา จุณฺณํ กโรนฺติ ฯ สเจปิ ตํ อลฺลตฺตา
เอกาพทฺธํ โหติ สตฺตุสงฺคหเมว คจฺฉติ ฯ ขรปากภชฺชิตานํ
วีหีนํ ตณฺฑุเล โกฏฺเฏตฺวา เทนฺติ ฯ ตํปิ จุณฺณํ สตฺตุสงฺคหเมว
คจฺฉติ ฯ สมปากภชฺชิตานํ ปน วีหีนํ วา วีหิปลาปานํ วา
ตณฺฑุลา ภชฺชิตตณฺฑุลาเอว วา น ปวาเรนฺติ ฯ เตสํ ปน
ตณฺฑุลานํ จุณฺณํ ปวาเรติ ฯ ขรปากภชฺชิตานํ วีหีนํ กุณฺฑกํปิ
ปวาเรติ ฯ สมปากภชฺชิตานํ ปน อาตปสุกฺขานํ วา กุณฺฑกํ น
ปวาเรติ ฯ ลาชา วา เตหิ กตภตฺตสตฺตุอาทีนิ วา น ปวาเรนฺติ ฯ
ภชฺชิตปิฏฺฐํ วา ยงฺกิญฺจิ สุทฺธขชฺชกํ วา น ปวาเรติ ฯ
มจฺฉมํสปูริตขชฺชกํ ปน สตฺตุโมทโก วา ปวาเรติ ฯ มจฺฉมํสญฺจ
ปากฏเมว ฯ อยํ ปน วิเสโส  ฯ สเจปิ ยาคุํ ปิวนฺตสฺส
ยาคุสิฏฺฐมตฺตาเนว เทฺว มจฺฉขณฺฑานิ วา มํสขณฺฑานิ วา
เอกภาชเน วา นานาภาชเน วา เทนฺติ ตานิ เจ อขาทนฺโต
อญฺญํ ยงฺกิญฺจิ ปวารณปโหนกํ ปฏิกฺขิปติ น ปวาเรติ ฯ
ตโต เอกํ ขาทิตํ เอกํ หตฺเถ วา ปตฺเต วา โหติ ฯ โส เจ
อญฺญํ ปฏิกฺขิปติ ปวาเรติ ฯ เทฺวปิ ขาทิตานิ โหนฺติ
มุเข สาสปมตฺตํปิ อวสิฏฺฐํ นตฺถิ ฯ สเจปิ อญฺญํ ปฏิกฺขิปติ น
ปวาเรติ ฯ กปฺปิยมํสํ ขาทนฺโต กปฺปิยมํสํ ปฏิกฺขิปติ ปวาเรติ ฯ
กปฺปิยมํสํ ขาทนฺโต อกปฺปิยมํสํ ปฏิกฺขิปติ น ปวาเรติ ฯ
กสฺมา ฯ อวตฺถุตาย ฯ ยํ หิ ภิกฺขุโน ขาทิตุํ วฏฺฏติ ตํเยว
ปฏิกฺขิปโต ปวารณา โหติ ฯ อิทํ ปน ชานนฺโต อกปฺปิยตฺตา
ปฏิกฺขิปติ อชานนฺโตปิ ปฏิกฺขิตพฺพฏฺฐาเน ฐิตเมว ปฏิกฺขิปติ
นาม ตสฺมา น ปวาเรติ ฯ สเจ ปน อกปฺปิยมํสํ ขาทนฺโต
กปฺปิยมํสํ ปฏิกฺขิปติ ปวาเรติ ฯ กสฺมา ฯ วตฺถุตาย ฯ ยํ หิ
เตน ปฏิกฺขิตฺตํ ตํเยว ปวารณาย วตฺถุ ฯ ยํ ปน ขาทิตํ ตํ
กิญฺจาปิ ปฏิกฺขิปิตพฺพฏฺฐาเน ฐิตํ ขาทิยมานํ ปน มํสภาวํ
น ชหาติ ตสฺมา ปวาเรติ ฯ อกปฺปิยมํสํ ขาทนฺโต อกปฺปิยมํสํ
ปฏิกฺขิปติ ปุริมนเยเนว น ปวาเรติ ฯ กปฺปิยมํสํ วา อกปฺปิยมํสํ
