ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                        ๒. จกฺกวตฺติสุตฺตวณฺณนา
    [๒๒๓] ทุติเย รญฺโญ ภิกฺขเว จกฺกวตฺติสฺสาติ เอตฺถ อตฺตโน สิริสมฺปตฺติยา
ราชติ, ๑- จตูหิ วา สงฺคหวตฺถูหิ โลกํ รญฺเชตีติ ราชา, ตสฺส รญฺโญ.
"ปวตฺตตุ ภวํ จกฺกรตนนฺ"ติ ปุญฺญานุภาเวน อพฺภุคฺคตาย วาจาย โจเทนฺโต จกฺกํ
วตฺเตตีติ จกฺกวตฺตี, ตสฺส จกฺกวตฺติสฺส. ปาตุภาวาติ ปาตุภาเวน. สตฺตนฺนนฺติ
คหณปริจฺเฉโท. รตนานนฺติ ปริจฺฉินฺนอตฺถทสฺสนํ. วจนตฺโถ ปเนตฺถ รติชนนฏฺเฐน
รตนํ. อปิจ:-
                 จิตฺตีกตํ มหคฺฆญฺจ       อตุลํ ทุลฺลภทสฺสนํ
                 อโนมสตฺตปริโภคํ       รตนํ เตน วุจฺจตีติ.
    จกฺกรตนสฺส จ นิพฺพตฺตกาลโต ปฏฺฐาย อญฺญํ เทวฏฺฐานํ นาม น โหติ,
สพฺเพว คนฺธปุปฺผาทีหิ ตสฺเสว ปูชญฺจ อภิวาทนาทีนิ จ กโรนฺตีติ จิตฺตีกตฏฺเฐน
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. รญฺชติ
รตนํ. จกฺกรตนสฺส จ "เอตฺตกํ นาม ธนํ อคฺฆตี"ติ อคฺโฆ นตฺถิ, อิติ
มหคฺฆฏฺเฐนาปิ รตนํ. จกฺกรตนญฺจ อญฺเญหิ โลเก วิชฺชมานรตเนหิ อสทิสนฺติ
อตุลฏฺเฐน รตนํ. ยสฺมา ปน ยสฺมึ กปฺเป พุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมึเยว
จกฺกวตฺติโน, พุทฺธา จ กทาจิ กรหจิ อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมา ทุลฺลภทสฺสนฏฺเฐน
รตนํ. ตเทตํ ชาติรูปกุลอิสฺสริยาทีหิ อโนมสฺส อุฬารสตฺตสฺเสว อุปฺปชฺชติ, น
อญฺญสฺสาติ อโนมสตฺตปริโภคฏฺเฐนาปิ รตนํ. ยถา จ จกฺกรตนํ, เอวํ เสสานิปีติ.
เตน วุตฺตํ:-
                "จิตฺติกตํ มหคฺฆญฺจ    อตุลํ ทุลฺลภทสฺสนํ
                 อโนมสตฺตปริโภคํ    รตนํ เตน วุจฺจตี"ติ.
    ปาตุภาโว โหตีติ นิพฺพตฺติ ๑- โหติ. ตตฺรายํ โยชนา:- จกฺกวตฺติสฺส
ปาตุภาวา สตฺตนฺนํ รตนานํ ปาตุภาโวติ อยุตฺตํ. อุปฺปนฺนํ หิ จกฺกํ วตฺเตตฺวา
โส จกฺกวตฺตี นาม โหตีติ นายุตฺตํ, ๒- กสฺมา? จกฺกวตฺตนนิยมาเปกฺขตาย. ๓- โย
หิ นิยเมน จกฺกํ วตฺเตสฺสติ, โส ปฏิสนฺธิโต ปภุติ "จกฺกวตฺติ ปาตุภูโต"ติ
วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติ. ลทฺธนามสฺส จ ปุริสสฺส มูลุปฺปตฺติวจนโตปิ ยุตฺตเมเวตํ.
