ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๒)

                        ๗. กถาวตฺถุสุตฺตวณฺณนา
     [๖๘] สตฺตเม กถาวตฺถูนีติ กถาการณานิ, กถาย ภูมิโย ปติฏฺฐาโยติ
อตฺโถ. อตีตํ วา ภิกฺขเว อทฺธานนฺติ อตีตทฺธานํ นาม กาโลปิ วฏฺฏติ
ขนฺธาปิ. อนาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุปิ เอเสว นโย. ตตฺถ อตีเต กสฺสโป นาม
สมฺมาสมฺพุทฺโธ อโหสิ, ตสฺส กิกี นาม กาสิราชา อคฺคุปฏฺฐาโก อโหสิ,
วีสติวสฺสสหสฺสานิ อายุ อโหสีติ อิมินา นเยน กเถนฺโต อตีตํ อารพฺภ กถํ กเถติ
นาม. อนาคเต เมตฺเตยฺโย นาม พุทฺโธ ภวิสฺสติ. ตสฺส สงฺโข นาม ราชา
อคฺคุปฏฺฐาโก ภวิสฺสติ, อสีติวสฺสสหสฺสานิ อายุ ภวิสฺสตีติ อิมินา นเยน
กเถนฺโต  อนาคตํ อารพฺภ กถํ กเถติ นาม. เอตรหิ อสุโก นาม ราชา
ธมฺมิโกติ อิมินา นเยน กเถนฺโต ปจฺจุปฺปนฺนํ อารพฺภ กถํ กเถติ นาม.
     กถาสมฺปโยเคนาติ กถาย สมาคเมน. กจฺโฉติ กเถตุํ ยุตฺโต. อกจฺโฉติ
กเถตุํ น ยุตฺโต. เอกํสพฺยากรณียํ ปญฺหนฺติอาทีสุ "จกฺขุ อนิจฺจนฺ"ติ ปุฏฺเฐน
"อาม อนิจฺจนฺ"ติ เอกํเสเนว พฺยากาตพฺพํ. เอเสว นโย โสตาทีสุ. อยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๖.

เอกํสพฺยากรณีโย ปโญฺห. "อนิจฺจํ นาม จกฺขุนฺ"ติ ปุฏฺเฐน ปน "น จกฺขุเมว, โสตํปิ อนิจฺจํ, ฆานํปิ อนิจฺจนฺ"ติ เอวํ วิภชิตฺวา พฺยากาตพฺพํ. อยํปิ วิภชฺชพฺยากรณีโย ปโญฺห. "ยถา จกฺขุํ, ตถา โสตํ. ยถา โสตํ, ตถา จกฺขุน"ติ ปุฏฺเฐน "เกนฏฺเฐน ปุจฺฉสี"ติ ปฏิปุจฺฉิตฺวา "ทสฺสนฏฺเฐน ปุจฺฉามี"ติ วุตฺเต "น หี"ติ พฺยากาตพฺพํ. "อนิจฺจฏฺเฐน ปุจฺฉามี"ติ วุตฺเต "อามา"ติ พฺยากาตพฺพํ. อยํ ปฏิปุจฺฉาพฺยากรณีโย ปโญฺห. "ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺ"ติอาทีนิ ปุฏฺเฐน ปน "อพฺยากตเมตํ ภควตา"ติ ฐเปตพฺโพ, เอส ปโญฺห น พฺยากาตพฺโพ. อยํ ฐปนีโย ปโญฺห. ฐานาฐาเน น สณฺฐาตีติ การณาการเณ น สณฺฐาติ. ตตฺรายํ นโย:- สสฺสตวาที ยุตฺเตน การเณน ปโหติ อุจฺเฉทวาทึ นิคฺคเหตุํ, อุจฺเฉทวาที นิคฺคยฺหมาโน "กึ ปนาหํ อุจฺเฉทํ วทามี"ติ สสฺสตวาทิภาวเมว ทีเปติ, อตฺตโน วาเท ปติฏฺฐาตุํ น สกฺโกติ. เอวํ อุจฺเฉทวาทิมฺหิ ปโหนฺเต สสฺสตวาที, ปุคฺคลวาทิมฺหิ ปโหนฺเต สุญฺญตวาที สุญฺญตวาทิมฺหิ ปโหนฺเต ปุคฺคลวาทีติ เอวํ ฐานาฐาเน น สณฺฐาติ นาม. ปริกปฺเป น สณฺฐาตีติ อิทํ ปญฺหาปุจฺฉเนปิ ปญฺหากถเนปิ ลพฺภติ. กถํ? เอกจฺโจ หิ "ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามี"ติ กณฺฐํ โสเธติ, โส อิตเรน "อิทํ นาม ตฺวํ ปุจฺฉิสฺสสี"ติ วุตฺโต ญาตภาวํ ญฺตวา "น เอตํ อญฺญํ ปุจฺฉิสฺสามี"ติ วทติ. ปญฺหํ ปุฏฺโฐปิ "ปญฺหํ กเถสฺสามี"ติ หนุํ สํโสเธติ, โส อิตเรน "อิทํ นาม กเถสฺสสี"ติ วุตฺโต ญาตภาวํ ญตฺวา "น เอตํ, อญฺญํ กเถสฺสามี"ติ วทติ. เอวํ ปริกปฺเป น สณฺฐาติ นาม. อญฺญวาเท ๑- น สณฺฐาตีติ ญาตวาเท ชานิตวาเท น สณฺฐาติ. กถํ? เอกจฺโจ ปญฺหํ ปุจฺฉติ, ตํ อิตโร "มนาโป ตยา ปโญฺห ปุจฺฉิโต, กหํ เต @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อญฺญาตวาเท

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

เอส อุคฺคหิโต"ติ วทติ. อิตโรปิ ๑- ปุจฺฉิตพฺพนิยาเมเนว ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวาปิ ตสฺส กถาย "อปญฺหํ นุ โข ปุจฺฉิตนฺ"ติ วิมตึ กโรติ. อปโร ปญฺหํ ปุฏฺโฐ กเถติ, ตมญฺโญ "สุฏฺฐุ ๒- เต ปโญฺห กถิโต, กตฺถ เต อุคฺคหิโต, ปญฺหํ กเถนฺเตน นาม เอวํ กเถตพฺโพ"ติ วทติ. อิตโร กเถตพฺพนิยาเมเนว ปญฺหํ กเถตฺวาปิ ตสฺส กถาย "อปโญฺห นุ โข มยา กถิโต"ติ วิมตึ กโรติ. ปฏิปทาย น สณฺฐาตีติ ปฏิปตฺติยํ น ติฏฺฐติ, วตฺตํ อชานิตฺวา อปุจฺฉิตพฺพฏฺฐาเน ปุจฺฉตีติ อตฺโถ. อยํ หิ ๓- ปโญฺห นาม เจติยงฺคเณ ปุจฺฉิเตน น กเถตพฺโพ, ตถา ภิกฺขาจารมคฺเค คามํ ปิณฺฑาย จรณกาเล. อาสนสาลาย นิสินฺนกาเล ยาคุํ วา ภตฺตํ วา คเหตฺวา ๔- นิสินฺนกาเลปิ ปริภุญฺชิตฺวา นิสินฺนกาเลปิ ทิวาวิหารฏฺฐานคมนกาเลปิ. ทิวาฏฺฐาเนปิ นิสินฺนกาเล ปน โอกาสํ กาเรตฺวา ปุจฺฉนฺตสฺส กเถตพฺโพ, อกาเรตฺวา ปุจฺฉนฺตสฺส น กเถตพฺโพ. อิทํ วตฺตํ อชานิตฺวา ปุจฺฉนฺโต ปฏิปทาย น สณฺฐาติ นาม. เอวํ สนฺตายํ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อกจฺโฉ โหตีติ ภิกฺขเว เอตํ อิมสฺมิญฺจ การเณ สติ อยํ ปุคฺคโล น กเถตุํ ยุตฺโต นาม โหติ. ฐานาฐาเน สณฺฐาตีติ สสฺสตวาที ยุตฺเตน การเณน ปโหติ อุจฺเฉทวาทึ นิคฺคเหตุํ อุจฺเฉทวาที เตน นิคฺคยฺหมาโนปิ "อหํ ตยา สตกฺขตฺตุํ นิคฺคยฺหมาโนปิ อุจฺเฉทวาทีเยวา"ติ วทติ. อิมินา นเยน สสฺสตปุคฺคลสุญฺญตวาทีสุปิ นโย เนตพฺโพ. เอวํ ฐานาฐาเน สณฺฐาติ นาม. ปริกปฺเป สณฺฐาตีติ "ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามี"ติ กณฺฐํ สํโสเธนฺโต "ตฺวํ อิมํ นาม ปุจฺฉิสฺสสี"ติ วุตฺเต "อาม เอตํเยว ปุจฺฉิสฺสามี"ติ วทติ. "ปญฺหํ กเถสฺสามี"ติ หนุํ สํโสเธนฺโตปิ "ตฺวํ อิมํ นาม กเถสฺสสี"ติ วุตฺเต "อาม เอตํเยว กเถสฺสามี"ติ วทติ. เอวํ ปริกปฺเป สณฺฐาติ นาม. @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. อิตโร ม. สุทฺโธ @ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ สี. อคเหตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

