อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๒)

                         ๓. โลกสุตฺตวณฺณนา
     [๒๓] ตติเย โลโกติ ทุกฺขสจฺจํ. อภิสมฺพุทฺโธติ าเณน ๔- ปจฺจกฺโข กโต.
โลกสฺมาติ ทุกฺขสจฺจโต. ปหีโนติ มหาโพธิมณฺเฑ อรหตฺตมคฺคาเณน ปหีโน.
ตถาคตสฺส ภาวิตาติ ตถาคเตน ภาวิตา.
     เอวํ เอตฺตเกน าเนน ๕- จตูหิ สจฺเจหิ อตฺตโน พุทฺธภาวํ ๖- กเถตฺวา อิทานิ
ตถาคตภาวํ กเถตุํ ยํ ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺนฺติ รูปายตนํ. สุตนฺติ
สทฺทายตนํ. มุตนฺติ ปตฺวา คเหตพฺพโต คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ. ๗-
วิญฺาตนฺติ สุขทุกฺขาทิธมฺมารมฺมณํ. ปตฺตนฺติ ปริเยสิตฺวา วา อปริเยสิตฺวา วา
ปตฺตํ. ปริเยสิตนฺติ ปตฺตํ วา อปฺปตฺตํ วา ปริเยสิตํ. อนุวิจริตํ มนสาติ จิตฺเตน
อนุสญฺจริตํ. ๘-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สมฺผนฺติ ปลาปกถํ          ๒ ก. มิโคติ มิคสทิโส
@๓ สี. ถาวรภาวโต ถิรภาวโต       ๔ ฉ. าโต
@๕ ม. การเณน                  ๖ ม. อนุพุทฺธกิจฺจํ
@๗ สี. คนฺธรสโผฏฺพฺพายตนํ         ๘ ม. อนุวิจริตํ
     ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธนฺติ อิมินา เอตํ ทสฺเสติ:- ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ
อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส นีลํ ปีตกนฺติอาทิ รูปารมฺมณํ จกฺขุทฺวาเร
อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมนฺนาม รูปารมฺมณํ ทิสฺวา
สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ
อภิสมฺพุทฺธํ. ตถา ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส เภริสทฺโท
มุทิงฺคสทฺโทติอาทิ สทฺทารมฺมณํ โสตทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, มูลคนฺโธ
ตจคนฺโธติอาทิ คนฺธารมฺมณํ ฆานทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, มูลรโส
คนฺธรโสติอาทิ รสารมฺมณํ ชิวฺหาทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, กกฺขฬํ มุทุกนฺติอาทิ
ปวีธาตุเตโชธาตุวาโยธาตุเภทํ โผฏฺพฺพารมฺมณํ กายทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ,
"อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมนฺนาม โผฏฺพฺพารมฺมณํ ผุสิตฺวา สุมโน วา
ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ.
ตถา ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส สุขทุกฺขาทิเภทํ
ธมฺมารมฺมณํ มโนทฺวารสฺส อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมนฺนาม
ธมฺมารมฺมณํ วิชานิตฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ
ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ. ยญฺหิ ภิกฺขเว อิเมสํ สพฺพสตฺตานํ ทิฏฺ สุตํ
มุตํ วิญฺาตํ, ตตฺถ ตถาคเตน  อทิฏฺ วา อสุตํ วา อมุตํ วา อวิญฺาตํ
วา นตฺถิ, อิมสฺส ปน มหาชนสฺส ปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตมฺปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา
อปฺปตฺตมฺปิ อตฺถิ, ปริเยสิตฺวา ปตฺตมฺปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา ปตฺตมฺปิ อตฺถิ,
สพฺพํปิ ตถาคตสฺส อปฺปตฺตนฺนาม นตฺถิ าเณน อสจฺฉิกตํ.
     ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตีติ ยํ ยถา โลเกน คตํ, ตสฺส ตเถว คตตฺตา
ตถาคโตติ วุจฺจติ. ปาลิยํ ปน "อภิสมฺพุทฺธนฺ"ติ วุตฺตํ, ตํ ตถาคตสทฺเทน ๑-
เอกตฺถํ. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ ตถาคโตติ นิคมสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตสฺส ยุตฺติ
เอกปุคฺคลวณฺณนายํ ตถาคตสทฺทวิตฺถาเรน วุตฺตาเยว. อปิเจตฺถ อญฺทตฺถูติ
เอกํสตฺเถ นิปาโต. ทกฺตีติ ทโส. วสํ วตฺเตตีติ วสวตฺตี.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. คตสทฺเทน
     สพฺพโลกํ อภิญฺายาติ ๑- เตธาตุกโลกสนฺนิวาสํ ชานิตฺวา. สพฺพํ โลเก
ยถาตถนฺติ ตสฺมึ เตธาตุกโลกสนฺนิวาเส ยงฺกิญฺจิ เนยฺยํ, สพฺพํ ตํ ยถาตถํ
อวิปรีตํ ชานิตฺวา. วิสํยุตฺโตติ จตุนฺนํ โยคานํ ปหาเนน วิสํยุตฺโต. อนูปโยติ ๒-
ตณฺหาทิฏฺิอุปเยหิ วิรหิโต. สพฺพาภิภูติ รูปาทีนิ สพฺพารมฺมณานิ อภิภวิตฺวา
ิโต. ธีโรติ ธิติสมฺปนฺโน. สพฺพคนฺถปฺปโมจโนติ สพฺเพ จตฺตาโรปิ คนฺเถ โมเจตฺวา
ิโต. ผุฏฺสฺสาติ ผุฏฺา อสฺส. อิทญฺจ กรณตฺเถ สามิวจนํ. ปรมา สนฺตีติ นิพฺพานํ.
ตญฺหิ เตน าณผุสเนน ผุฏฺ. เตเนวาห นิพฺพานํ อกุโตภยนฺติ. อถวา ปรมา สนฺตีติ
อุตฺตมา สนฺติ. กตรา สาติ? นิพฺพานํ. ยสฺมา ปน นิพฺพาเน กุโตจิ ภยํ นตฺถิ,
ตสฺมา ตํ อกุโตภยนฺติ วุจฺจติ. วิมุตฺโต อุปธิสงฺขเยติ อุปธิสงฺขยสงฺขาเต
นิพฺพาเน ตทารมฺมณาย ผลวิมุตฺติยา วิมุตฺโต. สีโห อนุตฺตโรติ ปริสฺสยานํ
สหนฏฺเน กิเลสานญฺจ หึสนฏฺเน ๓- ตถาคโต อนุตฺตโร สีโห นาม. พฺรหฺมนฺติ
เสฏฺ. อิตีติ เอวํ ตถาคตสฺส คุเณ ชานิตฺวา. สงฺคมฺมาติ สมาคนฺตฺวา. นนฺติ
ตถาคตํ. นํ นมสฺสนฺตีติ ตํ ตถาคตํ เต สรณํ คตา นมสฺสนฺติ. อิทานิ ยํ
วทนฺตา เต นมสฺสนฺติ, ตํ ทสฺเสตุํ ทนฺโตติอาทิ วุตฺตํ. ตํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๓๐๑-๓๐๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=6968&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=6968&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=23
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=21&A=596
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=21&A=616
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=21&A=616
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐
http://84000.org/tipitaka/read/?index_21