ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๒๖๙} เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ กายสํสคฺคสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺรายํ
อนุตฺตานปทวณฺณนา ฯ อรญฺเญ วิหรตีติ น อาเวณิเก อรญฺเญ
เชตวนวิหารสฺเสว ปจฺจนฺเต เอกปสฺเส ฯ มชฺเฌ คพฺโภติ ตสฺส
จสฺส วิหารสฺส มชฺเฌ คพฺโภ โหติ ฯ สมนฺตา ปริยาคาโรติ สมนฺตา
ปนสฺส มณฺฑลมาลปริกฺเขโป โหติ ฯ โส กิร มชฺเฌ จตุรสฺสํ คพฺภํ
กตฺวา พหิ มณฺฑลมาลปริกฺเขเปน กโต ยถา สกฺกา โหติ
อนฺโตเยว อาวิชฺฌนฺเตหิ วิจริตุํ ฯ สุปฺปญฺญตฺตนฺติ สุฏฺฐุ ฐปิตํ ฯ
ยถา ยถา ยสฺมิญฺจ ยสฺมิญฺจ โอกาเส ฐปิตํ ปาสาทิกํ โหติ โลกรญฺชิตํ
ตถา ตถา ตสฺมึ ตสฺมึ โอกาเส ฐปิตํ ฯ วตฺตสีเสน หิ โส เอกกิจฺจมฺปิ น
กโรติ ฯ เอกจฺเจ วาตปาเนติ เยสุ วิวเฏสุ อนฺธกาโร โหติ ตานิ
วิวรนฺโต เยสุ วิวเฏสุ อาโลโก โหติ ตานิ ถเกนฺโต ฯ เอวํ
วุตฺเต สา พฺราหฺมณี ตํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจาติ เอวํ เตน พฺราหฺมเณน
ปสํสิตฺวา วุตฺเต สา พฺราหฺมณี ปสนฺโน อยํ พฺราหฺมโณ
ปพฺพชิตุกาโม มญฺเญติ สลฺลกฺเขตฺวา นิคูหิตพฺพมฺปิ ตํ อตฺตโน
วิปฺปการํ ปกาเสนฺตี เกวลํ ตสฺส สทฺธาวิฆาตาเปกฺขา หุตฺวา เอตํ
กุโต ตสฺส อุฬารตฺตตาติ อาทิวจนมโวจ ฯ ตตฺถ อุฬาโร อตฺตา
อสฺสาติ อุฬารตฺตา ฯ อุฬารตฺตโน ภาโว อุฬารตฺตตา ฯ กุลิตฺถีหีติ
อาทีสุ กุลิตฺถิโย นาม ฆรสามินิโย ฯ กุลธีตา นาม ปุริสนฺตรคตา
กุลธีตโร ฯ กุลกุมาริโย นาม อนิวิฏฐา วุจฺจนฺติ ฯ กุลสุณฺหา
นาม ปรกุลโต อานีตา กุลทารกานํ วธุโย ฯ
     {๒๗๐} โอติณฺโณติ ยกฺขาทีหิ วิย สตฺตา อนฺโต อุปฺปชฺชนฺเตน ราเคน
โอติณฺโณ ฯ กูปาทีนิ วิย สตฺตา อสมเวกฺขิตฺวา รชนีเย ฐาเน
รชนฺโต สยํ วา ราคํ โอติณฺโณ ฯ ยสฺมา ปน อุภยถาปิ
ราคสมงฺคิสฺเสเวตํ อธิวจนํ ตสฺมา โอติณฺโณ นาม สารตฺโต
อเปกฺขวา ปฏิพทฺธจิตฺโตติ เอวมสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ
สารตฺโตติ กายสํสคฺคราเคน สุฏฺฐุ รตฺโต ฯ อเปกฺขวาติ
กายสํสคฺคาเปกฺขาย อเปกฺขวา ฯ ปฏิพทฺธจิตฺโตติ กายสํสคฺคราเคเนว ตสฺมึ
วตฺถุสฺมึ ปฏิพทฺธจิตฺโต ฯ วิปริณเตนาติ ปริสุทฺธภวงฺคสนฺตติสงฺขาตํ
ปกตึ ชหิตฺวา อญฺญถา ปวตฺเตน วิรูปํ วา ปริณเตน วิรูปํ
ปริวตฺเตน ฯ ยถา ปริวตฺตมานํ วิรูปํ โหติ เอวํ ปริวตฺเตตฺวา
ฐิเตนาติ อธิปฺปาโย ฯ {๒๗๑} ยสฺมา ปน ตํ ราคาทีหิ สมฺปโยคํ นาติวตฺตติ
ตสฺมา วิปริณตนฺติ รตฺตมฺปิ จิตฺตนฺติ อาทินา นเยน ตสฺส ปทภาชนํ
วตฺวา อนฺเต อิธาธิปฺเปตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อปิจ รตฺตํ จิตฺตํ
อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตํ วิปริณตนฺติ อาห ฯ ตทหุชาตาติ ตํ ทิวสํ
ชาตา ชาตมตฺตา อลฺลมํสเปสีวณฺณา ฯ เอวรูปายปิ หิ สทฺธึ
กายสํสคฺเค สงฺฆาทิเสโส เมถุนวีติกฺกเม ปาราชิกํ รโหนิสชฺชสฺสาเท
ปาจิตฺติยญฺจ โหติ ฯ ปเควาติ ปฐมเมว ฯ กายสํสคฺคํ
สมาปชฺเชยฺยาติ หตฺถคฺคหณาทิกายสมฺปโยคํ กายสมฺมิสฺสิภาวํ
สมาปชฺเชยฺย ฯ ยสฺมา ปเนตํ สมาปชฺชนฺตสฺส โย โส กายสํสคฺโค
นาม โส อตฺถโต อชฺฌาจาโร โหติ ราควเสน อภิภวิตฺวา
สญฺญมเวลํ อาจาโร ตสฺมาสฺส สงฺเขเปนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อชฺฌาจาโร
วุจฺจตีติ ปทภาชนมาห ฯ หตฺถคฺคาหํ วาติ อาทิเภทํ ปนสฺส
วิตฺถาเรเนตฺถ ทสฺสนํ ๑- ฯ ตตฺถ หตฺถาทีนํ วิภาคทสฺสนตฺถํ หตฺโถ
นาม กุปฺปรํ ๒- อุปาทายาติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ กุปฺปรํ อุปาทายาติ
ทุติยมหาสนฺธึ อุปาทาย ฯ อญฺญตฺถ ปน มณิพนฺธโต ยาว อคฺคนขา
@เชิงอรรถ: ๑. อาทิ เภทํ...ทสฺสิตนฺติ โยชนาปาโฐ ฯ ๒. สพฺพโปตฺถเกสุ กปฺปูรนฺติ ทิสฺสติ ฯ
@ตญฺจ โข เอกจฺจสฺส สสิเลสรุกฺขสฺส วา ตสฺส วา สิเลสสฺส เภสชฺชตฺถาย วิจุณฺณกตสฺส
@อตฺถวาจกํ โหติ ฯ
หตฺโถ ฯ อิธ สทฺธึ อคฺคนขาย ๑- กุปฺปรโต ปฏฺฐาย อธิปฺเปโต ฯ
