อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                       ๕-๖. ปุณฺณสุตฺตาทิวณฺณนา
   [๘๘-๘๙] ปญฺจเม ตญฺเจติ ตํ จกฺขุญฺเจว รูปญฺจ. นนฺทิสมุทยา
ทุกฺขสมุทโยติ ตณฺหาย สโมธาเนน ปญฺจกฺขนฺธทุกฺขสฺส สโมธานํ โหติ. อิติ
ฉสุ ทฺวาเรสุ "นนฺทิสมุทยา ทุกฺขสมุทโย"ติ อิมินา ทฺวินฺนํ สจฺจานํ วเสน
วฏฺฏํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา ทสฺเสสิ. ทุติยนเย นิโรโธ มคฺโคติ ทฺวินฺนํ
สจฺจานํ วเสน วิวฏฺฏํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา ทสฺเสสิ. อิมินา ตฺวํ ปุณฺณาติ
ปาฏิเยกฺโก ๑- อนุสนฺธิ. เอวํ ตาว วฏฺฏวิวฏฺฏวเสน เทสนํ อรหตฺเต ปกฺขิปิตฺวา
อิทานิ ปุณฺณตฺเถรํ สตฺตสุ าเนสุ สีหนาทํ นทาเปตุํ อิมินา ตฺวนฺติอาทิมาห.
       จณฺฑาติ ทุฏฺา กิพฺพิสา. ผรุสาติ กกฺขฬา. อกฺโกสิสฺสนฺตีติ ทสหิ
อกฺโกสวตฺถูหิ อกฺโกสิสฺสนฺติ. ปริภาสิสฺสนฺตีติ "กึ สมโณ นาม ตฺวํ, อิทญฺจิทญฺจ
เต กริสฺสามา"ติ ตชฺเชสฺสนฺติ. เอวเมตฺถาติ เอวํ มยฺหํ เอตฺถ ภวิสฺสติ. ทณฺเฑนาติ
จตุหตฺถทณฺเฑน ขทิรทณฺเฑน วา ฆฏิกมุคฺคเรน วา ๒- สตฺเถนาติ เอกโตธาราทินา
สตฺเถน. สตฺถหารกํ ปริเยสนฺตีติ ชีวิตหารกสตฺถํ ปริเยสนฺติ. อิทํ เถโร
ตติยปาราชิกวตฺถุสฺมึ อสุภกถํ สุตฺวา อตฺตภาเวน ชิคุจฺฉนฺตานํ ภิกฺขูนํ
สตฺถหารกปริเยสนํ สนฺธายาห. ทมูปสเมนาติ เอตฺถ ทโมติ อินฺทฺริยสํวราทีนํ
เอตํ นามํ.
                     "สจฺเจน ทนฺโต ทมสา อุเปโต
                      เวทนฺตคู วุสิตพฺรหฺมจริโย"ติ ๓-
เอตฺถ หิ อินฺทฺริยสํวโร ทโมติ วุตฺโต. "ยทิ สจฺจา ทมา จาคา, ขนฺตฺยา
ภิยฺโยธ วิชฺชตี"ติ ๔- เอตฺถ ปญฺา ทโมติ วุตฺตา. "ทาเนน ทเมน สญฺเมน
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ก. เอโก    ๒ สี.,ก. ทณฺเฑนาติ จตุหตฺถทณฺเฑน, ขทิรมุคฺคเร น วา
@๓ สํ.ส. ๑๕/๑๙๕/๒๐๑      ๔ สํ.ส. ๑๕/๒๔๖/๒๕๙
สจฺจวชฺเชนา"ติ ๑- เอตฺถ อุโปสถกมฺมํ ทโมติ วุตฺตํ. อิมสฺมึ ปน สุตฺเต ขนฺติ
ทโมติ เวทิตพฺพา. อุปสโมติ ตสฺเสว เววจนํ.
        อถโข อายสฺมา ปุณฺโณติ โก ปเนส ปุณฺโณ, กสฺมา จ ปเนตฺถ
คนฺตุกาโม อโหสีติ? สุนาปรนฺตวาสิโก เอว เอส, สาวตฺถิยํ ปน อสปฺปายวิหารํ
สลฺลกฺเขตฺวา ตตฺถ คนฺตุกาโม อโหสิ.
        ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา:- สุนาปรนฺตรฏฺเ กิร เอกสฺมึ วาณิชคาเม
เอเต เทฺว ภาตโร. เตสุ กทาจิ เชฏฺโ ปญฺจ สกฏสตานิ คเหตฺวา ชนปทํ
คนฺตฺวา ภณฺฑํ อาหรติ, กทาจิ กนิฏฺโ. อิมสฺมึ ปน สมเย กนิฏฺ ฆเร
เปตฺวา เชฏฺภาติโก ปญฺจ สกฏสตานิ คเหตฺวา ชนปทจาริกํ จรนฺโต
อนุปุพฺเพน สาวตฺถึ ปตฺวา เชตวนสฺส นาติทูเร สกฏสตฺถํ นิเวเสตฺวา
ภุตฺตปาตราโส ปริชนปริวุโต ผาสุกฏฺาเน นิสีทิ.