อญฺญวาเท น สณฺฐาตีติ อิมํ ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา "สุฏฺฐุ เต ปโญฺห ปุจฺฉิโต, ๑- ปุจฺฉนฺเตน ๒- นาม เอวํ ปุจฺฉิตพฺพนฺ"ติ วุตฺเต สมฺปฏิจฺฉติ, วิมตึ น อุปฺปาเทติ. ปญฺหํ กเถตฺวาปิ "สุฏฺฐุ เต ปโญฺห กถิโต, กเถนฺเตน นาม เอวํ กเถตพฺพนฺ"ติ วุตฺเต สมฺปฏิจฺฉติ, วิมตึ น อุปฺปาเทติ. ปฏิปทาย สณฺฐาตีติ เคเห นิสีทาเปตฺวา ยาคุขชฺชกาทีนิ ทตฺวา ยาว ภตฺตํ นิฏฺฐาติ, ตสฺมึ อนฺตเร นิสินฺโน ปญฺหํ ปุจฺฉติ. สปฺปิอาทีนิ เภสชฺชานิ อฏฺฐวิธานิ ปานกานิ วตฺถจฺฉาทนมาลาคนฺธาทีนิ วา อาทาย วิหารํ คนฺตฺวา ตานิ ทตฺวา ทิวาฏฺฐานํ ปวิสิตฺวา โอกาสํ กาเรตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉติ. เอวญฺหิ วตฺตํ ญตฺวา ปุจฺฉนฺโต ปฏิปทาย สณฺฐาติ นาม. ตสฺส ปญฺหํ กเถตุํ วฏฺฏติ. อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรตีติ อญฺเญน วจเนน อญฺญํ ปฏิจฺฉาเทติ, อญฺญํ วา ปุจฺฉิโต อญฺญํ กเถติ. พหิทฺธา กถํ อปนาเมตีติ อาคนฺตุกกถํ โอตาเรนฺโต ปุริมกถํ พหิทฺธา อปนาเมติ. ตตฺริทํ วตฺถุ:- ภิกฺขู กิร สนฺนิปติตฺวา เอกํ ทหรํ "อาวุโส ตฺวํ อิมญฺจ อิมญฺจ อาปตฺตึ อาปนฺโน"ติ อาหํสุ. โส อาห "ภนฺเต นาคทีปํ คโตมฺหี"ติ. อาวุโส น มยํ ตว นาคทีปคมเนน อตฺถิกา, อาปตฺตึ ปน อาปนฺโนติ ปุจฺฉามาติ. ภนฺเต นาคทีปํ คนฺตฺวา มจฺเฉ ขาทินฺติ. อาวุโส ตว มจฺฉขาทเนน กมฺมํ นตฺถิ, อาปตฺตึ กิรสิ อาปนฺโนติ. โส "นาติสุปกฺโก มจฺโฉ มยฺหํ อผาสุกมกาสิ ภนฺเต"ติ. อาวุโส ตุยฺหํ ผาสุเกน วา อผาสุเกน วา กมฺมํ นตฺถิ, อาปตฺตึ อาปนฺโนสีติ. ภนฺเต ยาว ตตฺถ วสึ, ตาว เม อผาสุกเมว ชาตนฺติ. เอวํ อาคนฺตุกกถาวเสน พหิทฺธา กถํ อปนาเมตีติ เวทิตพฺพํ. อภิรหตีติ อิโต จิโต จ สุตฺตํ อาหริตฺวา อวตฺถรติ เตปิฏกติสฺสตฺเถโร วิย. ปุพฺเพ กิร ภิกฺขู มหาเจติยงฺคเณ สนฺนิปติตฺวา สํฆกิจฺจํ กตฺวา ภิกฺขูนํ โอวาทํ ทตฺวา อญฺญมญฺญํ ปญฺหาสากจฺฉํ กโรนฺติ. ตตฺถายํ เถโร ตีหิ ปิฏเกหิ @เชิงอรรถ: อิ. กถิโต อิ. กเถนฺเตน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๙.

ตโต ตโต สุตฺตํ อาหริตฺวา ทิวสภาเค เอกํปิ ปญฺหํ นิฏฺฐาเปตุํ น เทติ. อภิมทฺทตีติ การณํ อาหริตฺวา มทฺทติ. อนุปชคฺฆตีติ ปเรน ปเญฺห ปุจฺฉิเตปิ กถิเตปิ ปาณึ ปหริตฺวา มหาหสิตํ หสติ, เยน ปรสฺส "อปุจฺฉิตพฺพํ นุ โข ปุจฺฉึ, อกเถตพฺพํ นุ โข กเถสินฺ"ติ วิมติ อุปฺปชฺชติ. ขลิตํ คณฺหาตีติ อปฺปมตฺตกํ มุขโทสมตฺตํ คณฺหาติ, อกฺขเร วา ปเท วา พฺยญฺชเน วา ทุรุตฺเต "เอวํ นาเมตํ วตฺตพฺพนฺ"ติ อุชฺฌายมาโน วิจรติ. สอุปนิโสติ สอุปนิสฺสโย สปจฺจโย. โอหิตโสโตติ ฐปิตโสโต. อภิชานาติ เอกํ ธมฺมนฺติ เอกํ กุสลธมฺมํ อภิชานาติ อริยมคฺคํ. ปริชานาติ เอกํ ธมฺมนฺติ เอกํ ทุกฺขสจฺจธมฺมํ ตีรณปริญฺญาย ปริชานาติ. ปชหติ เอกํ ธมฺมนฺติ เอกํ สพฺพากุสลธมฺมํ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ. สจฺฉิกโรติ เอกํ ธมฺมนฺติ เอกํ อรหตฺตผลธมฺมํ นิโรธเมว วา ปจฺจกฺขํ กโรติ. สมฺมาวิมุตฺตึ ผุสตีติ สมฺมา เหตุนา นเยน การเณน อรหตฺตผลวิโมกฺขํ ญาณผสฺเสน ผุสติ. เอตทตฺถา ภิกฺขเว กถาติ ภิกฺขเว ยา เอสา กถาสมฺปโยเคนาติ กถา ทสฺสิตา, สา เอตทตฺถา, อยํ ตสฺสา กถาย ภูมิ ปติฏฺฐา, อิทํ วตฺถุ ยทิทํ อนุปาทา จิตฺตสฺส วิโมกฺโขติ เอวํ สพฺพปเทสุ โยชนา เวทิตพฺพา. เอตทตฺถา มนฺตนาติ ยา อยํ กจฺฉากจฺเฉสุ ปุคฺคเลสุ กจฺเฉน สทฺธึ มนฺตนา, สาปิ เอตทตฺถาเยว. เอตทตฺถา อุปนิสาติ โอหิตโสโต สอุปนิโสติ เอวํ วุตฺตา อุปนิสาปิ เอตทตฺถาเยว. เอตทตฺถํ โสตาวธานนฺติ ตสฺส สอุปนิสฺสยํ โสตฏฺฐปนํ, ๑- ตํปิ เอตทตฺถเมว. อนุปาทาติ จตูหิ อุปาทาเนหิ อคเหตฺวา. จิตฺตสฺส วิโมกฺโขติ อรหตฺตผลวิโมกฺโข. อรหตฺตผลตฺถาย หิ สพฺพเมตนฺติ สุตฺตนฺตํ วินิวตฺเตตฺวา อุปริคาถาหิ กูฏํ คณฺหนฺโต เย วิรุทฺธาติอาทิมาห. ตตฺถ วิรุทฺธาติ วิโรธสงฺขาเตน โกเปน วิรุทฺธา. สลฺลปนฺตีติ ตสฺส ๒- อลฺลาปสลฺลาปํ ๓- กโรนฺติ. วินิวิฏฺฐาติ อภินิวิฏฺฐา หุตฺวา. สมุสฺสิตาติ มานุสฺสเยน สุฏฐุ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ตสฺสา อุปนิสาย โสตาวธานํ ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. สลฺลาปํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๐.