สุทฺธเกสานํ วาติ สุตฺตาทีหิ อมิสฺสานํ สุทฺธานํ เกสานํเยว ๒- ฯ
เวณีติ ตีหิ เกสวฏฺฏีหิ วินทฺธิตฺวา กตเกสกลาปสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ
สุตฺตมิสฺสาติ ปญฺจวณฺเณน สุตฺเตน เกเส มิสฺเสตฺวา กตา ฯ
มาลามิสฺสาติ วสฺสิกปุปฺผาทีหิ มิสฺเสตฺวา ตีหิ เกสวฏฺฏีหิ วินทฺธิตฺวา
วา กตา ฯ อวินทฺโธปิ วา เกวลํ ปุปฺผมิสฺสโก เกสกลาโป อิธ เวณีติ
เวทิตพฺโพ ฯ หิรญฺญมิสฺสาติ กหาปณมาลาย มิสฺเสตฺวา กตา ฯ
สุวณฺณมิสฺสาติ สุวณฺณจิรเกหิ วา ปามงฺคาทีหิ วา มิสฺเสตฺวา
กตา ฯ มุตฺตามิสฺสาติ มุตฺตาวลีหิ มิสฺเสตฺวา กตา ฯ มณิมิสฺสาติ
สุตฺตารุฬฺเหหิ มณีหิ มิสฺเสตฺวา กตา ฯ เอตาสุ หิ ยงฺกิญฺจิ เวณึ
คณฺหนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโสเยว ฯ อหํ มิสฺสกเวณึ อคฺคเหสินฺติ วทนฺตสฺส
โมกฺโข นตฺถิ ฯ เวณิคฺคหเณน เจตฺถ เกสา คหิตา ว โหนฺติ
ตสฺมา โยปิ เอกํ เกสํ คณฺหาติ ตสฺสาปิ อาปตฺติเยว ฯ  หตฺถญฺจ
เวณิญฺจ ฐเปตฺวาติ อิธ วุตฺตลกฺขณํ หตฺถญฺจ สพฺพปฺปการญฺจ
เวณึ ฐเปตฺวา อวเสสํ สรีรํ องฺคนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ เอวํ ปริจฺฉินฺเนสุ
หตฺถาทีสุ หตฺถสฺส คหณํ หตฺถคฺคาโห ฯ เวณิยา คหณํ เวณิคฺคาโห ฯ
อวเสสสฺส สรีรสฺส ปรามสนํ อญฺญตรสฺส วา อญฺญตรสฺส วา
องฺคสฺส ปรามสนํ ฯ โย ตํ หตฺถคฺคาหํ วา เวณิคฺคาหํ วา
อญฺญตรสฺส วา อญฺญตรสฺส วา องฺคสฺส ปรามสนํ สมาปชฺเชยฺย
ตสฺส สงฺฆาทิเสโส นาม อาปตฺตินิกาโย โหตีติ อยํ สิกฺขาปทสฺส
@เชิงอรรถ: ๑. อคฺคนเขน ฯ ๒. เวณิ นาม สุทฺธเกสา วาติ ปาลิ ฯ
อตฺโถ ฯ
     {๒๗๒} ยสฺมา ปน โย จ หตฺถคฺคาโห โย จ เวณิคฺคาโห ยญฺจ
อวเสสสฺส องฺคสฺส ปรามสนํ ตํ สพฺพมฺปิ เภทโต ทฺวาทสวิธํ
โหติ ตสฺมา ตํ เภทํ ทสฺเสตุํ อามสนา ปรามสนาติ อาทินา
นเยน ตสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ ยญฺจ วุตฺตํ อามสนา
นาม อามฏฺฐมตฺตา ยญฺจ ฉุปนนฺนาม ผุฏฺฐมตฺตนฺติ อิเมสํ อยํ
วิเสโส ฯ อามสนาติ อาปชฺชนา ผุฏฺโฐกาสํ อนติกฺกมิตฺวาปิ
ตตฺเถว สงฺฆฏฺฏนา ฯ อยํ หิ อามฏฺฐมตฺตาติ วุจฺจติ ฯ ฉุปนนฺติ
อสงฺฆฏฺเฏตฺวา ผุฏฺฐมตฺตํ ฯ ยมฺปิ อุมฺมสนาย จ อุลฺลงฺฆนาย
จ นิทฺเทเส อุทฺธํ อุจฺจารณาติ เอกเมว ปทํ วุตฺตํ ตตฺราปิ อยํ
วิเสโส ฯ ปฐมํ อตฺตโน กายสฺส อิตฺถิยา กาเย อุทฺธํ ผุสนวเสน
วุตฺตํ ฯ ทุติยํ อิตฺถิยา กายํ อุกฺขิปนวเสน ฯ เสสํ ปากฏเมว ฯ
     {๒๗๓} อิทานิ ยฺวายํ โอติณฺโณ วิปริณเตน จิตฺเตน กายสํสคฺคํ สมาปชฺชติ
ตสฺส เอเตสํ ปทานํ วเสน วิตฺถารโต อาปตฺติเภทํ ทสฺเสนฺโต
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถีสญฺญี สารตฺโต จ ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา
กาเยน กายนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กาเยน
กายนฺติ โส สารตฺโต จ อิตฺถีสญฺญี จ ภิกฺขุ อตฺตโน กาเยน ฯ
นนฺติ นิปาตมตฺตํ ฯ อถวา ฯ เอตํ ตสฺสา อิตฺถิยา หตฺถาทิเภทํ
กายํ ฯ อามสติ ปรามสตีติ เอเตสุ เจว เอเกนาปิ อากาเรน
อชฺฌาจรติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ ตตฺถ สกึ อามสโต เอกา
อาปตฺติ ปุนปฺปุนํ อามสโต ปโยเค ปโยเค สงฺฆาทิเสโส ฯ
ปรามสนฺโตปิ สเจ กายโต อโมเจตฺวา ว อิโตจีโตจ อตฺตโน หตฺถํ
วา กายํ วา สญฺโจเปติ หรติ เปเสติ ทิวสมฺปิ ปรามสโต
เอกา ว อาปตฺติ ฯ สเจ กายโต โมเจตฺวา โมเจตฺวา ปรามสติ
ปโยเค ปโยเค อาปตฺติ ฯ โอมสนฺโตปิ สเจ กายโต อโมเจตฺวาว
อิตฺถิยา มตฺถกโต ปฏฺฐาย ยาว ปาทปิฏฺฐึ โอมสติ เอกา ว
อาปตฺติ ฯ สเจ ปน อุทราทีสุ ตํ ตํ ฐานํ ปตฺวา มุญฺจิตฺวา
โอมสติ ปโยเค ปโยเค อาปตฺติ ฯ อุมฺมสนายปิ ปาทโต
ปฏฺฐาย ยาว สีสํ อุมฺมสนฺตสฺส เอเสว นโย ฯ โอลงฺฆนาย
มาตุคามํ เกเสสุ คเหตฺวา โอนาเมตฺวา จุมฺพนาทีสุ ยํ อชฺฌาจารํ
อิจฺฉติ ตํ กตฺวา มุญฺจโต เอกา อาปตฺติ ฯ อุฏฐิตํ ปุนปฺปุนํ