         เตน จ สมเยน สาวตฺถิวาสิโน ภุตฺตปาตราสา อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺาย
สุทฺธุตฺตราสงฺคา คนฺธปุปฺผาทิหตฺถา เยน พุทฺโธ, เยน ธมฺโม, เยน สํโฆ,
ตนฺนิณฺณา ตปฺโปณา ตปฺปพฺภารา หุตฺวา ทกฺขิณทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา เชตวนํ
คจฺฉนฺติ. โส เต ทิสฺวา "กหํ อิเม คจฺฉนฺตี"ติ เอกํ มนุสฺสํ ปุจฺฉิ. กึ ตฺวํ
อยฺโย น ชานาสิ, โลเก พุทฺธธมฺมสํฆรตนานิ นาม อุปฺปนฺนานิ, อิจฺเจโส
มหาชโน สตฺถุ สนฺติกํ ธมฺมกถํ โสตุํ คจฺฉตีติ. ตสฺส "พุทฺโธ"ติ วจนํ
ฉวิจมฺมาทีนิ ฉินฺทิตฺวา อฏฺิมิญฺชํ อาหจฺจ อฏฺาสิ, โส อตฺตโน ปริชนปริวุโต
ตาย ปริสาย สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ มธุรสฺสเรน ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส
ปริสปริยนฺเต ิโต ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ. อถ ตถาคเตน
กาลํ วิทิตฺวา ปริสาย อุยฺโยชิตาย สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา สฺวาตนาย
@เชิงอรรถ: ๑ ที.สี. ๙/๑๖๖/๕๓, ม.ม. ๑๓/๒๒๖/๒๐๐
นิมนฺเตตฺวา ทุติยทิวเส มณฺฑปํ กาเรตฺวา อาสนานิ ปญฺาเปตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส
สํฆสฺส มหาทานํ ทตฺวา ภุตฺตปาตราโส อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺาย ภณฺฑาคาริกํ
ปกฺโกสาเปตฺวา "เอตฺตกํ ธนํ วิสฺสชฺชิตํ, เอตฺตกํ ธนํ วิสฺสชฺชิตํ, เอตฺตกํ ธนํ
วิสฺสชฺชิตพฺพนฺ"ติ สพฺพํ อาจิกฺขิตฺวา "อิมํ สาปเตยฺยํ มยฺหํ กนิฏฺสฺส เทหี"ติ
สพฺพํ นิยฺยาเตตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺานปรายโน อโหสิ.
        อถสฺส กมฺมฏฺานํ มนสิกโรนฺตสฺส กมฺมฏฺานํ น อุปฏฺาติ. ตโต
จินฺเตสิ "อยํ ชนปโท มยฺหํ อสปฺปาโย, ยนฺนูนาหํ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺานํ
คเหตฺวา สกฏานเมว ๑- คจฺเฉยฺยนฺ"ติ. อถ ปุพฺพนฺหสมเย ปิณฺฑาย จริตฺวา
สายนฺเห ปฏิสลฺลานา วุฏฺหิตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา กมฺมฏฺานํ กถาเปตฺวา
สตฺต สีหนาเท นทิตฺวา ปกฺกามิ. เตน วุตฺตํ "อถโข อายสฺมา ปุณฺโณ ฯเปฯ
วิหรตี"ติ.
         กตฺถ ปนายํ วิหาสีติ? จตูสุ าเนสุ วิหาสิ. สุนาปรนฺตรฏฺ ตาว
ปวิสิตฺวา จ อพฺพุหตฺถปพฺพเต ๒- นาม ปวิสิตฺวา วาณิชคามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ.
อถ นํ กนิฏฺภาตา สญฺชานิตฺวา ภิกฺขํ ทตฺวา "ภนฺเต อญฺตฺถ อคนฺตฺวา
อิเธว วสถา"ติ ปฏิญฺ กาเรตฺวา ตตฺเถว วสาเปสิ.
          ตโต สมุทฺทคิริวิหารํ นาม อคมาสิ. ตตฺถ อยกนฺตปาสาเณหิ ปริจฺฉินฺทิตฺวา
กตจงฺกโม อตฺถิ, โกจิ ตํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ. ตตฺถ สมุทฺทวีจิโย อาคนฺตฺวา
อยกนฺตปาสาเณสุ ปหริตฺวา มหาสทฺทํ กโรนฺติ. เถโร "กมฺมฏฺานํ มนสิกโรนฺตานํ
ผาสุวิหาโร โหตู"ติ สมุทฺทํ นิสฺสทฺทํ กตฺวา อธิฏฺาสิ.
           ตโต มาตุลคิรึ นาม อคมาสิ. ตตฺถปิ สกุณสํโฆ อุสฺสนฺโน รตฺติญฺจ
ทิวา จ สทฺโท เอกาพทฺโธ ว อโหสิ. เถโร "อิทํ านํ น ผาสุกนฺ"ติ ตโต
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ. สกรฏฺเมว  ๒ สี. อพฺภหตฺถปพฺพตํ นาม ปตฺวา. อชฺชุหตฺถปพฺพเต นาม ปวิสิตฺวา
มกุลการามวิหารํ ๑- นาม คโต. โส วาณิชคามสฺส นาติทูโร นาจฺจาสนฺโน
คมนาคมนสมฺปนฺโน วิวิตฺโต อปฺปสทฺโท, เถโร "อิมํ านํ ผาสุกนฺ"ติ ตตฺถ
รตฺติฏฺานทิวาฏฺานจงฺกมฏฺานาทีนิ กาเรตฺวา วสฺสํ อุปคจฺฉิ. เอวํ จตูสุ
าเนสุ วิหาสิ.
        อเถกทิวสํ ตสฺมึเยว อนฺโตวสฺเส ปญฺจ วาณิชสตานิ "ปรสมุทฺทํ คจฺฉามา"ติ
นาวาย ภณฺฑํ ปกฺขิปึสุ. นาวาโรหณทิวเส เถรสฺส กนิฏฺภาตา เถรํ โภเชตฺวา
เถรสฺส สนฺติเก สิกฺขาปทานิ คเหตฺวา วนฺทิตฺวา "ภนฺเต สมุทฺโท นาม
อสทฺเธยฺโย อเนกนