อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                         ๑๐. กิมิลสุตฺตวณฺณนา
    [๙๘๖] ทสเม กิมิลายนฺติ ๓- เอวํนามเก นคเร. เอตทโวจาติ เถโร
กิร จินฺเตสิ "อยํ ๔- เทสนา น ยถานุสนฺธิกา กตา, ยถานุสนฺธึ คมิสฺสามี"ติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อาทิสมฺมสนาหารโต          ๒ ฉ.ม. จ วิหาโรติ
@๓ สี. กิมฺพิลายนฺติ                ๔ ก. สยํ
เทสนานุสนฺธึ ฆเฏนฺโต เอตํ อโวจ. กายญฺตรนฺติ ปวีอาทีสุ กาเยสุ อญฺตรํ
วทามิ, วาโยกายํ วทามีติ อตฺโถ. อถวา จกฺขฺวายตนํ ฯเปฯ กพฬีกาโร อาหาโรติ
ปญฺจวีสติ รูปโกฏฺาสา รูปกาโย นาม, เตสุ อานาปานํ โผฏฺพฺพายตเน
สงฺคหิตตฺตา กายญฺตรํ โหติ, ตสฺมาปิ เอวมาห. ตสฺมา ติหาติ ยสฺมา จตูสุ
กาเยสุ อญฺตรํ วาโยกายํ, ปญฺจวีสติ โกฏฺาเส วา รูปกาเย อญฺตรํ
อานาปานํ อนุปสฺสติ, ตสฺมา กาเย กายานุปสฺสีติ อตฺโถ. เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ
เวทิตพฺโพ. เวทนาญฺตรนฺติ ตีสุ เวทนาสุ อญฺตรํ, สุขเวทนํ สนฺธาเยตํ
วุตฺตํ.
    สาธุกํ มนสิการนฺติ ปีติปฏิสํเวทิตาทิวเสน อุปฺปนฺนํ ๑- สุนฺทรํ มนสิการํ.
กึ ปน มนสิกาโร สุขา เวทนา โหตีติ? น โหตีติ, เทสนาสีสํ ปเนตํ. ยเถว
หิ "อนิจฺจสญฺาภาวนานุโยคมนุยุตฺตา"ติ ๒- เอตฺถ สญฺานาเมน ปญฺา วุตฺตา,
เอวมิธาปิ มนสิการนาเมน ฌานเวทนา วุตฺตาติ เวทิตพฺพา. เอตสฺมึ หิ จตุกฺเก
ปมปเท ปีติสีเสน เวทนา วุตฺตา. ทุติยปเท สุขนฺติ สรูเปเนว วุตฺตา.
จิตฺตสงฺขารปททฺวเย "สญฺา จ เวทนา จ เจตสิกา เอเต ธมฺมา จิตฺตปฺปฏิพทฺธา
จิตฺตสงฺขารา"ติ ๓- วจนโต "วิตกฺกวิจาเร เปตฺวา สพฺเพปิ จิตฺตสมฺปยุตฺตกา
ธมฺมา จิตฺตสงฺขาเร สงฺคหิตา"ติ วจนโต จิตฺตสงฺขารนาเมน เวทนา วุตฺตา. ตํ
สพฺพํ มนสิการนาเมน สงฺคเหตฺวา อิธ "สาธุกํ มนสิการนฺ"ติ อาห.
     เอวํ สนฺเตปิ ยสฺมา เอสา เวทนา อารมฺมณํ น โหติ, ตสฺมา
เวทนานุปสฺสนา น ยุชฺชตีติ. โน น ยุชฺชติ, มหาสติปฏฺานาทีสุปิ หิ ตํ ตํ
สุขาทีนํ วตฺถุํ กตฺวา เวทนา เวทยติ, ตํ ปน เวทนา ปวตฺตึ อุปาทาย "อหํ
เวทยามี"ติ โวหารมตฺตํ โหติ, ตํ สนฺธาย "สุขํ เวทนํ เวทยมาโน สุขํ เวทนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุปฺปนฺนุปฺปนฺนํ      ๒ ม.อุ. ๑๔/๑๔๗/๑๓๐     ๓ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๗๔/๒๐๒
เวทยามี"ติอาทิ วุตฺตํ. อปิจ "ปีติปฏิสํเวที"ติอาทีนํ อตฺถวณฺณนายเมตสฺส ปริหาโร
วุตฺโตเยว. วุตฺตํ เหตํ วิสุทฺธิมคฺเค ๑- :-
                "ทฺวีหากาเรหิ ปีติ ปฏิสํวิทิตา โหติ, อารมฺมณโต จ
           อสมฺโมหโต จ. กถํ อารมฺมณโต ปีติ ปฏิสํวิทิตา โหติ?
           สปฺปีติเก เทฺว ฌาเน สมาปชฺชติ, ตสฺส สมาปตฺติกฺขเณ
           ฌานปฏิลาเภน อารมฺมณโต ปีติ ปฏิสํวิทิตา โหติ อารมฺมณสฺส
           ปฏิสํวิทิตตฺตา. กถํ อสมฺโมหโต ปีติ ปฏิสํวิทิตา โหติ? สปฺปีติเก
           เทฺว ฌาเน สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺาย ฌานสมฺปยุตฺตปีตึ ขยโต
           วยโต สมฺมสติ, ตสฺส วิปสฺสนากฺขเณ ลกฺขณปฺปฏิเวเธน
           อสมฺโมหโต ปีติ ปฏิสํวิทิตา โหติ. วุตฺตเญฺหตํ ปฏิสมฺภิทายํ ๒-
           "ทีฆํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ
           อุปฏฺิตา โหติ, ตาย สติยา เตน าเณน สา ปีติ ปฏิสํวิทิตา
           โหตี'ติ. เอเตเนว นเยน อวเสสปทานิปิ อตฺถโต เวทิตพฺพานี"ติ.