อุสฺสิตา. อนริยคุณมาสชฺชาติ อนริยํ คุณกถํ คุณมาสชฺช กเถนฺติ. คุณํ ฆฏฺเฏตฺวา กถา หิ อนริยกถา นาม, น อริยกถา, ตํ กเถนฺตีติ อตฺโถ. อญฺโญญฺญวิวเรสิโนติ อญฺญมญฺญสฺส ฉิทฺทํ อปราธํ คเวสมานา. ทุพฺภาสิตนฺติ ทุกฺกถิตํ. วิกฺขลิตนฺติ อปฺปมตฺตกํ มุขโทสขลิตํ. สมฺปโมหํ ปราชยนฺติ อญฺญมญฺญสฺส อปฺปมตฺเตน มุขโทเสน สมฺปโมหญฺจ ปราชยญฺจ. อภินนฺทนฺตีติ ตุสฺสนฺติ. นาจเรติ น จรติ น กเถติ. ๑- ธมฺมฏฺฐปฏิสํยุตฺตาติ ยา จ ธมฺมฏฺฐิเตน กถิตกถา, สา ธมฺมฏฺฐา เจว โหติ เตน จ ธมฺเม ปฏิสํยุตฺตาติ ธมฺมฏฺฐปฏิสํยุตฺตา. อนุตฺติณฺเณน ๒- มนสาติ อนุทฺธเตน เจตสา. อปฬาโสติ ยุคคฺคาหปฬาสวเสน อปฬาโส หุตฺวา. อสาหโสติ ราคโทสโมหอสาหสานํ ๓- วเสน อสาหโส หุตฺวา. อนุสฺสุยฺยมาโนติ น อุสูยมาโน. ทุพฺภฏฺเฐ นาปสาทเยติ ๔- ทุกฺกถิตสฺมึ น อปสาเทยฺย. อุปารมฺภํ น สิกฺเขยฺยาติ การณุตฺตริยลกฺขณํ อุปารมฺภํปิ น สิกฺเขยฺย. ชลิตญฺจ น คาหเยติ อปฺปมตฺตกํ มุขขลิตํ "อยํ เต โทโส"ติ น คาเหยฺย. ๕- นาภิหเรติ นาวตฺถเรยฺย. นาภิมทฺเทติ เอกํ การณํ อาหริตฺวา น มทฺเทยฺย. น วาจํ ปยุตํ ภเณติ สจฺจาลิกปฏิสํยุตฺตํ วาจํ น ภเณยฺย. อญฺญาตตฺถนฺติ ชนนตฺถํ. ปสาทตฺถนฺติ ปสาทชนนตฺถํ. น สมุสฺเสยฺย มนฺตเยติ น มานุสฺสเยน สมุสฺสิโต ภเวยฺย. น หิ มานุสฺสิตา หุตฺวา ปณฺฑิตา กถยนฺติ, มาเนน ปน อนุสฺสิโตว หุตฺวา มนฺตเย กเถยฺย ภาเสยฺยาติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๒๐๕-๒๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=4736&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=4736&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=507              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=5215              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=5315              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=5315              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]