วา ขาทนฺโต ปญฺจนฺนํ โภชนานํ ยงฺกิญฺจิ กปฺปิยโภชนํ ปฏิกฺขิปติ
ปวาเรติ ฯ กุลทูสกเวชฺชกมฺมอุตฺตริมนุสฺสธมฺมาโรจนสาทิตรูปิยาทีหิ
นิพฺพตฺตํ พุทฺธปฏิกฺกุฏฺฐํ อเนสนาย อุปฺปนฺนํ อกปฺปิยโภชนํ ปฏิกฺขิปติ
น ปวาเรติ ฯ กปฺปิยโภชนํ วา อกปฺปิยโภชนํ วา ภุญฺชนฺโตปิ
กปฺปิยโภชนํ ปฏิกฺขิปติ ปวาเรติ อกปฺปิยโภชนํ ปฏิกฺขิปติ
น ปวาเรตีติ สพฺพตฺถ วุตฺตนเยเนว การณํ เวทิตพฺพํ ฯ
     เอวํ อสนนฺติ อาทีสุ ยญฺจ อสติ ยญฺจ โภชนํ หตฺถปาเส
ฐิเตน อภิหฏํ ปฏิกฺขิปนฺโต ปวารณํ อาปชฺชติ ตํ ญตฺวา อิทานิ
ยถา อาปชฺชติ ตสฺส ชานนตฺถํ อยํ วินิจฺฉโย ฯ อสนํ โภชนนฺติ
เอตฺถ ตาว เยน เอกํ สิฏฺฐํปิ อชฺโฌหฏํ โหติ โส สเจ
ปตฺตมุขหตฺถานํ ยตฺถ กตฺถจิ ปญฺจสุ โภชเนสุ เอกสฺมึปิ สติ
อญฺญํ ปญฺจสุ โภชเนสุ เอกํปิ ปฏิกฺขิปติ ปวาเรติ ฯ กตฺถจิ
โภชนํ นตฺถิ อามิสคนฺธมตฺตํ ปญฺญายติ น ปวาเรติ ฯ มุเข
จ หตฺเถ จ โภชนํ นตฺถิ ปตฺเต อตฺถิ ตสฺมึ ปน อาสเน
น ภุญฺชิตุกาโม วิหารํ วา ปวิสิตฺวา ภุญฺชิตุกาโม อญฺญสฺส วา
ทาตุกาโม ตสฺมึ เจ อนฺตเร อญฺญตรํ โภชนํ ปฏิกฺขิปติ
น ปวาเรติ ฯ กสฺมา ฯ วิปฺปกตโภชนภาวสฺส อุปจฺฉินฺนตฺตา ฯ
โยปิ อญฺญตฺถ คนฺตฺวา ภุญฺชิตุกาโม มุเข ภตฺตํ คิลิตฺวา เสสํ
อาทาย คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค อญฺญํ โภชนํ ปฏิกฺขิปติ
ตสฺสาปิ ปวารณา น โหตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ ยถา จ
ปตฺเต เอวํ หตฺเถปิ มุเขปิ วา วิชฺชมานํ โภชนํ สเจ
อนชฺโฌหริตุกาโม โหติ ตสฺมึ จ ขเณ อญฺญํ ปฏิกฺขิปติ
น ปวาเรติ ฯ เอกสฺมึ หิ ปเท วุตฺตลกฺขณํ สพฺพตฺถ เวทิตพฺพํ
โหติ ฯ อปิจ กุรุนฺทิยํ เอส นโย ทสฺสิโตเยว ฯ วุตฺตํ หิ
ตตฺถ มุเข ภตฺตํ คิลิตํ หตฺเถ ภตฺตํ วิฆาสาทสฺส ทาตุกาโม
ปตฺเต ภตฺตํ ภิกฺขุสฺส ทาตุกาโม สเจ ตสฺมึ ขเณ ปฏิกฺขิปติ
