ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                        ๑๐. เจติยสุตฺตวณฺณนา
    [๘๒๒] ทสเม นิสีทนนฺติ จมฺมกฺขณฺฑํ อธิปฺเปตํ. อุเทนํ เจติยนฺติ
อุเทนยกฺขสฺส เจติยฏฺฐาเน กตวิหาโร วุจฺจติ. โคตมกาทีสุปิ เอเสว นโย. ภาวิตาติ
วฑฺฒิตา. พหุลีกตาติ ปุนปฺปุนํ กตา. ยานีกตาติ ยุตฺตยานํ วิย กตา. วตฺถุกตาติ
@เชิงอรรถ:  อภิ.วิ. ๓๕/๔๓๑ อาทิ/๒๖๐             วิสุทฺธิ. ๒/๒๐๖ (สฺยา)
ปติฏฺฐานฏฺเฐน วตฺถุ วิย กตา. อนุฏฺฐิตาติ อธิฏฺฐิตา. ปริจิตาติ สมนฺตโต จิตา
สุวฑฺฒิตา. สุสมารทฺธาติ สุฏฺฐุ สมารทฺธา.
    อิติ อนิยเมน กเถตฺวา ปุน นิยเมตฺวา ทสฺเสนฺโต ตถาคตสฺส โขติอาทิมาห.
เอตฺถ จ กปฺปนฺติ อายุกปฺปํ, ตสฺมึ ตสฺมึ กาเล ยํ มนุสฺสานํ อายุปฺปมาณํ,
ตํ ปริปุณฺณํ กโรนฺโต ติฏฺเฐยฺย. กปฺปาวเสสํ วาติ "อปฺปํ วา ภิยฺโย"ติ
วุตฺตวสฺสสตโต อติเรกํ วา. มหาสีวตฺเถโร ปนาห "พุทฺธานํ อฏฺฐาเน คชฺชิตํ นาม
นตฺถิ ยเถว หิ เวฬุวคามเก อุปฺปนฺนมารณนฺติกเวทนํ ทส มาเส วิกฺขมฺเภสิ,
เอวํ ปุนปฺปนํ ตํ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ทส ทส มาเสปิ วิกฺขมฺเภนฺโต อิมํ
ภทฺทกปฺปเมว ติฏฺเฐยฺยา"ติ.
    กสฺมา ปน น ฐิโตติ? อุปาทินฺนกสรีรํ นาม ขณฺฑิจฺจาทีหิ อภิภุยฺยติ,
พุทฺธา นาม ขณฺฑิจฺจาทิภาวํ อปตฺวา ปญฺจเม อายุโกฏฺฐาเส พหุชนสฺส
ปิยมนาปกาเลเยว ปรินิพฺพายนฺติ. พุทฺธานุพุทฺเธสุ จ มหาสาวเกสุ ปรินิพฺพุเตสุ
เอกเกน ขาณุเกน วิย ฐาตพฺพํ โหติ, ทหรสามเณรปริวาเรน วา, ตโต "อโห
พุทฺธานํ ปริสา"ติ หีเฬตพฺพตํ อาปชฺเชยฺย, ตสฺมา น ฐิโตติ. เอวํ วุตฺเตปิ
โส ปน น รุจฺจติ, "อายุกปฺโป"ติ อิทเมว อฏฺฐกถายํ นิยมิตํ.