นามยโต ๑- ปโยเค ปโยเค อาปตฺติ ฯ อุลฺลงฺฆนายปิ เกเสสุ วา
หตฺเถสุ วา คเหตฺวา อุฏฺฐาปยโต เอเสว นโย ฯ อากฑฺฒนาย
อตฺตโน อภิมุขํ อากฑฺฒนฺโต ยาว น มุญฺจติ เอกา ว อาปตฺติ ฯ
มุญฺจิตฺวา มุญฺจิตฺวา ปุนปิ อากฑฺฒนฺตสฺส ปโยเค ปโยเค อาปตฺติ ฯ
ปฏิกฑฺฒนายปิ ปรมฺมุขํ ปิฏฺฐิยํ คเหตฺวา ปฏิปฺปณามยโต จ เอเสว
นโย ฯ อภินิคฺคณฺหนาย หตฺเถ วา พาหาย วา ทฬฺหํ คเหตฺวา
โยชนมฺปิ คจฺฉโต เอกาว อาปตฺติ ฯ มุญฺจิตฺวา มุญฺจิตฺวา คณฺหโต
ปโยเค ปโยเค อาปตฺติ ฯ อมุญฺจิตฺวา ปุนปฺปุนํ ผุสโต จ
อาลิงฺคโต จ ปโยเค ปโยเค อาปตฺตีติ มหาสุมตฺเถโร อาห ฯ
มหาปทุมตฺเถโร ปนาห มูลคฺคหณเมว ปมาณํ ตสฺมา ยาว
@เชิงอรรถ: ๑. โอนามยโต ฯ
น มุญฺจติ ตาว เอกา ว อาปตฺติ ฯ อภินิปฺปีฬนาย วตฺเถน วา
อาภรเณน วา สทฺธึ นิปฺปีฬยโต องฺคํ อผุสนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํ ผุสนฺตสฺส
สงฺฆาทิเสโส ฯ เอกปฺปโยเคน เอกา อาปตฺติ นานาปโยเคน
นานา ฯ คหณจฺฉุปเนสุ อญฺญํ กิญฺจิ วิการํ อกโรนฺโตปิ
คหิตมตฺตผุฏฺฐมตฺเตนาปิ อาปตฺตึ อาปชฺชติ ฯ
     เอวเมเตสุ อามสนาทีสุ เอเกนาปิ อากาเรน อชฺฌาจรโต
อิตฺถิยา อิตฺถีสญฺญิสฺส สงฺฆาทิเสโส ฯ เวมติกสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ
ปณฺฑกปุริสติรจฺฉานคตสญฺญิสฺสาปิ ถุลฺลจฺจยเมว ฯ ปณฺฑเก
ปณฺฑกสญฺญิสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ เวมติกสฺส ทุกฺกฏํ ฯ ปุริสติรจฺฉานคตอิตฺถีสญฺญิสฺส
ทุกฺกฏเมว ฯ ปุริเส ปุริสสญฺญิสฺสาปิ เวมติกสฺสาปิ
อิตฺถีปณฺฑกติรจฺฉานคตสญฺญิสฺสาปิ ทุกฺกฏเมว ฯ ติรจฺฉานคเตปิ
สพฺพากาเรน ทุกฺกฏเมวาติ ฯ อิมา เอกมูลกนเย วุตฺตา อาปตฺติโย
สลฺลกฺเขตฺวา อิมินา จ อุปาเยน เทฺว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนนฺติ
อาทิวเสน วุตฺเต ทฺวิมูลกนเยปิ ทฺวิคุณา อาปตฺติโย เวทิตพฺพา ฯ
ยถา จ ทฺวีสุ อิตฺถีสุ เทฺว สงฺฆาทิเสสา เอวํ สมฺพหุลาสุ สมฺพหุลา
เวทิตพฺพา ฯ โย หิ เอกโต ฐิตา สมฺพหุลา อิตฺถิโย พาหาหิ
ปริกฺขิปิตฺวา คณฺหาติ โส ยตฺตกา อิตฺถิโย ผุฏฺฐา ตาสํ คณนาย
สงฺฆาทิเสเส อาปชฺชติ ฯ มชฺฌคตานํ คณนาย ถุลฺลจฺจเย ฯ ตา
หิ เตน กายปฏิพทฺเธน อามฏฺฐา โหนฺติ ฯ โย ปน สมฺพหุลานํ
องฺคุลิโย วา เกเส วา เอกโต กตฺวา คณฺหาติ โส องฺคุลิโย จ
เกเส จ อคเณตฺวา อิตฺถิโย คเณตฺวา สงฺฆาทิเสเสหิ กาเรตพฺโพ ฯ
ยาสญฺจ อิตฺถีนํ องฺคุลิโย วา เกสา วา มชฺฌคตา โหนฺติ ตาสํ
คณนาย ถุลฺลจฺจเย อาปชฺชติ ฯ ตา หิ เตน กายปฏิพทฺเธน
อามฏฺฐา โหนฺติ ฯ สมฺพหุลา ปน อิตฺถิโย กายปฏิพทฺเธหิ
รชฺชุวตฺถาทีหิ ปริกฺขิปิตฺวา คณฺหนฺโต สพฺพาสํเยว อนฺโตปริกฺเขปคตานํ
คณนาย ถุลฺลจฺจเย อาปชฺชติ ฯ มหาปจฺจริยํ อผุฏฺฐาสุ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ ฯ
ตตฺถ ยสฺมา ปาลิยํ กายปฏิพทฺธํ กายปฏิพทฺเธน อามสนนฺนาม นตฺถิ
ตสฺมา สพฺพมฺปิ กายปฏิพทฺธํ กายปฏิพทฺเธเนว สงฺคณฺหิตฺวา
มหาอฏฺฐกถายญฺจ กุรุนฺทิยญฺจ วุตฺโต ปุริมนโย เจตฺถ ยุตฺตตโร ทิสฺสติ ฯ
โย หิ หตฺเถน หตฺถํ คเหตฺวา ปฏิปาฏิยา ฐิตาสุ อิตฺถีสุ สมสาราโค
เอกํ หตฺเถ คณฺหาติ โส คหิติตฺถิยา วเสน เอกํ สงฺฆาทิเสสํ
อาปชฺชติ อิตราสํ คณนาย ปุริมนเยเนว ถุลฺลจฺจเย ฯ สเจ โส
ตํ กายปฏิพทฺเธ วตฺเถ วา ปุปฺเผ วา คณฺหาติ สพฺพาสํ คณนาย
ถุลฺลจฺจเย อาปชฺชติ ฯ ยเถว หิ รชฺชุวตฺถาทีหิ ปริกฺขิปนฺเตน
สพฺพาปิ กายปฏิพทฺเธน อามฏฺฐา โหนฺติ ตถา อิธาปิ สพฺพา
กายปฏิพทฺเธน อามฏฺฐา โหนฺตีติ ฯ สเจ ปน ตา อิตฺถิโย อญฺญมญฺญํ
วตฺถโกฏิยํ คเหตฺวา ฐิตา โหนฺติ ตตฺร เจโส ปุริมนเยเนว ปฐมํ
อิตฺถึ หตฺเถ คณฺหาติ คหิตาย วเสน สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชติ อิตราสํ
คณนาย ทุกฺกฏานิ ฯ สพฺพาสํ หิ ตาสํ เตน ปุริมนเยเนว
กายปฏิพทฺเธน กายปฏิพทฺธํ อามฏฺฐํ โหติ ฯ สเจ ปน โสปิ ตํ
กายปฏิพทฺเธเยว คณฺหาติ ตสฺสา วเสน ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺชติ
อิตราสํ คณนาย อนนฺตรนเยเนว ทุกฺกฏานิ ฯ โย ปน ฆนวตฺถนิวตฺถํ
อิตฺถึ กายสํสคฺคราเคน วตฺเถ สงฺฆฏฺเฏติ ถุลฺลจฺจยํ ฯ วิรลวตฺถนิวตฺถํ
สงฺฆฏเฏติ ตตฺร เจ วตฺถนฺตเรหิ อิตฺถิยา วา นิกฺขนฺตโลมานิ ภิกฺขุํ
ภิกฺขุโน วา ปฏิฏฺฐโลมานิ อิตฺถึ ผุสนฺติ อุภินฺนํ โลมานิเยว วา
โลมานิ ผุสนฺติ สงฺฆาทิเสโส ฯ อุปาทินฺนเกน หิ กมฺมชรูเปน
อุปาทินฺนกํ วา อนุปาทินฺนกํ วา อนุปาทินฺนเกนปิ เกสาทินา อุปาทินฺนกํ วา
อนุปาทินฺนกํ วา ผุสนฺโตปิ สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชติเยว ฯ ตตฺถ กุรุนฺทิยํ
โลมานิ คเณตฺวา สงฺฆาทิเสโสติ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน โลมานิ
คเณตฺวา อาปตฺติยา น กาเรตพฺโพ เอกเมว สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชติ
สงฺฆิเก มญฺเจ ปน อปจฺจตฺถริตฺวา นิปนฺโน โลมานิ คเณตฺวา
กาเรตพฺโพติ วุตฺตํ ฯ ตเทว ยุตฺตํ ฯ อิตฺถีวเสน หิ อยํ อาปตฺติ
น โกฏฺฐาสวเสนาติ ฯ เอตฺถาห โย ปน กายปฏิพทฺธํ คณฺหิสฺสามีติ
กายํ คณฺหาติ กายํ วา คณฺหิสฺสามีติ กายปฏิพทฺธํ คณฺหาติ โส กึ
อาปชฺชตีติ ฯ มหาสุมตฺเถโร ตาว ยถาวตฺถุกเมวาติ วทติ ฯ อยํ
กิรสฺส ลทฺธิ
         วตฺถุ สญฺญา จ ราโค จ ผสฺสปฏิวิชานนา
         ยถานิทฺทิฏฺฐนิทฺเทเส    ครุกนฺเตน การเยติ ฯ
เอตฺถ วตฺถูติ อิตฺถี ฯ สญฺญาติ อิตฺถีสญฺญา ฯ ราโคติ
กายสํสคฺคราโค ฯ ผสฺสปฏิวิชานนาติ กายสํสคฺคผสฺสชานนา ฯ ตสฺมา
โย อิตฺถีสญฺญี กายสํสคฺคราเคน กายปฏิพทฺธํ คเหสฺสามีติ ปวตฺโตปิ
กายํ ผุสติ ๑- ครุกํ สงฺฆาทิเสสํเยว อาปชฺชติ อิตโรปิ ถุลฺลจฺจยนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. อิโต ปรํ โสติ ปทํ ภเวยฺย ฯ
มหาปทุมตฺเถโร ปนาห
         สญฺญาย วิราคิตมฺหิ     คหเณ จ วิราคิเต
         ยถานิทฺทิฏฺฐนิทฺเทเส    ครุกํ ตตฺถ น ทิสฺสตีติ ฯ
อสฺสาปายํ ลทฺธิ อิตฺถิยา อิตฺถีสญฺญิโน หิ สงฺฆาทิเสโส วุตฺโต
อิมินา จ อิตฺถีสญฺญา วิราคิตา กายปฏิพทฺเธ กายปฏิพทฺธสญฺญา
อุปฺปาทิตา ตํ คณฺหนฺตสฺส ปน ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ ฯ อิมินา จ
คหณมฺปิ วิราคิตํ ตํ อคฺคเหตฺวา อิตฺถี คหิตา ตสฺมา เอตฺถ
อิตฺถีสญฺญาย อภาวโต สงฺฆาทิเสโส น ทิสฺสติ กายปฏิพทฺธสฺส
อคฺคหิตตฺตา ถุลฺลจฺจยํ น ทิสฺสติ กายสํสคฺคราเคน ผุฏฺฐตฺตา ปน
ทุกฺกฏํ กายสํสคฺคราเคน หิ อิมนฺนาม วตฺถุํ ผุสโต อนาปตฺตีติ
นตฺถิ ตสฺมา ทุกฺกฏเมวาติ ฯ อิทญฺจ ปน วตฺวา อิมํ จตุกฺกมาห
สารตฺตํ คณฺหิสฺสามีติ สารตฺตํ คณฺหิ สงฺฆาทิเสโส วิรตฺตํ
คณฺหิสฺสามีติ วิรตฺตํ คณฺหิ ทุกฺกฏํ สารตฺตํ คณฺหิสฺสามีติ วิรตฺตํ คณฺหิ
ทุกฺกฏํ วิรตฺตํ คณฺหิสฺสามีติ สารตฺตํ คณฺหิ ทุกฺกฏเมวาติ ฯ
กิญฺจาปิ เอวมาห อถโข มหาสุมตฺเถรวาโทเยว เจตฺถ อิตฺถี จ
โหติ อิตฺถีสญฺญี สารตฺโต จ ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กาเยน
กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ คณฺหาติ ฉุปติ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสาติ
อิมาย ปาลิยา โย หิ เอกโต ฐิตา สมฺพหุลา อิตฺถิโย พาหาหิ
ปริกฺขิปิตฺวา คณฺหาติ โส ยตฺตกา อิตฺถิโย ผุฏฺฐา ตาสํ คณนาย
สงฺฆาทิเสเส อาปชฺชติ มชฺฌคตานํ ถุลฺลจฺจเยติ อาทีหิ อฏฺฐกถาวินิจฺฉเยหิ
จ สเมติ ฯ ยทิ หิ สญฺญาทิวิราเคน วิราคิตํ นาม ภเวยฺย
ปณฺฑโก จ โหติ อิตฺถีสญฺญีติ อาทีสุ วิย กายปฏิพทฺธญฺจ โหติ
กายสญฺญี จาติ อาทินา จ นเยน ปาลิยา วิเสสํ วเทยฺย ฯ ยสฺมา ปน
โส น วุตฺโต ตสฺมา อิตฺถิยา อิตฺถีสญฺญาย สติ อิตฺถึ อามสนฺตสฺส
สงฺฆาทิเสโส กายปฏิพทฺธํ อามสนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยนฺติ ยถาวตฺถุกเมว
ยุชฺชติ ฯ มหาปจฺจริยมฺปิ เจตํ วุตฺตํ นีลํ ปารุปิตฺวา สยิตาย
กาฬิตฺถิยา กายํ ฆฏฺเฏสฺสามีติ กายํ ฆฏเฏติ สงฺฆาทิเสโส กายํ