น ปวาเรตีติ ฯ หตฺถปาเส ฐิโตติ เอตฺถ ปน สเจ ภิกฺขุ
นิสินฺโน โหติ อาสนสฺส ปจฺฉิมนฺตโต ปฏฺฐาย สเจ ฐิโต
ปญฺหิอนฺตโต ปฏฺฐาย สเจ นิปนฺโน เยน ปสฺเสน นิปนฺโน
ตสฺส ปาริมนฺตโต ปฏฺฐาย ทายกสฺส นิสินฺนสฺส วา ฐิตสฺส วา
นิปนฺนสฺส วา ฐเปตฺวา ปสาริตหตฺถํ ยํ อาสนฺนตรํ องฺคํ
ตสฺส โอริมนฺเตน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อฑฺฒเตยฺยหตฺโถ หตฺถปาโสติ
เวทิตพฺโพ ฯ ตสฺมึ ฐตฺวา อภิหฏํ ปฏิกฺขิปนฺตสฺเสว ปวารณา
โหติ น ตโต ปรํ ฯ อภิหรตีติ หตฺถปาสพฺภนฺตเร ฐิโต
คหณตฺถํ อุปนาเมติ ฯ สเจ ปน อนนฺตรานิสินฺโน ภิกฺขุ หตฺเถ วา
อุรูสุ วา อาธารเก วา ฐิตํ ปตฺตํ อนภิหริตฺวา ว ภตฺตํ คณฺหาหีติ
วทติ ตํ ปฏิกฺขิปโต ปวารณา นตฺถิ ฯ ภตฺตปจฺฉึ อาเนตฺวา
ปุรโต ภูมิยํ ฐเปตฺวา คณฺหาติ วุตฺเตปิ เอเสว นโย ฯ
อีสกํ ปน อุทฺธริตฺวา วา อุปนาเมตฺวา วา คณฺหาถาติ วุตฺเต ปน
ปฏิกฺขิปโต ปวารณา โหติ ฯ เถราสเน นิสินฺโน เถโร ทูเร
นิสินฺนสฺส ทหรภิกฺขุสฺส ปตฺตํ เปเสตฺวา อิโต โอทนํ คณฺหาหีติ
วทติ คณฺหิตฺวา ปน คโต ตุณฺหี ติฏฺฐติ ฯ ทหโร อลํ
มยฺหนฺติ ปฏิกฺขิปติ น ปวาเรติ ฯ กสฺมา ฯ เถรสฺส ทูรภาวโต
ทูตสฺส จ อนภิหรณโตติ ฯ สเจ ปน คเหตฺวา อาคโต ภิกฺขุ
อิมํ ภตฺตํ คณฺหาติ วทติ ตํ ปฏิกฺขิปโต ปวารณา โหติ ฯ
     ปริเวสนาย เอโก เอเกน หตฺเถน โอทนปจฺฉึ เอเกน กฏจฺฉุํ
คเหตฺวา ภิกฺขู ปริวิสติ ฯ ตตฺร เจ อญฺโญ อาคนฺตฺวา อหํ
ปจฺฉึ ธาเรสฺสามิ ตฺวํ โอทนํ เทหีติ วตฺวา คหิตมตฺตเมว กโรติ
ปริเวสโกเอว ปน ตํ โอทนปจฺฉึ ธาเรติ ตสฺมา สา อภิหฏาว
โหติ ฯ ตโต ทาตุกามตาย คณฺหนฺตํ ปฏิกฺขิปนฺตสฺส ปวารณา
โหติ ฯ สเจ ปน ปริเวสเกน ผุฏฺฐมตฺตาว โหติ อิตโรว นํ
ธาเรติ ตโต ทาตุกามตาย คณฺหนฺตํ ปฏิกฺขิปนฺตสฺส ปวารณา
น โหติ ฯ กฏจฺฉุนา อุทฺธนมตฺเต ปน โหติ ฯ กฏจฺฉุอภิหาโรเยว