    ยถา ตํ มาเรน ปริยุฏฺฐิตจิตฺโตติ เอตฺถ ตนฺติ นิปาตมตฺตํ. ยถา มาเรน
ปริยุฏฺฐิตจิตฺโต อชฺโฌตฺถฏจิตฺโต อญฺโญปิ โกจิ ปุถุชฺชโน ปฏิวิชฺฌิตุํ น
สกฺกุเณยฺย เอวเมว นาสกฺขิ ปฏิวิชฺฌิตุนฺติ อตฺโถ. มาโร หิ ยสฺส สพฺเพน สพฺพํ
ทฺวาทส วิปลฺลาสา อปฺปหีนา, ตสฺส จิตฺตํ ปริยุฏฺฐาติ. เถรสฺส จ จตฺตาโร วิปลฺลาสา
อปฺปหีนา, เตนสฺส มาโร จิตฺตํ ปริยุฏฺฐาสิ. โส ปน จิตฺตํ ปริยุฏฺฐานํ กโรนฺโต
กึ กโรตีติ? เภรวํ รูปารมฺมณํ วา ทสฺเสติ, สทฺทารมฺมณํ วา สาเวติ, ตโต
สตฺตา ตํ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา สตึ วิสฺสชฺเชตฺวา วิวฏฺฏมุขา โหนฺติ, เตสํ มุเขน
หตฺถํ ปเวเสตฺวา หทยํ มทฺทติ, เต วิสญฺญีว ๑- หุตฺวา ติฏฺฐนฺติ. เถรสฺส ปเนส
มุเขน หตฺถํ ปเวเสตุํ กึ สกฺขิสฺสติ, เภรวารมฺมณํ ปน ทสฺเสติ, ตํ ทิสฺวา
เถโร นิมิตฺโตภาสํ น ปฏิวิชฺฌิ. ชานนฺโตเยว ภควา กิมตฺถํ ยาวตติยกํ
อามนฺเตสีติ. ปุรโต ๒- "ติฏฺฐตุ ภนฺเต ภควา"ติ ยาจิเต "ตุเยฺหเวตํ ทุกฺกฏํ,
ตุเยฺหเวตํ อปรทฺธนฺ"ติ โทสาโรปเนน โสกตนุกรณตฺถํ.
    มาโร ปาปิมาติ เอตฺถ สตฺเต อนตฺเถ นิโยเชนฺโต มาเรตีติ มาโร.
ปาปิมาติ ตสฺเสว เววจนํ, โส หิ ปาปธมฺมสมนฺนาคตตฺตา "ปาปิมา"ติ วุจฺจติ.
กโณฺห อนฺตโก นมุจิ ปมตฺตพนฺธูติปิ ตสฺเสว นามานิ. ภาสิตา โข ปเนสาติ
อยญฺหิ ภควโต สมฺโพธิปตฺติยา อฏฺฐเม สตฺตาเห โพธิมณฺฑํเยว ๓- อาคนฺตฺวา
"ภควา ยทตฺถํ ตุเมฺหหิ ปารมิโย ปูริตา, โส โว อตฺโถ อนุปฺปตฺโต, ปฏิวิทฺธํ
สพฺพญฺญุตญาณํ, กึ โว โลกวิจารเณนา"ติ วตฺวา ยถา อชฺช, เอวเมว
"ปรินิพฺพาตุ ทานิ ภนฺเต ภควา, ปรินิพฺพาตุ สุคโต"ติ ยาจิ. ภควา จสฺส "น
ตาวาหนฺ"ติอาทีนิ วตฺวา ปฏิกฺขิปิ. ตํ สนฺธาย "ภาสิตา โข ปเนสา
ภนฺเต"ติอาทิมาห.
    ตตฺถ วิยตฺตาติ มคฺควเสน พฺยตฺตา. ตเถว วินีตา. ตถา วิสารทา.
พหุสฺสุตาติ เตปิฏกวเสน พหุ สุตเมเตสนฺติ พหุสฺสุตา. ตเทว ธมฺมํ ธาเรตีติ
ธมฺมธรา. อถวา ปริยตฺติพหุสฺสุตา เจว ปฏิเวธพหุสฺสุตา จ ปริยตฺติปฏิเวธธมฺมานํเยว
ธารณโต ธมฺมธราติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺนาติ
อริยธมฺมสฺส อนุธมฺมภูตํ วิปสฺสนาธมฺมํ ปฏิปนฺนา. สามีจิปฺปฏิปนฺนาติ อนุจฺฉวิก-
ปฏิปทํ ปฏิปนฺนา. อนุธมฺมจาริโนติ อนุธมฺมจรณสีลา. สกํ อาจริยกนฺติ อตฺตโน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วิสญฺญี         ฉ.ม. ปรโต           ม. โพธิมณฺเฑเยว
อาจริยวาทํ. สหธมฺเมนาติ สเหตุเกน สการเณน วจเนน. สปฺปาฏิหาริยนฺติ ยาว
นิยฺยานิกํ กตฺวา ธมฺมํ เทสิสฺสนฺติ.