ฆฏเฏสฺสามีติ นีลํ ฆฏฺเฏติ ถุลฺลจฺจยํ นีลํ ฆฏเฏสฺสามีติ กายํ ฆฏเฏติ
สงฺฆาทิเสโส นีลํ ฆฏเฏสฺสามีติ นีลํ ฆฏเฏติ ถุลฺลจฺจยนฺติ ฯ โย
จายํ อิตฺถี จ ปณฺฑโก จาติ อาทินา นเยน วตฺถุมิสฺสกนโย
วุตฺโต ตสฺมิมฺปิ วตฺถุสญฺญาวิมติวเสน วุตฺตา อาปตฺติโย ปาลิยํ
อสมฺมุยฺหนฺเตน เวทิตพฺพา ฯ กาเยน กายปฏิพทฺธวาเร ปน อิตฺถิยา
อิตฺถีสญฺญิสฺส กายปฏิพทฺธํ คณฺหโต ถุลฺลจฺจยํ เสเส สพฺพตฺถ
ทุกฺกฏํ กายปฏิพทฺเธน กายวาเรปิ เอเสว นโย ฯ กายปฏิพทฺเธน
กายปฏิพทฺธวาเร จ นิสฺสคฺคิเยน กายวาราทีสุ จสฺส สพฺพตฺถ
ทุกฺกฏเมว ฯ อิตฺถี จ โหติ อิตฺถีสญฺญี สารตฺโต จ อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส
กาเยน กายนฺติ อาทิวาโร ปน ภิกฺขุมฺหิ มาตุคามสฺส สาราควเสน
วุตฺโต ฯ ตตฺถ อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส กาเยน กายนฺติ ภิกฺขุมฺหิ
สารตฺตา อิตฺถี ตสฺส นิสินฺโนกาสํ วา นิปฺปนฺโนกาสํ วา คนฺตฺวา
อตฺตโน กาเยน ตํ ภิกฺขุสฺส กายํ อามสติ ฉุปติ ฯ เสวนาธิปฺปาโย
กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาตีติ เอวํ ตาย อามฏฺโฐ วา ฉุปิโต
วา เสวนาธิปฺปาโย หุตฺวา สเจ ผสฺสํ ปฏิวิชานนตฺถํ อีสกมฺปิ กายํ
จาเลติผนฺเทติ สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชติ ฯ เทฺว อิตฺถิโยติ เอตฺก เทฺว
สงฺฆาทิเสเส อาปชฺชติ ฯ อิตฺถิยา จ ปณฺฑเก จ สงฺฆาทิเสเสน สห
ทุกฺกฏํ ฯ เอเตน อุปาเยน ยาว นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยํ อามสติ
เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ ตาว ปุริมนเยเนว อาปตฺติเภโท เวทิตพฺโพ ฯ เอตฺถ
จ กาเยน วายมติ น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาตีติ อตฺตนา นิสฺสฏฺฐํ ปุปฺผํ
วา ผลํ วา อิตฺถึ อตฺตโน นิสฺสคฺคิเยน ปุปฺเผน วา ผเลน วา
ปหรนฺตึ ทิสฺวา กาเยน วิการํ กโรติ องฺคุลึ วา จาเลติ ภมุกํ
วา อุกฺขิปติ อกฺขึ วา นิขนติ อญฺญํ วา เอวรูปํ วิการํ กโรติ
อยํ วุจฺจติ กาเยน วายมติ น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาตีติ ฯ
อยมฺปิ กาเยน วายมิตตฺตา ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ ทวีสุ อิตฺถีสุ
เทฺว ปณฺฑกอิตฺถีสุ เทฺวเอว ทุกฺกเฏ อาปชฺชติ ฯ
     {๒๗๙} เอวํ วตฺถุวเสน วิตฺถารโต อาปตฺติเภทํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ
ลกฺขณวเสน สงฺเขปโต อาปตฺติเภทญฺจ อนาปตฺติญฺจ ทสฺเสนฺโต
เสวนาธิปฺปาโยติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ ปุริมนเย อิตฺถิยา ผุฏโฐ
สมาโน เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ
ติวงฺคสมฺปตฺติยา สงฺฆาทิเสโส ฯ ทุติเย นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยามสเน
วิย วายมิตฺวา อจฺฉุปเน วิย จ ผสฺสสฺส อปฏิวิชานนโต
ทุวงฺคสมฺปตฺติยา ทุกฺกฏํ ฯ ตติเย กาเยน อวายมโต อนาปตฺติ ฯ
โย หิ เสวนาธิปฺปาโย นิจฺจเลน กาเยน เกวลํ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ
สาทิยติ อนุโภติ ตสฺส จิตฺตุปฺปาทมตฺเต อาปตฺติยา อภาวโต
อนาปตฺติ ฯ จตุตฺเถ ปน นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยามสเน วิย ผสฺสํ
ปฏิวิชานนาปิ นตฺถิ เกวลํ จิตฺตุปฺปาทมตฺตเมว ตสฺมา อนาปตฺติ ฯ
โมกฺขาธิปฺปายสฺส สพฺพากาเรสุ อนาปตฺติ ฯ เอตฺถ ปน โย
อิตฺถิยา คหิโต ตํ อตฺตโน สรีรา โมเจตุกาโม ปฏิปฺปณาเมติ
วา ปหรติ วา อยํ กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ ฯ โย
อาคจฺฉนฺตึ ทิสฺวา ตโต มุจฺจิตุกาโม อุตฺตาเสตฺวา ปลาเปติ อยํ
กาเยน วายมติ น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ ฯ โย ตาทิสํ ทีฆชาติกํ
กาเย อารุฬฺหํ ทิสฺวา สณิกํ คจฺฉตุ ฆฏฺฏิยมานา อนตฺถาย
สํวตฺเตยฺยาติ น ฆฏฺเฏติ อิตฺถิเมว วา องฺคํ ผุสมานํ ญตฺวา
