อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                         ๙. อุทายีสุตฺตวณฺณนา
     [๒๙]  นวเม อุทายินฺติ โลฬุทายิตฺเถรํ. ๑- สุณามหํ ๒- อาวุโสติ อาวุโส นาหํ
พธิโร, สุณามิ ภควโต วจนํ, ปญฺหํ ปน อุปปริกฺขามีติ. อธิจิตฺตนฺติ สมาธิวิปสฺสนา-
จิตฺตํ. อิทํ ภนฺเต อนุสฺสติฏฺานนฺติ อิทํ ฌานตฺตยสงฺขาตํ อนุสฺสติการณํ.
ทิฏฺธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตตีติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว สุขวิหารตฺถาย
ปวตฺตติ. อาโลกสญฺนฺติ อาโลกนิมิตฺเต อุปฺปนฺนสญฺ. ทิวา สญฺ อธิฏฺาตีติ
ทิวาติ สญฺ เปติ. ยถา ทิวา ตถา รตฺตินฺติ ยถาเนน ทิวา อาโลกสญฺา
มนสิกตา, รตฺติมฺปิ ตเถว ตํ มนสิกโรติ. ยถา รตฺตึ ตถา ทิวาติ ยถา วาเนน
รตฺตึ อาโลกสญฺา มนสิกตา, ทิวาปิ ตํ ตเถว มนสิกโรติ. วิวเฏนาติ ปากเฏน.
อปริโยนทฺเธนาติ นีวรเณหิ อโนนทฺเธน. สมฺปภาสํ จิตฺตํ ภาเวตีติ ทิพฺพ-
จกฺขุาณตฺถาย สโหภาสกํ จิตฺตํ พฺรูเหติ วฑฺเฒติ. ยํ ปน "อาโลกสญฺ
มนสิกโรตี"ติ วุตฺตํ, ตํ ถีนมิทฺธวิโนทนอาโลกสญฺ สนฺธาย วุตฺตํ, น
ทิพฺพจกฺขุาณาโลกนฺติ เวทิตพฺพํ. าณทสฺสนปฏิลาภายาติ ทิพฺพจกฺขุสงฺขาตสฺส
าณทสฺสนสฺส ปฏิลาภาย.
     อิมเมว กายนฺติอาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ สพฺพากาเรน วิตฺถารโต
วิสุทฺธิมคฺเค กายคตาสติกมฺมฏฺาเน วุตฺตํ. กามราคสฺส ปหานายาติ ปญฺจกาม-
คุณิกสฺส ราคสฺส ปหานตฺถาย. เสยฺยถาปิ ปสฺเสยฺยาติ ยถา ปสฺเสยฺย. สรีรนฺติ
มตสรีรํ. สีวถิกาย ฉฑฺฑิตนฺติ สุสาเน อปวิทฺธํ. เอกาหํ มตสฺส อสฺสาติ
เอกาหมตํ. ทฺวีหํ มตสฺส อสฺสาติ ทฺวีหมตํ. ตีหํ มตสฺส อสฺสาติ ตีหมตํ.
ภสฺตา วิย วายุนา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา ยถานุกฺกมํ สมุคฺคเตน สูนภาเวน
อุทฺธุมาตตฺตา ๓- อุทฺธุมาตํ, อุทฺธุมาตเมว อุทฺธุมาตกํ. ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ
อุทฺธมาตนฺติ อุทฺธุมาตกํ. วินีลํ วุจฺจติ วิปริภินฺนวณฺณํ, วินีลเมว วินีลกํ.
ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ วินีลนฺติ วินีลกํ. มํสุสฺสทฏฺาเนสุ รตฺตวณฺณสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ลาฬุทายิตฺเถรํ  ๒ ฉ.ม. สุโณมหํ  ๓ ฉ.ม. ธุมาตตฺตา
นีลวณฺณสฺส นีลฏฺาเน นีลสาฏกปารุตสฺเสว ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ. ปริภินฺนฏฺาเนหิ
นวหิ วา วณมุเขหิ วิสฺสนฺทมานปุพฺพํ วิปุพฺพํ, วิปุพฺพเมว วิปุพฺพกํ.
ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ วิปุพฺพนฺติ วิปุพฺพกํ. วิปุพฺพกํ ชาตํ ตถาภาวํ คตนฺติ
วิปุพฺพกชาตํ.
     โส อิมเมว กายนฺติ โส ภิกฺขุ อิมํ อตฺตโน กายํ เตน กาเยน สทฺธึ
าเณน อุปสํหรติ อุปเนติ. กถํ? อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี
เอวํอนตีโตติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- อายุ อุสฺมา วิญฺาณนฺติ อิเมสํ ติณฺณํ
ธมฺมานํ อตฺถิตาย อยํ กาโย านคมนาทิกฺขโม โหติ, อิเมสํ ปน วิคมา อยมฺปิ
เอวํธมฺโม เอวํปูติกสภาโวเยวาติ. เอวํภาวีติ เอวเมว อุทฺธุมาตาทิเภโท ภวิสฺสติ.
เอวํอนตีโตติ เอวํ ๑- อุทฺธุมาตาทิภาวํ อนติกฺกนฺโต.
     ขชฺชมานนฺติ อุทราทีสุ นิสีทิตฺวา อุทรมํสโอฏฺมํสอกฺขิกมํสาทีนิ ลุญฺจิตฺวา
ลุญฺจิตฺวา ขาทิยมานํ. สมํสโลหิตนฺติ เสสาวเสสมํสโลหิตยุตฺตํ. นิมฺมํสโลหิต-
มกฺขิตนฺติ มํเส ขีเณปิ โลหิตํ น สุสฺสติ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "นิมฺมํสโลหิต-
มกฺขิตนฺติ อญฺเนาติ อญฺเน ทิสาภาเคน. หตฺถฏฺิกนฺติ จตุสฏฺิเภทมฺปิ
หตฺถฏฺิกํ ปาฏิเยกฺกํ ปาฏิเยกฺกํ วิปฺปกิณฺณํ. ปาทฏฺิกาทีสุปิ เอเสว
นโย. เตโรวสฺสิกานีติ อติกฺกนฺตสํวจฺฉรานิ. ปูตีนีติ อพฺโภกาเส ิตานิ
วาตาตปวุฏฺิสมฺผสฺเสน เตโรวสฺสิกาเนว ปูตีนิ โหนฺติ, อนฺโตภูมิคตานิ ปน จิรตรํ
ติฏฺนฺติ. จุณฺณกชาตานีติ จุณฺณวิจุณฺณํ หุตฺวา วิกิณฺณานิ. ๒- สพฺพตฺถ โส
อิมเมวาติ วุตฺตนเยน ขชฺชมานาทีนํ วเสน โยชนา กาตพฺพา. อสฺมิมานสมุคฺฆาตายาติ
อสฺมีติ ปวตฺตสฺส นววิธสฺส มานสฺส สมุคฺฆาตตฺถาย. อเนกธาตุปฏิเวธายาติ อเนกธาตูนํ
ปฏิวิชฺฌนตฺถาย. สโตว อภิกฺกมตีติ คจฺฉนฺโต สติปญฺาหิ สมนฺนาคโตว คจฺฉติ.
สโตว ปฏิกฺกมตีติ ปฏินิวตฺตนฺโตปิ สติปญฺาหิ สมนฺนาคโต นิวตฺตติ. เสสปเทสุปิ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. เอตํ อนตีโตติ เอตํ  ๒ ฉ.ม. วิปฺปกิณฺณานิ
เอเสว นโย. สติสมฺปชญฺายาติ สติยา จ าณสฺส จ อตฺถาย. อิติ อิมสฺมึ
สุตฺเต สติาณานิ มิสฺสกานิ กถิตานีติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๑๒-๑๑๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=2509&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=2509&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=300
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=22&A=7595
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=22&A=7581
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=22&A=7581
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_22