ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                       ๒. ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนวคฺค
                     ๑. ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนสุตฺตวณฺณนา
    [๑๐๘๑] ทุติยสฺส ปฐเม พาราณสิยนฺติ เอวํนามเก นคเร. อิสิปตเน
มิคทาเยติ อิสีนํ ปตนุปฺปตนวเสน เอวํลทฺธนาเม มิคานํ อภยทานวเสน
ทินฺนตฺตา มิคทายสงฺขาเต อาราเม. เอตฺถ หิ อุปฺปนฺนุปฺปนฺนา สพฺพญฺญุอิสโย
ปตนฺติ, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนตฺถํ นิสีทนฺตีติ อตฺโถ. นนฺทมูลกปพฺภารโต
สตฺตาหจฺจเยน นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐิตา อโนตฺตทเห กตมุขโธวนาทิกิจฺจา
อากาเสน อาคนฺตฺวา ปจฺเจกพุทฺธอิสโยเปตฺถ โอสรณวเสน ปตนฺติ, อุโปสถตฺถญฺจ
อนุโปสถตฺถญฺจ สนฺนิปตนฺติ, คนฺธมาทนํ ปฏิคจฺฉนฺตาปิ ตโตว อุปฺปตนฺตีติ อิมินา
อิสีนํ ปตนุปฺปตนวเสน ตํ "อิสิปตนนฺ"ติ วุจฺจติ.
@เชิงอรรถ:  ก. สมุทฺโท                   ฉ.ม. ขนิตตฺตา
    อามนฺเตสีติ ทีปงฺกรปาทมูเล กตาภินีหารโต ปฏฺฐาย ปารมิโย ปูเรนฺโต
อนุปุพฺเพน ปจฺฉิมภเว กตาภินิกฺขมโน อนุปุพฺเพน ๑- โพธิมณฺฑํ ปตฺวา ตตฺถ
อปราชิตปลฺลงฺเก นิสินฺโน มารพลํ ภินฺทิตฺวา ปฐมยาเม ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสริตฺวา
มชฺฌิมยาเม ทิพฺพจกฺขุํ วิโสเธตฺวา ปจฺฉิมยามาวสาเน ทสสหสฺสิโลกธาตุํ
อุนฺนาเทนฺโต กมฺเปนฺโต ๒- สพฺพญฺญุตํ ปตฺวา สตฺต สตฺตาหานิ โพธิมณฺเฑ
วีตินาเมตฺวา มหาพฺรหฺมุนา อายาจิตธมฺมเทสโน พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกตฺวา
โลกานุคฺคเหน พาราณสึ คนฺตฺวา ปญฺจวคฺคิเย สญฺญาเปตฺวา ธมฺมจกฺกํ
ปวตฺเตตุกาโม อามนฺเตสิ.
    เทฺวเม ภิกฺขเว อนฺตาติ เทฺว อิเม ภิกฺขเว ลามกโกฏฺฐาสา. ๓- อิมสฺส
ปน ปทสฺส สห สมุทาหาเรน สมุทาหารนิคฺโฆโส เหฏฺฐา อวีจิโต ๔- อุปริ
ภวคฺคํ ปตฺวา ทสสหสฺสิโลกธาตุํ ปตฺถริตฺวา อฏฺฐาสิ. ตสฺมึเยว สมเย
อฏฺฐารสโกฏิสงฺขา พฺรหฺมาโน สมาคจฺฉึสุ, ปจฺฉิมทิสาย สูริโย อตฺถงฺคเมติ, ๕-
ปาจีนทิสาย อาสาฬฺหนกฺขตฺเตน ยุตฺโต ปุณฺณจนฺโท อุคฺคจฺฉติ. ตสฺมึ สมเย
ภควา อิมํ ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนสุตฺตํ อารภนฺโต "เทฺวเม ภิกฺขเว อนฺตา"ติอาทิมาห.
    ตตฺถ ปพฺพชิเตนาติ คิหิสญฺโญชนํ ฉินฺทิตฺวา ปพฺพชฺชุปคเตน. น
เสวิตพฺพาติ น วฬญฺเชตพฺพา. โย จายํ กาเมสุ กามสุขลฺลิกานุโยโคติ โย
จ อยํ วตฺถุกาเมสุ กิเลสกามสุขสฺส อนุโยโค. หีโนติ ลามโก. คมฺโมติ
คามวาสีนํ สนฺตโก. โปถุชฺชนิโกติ อนฺธพาลชเนน ๖- อาจิณฺโณ. อนริโยติ
น อริโย น วิสุทฺโธ น อุตฺตโม น วา อริยานํ สนฺตโก. อนตฺถสญฺหิโตติ
@เชิงอรรถ:  ม. ปจฺฉิมภเว ปจฺฉิมภวญฺจ ปตฺวา มหาภินิกฺขมเนน อนุปุพฺเพน
@ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ              ฉ.ม. โกฏฺฐาสา
@ ฉ.ม. อวีจึ      ฉ.ม. อฏฺฐเมติ       ม. ปุถุชฺชนนฺธพาลชเนน
น อตฺถสํหิโตติ, หิตสุขาวหการณํ อนิสฺสิโตติ อตฺโถ. อตฺตกิลมถานุโยโคติ
อตฺตโน กิลมถสฺส อนุโยโค, อตฺตโน ทุกฺขกรณนฺติ อตฺโถ. ทุกฺโขติ
กณฺฏกาปสฺสยเสยฺยาทีหิ อตฺตมารเณหิ ทุกฺขาวโห.