เอสา อนตฺถิโก อยํ มยาติ สยเมว ปกฺกมิสฺสตีติ อชานนฺโต วิย
นิจฺจโล โหติ พลวิตฺถิยา วา คาฬฺหํ อาลิงฺคิตฺวา คหิโต
ทหรภิกฺขุ ปลายิตุกาโมปิ สุฏฺฐุ คหิตตฺตา นิจฺจโล โหติ อยํ
จ น กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ ฯ โย ปน อาคจฺฉนฺตึ
ทิสฺวา อาคจฺฉตุ ตาว ตโต ตํ ปหริตฺวา วา  ปณาเมตฺวา วา
ปกฺกมิสฺสามีติ นิจฺจโล โหติ อยํ โมกฺขาธิปฺปาโย น จ กาเยน
วายมติ น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาตีติ เวทิตพฺโพ ฯ {๒๘๐} อสญฺจิจจาติ
อิมินา อุปาเยน อิมํ ผุสฺสิสฺสามีติ อเจเตตฺวา ฯ เอวํ หิ อเจเตตฺวา
ปตฺตปฏิคฺคหณาทีสุ มาตุคามสฺส องฺเค ผุฏฺเฐปิ อนาปตฺติ ฯ
อสติยาติ อญฺญาวิหิโต โหติ มาตุคามํ ผุสามีติ สติ นตฺถิ เอวํ
อสติยา หตฺถปาทปฺปสารณาทิกาเล ผุสนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ
อชานนฺตสฺสาติ ทารกเวเสน ฐิตํ ทาริกํ ทิสฺวา อิตฺถีติ อชานนฺโต
เกนจิเทว กรณีเยน ผุสติ เอวํ อิตฺถีติ อชานนฺตสฺส ผุสโต
อนาปตฺติ ฯ อสาทิยนฺตสฺสาติ กายสํสคฺคํ อสาทิยนฺตสฺส
พาหาปรมฺปราย นีตภิกฺขุสฺส วิย อนาปตฺติ ฯ อุมฺมตฺตกาทโย
วุตฺตนยาเอว ฯ อิธ ปน อุทายิตฺเถโร อาทิกมฺมิโก ตสฺส อนาปตฺติ
อาทิกมฺมิกสฺสาติ ฯ
                 ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
     สมุฏฺฐานาทีสุ อิทํ สิกฺขาปทํ ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานํ
กายจิตฺตโต สมุฏฺฐาติ กิริยา สญฺญาวิโมกฺขํ สจิตฺตกํ โลกวชฺชํ
กายกมฺมํ อกุสลจิตฺตํ ทฺวิเวทนํ สุขมชฺฌตฺตทฺวเยนาติ ฯ
     {๒๘๑} วินีตวตฺถูสุ ฯ มาตุยา มาตุปฺเปเมนาติ  มาตุปฺเปเมน มาตุยา
กายํ อามสติ ฯ เอส นโย ธีตุภคินีวตฺถูสุ ฯ ตตฺถ ยสฺมา
มาตา วา โหตุ ธีตา วา อิตฺถี นาม สพฺพาปิ พฺรหฺมจริยสฺส
ปาริปนฺถิกาว ตสฺมา อยํ เม มาตา อยํ ธีตา อยํ ภคินีติ
เคหสิตปฺเปเมน อามสโต ทุกฺกฏเมว วุตฺตํ ฯ
     อิมํ ปน ภควโต อาณมนุสฺสรนฺเตน สเจปิ นทีโสเตน
วุยฺหมานํ มาตรํ ปสฺสติ เนว หตฺเถน ปรามสิตพฺพา ฯ ปณฺฑิเตน ปน
ภิกฺขุนา นาวา วา ผลกํ วา กทลิกฺขนฺโธ วา ทารุขณฺฑํ วา
อุปสํหริตพฺพํ ตสฺมึ อสติ กาสาวมฺปิ อุปสํหริตฺวา ปุรโต ฐเปตพฺพํ
เอตฺถ คณฺหาหีติ ปน น วตฺตพฺพา ฯ คหิเต ปริกฺขารํ กฑฺฒามีติ
กฑฺฒนฺเตน คนฺตพฺพํ ฯ สเจ ปน ภายติ ปุรโต ปุรโต คนฺตฺวา
มา ภายีติ สมสฺสาเสตพฺพา ฯ สเจ วุยฺหมานา ปุตฺตสฺส สหสา
ขนฺเธ วา อภิรุหติ หตฺเถ วา คณฺหาติ น อเปหิ มหลฺลิเกติ
นิทฺธูนิตพฺพา ถลํ ปาเปตพฺพา ฯ กทฺทเม ลคฺคายปิ กูเป ปติตายปิ
เอเสว นโย ฯ ตตฺราปิ หิ โยตฺตํ วา วตฺถํ วา ปกฺขิปิตฺวา
หตฺเถน คหิตภาวํ ญตฺวา อุทฺธริตพฺพา น เตฺวว อามสิตพฺพา ฯ
     น เกวลญฺจ มาตุคามสฺส สรีรเมว อนามาสํ นิวาสนปารุปนมฺปิ
อาภรณภณฺฑมฺปิ ติณณฺฑูปกํ วา ตาลปณฺณมุทฺทิกํ วา อุปาทาย
อนามาสเมว ฯ ตญฺจ โข นิวาสนปารุปนํ ปิลนฺธนตฺถาย ฐปิตเมว ฯ
สเจ ปน นิวาสนํ วา ปารุปนํ วา ปริวตฺเตตฺวา จีวรตฺถาย
ปาทมูเล ฐเปติ วฏฺฏติ ฯ อาภรณภณฺเฑสุ ปน สีสปฺปสาธนก-
ทนฺตสูจิอาทิกปฺปิยภณฺฑํ อิมํ ภนฺเต ตุมฺเห คณฺหาถาติ ทียมานํ
สิปาฏิกาสูจิอาทิอุปกรณตฺถาย คเหตพฺพํ ฯ สุวณฺณรชตมุตฺตาทิมยํ
ปน อนามาสเมว ทียมานมฺปิ น คเหตพฺพํ ฯ
     น เกวลญฺจ เอตาสํ สรีรูปคเมว อนามาสํ อิตฺถีสณฺฐาเนน
กตํ กฏฺฐรูปมฺปิ ทนฺตรูปมฺปิ อยรูปมฺปิ โลหรูปมฺปิ ติปุรูปมฺปิ
โปตฺถกรูปมฺปิ สพฺพรตนรูปมฺปิ อนฺตมโส ปิฏฺฐมยํ รูปมฺปิ
อนามาสเมว ฯ ปริโภคตฺถาย ปน อิทํ ตุมฺหากํ โหตูติ ลภิตฺวา
ฐเปตฺวา สพฺพรตนมยํ อวเสสํ ภินฺทิตฺวา อุปกรณารหํ อุปกรเณ
ปริโภคารหํ จ ปริโภเค อุปเนตุํ วฏฺฏติ ฯ
     ยถา จ อิตฺถีรูปกํ เอวํ สตฺตวิธํ ธญฺญมฺปิ อนามาสํ ฯ
ตสฺมา เขตฺตมชฺเฌน คจฺฉตา ตตฺถ ชาตกมฺปิ ธญฺญผลํ อนามสนฺเตน
คนฺตพฺพํ  ฯ สเจ ฆรทฺวาเร วา มคฺเค วา ธญฺญํ ปสาริตํ โหติ
ปสฺเสน จ มคฺโค อตฺถิ น มทฺทนฺเตน คนฺตพฺพํ ฯ คมนมคฺเค