หิ ตสฺส อภิหาโร ฯ ทฺวินฺนํ สมภาเรปิ ปฏิกฺขิปนฺโต ปวาเรติเยวาติ
มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ อนนฺตรสฺส ภิกฺขุโน ภตฺเต ทียมาเน
อิตโร ปตฺตํ หตฺเถหิ ปิทหติ ปวารณา นตฺถิ ฯ กสฺมา ฯ
อญฺญสฺส อภิหเฏ ปฏิกฺขิตตฺตา ฯ ปฏิกฺเขโป ปญฺญายตีติ เอตฺถ
วาจาย อภิหฏํ ปฏิกฺขิปโต ปวารณา นตฺถิ กาเยน อภิหฏํ ปน
กาเยน วา วาจาย วา ปฏิกฺขิปนฺตสฺส ปวารณา โหตีติ
เวทิตพฺโพ ฯ ตตฺถ กาเยน ปฏิกฺเขโป นาม องฺคุลึ วา หตฺถํ
วา มจฺฉิกวีชนึ วา จีวรกณฺณํ วา จาเลติ ภมุกาย วา อาการํ
กโรติ กุทฺโธ วา โอโลเกติ ฯ วาจาย ปฏิกฺเขโป นาม
อลนฺติ วา น คณฺหามีติ วา มา อากีราติ วา อปคจฺฉาติ วา
วทติ ฯ เอวํ เยน เกนจิ อากาเรน กาเยน วา วาจาย วา
ปฏิกฺขิตฺเต ปวารณา โหติ ฯ เอโก อภิหเฏ ภตฺเต ปวารณาย
ภีโต หตฺเถ อปเนตฺวา ปุนปฺปุนํ ปตฺเต โอทนํ อากีรนฺตํ
อากีรากีร โกฏฺเฏตฺวา โกฏฺเฏตฺวา ปูเรหีติ วทติ เอตฺถ กถนฺติ ฯ
มหาสุมตฺเถโร ตาว อนากีรณตฺถาย วุตฺตตฺตา ปวารณา โหตีติ
อาห ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปน อากีร ปูเรหีติ วทนฺตสฺส นาม
กสฺสจิ ปวารณา อตฺถีติ วตฺวา น ปวาเรตีติ อาห ฯ อปโร
ภตฺตํ อภิหรนฺตํ ภิกฺขุํ สลฺลกฺเขตฺวา กึ อาวุโส อิโตปิ กิญฺจิ
คณฺหิสฺสสิ ทมฺมิ เต กิญฺจีติ อาห ฯ ตตฺราปิ เอวํ
นาคมิสฺสตีติ วุตฺตตฺตา ปวารณา โหตีติ มหาสุมตฺเถโร อาห ฯ
มหาปทุมตฺเถโร ปน คณฺหิสฺสสีติ วทนฺตสฺส นาม กสฺสจิ ปวารณา
อตฺถีติ วตฺวา น ปวาเรตีติ อาห ฯ เอโก สมํสกรสํ อภิหริตฺวา
รสํ คณฺหาถาติ วทติ ฯ ตํ สุตฺวา ปฏิกฺขิปโต ปวารณา นตฺถิ ฯ
มจฺฉรสํ มํสรสนฺติ วุตฺเต ปฏิกฺขิปโต โหติ ฯ อิทํ คณฺหาถาติ
วุตฺเตปิ โหติเยว ฯ มํสํ วิสุํ กตฺวา มํสรสํ คณฺหาถาติ วทติ ฯ
ตตฺถ เจ สาสปมตฺตํปิ มํสขณฺฑํ อตฺถิ ตํ ปฏิกฺขิปโต ปวารณา
โหติ ฯ สเจ ปน ปริสฺสาวิโต โหติ วฏฺฏตีติ ฯ อภยตฺเถโร
อาห มํสรเสน อาปุจฺฉนฺตํ มหาเถโร มุหุตฺตํ อาคเมหีติ วตฺวา
ถาลกํ อาวุโส อาหราติ อาห เอตฺถ กถนฺติ ฯ มหาสุมตฺเถโร
ตาว อภิหารกสฺส คมนํ อุปจฺฉินฺนํ ตสฺมา ปวาเรตีติ อาห ฯ
มหาปทุมตฺเถโร ปน อยํ กุหึ คจฺฉติ กีทิสํ เอตสฺส คมนํ
คณฺหนฺตสฺสาปิ นาม ปวารณา อตฺถีติ วตฺวา น ปวาเรตีติ
อาห ฯ กลีรปนสาทีหิ มิสฺเสตฺวา มจฺฉมํสํ ปจนฺติ ฯ ตํ
คเหตฺวา กลีรสูปํ คณฺหาถ ปนสพฺยญฺชนํ คณฺหาถาติ วทนฺติ ฯ
เอตํปิ น ปวาเรติ ฯ กสฺมา ฯ อปฺปวารณารหสฺส นาเมน
วุตฺตตฺตา ฯ สเจ ปน มจฺฉสูปํ มํสสูปนฺติ วา อิทํ คณฺหาถาติ
วา วทนฺติ ปวาเรติ ฯ มํสกรมฺพโก นาม โหติ ตํ ทาตุกาโมปิ
กรมฺพกํ คณฺหาถาติ วทติ วฏฺฏติ น ปวาเรติ ฯ มํสกรมฺพกนฺติ
วา อิทนฺติ วา วุตฺเต ปน ปวาเรติ ฯ เอเสว นโย สพฺเพสุ
มจฺฉมํสมิสฺสเกสุ ฯ โย ปน นิมนฺตเน ภุญฺชมาโน มํสํ
อภิหฏํ อุทฺทิสฺส กตนฺติ มญฺญมาโน ปฏิกฺขิปติ ปวาริโตว
โหตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ มิสฺสกกถา ปน กุรุนฺทิยํ สุฏฺฐุ
วุตฺตา ฯ เอวํ หิ ตตฺถ วุตฺตํ ปิณฺฑปาตจาริโก ภิกฺขุ
ภตฺตมิสฺสกํ ยาคุํ อาหริตฺวา ยาคุํ คณฺหาถาติ วทติ น ปวาเรติ ฯ
ภตฺตํ คณฺหาถาติ วุตฺเต ปวาเรติ ฯ กสฺมา ฯ เยนาปุจฺฉิโต
ตสฺส อตฺถิตาย ฯ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย ฯ ยาคุมิสฺสกํ คณฺหาถาติ
วทติ ฯ ตตฺร เจ ยาคุ พหุตรา วา โหติ สมสมา วา
น ปวาเรติ ฯ ยาคุ มนฺทา ภตฺตํ พหุตรํ ปวาเรติ ฯ อิทํ จ
สพฺพฏฺฐกถาสุ วุตฺตตฺตา น สกฺกา ปฏิกฺขิปิตุํ การณํ ปเนตฺถ
ทุทฺทสํ ฯ ภตฺตมิสฺสกํ คณฺหาถาติ วทติ ฯ ภตฺตํ พหุตรํ วา
สมํ วา อปฺปตรํ วา โหติ ปวาเรติเยว ฯ ภตฺตํ วา ยาคุํ วา
อนามสิตฺวา มิสฺสกํ คณฺหาถาติ วทติ ฯ ตตฺร เจ ภตฺตํ พหุตรํ
วา สมกํ วา โหติ ปวาเรติ อปฺปตรํ น ปวาเรติ ฯ อิทํ