โย หิ เอส จกฺกวตฺตีติ ลทฺธนาโม สตฺตวิเสโส, ตสฺส ปฏิสนฺธิสงฺขาโต
ปาตุภาโวติ อยเมตฺถ อตฺโถ. ตสฺส หิ ปาตุภาวา รตนานิ ปาตุภวนฺติ. ปาตุภูเตหิ
ปน เตหิ สทฺธึ ปริปกฺเก ปุญฺญสมฺภาเร โส สํยุชฺชติ, ตทา โลกสฺส เตสุ
ปาตุภาวจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ. พหุลวจนโต จาปิ ยุตฺตเมเวตํ. ยทา หิ โลกสฺส เตสุ
ปาตุภาวสญฺญา อุปฺปชฺชติ, ตทา เอกเมว ปฐมํ, ปจฺฉา อิตรานิ ฉ ปาตุภวนฺตีติ
พหุลวจนโต จาปิ เอตํ ยุตฺตํ. ปาตุภาวสฺส จ อตฺถเภทโตปิ ยุตฺตเมเวตํ. น
เกวลํ หิ ปาตุภูตเมว ๔- ปาตุภาโว, ปาตุภาวยตีติ ปาตุภาโว. อยํ ปาตุภาวสฺส
@เชิงอรรถ:  ก. นิปฺปตฺติ                  สี.,ก. ยุตฺตํ
@ สี.,ก. จกฺกวตฺตินิยมาเปกฺขตาย         สี.,ก. ปาตุภาวเมว
อตฺถเภโท. ยสฺมา โย โส ปุญฺญสมฺภาโร ราชานํ จกฺกวตฺตึ ปฏิสนฺธิวเสน
ปาตุภาวยติ, ๑- ปาตุภาโว อยํ ปาตุภาวสฺส อตฺถเภโท. ๑- ตสฺมา รญฺโญ จกฺกวตฺติสฺส
ปาตุภาวา. น เกวลํ หิ จกฺกวตฺติเยว, อิมานิ ปน สตฺต รตนานิปิ
ปาตุภวนฺตีติ อยเมตฺถ อตฺโถ. ยเถว หิ โส ปุญฺญสมฺภาโร ชนกเหตุ, เอวํ
รตนานมฺปิ ปริยาเยน อุปนิสฺสยเหตูติ ยุตฺตเมเวตํ "รญฺโญ ภิกฺขเว จกฺกวตฺติสฺส
ปาตุภาวา สตฺตนฺนํ รตนานํ ปาตุภาโว โหตี"ติ.
    อิทานิ เตสํ รตนานํ สรูปวเสน ทสฺสนตฺถํ กตเมสํ สตฺตนฺนํ จกฺกรตนสฺสาติอาทิมาห.
ตตฺถ จกฺกรตนสฺสาติอาทีสุ อยํ สงฺเขปาธิปฺปาโย:- ทฺวิสหสฺสทีปปริวารานํ
จตุนฺนํ มหาทีปานํ สิริวิภวํ คเหตฺวา ทาตุํ สมตฺถสฺส จกฺกรตนสฺส
ปาตุภาโว โหติ, ตถา ปุเรภตฺตเมว สาครปริยนฺตํ ปฐวึ อนุปริยายนสมตฺถสฺส ๒-
เวหาสงฺคมสฺส หตฺถิรตนสฺส, ตาทิสสฺเสว อสฺสรตนสฺส จตุรงฺคสมนฺนาคเตปิ
อนฺธกาเร โยชนปฺปมาณํ อนฺธการํ วิธมิตฺวา อาโลกทสฺสนสมตฺถสฺส มณิรตนสฺส
ฉพฺพิธํ โทสํ วิวชฺเชตฺวา มนาปจาริโน อตฺถิรตนสฺส, โยชนปฺปมาเณ ปเทเส
อนฺโตปฐวีคตานํ นิธีนํ ทสฺสนสมตฺถสฺส คหปติรตนสฺส, อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ
นิพฺพตฺติตฺวา สกลรชฺชานุสาสนสมตฺถสฺส เชฏฺฐปุตฺตสงฺขาตสฺส ปริฌายกรตนสฺส จ
ปาตุภาโว โหตีติ. อยเมตฺถ สงฺเขโป. วิตฺถารโต ปน เตสํ จกฺกรตนาทีนํ
ปาตุภาววิธานํ มหาสุทสฺสนาทีสุ สุตฺเตสุ อาคตเมว, อตฺโถปิสฺส เตสํ วณฺณนาย
สํวณฺณิโตเยว.
    สติสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺสาติอาทีสุ สริกฺขกตา เอวํ เวทิตพฺพา:- ยเถว หิ
จกฺกวตฺติโน จกฺกรตนํ สพฺพรตนานํ ปุเรจรํ, เอวํ สติสมฺโพชฺฌงฺครตนํ สพฺเพสํ
จตุภูมกธมฺมานํ ปุเรจรนฺติ ๓- ปุเรจรณฏฺเฐน จกฺกวตฺติรญฺโญ จกฺกรตนสทิสํ โหติ.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ    สี.,ก. อนุยายนสมตฺถสฺส    ก. ปุเร จรติ
จกฺกวตฺติโน จ รตเนสุ มหากายูปปนฺนํ อจฺจุคฺคตํ วิปุลํ มหนฺตํ หตฺถิรตนํ,
อิทมฺปิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺครตนํ มหนฺตํ ธมฺมกายูปปนฺนํ อจฺจุคฺคตํ วิปุลํ
มหนฺตนฺติ หตฺถิรตนสทิสํ โหติ. จกฺกวตฺติโน อสฺสรตนํ สีฆํ ลหุํ ชวํ, อิทมฺปิ
วีริยสมฺโพชฺฌงฺครตนํ สีฆํ ลหุ ชวนฺติ อิมาย สีฆลหุชวตาย อสฺสรตนสทิสํ
โหติ. จกฺกวตฺติโน มณิรตนํ อนฺธการํ วิธมติ, อาโลกํ ทสฺเสติ, อิทมฺปิ
ปีติสมฺโพชฺฌงฺครตนํ ตาย เอกนฺตกุสลตฺตา กิเลสนฺธการํ วิธมติ, สหชาตปจฺจยาทิวเสน
ญาณาโลกํ ทสฺเสตีติ อิมินา อนฺธการวิธมนอาโลกทสฺสนภาเวน มณิรตนสทิสํ
โหติ.
    จกฺกวตฺติโน อิตฺถิรตนํ กายจิตฺตทรถํ ปฏิปสฺสมฺเภติ, ปริฬาหํ วูปสเมติ,
อิทมฺปิ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺครตนํ กายจิตฺตทรถํ ปฏิปสฺสมฺเภติ, ปริฬาหํ วูปสเมตีติ
อิตฺถิรตนสทิสํ โหติ. จกฺกวตฺติโน คหปติรตนํ อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ ธนทาเนน
วิกฺเขปํ ปจฺฉินฺทิตฺวา จิตฺตํ เอกคฺคํ กโรติ อิทมฺปิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺครตนํ
ยถิจฺฉิตาทิวเสน อปฺปนํ สมฺปาเทติ, วิกฺเขปํ ปจฺฉินฺทิตฺวา จิตฺตํ เอกคฺคํ
กโรตีติ คหปติรตนสทิสํ โหติ. จกฺกวตฺติโน จ ปริฌายกรตนํ สพฺพตฺถกิจฺจสมฺปาทเนน
อปฺโปสฺสุกฺกตํ กโรติ, อิทมฺปิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺครตนํ จิตฺตุปฺปาทํ
ลีนุทฺธจฺจโต โมเจตฺวา ปโยคมชฺฌตฺเต ฐปยมานํ อปฺโปสฺสุกฺกตํ กโรตีติ
ปริณายกรตนสทิสํ โหติ. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต จตุภูมโก สพฺพสงฺคาหิกธมฺมปริจฺเฉโท
กถิโตติ เวทิตพฺโพ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๒๒๐-๒๒๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=4780&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=4780&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=505              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=2984              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=2637              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=2637              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]