อสติ มคฺคํ อธิฏฺฐาย คนฺตพฺพํ ฯ อนฺตรฆเร ธญฺญสฺส อุปริ อาสนํ
ปญฺญาเปตฺวา เทนฺติ นิสีทิตุํ วฏฺฏติ ฯ เกจิ อาสนสาลาย ธญฺญํ
อากีรนฺติ ฯ สเจ สกฺกา โหติ หราเปตุํ หราเปตพฺพํ ฯ โน เจ
เอกมนฺตํ ธญฺญํ อมทฺทนฺเตน ปีฐกํ ปญฺญาเปตฺวา นิสีทิตพฺพํ ฯ
สเจ โอกาโส น โหติ มนุสฺสา ธญฺญมชฺเฌเยว ปญฺญาเปตฺวา
เทนฺติ นิสีทิตพฺพํ ฯ นาวฏฺเฐสุปิ เอเสว นโย ฯ ตตฺถ ชาตกานิ
มุคฺคมาสาทีนิ อปรนฺนานิปิ ตาลปนสาทีนิ วา ผลานิ กีฬนฺเตน น
อามสิตพฺพานิ ฯ มนุสฺเสหิ ราสิกเตสุปิ เอเสว นโย ฯ อรญฺเญ ปน
รุกฺขโต ปติตานิ ผลานิ อนุปสมฺปนฺนานํ ทสฺสามีติ คณฺหิตุํ วฏฺฏติ ฯ
     มุตฺตา มณิ เวฬุริโย สงฺโข สิลา ปพาฬํ รชตํ ชาตรูปํ โลหิตโก
มสารคลฺลนฺติ อิเมสุ ทสสุ รตเนสุ มุตฺตา อโธตวิทฺธา ยถาชาตา ว
อามสิตุํ วฏฺฏติ ฯ เสสา อนามาสาติ วทนฺติ มหาปจฺจริยํ ปน
มุตฺตา โธตาปิ อโธตาปิ อนามาสา  ภณฺฑมูลตฺถาย จ สมฺปฏิจฺฉิตุํ
น วฏฺฏติ กุฏฺฐโรคสฺส เภสชฺชาย ปน วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ อนฺตมโส
ชาติผฬิกํ อุปาทาย สพฺโพปิ นีลปีตาทิวณฺณเภโท มณิ โธตวิทฺธวฏฺฏิโต
อนามาโส ฯ ยถาชาโต ปน อากรมุตฺโต ปตฺตาทิภณฺฑมูลตฺถํ
สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ วุตฺโต ฯ โสปิ มหาปจฺจริยํ ปฏิกฺขิตฺโต ฯ
ปจิตฺวา กโต กาจมณิเยเวโก วฏฺฏตีติ วุตฺโต ฯ เวฬุริเยปิ มณิสทิโส
ว วินิจฺฉโย ฯ สงฺโข ธมนสงฺโข จ โธตวิทฺโธ จ รตนมิสฺโส จ ๑-
@เชิงอรรถ: ๑. อติเรโก มญฺเญ ฯ
อนามาโส ฯ ปานียสงฺโข โธโตปิ อโธโตปิ อามาโสว ฯ เสสญฺจ
อญฺชนาทิเภสชฺชตฺถายปิ ภณฺฑมูลตฺถายปิ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ สิลา
โธตวิทฺธา รตนสํยุตฺตา มุคฺควณฺณา ว อนามาสา ฯ เสสา
สตฺถกนิสทาทิอตฺถาย คณฺหิตุํ วฏฺฏติ ฯ เอตฺถ จ รตนสํยุตฺตาติ สุวณฺเณน
สทฺธึ โยเชตฺวา ปจิตฺวา กตาติ วทนฺติ ฯ ปพาฬํ โธตวิทฺธํ อนามาสํ ฯ
เสสํ อามาสญฺจ ภณฺฑมูลตฺถญฺจ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ มหาปจฺจริยํ
ปน โธตมฺปิ อโธตมฺปิ สพฺพํ อนามาสญฺจ น จ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ
วุตฺตํ ฯ รชตญฺจ ชาตรูปญฺจ กตภณฺฑมฺปิ สพฺเพน สพฺพํ วีชโต
ปฏฐาย อนามาสญฺจ อสมฺปฏิจฺฉิยญฺจ ฯ อุตฺตรราปุตฺโต กิร
สุวณฺณเจติยํ กาเรตฺวา มหาปทุมตฺเถรสฺส เปเสสิ ฯ เถโร น
กปฺปตีติ ปฏิกฺขิปิ ฯ เจติยฆเร สุวณฺณปทุมสุวณฺณพุพฺพุฬกาทีนิ
โหนฺติ เอตานิปิ อนามาสานิ ฯ เจติยฆรโคปกา ปน
รูปิยฉฑฺฑกฏฺฐาเน ฐิตา ตสฺมา เตสํ เกฬายิตุํ วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ กุรุนฺทิยํ
ปน ตํ ปฏิกฺขิตฺตํ ฯ สุวณฺณเจติเย กจวรเมว หริตุํ วฏฺฏตีติ
เอตฺตกเมว อนุญฺญาตํ ฯ อารกูฏโลหมฺปิ ชาตรูปคติกเมว อนามาสนฺติ
สพฺพอฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ ฯ เสนาสนปริโภโค ปน สพฺโพ กปฺปิโย ตสฺมา
ชาตรูปรชตมยา สพฺเพปิ เสนาสนปริกฺขารา อามาสา ฯ ภิกฺขูนํ
ธมฺมวินยวณฺณนฏฺฐาเน รตนมณฺฑเป กโรนฺติ ผฬิกตฺถมฺเภ
รตนทามปฏิมณฺฑิเต ตตฺถ สพฺพูปกรณานิ ภิกฺขูนํ ปฏิชคฺคิตุํ วฏฺฏติ ฯ
โลหิตกมสารคลฺลา โธตวิทฺธา อนามาสา ฯ อิตเร อามาสา
ภณฺฑมูลตฺถาย จ วฏฺฏตีติ วุตฺตา ฯ มหาปจฺจริยํ ปน โธตาปิ
อโธตาปิ สพฺพโส อนามาสา น จ  สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ
     สพฺพํ อาวุธภณฺฑํ อนามาสํ ภณฺฑมูลตฺถาย ทียมานมฺปิ น
สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํ ฯ สตฺถวณิชฺชา นาม น วฏฺฏติ ฯ สุทฺธธนุทณฺโฑปิ
ธนุชิยาปิ ปโฏโทปิ องฺกุโสปิ อนฺตมโส วาสีผรสุอาทีนิปิ
อาวุธสงฺเขเปน กตานิ อนามาสานิ ฯ สเจ เกนจิ วิหาเร สตฺติ วา
โตมโร วา ฐปิโต โหติ วิหารํ ชคฺคนฺเตน หรนฺตูติ สามิกานํ
เปเสตพฺพํ ฯ สเจ น หรนฺติ ตํ อจาเลนฺเตน วิหาโร
ปฏิชคฺคิตพฺโพ ฯ ยุทฺธภูมิยํ ปติตํ อสึ วา สตฺตึ วา โตมรํ วา ทิสฺวา
ปาสาเณน วา เกนจิ วา อสึ ภินฺทิตฺวา สตฺถกตฺถาย คเหตุํ