จ กรมฺพเกน น สมาเนตพฺพํ ฯ กรมฺพโก หิ มํสมิสฺสโกปิ โหติ
อมํสมิสฺสโกปิ ตสฺมา กรมฺพกนฺติ วุตฺเต ปวารณา นตฺถิ ฯ
อิทํ ปน ภตฺตมิสฺสกเมว ฯ เอตฺถ วุตฺตนเยเนว ปวารณา โหติ ฯ
พหุรเส ภตฺเต รสํ พหุขีเร ขีรํ พหุสปฺปิมฺหิ จ ปายาเส สปฺปึ
คณฺหาถาติ วิสุํ กตฺวา เทติ ฯ ตํ ปฏิกฺขิปโต ปวารณา
นตฺถิ ฯ โย ปน คจฺฉนฺโต ปวาเรติ โส คจฺฉนฺโตว ภุญฺชิตุํ
ลภติ ฯ กทฺทมํ วา อุทกํ วา ปตฺวา ฐิเตน อติริตฺตํ กาเรตพฺพํ ฯ
สเจ อนฺตรา นที ปูรา โหติ นทีตีเร คุมฺพํ อนุปริยายนฺเตน
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ อถ นาวา วา เสตุ วา อตฺถิ ตํ อภิรุหิตฺวาปิ
จงฺกมนฺเตเนว ภุญฺชิตพฺพํ ฯ คมนํ น อุปจฺฉินฺทิตพฺพํ ฯ ยาเน
วา หตฺถิอสฺสปิฏฺเฐ วา จนฺทมณฺฑเล วา สุริยมณฺฑเล วา
นิสีทิตฺวา ปวาริเตน ยาว มชฺฌนฺติกํ ตาว เตสุ คจฺฉนฺเตสุปิ
นิสินฺเนเนว ภุญฺชิตพฺพํ ฯ โย ฐิโต ปวาเรติ ฐิเตเนว โย
นิสินฺโน นิสินฺเนเนว ภุญฺชิตพฺพํ ฯ ตํ อิริยาปถํ โกเปนฺเตน
อติริตฺตํ กาเรตพฺพํ ฯ โย อุกฺกุฏิโก นิสีทิตฺวา ปวาเรติ เตน
อุกฺกุฏิเกเนว ภุญฺชิตพฺพํ ฯ ตสฺส ปน เหฏฺฐา ปลาสปีฐํ วา
กิญฺจิ วา นิสีทนกํ ทาตพฺพํ ฯ ปีฐเก นิสีทิตฺวา ปวาริเตน
อาสนํ อจาเลตฺวาว จตสฺโส ทิสา ปริวตฺตนฺเตน ภุญฺชิตุํ ลพฺภติ ฯ
มญฺเจ นิสีทิตฺวา ปวาริเตน อิโต วา เอโต วา สํสริตุํ
น ลพฺภติ ฯ สเจ ปน นํ สห มญฺเจน อุกฺขิปิตฺวา อญฺญตฺร เนนฺติ
วฏฺฏติ ฯ นิปชฺชิตฺวา ปวาริเตน นิปนฺเนเนว ภุญฺชิตพฺพํ ฯ
ปริวตฺตนฺเตน เยน ปสฺเสน นิปนฺโน ตสฺส ฐานํ นาติกฺกเมตพฺพํ ฯ
     อนติริตฺตนฺติ น อติริตฺตํ น อธิกนฺติ อตฺโถ ฯ ตํ ปน ยสฺมา
อกปฺปิยกตาทีหิ สตฺตหิ วินยกมฺมากาเรหิ อกตํ วา คิลานสฺส
อนธิกํ วา โหติ ตสฺมา ปทภาชเน อกปฺปิยกตนฺติ อาทิ
วุตฺตํ ฯ ตตฺถ อกปฺปิยกตนฺติ ยํ ตตฺถ ผลํ วา กณฺฑมูลาทิ วา
ปญฺจหิ สมณกปฺเปหิ กปฺปิยํ อกตํ ยญฺจ อกปฺปิยมํสํ วา