    อิติ ยเถว ฌานปฏิลาเภน อารมฺมณโต ปีติสุขจิตฺตสงฺขารา ปฏิสํวิทิตา
โหนฺติ, เอวํ อิมินาปิ ฌานสมฺปยุตฺเตน เวทนาสงฺขาตมนสิการปฏิลาเภน
อารมฺมณโต เวทนา ปฏิสํวิทิตา โหติ. ตสฺมา สุวุตฺตเมตํ "เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี
ภิกฺขุ ตสฺมึ สมเย วิหรตี"ติ.
    นาหํ อานนฺท มุฏฺสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺสาติ เอตฺถ อยํ อธิปฺปาโย:-
ยสฺมา "จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี"ติอาทินา นเยน ปวตฺโต ภิกฺขุ กิญฺจาปิ
อสฺสาสปฺปสฺสาสนิมิตฺตํ อารมฺมณํ กโรติ, ตสฺส ปน จิตฺตสฺส อารมฺมเณ สติญฺจ
สมฺปชญฺญฺจ อุปฏฺาเปตฺวา ปวตฺตนโต จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสีเยว นาเมส โหติ.
@เชิงอรรถ: ๑ วิสุทฺธิ. ๒/๘๑ (สฺยา)            ๒ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๗๒/๑๙๙
น หิ มุฏฺสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส อานาปานสฺสติสมาธิภาวนา อตฺถิ,
ตสฺมา อารมฺมณโต จิตฺตปฏิสํวิทิตวเสน "จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี ภิกฺขุ ตสฺมึ
สมเย วิหรตี"ติ.
    โส ยํ ตํ โหติ อภิชฺฌาโทมนสฺสานํ ปหานํ, ตํ ปญฺาย ทิสฺวา สาธุกํ
อชฺฌุเปกฺขิตา โหตีติ เอตฺถ อภิชฺฌากามจฺฉนฺทนีวรณเมว, โทมนสฺสวเสน
พฺยาปาทนีวรณํ ทสฺสิตํ. อิทํ ๑- จตุกฺกํ วิปสฺสนาวเสเนว วุตฺตํ, ธมฺมานุปสฺสนา
จ นีวรณปพฺพาทิวเสน ปญฺจธา ๒- โหติ, ตสฺสา นีวรณปพฺพํ อาทิ, ตสฺสาปิ
อิทํ นีวรณทฺวยํ อาทิ. อิติ ธมฺมานุปสฺสนาย อาทึ ทสฺเสตุํ อภิชฺฌาโทมนสฺสานนฺติ
อาห. ปหานนฺติ อนิจฺจานุปสฺสนาย นิจฺจสญฺ ปชหตีติ เอวํ ปหานกราณํ ๓-
อธิปฺเปตํ. ตํ ปญฺาย ทิสฺวาติ ตํ อนิจฺจตวิราคนิโรธปฏินิสฺสคฺคาณสงฺขาตํ
ปหานาณํ อปราย วิปสฺสนาปญฺาย, ตมฺปิ อปรายาติ เอวํ วิปสฺสนาปรมฺปรํ
ทสฺเสติ. อชฺฌุเปกฺขิตา โหตีติ ยญฺจสฺส ปถปฏิปนฺนํ ๔- อชฺฌุเปกฺขติ, ยญฺจ
เอกโต อุปฏฺานํ อชฺฌุเปกฺขตีติ ทฺวิธา อชฺฌุเปกฺขติ นาม, ตตฺถ สหชาตานมฺปิ
อชฺฌุเปกฺขนา โหติ, อารมฺมณสฺสาปิ อชฺฌุเปกฺขนา. อิธ อารมฺมณอชฺฌุเปกฺขนา
อธิปฺเปตา. ตสฺมา ติหานนฺทาติ ยสฺมา "อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี"ติอาทินา
นเยน ปวตฺโต น เกวลํ นีวรณาทิธมฺเม, อภิชฺฌาโทมนสฺสสีเสน ปน วุตฺตานํ
ธมฺมานํ ปหานกราณมฺปิ ปญฺาย ทิสฺวา อชฺฌุเปกฺขิตา โหติ, ตสฺมา ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี ภิกฺขุ ตสฺมึ สมเย วิหรตีติ เวทิตพฺโพ.
    เอวเมว โขติ เอตฺถ จตุมหาปโถ วิย ฉ อายตนานิ ทฏฺพฺพานิ. ตสฺมึ
ปํสุปุญฺโช วิย ฉสุ อายตเนสุ กิเลสา. จตูหิ ทิสาหิ อาคจฺฉนฺตา สกฏรถา
วิย จตูสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตา จตฺตาโร สติปฏฺานา. เอเตน สกเฏน วา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อิทญฺหิ                ๒ ม.,ก. ฉพฺพิธา
@๓ สี.,ก. ปหานกํ าณํ          ๔  สี.,ก. ยญฺจ สมถปฏิปนฺนํ
รเถน วา ปํสุปุญฺชสฺส อุปหนนํ วิย กายานุปสฺสนาทีหิ ปาปกานํ อกุสลานํ
ธมฺมานํ อุปฆาโต เวทิตพฺโพติ.
                        เอกธมฺมวคฺโค ปโม.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๓๕๐-๓๕๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=7640&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=7640&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=1355
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=7841
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=7919
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=7919
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_19