วฏฺฏติ ฯ อิตรานิปิ วิโยเชตฺวา กิญฺจิ สตฺถกตฺถาย กิญฺจิ
กตฺตรทณฺฑาทิอตฺถาย คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ อิทํ คณฺหาถาติ ทียมานํ ปน
วินาเสตฺวา กปฺปิยภณฺฑํ  กริสฺสามีติ สพฺพมฺปิ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ
     มจฺฉชาลปกฺขิชาลาทีนิปิ ผลกชาลิกาทีนิ สรปริตฺตาณานิปิ
สพฺพานิ อนามาสานิ ฯ ปริโภคตฺถาย ลพฺภมาเนสุ ปน ชาลนฺตาว
อาสนสฺส วา เจติยสฺส วา อุปริ พนฺธิสฺสามิ ฉตฺตํ วา เวฐิสฺสามีติ
คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ สรปริตฺตาณํ สพฺพมฺปิ ภณฺฑมูลตฺถาย สมฺปฏิจฺฉิตุํ
วฏฺฏติ ฯ ปรูปโรธนิวารณํ หิ เอตํ น อุปโรธกรนฺติ ฯ ผลกํ
ทนฺตกฏฺฐภาชนํ กริสฺสามีติ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ
     จมฺมวินทฺธานิ วีณาเภรีอาทีนิ อนามาสานิ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน
เภรีสงฺฆาโฏปิ วีณาสงฺฆาโฏปิ ตุจฺฉโปกฺขรมฺปิ มุขวฏฺฏิยํ
อาโรปิตจมฺมมฺปิ วีณาทณฺฑโกปิ สพฺพํปิ อนามาสนฺติ วุตฺตํ ฯ โอนหิตุํ วา
โอนหาเปตุํ วา วาเทตุํ  วา วาทาเปตุํ วา น ลพฺภติเยว ฯ
เจติยงฺคเณ ปูชํ กตฺวา มนุสฺเสหิ ฉฑฺฑิตํ ทิสฺวาปิ อจาเลตฺวา ว อนฺตรนฺตเร
สมฺมชฺชิตพฺพํ ฯ กจวรฉฑฺฑนกาเล ปน กจวรนิยเมเนว หริตฺวา
เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตุํ วฏฺฏตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ ภณฺฑมูลตฺถาย
สมฺปฏิจฺฉิตุมฺปิ วฏฺฏติ ฯ ปริโภคตฺถาย ลพฺภมาเนสุ ปน
วีณาโทณิกญฺจ เภรีโปกฺขรญฺจ ทนฺตกฏฺฐภาชนํ กริสฺสามิ จมฺมํ
สตฺถกโกสกนฺติ เอวํ ตสฺส ตสฺส ปริกฺขารสฺส กรณตฺถาย คเหตฺวา ตถา
ตถา กาตุํ วฏฺฏติ ฯ
     ปุราณทุติยิกาวตฺถุ อุตฺตานตฺถเมว ฯ ยกฺขินีวตฺถุสฺมึ สเจปิ
ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทวิยา กายสํสคฺคํ สมาปชฺชติ ถุลฺลจฺจยเมว ฯ
ปณฺฑกวตฺถุ สุตฺติตฺถีวตฺถุ จ ปากฏเมว ฯ มติตฺถีวตฺถุสฺมึ
ปาราชิกปฺปโหนกกาเล ถุลฺลจฺจยํ ตโต ปรํ ทุกฺกฏํ ฯ ติรจฺฉานคตวตฺถุสฺมึ
นาคมาณวิกายปิ สุปณฺณมาณวิกายปิ กินฺนริยาปิ คาวิยาปิ
ทุกฺกฏเมว ฯ ทารุธิตลิกวตฺถุสฺมึ น เกวลํ ทารุนา เอว อนฺตมโส
จิตฺตกมฺมลิขิเตปิ อิตฺถีรูเป ทุกฺกฏเมว ฯ {๒๘๒} สมฺปีฬนวตฺถุ
อุตฺตานตฺถเมว ฯ สงฺกมวตฺถุสฺมึ เอกปทิกสงฺกโม วา โหตุ
สกฏมคฺคสงฺกโม วา จาเลสฺสามีติ ปโยเค กตมตฺเต จาเลตุ วา มา
วา ทุกฺกฏํ ฯ มคฺควตฺถุ ปากฏเมว ฯ รุกฺขวตฺถุสฺมึ รุกฺโข มหนฺโต
วา โหตุ มหาชมฺพุปฺปมาโณ ขุทฺทโก วา ตํ จาเลตุํ สกฺโกตุ วา
มา วา ปโยคมตฺเตน ทุกฺกฏํ ฯ นาวาวตฺถุสฺมึปิ เอส นโย ฯ
รชฺชุวตฺถุสฺมึ ยํ รชฺชุํ อาวิญฺฉนฺโต ฐานา จาเลตุํ สกฺโกติ ตตฺถ
ถุลฺลจฺจยํ ฯ ยา มหารชฺชุ โหติ อีสกํปิ ฐานา น จลติ ตตฺถ
ทุกฺกฏํ ฯ ทณฺเฑปิ เอเสว นโย ฯ ภูมิยํ ปติตมหารุกฺโขปิ หิ
ทณฺฑคฺคหเณเนว อิธ คหิโต ฯ ปตฺตวตฺถุ ปากฏเมว ฯ
วนฺทนวตฺถุสฺมึ อิตฺถี ปาเท สมฺพาหิตฺวา วนฺทิตุกามา วาเรตพฺพา ปาทา
วา ปฏิจฺฉาเทตพฺพา นิจฺจเลน วา ภวิตพฺพํ ฯ นิจฺจลสฺส หิ จิตฺเตน
สาทิยโตปิ อนาปตฺติ ฯ อวสาเน วตฺถุ ปากฏเมว ฯ
     อิติ  สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย กายสํสคฺควณฺณนา
นิฏฺฐิตา ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๒๐-๓๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=415&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=415&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=375              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=13152              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=4953              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=4953              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]