อกปฺปิยโภชนํ วา เอตํ อกปฺปิยํ นาม ตํ อกปฺปิยํ อลเมตํ
สพฺพนฺติ เอวํ อติริตฺตํ กตํ อกปฺปิยกตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
อปฺปฏิคฺคหิตกตนฺติ ภิกฺขุนา อปฏิคฺคหิตํเยว ปุริมนเยน อติริตฺตํ
กตํ ฯ อนุจฺจาริตกตนฺติ กปฺปิยํ การาเปตุํ อาคเตน ภิกฺขุนา
อีสกํปิ อนุกฺขิตฺตํ วา อนุปนามิตํ วา กตํ ฯ อหตฺถปาเส กตนฺติ
กปฺปิยํ การาเปตุํ อาคตสฺส หตฺถปาสโต พหิ ฐิเตน กตํ ฯ
อภุตฺตาวินา กตนฺติ โย อลเมตํ สพฺพนฺติ อติริตฺตํ กโรติ
เตน ปวารณปโหนกํ โภชนํ อภุตฺเตน ๑- กตํ ฯ ภุตฺตาวินา
ปวาริเตน อาสนา วุฏฺฐิเตน กตนฺติ อิทํ อุตฺตานเมว ฯ
อลเมตํ สพฺพนฺติ อวุตฺตนฺติ วจีเภทํ กตฺวา เอวํ อวุตฺตํ โหติ ฯ
อิติ อิเมหิ สตฺตหิ วินยกมฺมากาเรหิ ยํ อติริตฺตํ กปฺปิยํ อกตํ ยญฺจ
น คิลานาติริตฺตํ ตทุภยํปิ อนติริตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ อติริตฺตํ
ปน ตสฺเสว ปฏิกฺเขเปน เวทิตพฺพํ ฯ อปิเจตฺถ ภุตฺตาวินา กตํ
โหตีติ อนนฺตรา นิสินฺนสฺส สภาคสฺส ภิกฺขุโน ปตฺตโต เอกํปิ
สิฏฺฐํ วา มํสหิรํ วา ขาทิตฺวา กตํปิ ภุตฺตาวินาว กตํ โหตีติ
เวทิตพฺพํ ฯ อาสนา อวุฏฺฐิเตนาติ เอตฺถ ปน อสมฺโมหตฺถํ
อยํ วินิจฺฉโย ฯ เทฺว ภิกฺขู ปาโตว ภุญฺชมานา ปวาริตา
โหนฺติ ฯ เอเกน ตตฺเถว นิสีทิตพฺพํ ฯ อิตเรน นิจฺจภตฺตํ วา
สลากภตฺตํ วา อาเนตฺวา อุปฑฺฒํ ตสฺส ภิกฺขุโน ปตฺเต
อากีริตฺวา หตฺถํ โธวิตฺวา เสสํ เตน ภิกฺขุนา กปฺปิยํ การาเปตฺวา
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ กสฺมา ฯ ยํ หิ ตสฺส หตฺเถ ลคฺคํ ตํ อกปฺปิยํ
โหติ ฯ สเจ ปน ปฐมํ นิสินฺโน ภิกฺขุ สยเมว ตสฺส ปตฺตโต
หตฺเถน คณฺหาติ หตฺถโธวนกิจฺจํ นตฺถิ ฯ สเจ ปน เอวํ
กปฺปิยํ กาเรตฺวา ภุญฺชนฺตสฺส ปุน กิญฺจิ พฺยญฺชนํ วา ขาทนียํ
@เชิงอรรถ: ๑. อภุญฺชิตฺวา.
