อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                          ๓. อิณสุตฺตวณฺณนา
     [๔๕] ตติเย ทาลิทฺทิยนฺติ ทลิทฺทภาโว. กามโภคิโนติ กาเม ภุญฺชนกสตฺตสฺส.
อสฺสโกติ อตฺตโน สนฺตเกน รหิโต. อนทฺธิโกติ น อทฺโธ. ๓- อิณํ อาทิยตีติ
ชีวิตุํ อสกฺโกนฺโต อิณํ อาทิยติ. วฑฺฒึ ปฏิสฺสุณาตีติ ทาตุํ อสกฺโกนฺโต
วฑฺฒึ ทสฺสามีติ ปฏิชานาติ. อนุจรนฺติปิ นนฺติ ปริสมชฺฌคณมชฺฌาทีสุ
อาตปฏฺฐปนปํสุโอกิรณาทีหิ วิปฺปการํ ปาเปนฺตา ปจฺฉโต ปจฺฉโต อนุพนฺธนฺติ.
สทฺธา นตฺถีติ โอกปฺปนสทฺธามตฺตกมฺปิ นตฺถิ. หิริ นตฺถีติ หิริยนาการ-
มตฺตกมฺปิ นตฺถิ. โอตฺตปฺปํ นตฺถีติ ภายนากรมตฺตกมฺปิ นตฺถิ. วิริยํ นตฺถีติ
กายิกวิริยมตฺตกมฺปิ นตฺถิ. ปญฺญา นตฺถีติ กมฺมสฺสกตปญฺญามตฺตกมฺปิ นตฺถิ.
อิณาทานสฺมึ วทามีติ อิณคฺคหณํ วทามิ. มา มํ ชญฺญูติ ๔- มา มํ ชานาตุ.
     ทาลิทฺทิยํ ทุกฺขนฺติ ธนทลิทฺทภาโว ทุกฺขํ. กามลาภาภิชปฺปินนฺติ กามลาภํ
ปฏฺเฐนฺตานํ. ปาปกมฺมํ วินิพฺพโยติ ปาปกมฺมวฑฺฒโก. สํสปฺปตีติ ปริปฺผนฺทติ.
ชานนฺติ ชานนฺโต. ยสฺส วิปฺปฏิสารชาติ เย อสฺส วิปฺปฏิสารโต ชาตา.
โยนิมญฺญตรนฺติ เอกํ ติรจฺฉานโยนึ. ททํ จิตฺตํ ปสาทยนฺติ จิตฺตํ ปสาเทนฺโต
ททมาโน.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. วจีสํสาราติ  ๒ ฉ.ม. เอเกเกน
@๓ สี. อนาฬฺหิโยติ น อฑฺโฒ, ม. อนาฬิโกติ อนโฬ, ฉ. อนาฬฺหิโกติ น อฑฺโฒ
@๔ สี. ชญฺญาติ
     กฏคฺคาโหติ ชยคฺคาโห อนปราธคฺคาโห โหติ. ฆรเมสิโนติ ฆราวาสํ
ปริเยสนฺตสฺส วสมานสฺส วา. จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ จาโคติ สงฺขํ คตํ
ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ. จาคา ปุญฺญนฺติ วา ปาโฐ. ปติฏฺฐิตาติ ปติฏฺฐิตสทฺธา นาม
โสตาปนฺนสฺส สทฺธา. หิริมโนติ หิริสมฺปยุตฺตจิตฺโต. นิรามิสํ สุขนฺติ ตีณิ
ฌานานิ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกสุขํ. อุเปกฺขนฺติ จตุตฺถชฺฌานุเปกฺขํ. อารทฺธวิริโยติ
ปริปุณฺณปคฺคหิตวิริโย. ฌานานิ อุปสมฺปชฺชาติ จตฺตาริ ฌานานิ ปตฺวา. เอโกทิ
นิปโก สโตติ เอกคฺคจิตฺโต กมฺมสฺสกตญาณสตีหิ จ สมนฺนาคโต.
     เอตํ ๑- ญตฺวา ยถาภูตนฺติ เอตํ เอตฺตกํ การณํ ยถาสภาวํ ชานิตฺวา.
สพฺพสํโยชนกฺขเยติ นิพฺพาเน. สพฺพโสติ สพฺพากาเรน. อนุปาทายาติ อคฺคเหตฺวา.
สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจตีติ อิทํ วุตฺตํ โหติ:- สพฺพสํโยชนกฺขยสงฺขาเต นิพฺพาเน
สพฺพโต อนุปาทิยิตฺวา สมฺมา เหตุนา นเยน มคฺคจิตฺตํ วิมุจฺจติ. "เอวํ ญตฺวา
ยถาภูตํ, สพฺพสํโยชนกฺขยนฺ"ติปิ ปาลึ ลิขนฺติ, ๒- ตสฺส เอตํ สพฺพสํโยชนกฺขย-
สงฺขาตํ นิพฺพานํ ยถาภูตํ ญตฺวาติ อตฺโถ. ปุริมปจฺฉิเมหิ ปน สทฺธึ น ฆฏียติ.
     ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺสาติ ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺส ขีณาสวสฺส. ญาณํ เจ ๓-
โหตีติ ปจฺจเวกฺขณญาณํ โหติ. ตาทิโนติ ตํสณฺฐิตสฺส. อกุปฺปาติ อกุปฺปารมฺมณตฺตา
กุปฺปการกานํ ๔- กิเลสานญฺจ อภาเวน อกุปฺปา. วิมุตฺตีติ มคฺควิมุตฺติปิ
ผลวิมุตฺตปิ. ภวสญฺโญชนกฺขเยติ ภวสํโยชนกฺขยสงฺขาเต นิพฺพาเน ภวสํโยชนานญฺจ
ขยนฺเต อุปฺปนฺนา. ๕-  เอตํ โข ปรมํ ญาณนฺติ เอตํ มคฺคผลญาณํ ปรมญาณํ นาม.
สุขมนุตฺตรนฺติ เอตเทว มคฺคผลสุขํ อนุตฺตรสุขํ นาม. อาณณฺยมุตฺตมนฺติ สพฺเพสํ
อณณานํ ขีณาสโว อุตฺตมอณโณ, ตสฺมา อรหตฺตผลํ อาณณฺยมุตฺตมนฺติ อรหตฺตผเลน
เทสนาย กูฏํ คณฺหิ. อิมสฺมิญฺจ สุตฺเต วฏฺฏเมว กเถตฺวา คาถาสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ
กถิตนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอวํ. เอวมุปริปิ  ๒ ฉ.ม. ปาฬิยํ ลิขิตํ  ๓ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@๔ ฉ.ม. กุปฺปการณานํ  ๕ ก. อุปฺปนฺนตฺตา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๒๖-๑๒๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=2843&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=2843&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=316
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=22&A=8303
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=22&A=8273
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=22&A=8273
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_22