    พฺรหฺมจริยนฺติ สิกฺขตฺตยสงฺคหิตํ สกลสาสนพฺรหฺมจริยํ. อิทฺธนฺติ สมิทฺธํ
ฌานสฺสาทวเสน. ผีตนฺติ วุฑฺฒิปฺปตฺตํ สพฺพผาลิผุลฺลํ ๑- วิย อภิญฺญาสมฺปตฺติวเสน.
วิตฺถาริตนฺติ ๒- วิตฺถตํ ตสฺมึ ตสฺมึ ทิสาภาเค ปติฏฺฐิตวเสน. พาหุชญฺญนฺติ พหูหิ
ญาตํ ปฏิวิทฺธํ มหาชนาภิสมยวเสน. ปุถุภูตนฺติ สพฺพากาเรน ปุถุลภาวปฺปตฺตํ.
กถํ? ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ, ยตฺตกา วิญฺญุชาติกา เทวา เจว มนุสฺสา
จ อตฺถิ, สพฺเพหิ สุฏฺฐุ ปกาสิตนฺติ อตฺโถ.
    อปฺโปสฺสุกฺโกติ นิราลโย. ตฺวํ หิ ปาปิม อฏฺฐมสตฺตาหโต ปฏฺฐาย
"ปรินิพฺพาตุ ทานิ ภนฺเต ภควา, ปรินิพฺพาตุ สุคโต"ติ วิรวนฺโต อาหิณฺฑิตฺถ,
อชฺช ทานิ ปฏฺฐาย วิคตุสฺสาโห โหหิ, มา มยฺหํ ปรินิพฺพานตฺถํ วายามํ
กโรหีติ วทติ.
    สโต สมฺปชาโน อายุสงฺขารํ โอสฺสชฺชีติ สตึ สุปติฏฺฐิตํ กตฺวา ญาเณน
ปริจฺฉินฺทิตฺวา อายุสงฺขารํ วิสฺสชฺชิ ปชหิ. ตตฺถ น ภควา หตฺเถน เลฑฺฑุํ
วิย อายุสงฺขารํ อุสฺสชฺชิ, เตมาสมตฺตเมว ปน ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ตโต
ปรํ น สมาปชฺชิสฺสามีติ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "โอสฺสชฺชี"ติ.
อุสฺสชฺชีติปิ ปาโฐ. มหาภูมิจาโลติ มหนฺโต ปฐวิกมฺโป. ๓- ตทา กิร
ทสสหสฺสิโลกธาตุ อกมฺปิตฺถ. ภึสนโกติ ภยชนโก. เทวทุนฺทุภิโย จ ผลึสูติ เทวเภริโย
ผลึสุ, เทโว สุกฺขคชฺชิตํ ๔- คชฺชิ, อกาลวิชฺชุลตา นิจฺฉรึสุ, ขณิกวสฺสํ วสฺสีติ
วุตฺตํ โหติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สพฺพปาลิผุลฺลํ       ฉ. วิตฺถาริกนฺติ
@ ม. ภูมิจาโล            สี. สุคชฺชิตํ
    อุทานํ อุทาเนสีติ กสฺมา อุทาเนสิ? โกจิ นาม วเทยฺย "ภควา
ปจฺฉโต ปจฺฉโต อนุพนฺธิตฺวา, `ปรินิพฺพายถ ภนฺเต ปรินิพฺพายถ ภนฺเต'ติ
อุปทฺทุโต ภเยน อายุสงฺขารํ วิสฺสชฺเชสี"ติ. ตสฺโสกาโส มา โหตูติ. ภีตสฺส หิ
อุทานํ นาม นตฺถีติ ปีติเวควิสฏฺฐํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ สพฺเพสํ โสณสิงฺคาลาทีนมฺปิ ปจฺจกฺขภาวโต ตุลิตํ ปริจฺฉินฺนนฺติ
ตุลํ. กินฺตํ? กามาวจรกมฺมํ. น ตุลํ, น วา อสฺส ตุลํ สทิสมญฺญํ ๑- โลกิยกมฺมํ
อตฺถีติ อตุลํ. กินฺตํ? มหคฺคตกมฺมํ. อถวา กามาวจรํ รูปาวจรํ จ ตุลํ,
อรูปาวจรํ อตุลํ. อปฺปวิปากํ ตุลํ, พหุวิปากํ อตุลํ. สมฺภวนฺติ สมฺภวเหตุภูตํ, ๒-
ปิณฺฑการกํ ราสิการกนฺติ อตฺโถ. ภวสงฺขารนฺติ ปุนพฺภวสฺส สงฺขารํ. อวสฺสชีติ
วิสฺสชฺเชสิ. มุนีติ พุทฺธมุนิ. อชฺฌตฺตรโตติ นิยกชฺฌตฺตรโต. สมาหิโตติ
อุปจารปฺปนาสมาธิวเสน สมาหิโต. อภินฺทิ กวจมิวาติ กวจํ วิย อภินฺทิ.
