บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
{๑๐๘} จตุตฺถสิกฺขาปเท ฯ เหมนฺติเก กาเลติ เหมนฺตกาเล หิมปาตสมเย ฯ กายํ โอตาเปนฺตาติ มญฺจปีาทีสุ นิสินฺนา พาลาตเปน กายํ โอตาเปนฺตา ฯ กาเล อาโรจิเตติ ยาคุภตฺตาทีสุ ยสฺส กสฺสจิ กาเล อาโรจิเต ฯ โอวุฏฺ โหตีติ หิมวสฺเสน โอวุฏฺ ตินฺตํ โหติ ฯ {๑๑๐} อวสฺสิกสงฺเกเตติ วสฺสิกวสฺสานํ มาสาติ เอวํ อปฺปญฺตฺเต จตฺตาโร เหมนฺติเก จตฺตาโร จ คิมฺหเก อฏฺ มาเสติ อตฺโถ ฯ มณฺฑเป วาติ สาขามณฺฑเป วา ปทรมณฺฑเป วา ฯ รุกฺขมูเล วาติ ยสฺส กสฺสจิ รุกฺขสฺส เหฏฺา ฯ ยตฺถ กากา วา กุลลา วา น อูหทนฺตีติ ยตฺถ ธุวสนฺนิวาเสน กุลาวเก กตฺวา วสมานา เอเต กากกุลลา วา อญฺเ วา สกุณา ตํ เสนาสนํ น อูหทนฺติ ตาทิเส รุกฺขมูเล นิกฺขิปิตุํ อนุชานามีติ ตสฺมา ยตฺถ โคจรปฺปสุตา สกุณา วิสฺสมิตฺวา คจฺฉนฺติ ตสฺส รุกฺขสฺส มูเล นิกฺขิปิตุํ วฏฺฏติ ฯ ยสฺมึ ปน ธุวสนฺนิวาเสน กุลาวเก กตฺวา วสนฺติ ตสฺส รุกฺขสฺส มูเล น นิกฺขิปิตพฺพํ ฯ อฏฺ มาเสติ วจนโต เยสุ ชนปเทสุ วสฺสกาเล เทโว น วสฺสติ เตสุปิ ชนปเทสุ จตฺตาโร มาเส นิกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติเยว ฯ อวสฺสิกสงฺเกเตติ วจนโต ยตฺถ เหมนฺเต เทโว วสฺสติ ตตฺถ เหมนฺเตปิ อชฺโฌกาเส นิกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติ คิมฺเห ปน สพฺพตฺถ วิคตวลาหกํ วิสุทฺธํ นภํ โหติ เอวรูเป กาเล เกนจิเทว กรณีเยน อชฺโฌกาเส มญฺจปี นิกฺขิปิตุํ วฏฺฏติ ฯ อพฺโภกาสิเกนาปิ วตฺตํ ชานิตพฺพํ ฯ ตสฺส หิ สเจ ปุคฺคลิกมญฺโจ อตฺถิ ตตฺเถว สยิตพฺพํ ฯ สงฺฆิกํ คณฺหนฺเตน เวตฺเตน วา วาเกน วา วีตมญฺโจ คเหตพฺโพ ฯ ตสฺมึ อสติ ปุราณมญฺจโก คเหตพฺโพ ฯ ตสฺมึ อสติ นววายิโม วา โอนทฺธโก วา คเหตพฺโพ คเหตฺวา จ ปน อหํ อุกฺกฏฺรุกฺขมูลิโก อุกฺกฏฺอพฺโภกาสิโกติ จีวรกุฏึปิ อกตฺวา อสมเย อชฺโฌกาเส วา รุกฺขมูเล วา ตํ ปญฺาเปตฺวา นิปชฺชิตุํ น วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน จตุคฺคุเณนปิ จีวเรน กตกุฏึ อเตเมนฺตํ รกฺขิตุํ น สกฺโกติ สตฺตาหวทฺทลิกาทีนิ ภวนฺติ ภิกฺขุโน กายานุคติกตฺตา วฏฺฏติ ฯ อรญฺเ ปณฺณกุฏีสุ วสนฺตานํ สีลสมฺปทาย ปสนฺนจิตฺตา มนุสฺสา นวมญฺจปี เทนฺติ สงฺฆิกปริโภเคน ปริภุญฺชถาติ ฯ วสิตฺวา คจฺฉนฺเตหิ สามนฺตวิหาเร สภาคภิกฺขูนํ เปเสตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ สภาคานํ อภาเว อโนวสฺสเก นิกฺขิปิตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ อโนวสฺสเก อสติ รุกฺเข ลคฺเคตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ เจติยงฺคเณ สมฺมชฺชนึ คเหตฺวา โภชนสาลงฺคณํ วา อุโปสถาคารงฺคณํ วา ปริเวณทิวาฏฺานอคฺคิสาลาทีสุ วา อญฺตรํ สมฺมชฺชิตฺวา โธวิตฺวา โกฏฺเฏตฺวา ปุน สมฺมชฺชนี มาลเกเยว เปตพฺพา ฯ อุโปสถาคาราทีสุ อญฺตรสฺมึ คเหตฺวา อวเสสานิ สมฺมชฺชนฺตสฺสาปิ เอเสว นโย ฯ โย ปน ภิกฺขาจารมคฺคํ สมฺมชฺชนฺโต คนฺตุกาโมว โหติ เตน สมฺมชฺชิตฺวา สเจ อนฺตรามคฺเค สาลา อตฺถิ ตตฺถ เปตพฺพา ฯ สเจ นตฺถิ พลาหกานํ อนุฏฺตภาวํ สลฺลกฺเขตฺวา ยาวาหํ คามโต นิกฺขมามิ ตาว น วสฺสิสฺสตีติ ชานนฺเตน ยตฺถ กตฺถจิ นิกฺขิปิตฺวา ปุน ปจฺจาคจฺฉนฺเตน ปากติกฏฺาเน เปตพฺพา ฯ สเจ วสฺสิสฺสตีติ ชานนฺโต อชฺโฌกาเส เปติ ทุกฺกฏนฺติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ สเจ ปน ตตฺร ตเตฺรว สมฺมชฺชนตฺถาย สมฺมชฺชนี นิกฺขิตฺตา โหติ ตํ ตํ านํ สมฺมชฺชิตฺวา ตตฺถ ตตฺเถว นิกฺขิปิตุํ วฏฺฏติ ฯ อาสนสาลํ สมฺมชฺชนฺเตน วตฺตํ ชานิตพฺพํ ฯ ตตฺรีทํ วตฺตํ ฯ มชฺฌโต ปฏฺาย ปาทฏฺานภิมุขา วาลิกา หริตพฺพา ฯ กจวรํ หตฺเถหิ คเหตฺวา พหิ ฉฑฺเฑตพฺพํ ฯ {๑๑๑} มสารโกติ มญฺจปาเท วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ อฏนิโย ปเวเสตฺวา กโต ฯ พุนฺธิกาพทฺโธติ อฏนีหิ มญฺจปาเท ฑํสาเปตฺวา ปลฺลงฺกสงฺเขเปน กโต ฯ กุลีรปาทโกติ อสฺสเมณฺฑกาทีนํ ปาทสทิเสหิ ปาเทหิ กโต ฯ โย วา ปน โกจิ วงฺกปาทโก อยํ วุจฺจติ กุลีรปาทโก ฯ อาหจฺจปาทโกติ อยํ ปน อาหจฺจปาทโก นาม มญฺโจ องฺเค วิชฺฌิตฺวา กโต โหตีติ เอวํ ปรโต ปาลิยํเยว วุตฺโต ฯ ตสฺมา อฏนิโย วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ ปาทสิขํ ปเวเสตฺวา อุปริ อาณึ ทตฺวา กตมญฺโจ อาหจฺจปาทโกติ เวทิตพฺโพ ฯ ปีเปิ เอเสว นโย ฯ อนฺโต สํเวเตฺวา พทฺธํ โหตีติ เหฏฺา จ อุปริ จ วิตฺถตํ มชฺเฌ สงฺขิตฺตํ ปณวสณฺานํ กตฺวา พทฺธํ โหติ ฯ ตํ กิร มชฺเฌ สีหพฺยคฺฆจมฺมปริกฺขิตฺตํปิ กโรนฺติ ฯ อกปฺปิยจมฺมนฺนาเมตฺถ นตฺถิ ฯ เสนาสนญฺหิ โสวณฺณมยํปิ วฏฺฏติ ฯ ตสฺมา ตํ มหคฺฆํ โหติ ฯ อนุปสมฺปนฺนํ สนฺถราเปติ ตสฺส ปลิโพโธติ เยน สนฺถราปิตํ ตสฺส ปลิโพโธ ฯ เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ ถามมชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมนฺตสฺส ปาจิตฺติยํ ฯ อยํ ปเนตฺถ วินิจฺฉโย ฯ เถโร โภชนสาลายํ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา ทหรํ อาณาเปติ คจฺฉ ทิวาฏฺาเน มญฺจปี ปญฺาเปหีติ ฯ โส ตถา กตฺวา นิสินฺโน ฯ เถโร ยถารุจึ วิจริตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา ถวิกํ วา อุตฺตราสงฺคํ วา เปติ ฯ ตโต ปฏฺาย เถรสฺส ปลิโพโธ ฯ นิสีทิตฺวา สยํ คจฺฉนฺโต เนว อุทฺธรติ น อุทฺธราเปติ เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม ปาจิตฺติยํ ฯ สเจ ปน เถโร ตตฺถ ถวิกํ วา อุตฺตราสงฺคํ วา อฏฺเปตฺวา จงฺกมนฺโตว ทหรํ คจฺฉ ตฺวนฺติ ภณติ เตน อิทํ ภนฺเต มญฺจปีนฺติ อาจิกฺขิตพฺพํ ฯ สเจ ปน เถโร วตฺตํ ชานาติ ตฺวํ คจฺฉ อหํ ปากติกํ กริสฺสามีติ วตฺตพฺพํ ฯ สเจ พาโล โหติ อนุคฺคหิตวตฺโต คจฺฉ มา อิธ ติฏฺ เนว นิสีทิตุํ น นิปชฺชิตุํ เทมีติ ทหรํ ตชฺเชติเยว ทหเรน ภนฺเต สุขํ สยถาติ กปฺปํ ลภิตฺวา วนฺทิตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ ตสฺมึ คเต เถรสฺเสว ปลิโพโธ ฯ ปุริมนเยเนว จสฺส อาปตฺติ เวทิตพฺพา ฯ อถ ปน อาณตฺติกฺขเณเยว ทหโร มยฺหํ ภนฺเต ภณฺฑกโธวนาทิ กิญฺจิ กรณียํ อตฺถีติ วทติ เถโร จ นํ ตฺวํ ปญฺาเปตฺวา คจฺฉาหีติ วตฺวา โภชนสาลโต นิกฺขมิตฺวา อญฺตฺถ คจฺฉติ ปาทุทฺธาเรน กาเรตพฺโพ ฯ สเจ ตตฺเถว คนฺตฺวา นิสีทติ ปุริมนเยเนว จสฺส เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม อาปตฺติ ฯ สเจ ปน เถโร สามเณรํ อาณาเปติ สามเณเร ตตฺถ มญฺจปี ปญฺาเปตฺวา นิสินฺเนปิ โภชนสาลโต อญฺตฺถ คจฺฉนฺโต ปาทุทฺธาเรน กาเรตพฺโพ ฯ คนฺตฺวา นิสินฺโน ปุน คมนกาเล เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ ฯ สเจ ปน อาณาเปนฺโต มญฺจปี ปญฺาเปตฺวา ตตฺเถว นิสีทาติ อาณาเปติ ยตฺริจฺฉติ ตตฺร คนฺตฺวา อาคนฺตุํ ลภติ ฯ สยํ ปน ปากติกํ อกตฺวา คจฺฉนฺตสฺส เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม ปาจิตฺติยํ ฯ อนฺตรสนฺนิปาเต มญฺจปีานิ ปญฺาเปตฺวา นิสินฺเนหิ คมนกาเล อารามิกานํ อิทํ ปฏิสาเมถาติ วตฺตพฺพํ ฯ อวตฺวา คจฺฉนฺตานํ เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม อาปตฺติ ฯ มหาธมฺมสฺสวนํ นาม โหติ ฯ ตตฺถ อุโปสถาคารโตปิ โภชนสาลโตปิ อาหริตฺวา มญฺจปีานิ ปญฺาเปนฺติ ฯ อาวาสิกานํเยว ปลิโพโธ ฯ สเจ อาคนฺตุกา อิทํ อมฺหากํ อุปชฺฌายสฺส อิทํ อาจริยสฺสาติ คณฺหนฺติ ตโต ปฏฺาย เตสํเยว ปลิโพโธ ฯ คมนกาเล ปากติกํ อกตฺวา เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมนฺตานํ อาปตฺติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน วุตฺตํ ยาว อญฺเ น นิสีทนฺติ ตาว เยหิ ปญฺตฺตํ เตสํ ภาโร อญฺเสุ อาคนฺตฺวา นิสินฺเนสุ นิสินฺนกานํ ภาโร สเจ เต อนุทฺธริตฺวา วา อนุทฺธราเปตฺวา วา คจฺฉนฺติ ทุกฺกฏํ ฯ กสฺมา ฯ อนาณตฺติยา ปญฺาปิตตฺตาติ ฯ ธมฺมาสเน ปญฺตฺเต ยาว อุสฺสารโก วา ธมฺมกถิโก วา นาคจฺฉติ ตาว ปญฺาปกานํ ปลิโพโธ ฯ ตสฺมึ อาคนฺตฺวา นิสินฺเน ตสฺส ปลิโพโธ ฯ สกลํ อโหรตฺตํ ธมฺมสฺสวนํ โหติ อญฺโ อุสฺสารโก วา ธมฺมกถิโก วา อุฏฺหติ อญฺโ นิสีทติ โย โย อาคนฺตฺวา นิสีทติ ตสฺส ตสฺส ภาโร ฯ อุฏฺหนฺเตน ปน อิทมาสนํ ตุมฺหากํ ภาโรติ วตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ สเจปิ อิตรสฺมึ อนาคเตเยว ปมํ นิสินฺโน อุฏฺาย คจฺฉติ ตสฺมึ จ อนฺโตอุปจารฏฺเเยว อิตโร อาคนฺตฺวา นิสีทติ อุฏฺาย คโต อาปตฺติยา น กาเรตพฺโพ ฯ สเจ ปน อิตรสฺมึ อนาคเตเยว ปมํ นิสินฺโน อุฏฺายาสนา เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมติ อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ ฯ สพฺพตฺถ จ เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม ปมปาเท ทุกฺกฏํ ทุติเย ปาจิตฺติยนฺติ อยํ นโย มหาปจฺจริยํ วุตฺโต ฯ {๑๑๒} จิมิลิกํ วาติ อาทีสุ จิมิลิกา นาม สุธาทิปริกมฺมกตาย ภูมิยา วณฺณานุรกฺขณตฺถํ กตา โหติ ฯ ตํ เหฏฺา ปตฺถริตฺวา อุปริ กฏสารกํ ปตฺถรนฺติ ฯ อุตฺตรตฺถรณํ นาม มญฺจปีานํ อุปริ อตฺถริตพฺพกํ ปจฺจตฺถรณํ ฯ ภุมฺมตฺถรณํ นาม ภูมิยํ อตฺถริตพฺพา กฏสารกาทิวิกติ ฯ ตฏฺฏิกํ นาม ตาลปณฺเณหิ วา วาเกหิ วา กตา ตฏฺฏิกา ฯ จมฺมขณฺฑนฺนาม สีหพฺยคฺฆทีปิอจฺฉตรจฺฉจมฺมาทีสุปิ ยงฺกิญฺจิ จมฺมํ ฯ อฏฺกถาสุ หิ เสนาสนปริโภเค ปฏิกฺขิตฺตจมฺมํ นาม น ทิสฺสติ ฯ ตสฺมา สีหจมฺมาทีนํ ปริหรเณเยว ปฏิกฺเขโป เวทิตพฺโพ ฯ ปาทปุญฺฉนี นาม รชฺชุเกหิ วา ปริโลติกาหิ วา ปาทปุญฺฉนตฺถํ กตา ฯ ผลกปี นาม ผลกมยํ ปี ฯ อถวา ผลกญฺเจว ทารุมยปีญฺจ ฯ เอเตน สพฺพํปิ ทารุภณฺฑาทิ สงฺคหิตํ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน วิตฺถาเรเนว วุตฺตํ อาธารกํ ปตฺตปิธานํ ปาทกลิกํ ตาลปณฺณํ วีชนีปตฺตกํ ยงฺกิญฺจิ ทารุภณฺฑํ อนฺตมโส ปานียอุฬุงฺกํ ปานียสงฺขํ อชฺโฌกาเส นิกฺขิปิตฺวา คจฺฉนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ ฯ มหาอฏฺกถายํ ปน เอส นโย ทุติยสิกฺขาปเท ทสฺสิโต ฯ อชฺโฌกาเส รชนํ ปจิตฺวา รชนภาชนํ รชนอุฬุงฺโก รชนโทณิกาติ สพฺพํ อคฺคิสาลายํ ปฏิสาเมตพฺพํ ฯ สเจ อคฺคิสาลา นตฺถิ อโนวสฺสเก ปพฺภาเร นิกฺขิปิตพฺพํ ฯ ตสฺมึปิ อสติ ยตฺถ โอโลเกนฺโต ภิกฺขู ปสฺสนฺติ ตาทิเส าเน เปตฺวาปิ คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ อญฺสฺส ปุคฺคลิเกติ ยสฺมึ วิสฺสาสคฺคาโห น รุหติ ตสฺส สนฺตเก ทุกฺกฏํ ยสฺมึ ปน วิสฺสาโส รุหติ ตสฺส สนฺตกํ อตฺตโน ปุคฺคลิกมิว โหตีติ มหาปจฺจริยาทีสุ วุตฺตํ ฯ {๑๑๓} อาปุจฺฉํ คจฺฉตีติ โย ภิกฺขุ วา สามเณโร วา อารามิโก วา ลชฺชี โหติ อตฺตโน ปลิโพธํ วิย มญฺติ โย ตถารูปํ อาปุจฺฉิตฺวา คจฺฉติ ตสฺส อนาปตฺติ ฯ โอตาเปนฺโต คจฺฉตีติ อาตเป โอตาเปนฺโต อาคนฺตฺวา อุทฺธริสฺสามีติ คจฺฉติ ฯ เอวํ คจฺฉโต อนาปตฺติ ฯ เกนจิ ปลิพุทฺธํ โหตีติ เสนาสนํ เกนจิ อุปทฺทูตํ โหตีติ อตฺโถ ฯ สเจปิ หิ วุฑฺฒตโร ภิกฺขุ อุฏฺาเปตฺวาว คณฺหาติ สเจปิ ยกฺโข วา เปโต วา อาคนฺตฺวา นิสีทติ โกจิ วา อิสฺสโร อาคนฺตฺวา คณฺหาติ เสนาสนํ ปลิพุทฺธํ โหติ ฯ สีหพฺยคฺฆาทีสุ วา ปน ตํ ปเทสํ อาคนฺตฺวา ิเตสุปิ เสนาสนํ ปลิพุทฺธํ โหติเยว ฯ เอวํ เกนจิ ปลิพุทฺเธน อนุทฺธริตฺวาปิ คจฺฉโต อนาปตฺติ ฯ อาปทาสูติ ชีวิตพฺรหฺมจริยนฺตราเยสุ ฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติ ฯ กินสมุฏฺานํ กายวาจโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ กิริยากิริยํ โนสญฺาวิโมกฺขํ อจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติ ฯ ปมเสนาสนสิกฺขาปทํ จตุตฺถํ ฯอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๓๓๑-๓๓๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=6983&modeTY=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=6983&modeTY=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=374 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=8799 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=4380 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=4380 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_2
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]