    ปญฺญาจกฺขุํ กโรตีติ จกฺขุกรณี. ทุติยปทํ ตสฺเสว เววจนํ. อุปสมายาติ
กิเลสูปสมตฺถาย. อภิญฺญายาติ จตุนฺนํ สจฺจานํ อภิชานนตฺถาย. สมฺโพธายาติ
เตสํเยว สมฺพุชฺฌนตฺถาย. นิพฺพานายาติ นิพฺพานสจฺฉิกิริยาย. เสสเมตฺถ ยํ
วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ เหฏฺฐา ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตเมว. สจฺจกถาปิ สพฺพปฺปกาเรเนว
วิสุทฺธิมคฺเค ๑- วิตฺถาริตา.
    ติปริวฏฺฏนฺติ สจฺจญาณกิจฺจญาณกตญาณสงฺขาตานํ ติณฺณํ ปริวฏฺฏานํ วเสน
ติปริวฏฺฏํ. เอตฺถ หิ "อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ, อิทํ ทุกฺขสมุทยนฺ"ติ เอวํ จตูสุ
สจฺเจสุ ยถาภูตํ ญาณํ สจฺจญาณํ นาม. เตสุเยว "ปริญฺเญยฺยํ ปหาตพฺพนฺ"ติ
เอวํ กตฺตพฺพกิจฺจชานนญาณํ กิจฺจญาณํ นาม. "ปริญฺญาตํ ปหีนนฺ"ติ เอวํ
ตสฺส ตสฺส กิจฺจสฺส กตภาวชานนญาณํ กตญาณํ นาม. ทฺวาทสาการนฺติ
เตสํเยว เอเกกสฺมึ สจฺเจ ติณฺณํ ติณฺณํ อาการานํ วเสน ทฺวาทสาการํ.
ญาณทสฺสนนฺติ เอเตสํ ติปริวฏฺฏานํ ทฺวาทสนฺนํ อาการานํ วเสน
อุปฺปนฺนญาณสงฺขาตํ ทสฺสนํ. ธมฺมจกฺขุนฺติ อญฺญตฺถ ตโย มคฺคา ตีณิ จ ผลานิ
ธมฺมจกฺขุ นาม โหนฺติ, อิธ ปฐมมคฺโคว.
    ธมฺมจกฺเกติ ปฏิเวธญาเณ เจว เทสนาญาเณ จ. โพธิปลฺลงฺเก นิสินฺนสฺส
หิ จตูสุ สจฺเจสุ อุปฺปนฺนํ ทฺวาทสาการํ ปฏิเวธญาณมฺปิ, อิสิปตเน นิสินฺนสฺส
ทฺวาทสาการาย สจฺจเทสนาย ปวตฺติตํ เทสนาญาณมฺปิ ธมฺมจกฺกํ นาม. อุภยมฺปิ
เหตํ ทสพลสฺส อุเร ปวตฺตญาณเมว. ๒- อิมาย เทสนาย ปกาเสนฺเตน ภควตา
@เชิงอรรถ:  วิสุทฺธิ. ๓/๗๖ (สฺยา)             ม. อุทฺเทสปวตฺตญาณเมเวตํ
ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตํ นาม. ตํ ปเนตํ ธมฺมจกฺกํ ยาว อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถโร
อฏฺฐารสหิ พฺรหฺมโกฏีหิ สทฺธึ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาติ, ตาว นํ ภควา
ปวตฺเตติ นาม, ปติฏฺฐิเต จ ปวตฺติตํ นาม. ตํ สนฺธาย ปวตฺติเต จ ปน
ภควตา ธมฺมจกฺเก ภุมฺมา เทวา สทฺทมนุสฺสาเวสุนฺติอาทิ วุตฺตํ.
    ตตฺถ ภุมฺมาติ ภุมฺมฏฺฐกเทวตา. สทฺทมนุสฺสาเวสุนฺติ เอกปฺปหาเรเนว
สาธุการํ ทตฺวา "เอตํ ภควตา"ติอาทีนิ วทนฺตา อนุสาวยึสุ. โอภาโสติ
สพฺพญฺญุตญาโณภาโส. โส หิ ตทา เทวานํ เทวานุภาวํ อติกฺกมิตฺวา วิโรจิตฺถ.
อญฺญาสิ วต โภ โกณฺฑญฺโญติ อิมสฺสปิ อุทานสฺส อุทาหารนิคฺโฆโส
ทสสหสฺสิโลกธาตุํ ผริตฺวา อฏฺฐาสิ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๓๗๘-๓๘๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=8234&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=8234&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=1664              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=10037              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=10273              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=10273              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]