อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                          ๓. อิณสุตฺตวณฺณนา
     [๔๕] ตติเย ทาลิทฺทิยนฺติ ทลิทฺทภาโว. กามโภคิโนติ กาเม ภุญฺชนกสตฺตสฺส.
อสฺสโกติ อตฺตโน สนฺตเกน รหิโต. อนทฺธิโกติ น อทฺโธ. ๓- อิณํ อาทิยตีติ
ชีวิตุํ อสกฺโกนฺโต อิณํ อาทิยติ. วฑฺฒึ ปฏิสฺสุณาตีติ ทาตุํ อสกฺโกนฺโต
วฑฺฒึ ทสฺสามีติ ปฏิชานาติ. อนุจรนฺติปิ นนฺติ ปริสมชฺฌคณมชฺฌาทีสุ
อาตปฏฺปนปํสุโอกิรณาทีหิ วิปฺปการํ ปาเปนฺตา ปจฺฉโต ปจฺฉโต อนุพนฺธนฺติ.
สทฺธา นตฺถีติ โอกปฺปนสทฺธามตฺตกมฺปิ นตฺถิ. หิริ นตฺถีติ หิริยนาการ-
มตฺตกมฺปิ นตฺถิ. โอตฺตปฺปํ นตฺถีติ ภายนากรมตฺตกมฺปิ นตฺถิ. วิริยํ นตฺถีติ
กายิกวิริยมตฺตกมฺปิ นตฺถิ. ปญฺา นตฺถีติ กมฺมสฺสกตปญฺามตฺตกมฺปิ นตฺถิ.
อิณาทานสฺมึ วทามีติ อิณคฺคหณํ วทามิ. มา มํ ชญฺูติ ๔- มา มํ ชานาตุ.
     ทาลิทฺทิยํ ทุกฺขนฺติ ธนทลิทฺทภาโว ทุกฺขํ. กามลาภาภิชปฺปินนฺติ กามลาภํ
ปฏฺเนฺตานํ. ปาปกมฺมํ วินิพฺพโยติ ปาปกมฺมวฑฺฒโก. สํสปฺปตีติ ปริปฺผนฺทติ.
ชานนฺติ ชานนฺโต. ยสฺส วิปฺปฏิสารชาติ เย อสฺส วิปฺปฏิสารโต ชาตา.
โยนิมญฺตรนฺติ เอกํ ติรจฺฉานโยนึ. ททํ จิตฺตํ ปสาทยนฺติ จิตฺตํ ปสาเทนฺโต
ททมาโน.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. วจีสํสาราติ  ๒ ฉ.ม. เอเกเกน
@๓ สี. อนาฬฺหิโยติ น อฑฺโฒ, ม. อนาฬิโกติ อนโฬ, ฉ. อนาฬฺหิโกติ น อฑฺโฒ
@๔ สี. ชญฺาติ
     กฏคฺคาโหติ ชยคฺคาโห อนปราธคฺคาโห โหติ. ฆรเมสิโนติ ฆราวาสํ
ปริเยสนฺตสฺส วสมานสฺส วา. จาโค ปุญฺ ปวฑฺฒตีติ จาโคติ สงฺขํ คตํ
ปุญฺ ปวฑฺฒติ. จาคา ปุญฺนฺติ วา ปาโ. ปติฏฺิตาติ ปติฏฺิตสทฺธา นาม
โสตาปนฺนสฺส สทฺธา. หิริมโนติ หิริสมฺปยุตฺตจิตฺโต. นิรามิสํ สุขนฺติ ตีณิ
ฌานานิ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกสุขํ. อุเปกฺขนฺติ จตุตฺถชฺฌานุเปกฺขํ. อารทฺธวิริโยติ
ปริปุณฺณปคฺคหิตวิริโย. ฌานานิ อุปสมฺปชฺชาติ จตฺตาริ ฌานานิ ปตฺวา. เอโกทิ
นิปโก สโตติ เอกคฺคจิตฺโต กมฺมสฺสกตาณสตีหิ จ สมนฺนาคโต.
     เอตํ ๑- ตฺวา ยถาภูตนฺติ เอตํ เอตฺตกํ การณํ ยถาสภาวํ ชานิตฺวา.
สพฺพสํโยชนกฺขเยติ นิพฺพาเน. สพฺพโสติ สพฺพากาเรน. อนุปาทายาติ อคฺคเหตฺวา.
สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจตีติ อิทํ วุตฺตํ โหติ:- สพฺพสํโยชนกฺขยสงฺขาเต นิพฺพาเน
สพฺพโต อนุปาทิยิตฺวา สมฺมา เหตุนา นเยน มคฺคจิตฺตํ วิมุจฺจติ. "เอวํ ตฺวา
ยถาภูตํ, สพฺพสํโยชนกฺขยนฺ"ติปิ ปาลึ ลิขนฺติ, ๒- ตสฺส เอตํ สพฺพสํโยชนกฺขย-
สงฺขาตํ นิพฺพานํ ยถาภูตํ ตฺวาติ อตฺโถ. ปุริมปจฺฉิเมหิ ปน สทฺธึ น ฆฏียติ.
     ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺสาติ ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺส ขีณาสวสฺส. าณํ เจ ๓-
โหตีติ ปจฺจเวกฺขณาณํ โหติ. ตาทิโนติ ตํสณฺิตสฺส. อกุปฺปาติ อกุปฺปารมฺมณตฺตา
กุปฺปการกานํ ๔- กิเลสานญฺจ อภาเวน อกุปฺปา. วิมุตฺตีติ มคฺควิมุตฺติปิ
ผลวิมุตฺตปิ. ภวสญฺโชนกฺขเยติ ภวสํโยชนกฺขยสงฺขาเต นิพฺพาเน ภวสํโยชนานญฺจ
ขยนฺเต อุปฺปนฺนา. ๕-  เอตํ โข ปรมํ าณนฺติ เอตํ มคฺคผลาณํ ปรมาณํ นาม.
สุขมนุตฺตรนฺติ เอตเทว มคฺคผลสุขํ อนุตฺตรสุขํ นาม. อาณณฺยมุตฺตมนฺติ สพฺเพสํ
อณณานํ ขีณาสโว อุตฺตมอณโณ, ตสฺมา อรหตฺตผลํ อาณณฺยมุตฺตมนฺติ อรหตฺตผเลน
เทสนาย กูฏํ คณฺหิ. อิมสฺมิญฺจ สุตฺเต วฏฺฏเมว กเถตฺวา คาถาสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ
กถิตนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอวํ. เอวมุปริปิ  ๒ ฉ.ม. ปาฬิยํ ลิขิตํ  ๓ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@๔ ฉ.ม. กุปฺปการณานํ  ๕ ก. อุปฺปนฺนตฺตา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๒๖-๑๒๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=2843&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=2843&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=316
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=22&A=8303
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=22&A=8273
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=22&A=8273
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_22