วา ปตฺเต อากีรนฺติ เยน ปฐมํ กปฺปิยํ กตํ โส ปุน กาตุํ
น ลภติ ฯ เยน อกตํ เตน กาตพฺพํ ฯ ยํ จ อกตํ
ตํ กาตพฺพํ ฯ เยน อกตนฺติ อญฺเญน ภิกฺขุนา เยน ปฐมํ
น กตํ เตน กาตพฺพํ ฯ ยํ จ อกตนฺติ เยน ปฐมํ กปฺปิยํ
กตํ เตนาปิ ยํ อกตํ ตํ กาตพฺพํ ฯ ปฐมภาชเน ปน กาตุํ
น ลพฺภติ ฯ ตตฺถ หิ กริยมานํ ปฐมกเตน สทฺธึ กตํ โหติ
ตสฺมา อญฺญสฺมึ ภาชเน กาตุํ วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโย ฯ เอวํ กตํ
ปน เตน ภิกฺขุนา ปฐมกเตน สทฺธึ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ กปฺปิยํ
กโรนฺเตน จ น เกวลํ ปตฺเตเยว กุณฺเฑปิ ปจฺฉิยํปิ ยตฺถ กตฺถจิ
ปุรโต ฐเปตฺวา โอนมิตภาชเน กาตพฺพํ ฯ ตํ สเจปิ ภิกฺขุสตํ
ปวาริตํ โหติ สพฺเพสํ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ อปฺปวาริตานํปิ
วฏฺฏติ ฯ เยน ปน กปฺปิยํ กตํ ตสฺส น วฏฺฏติ ฯ สเจปิ
ปวาเรตฺวา ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา อวสฺสํ
ภุญฺชนเก มงฺคลนิมนฺตเน นิสีทาเปนฺติ อติริตฺตํ กาเรตฺวาว
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ สเจ ตตฺถ อญฺโญ ภิกฺขุ นตฺถิ อาสนสาลํ วา
วิหารํ วา ปตฺตํ เปเสตฺวา กาเรตพฺพํ ฯ กปฺปิยํ กโรนฺเตน ปน
อนุปสมฺปนฺนสฺส หตฺเถ ฐิตํ น กาตพฺพํ ฯ สเจ อาสนสาลายํ
อพฺยตฺโต ภิกฺขุ โหติ สยํ คนฺตฺวา กปฺปิยํ การาเปตฺวา
อาเนตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ ฯ คิลานาติริตฺตนฺติ เอตฺถ น เกวลํ ยํ
คิลานสฺส ภุตฺตาวเสสํ โหติ ตํ คิลานาติริตฺตํ อถโข ยงฺกิญฺจิ
คิลานํ อุทฺทิสฺส อชฺช วา เสฺว วา ยทา วา อิจฺฉติ ตทา
ขาทิสฺสตีติ อาหฏํ ตํ สพฺพํ คิลานาติริตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ ยํ
ยามกาลิกาทีสุ อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ทุกฺกฏํ ตํ อสํสฏฺฐวเสน
วุตฺตํ ฯ สเจ ปน อามิสสํสฏฺฐานิ โหนฺติ อาหารตฺถายปิ
อนาหารตฺถายปิ ปฏิคฺคเหตฺวา อชฺโฌหรนฺตสฺส ปาจิตฺติยเมว ฯ {๒๔๑} สติ
ปจฺจเยติ ยามกาลิกํ ปิปาสาย สติ ปิปาสจฺเฉทนตฺถํ สตฺตาหกาลิกํ
ยาวชีวิกญฺจ เตน เตน อุปสเมตพฺพเก อาพาเธ สติ ตสฺส
อุปสมนตฺถํ ปริภุญฺชโต อนาปตฺติ ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว ฯ
     กฐินสมุฏฺฐานํ กายวาจโต  กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ
กิริยากิริยํ โนสญฺญาวิโมกฺขํ อจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ
วจีกมฺมํ ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติ ฯ
                ปฐมปฺปวารณาสิกฺขาปทํ ปญฺจมํ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๓๙๘-๔๑๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=8399&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=8399&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=499              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=10695              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=5886              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=5886              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_2

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]