อตฺตสมฺภวนฺติ อตฺตนิ ชาตํ กิเลสํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- สวิปากฏฺเฐน สมฺภวํ
ภวาภิสงฺขรณฏฺเฐน ๓- ภวสงฺขารนฺติ จ ลทฺธนามํ ตุลาตุลสงฺขาตํ โลกิยกมฺมญฺจ
โอสฺสชิ, สงฺคามสีเส มหาโยโธ กวจํ วิย อตฺตสมฺภวํ กิเลสญฺจ อชฺฌตฺตรโต
สมาหิโต หุตฺวา อภินฺทีติ.
    อถวา ตุลนฺติ ตุเลนฺโต ตีเรนฺโต. อตุลญฺจ สมฺภวนฺติ นิพฺพานญฺเจว
ภวญฺจ. ภวสงฺขารนฺติ ภวคามิกมฺมํ. อวสฺสชิ มุนีติ "ปญฺจกฺขนฺธา อนิจฺจา,
ปญฺจนฺนํ  ขนฺธานํ นิโรโธ นิพฺพานํ นิจฺจนฺ"ติอาทินา นเยน ตุลยนฺโต
พุทฺธมุนิ ภเว อาทีนวํ นิพฺพาเน จานิสํสํ ทิสฺวา ตํ ขนฺธานํ มูลภูตํ ภวสงฺขารํ
"กมฺมกฺขยาย สํวตฺตตี"ติ เอวํ วุตฺเตน กมฺมกฺขยกเรน อริยมคฺเคน อวสฺสชิ.
กถํ? อชฺฌตฺตรโต สมาหิโต อภินฺทิ กวจมิวตฺตสมฺภวํ. โส หิ วิปสฺสนาวเสน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. น วา ตุลํ สทิสมสฺส อญฺญํ           สี.,ก. เตสํ ภวเหตุภูตํ
@ ม. ภวกรณฏฺเฐน. ฉ. ภวภิสงฺขณฏฺเฐน
อชฺฌตฺตรโต, สมถวเสน สมาหิโตติ เอวํ ปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย สมถวิปสฺสนาพเลน
กวจมิว อตฺตภาวํ ปริโยนทฺธิตฺวา  ๑- ฐิตํ, อตฺตนิ สมฺภวตฺตา อตฺตสมฺภวนฺติ
ลทฺธนามํ สพฺพกิเลสชาตํ อภินฺทิ. กิเลสาภาเวน จ กมฺมํ อปฺปฏิสนฺธิกตฺตา
อวสิฏฺฐํ ๒- นาม โหตีติ เอวํ กิเลสปฺปหาเนน กมฺมํ ชหิ. ปหีนกิเลสสฺส จ ๓-
ภยํ นาม นตฺถิ. ตสฺมา อภีโตว อายุสงฺขารํ อุสฺสชฺชิ. อภีตภาวํ ญาปนตฺถํ จ
อุทานํ อุทาเนสีติ เวทิตพฺโพ.
                         จาปาลวคฺโค ปฐโม.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๓๒๗-๓๓๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=7153&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=7153&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=1123              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=6549              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=6451              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=6451              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]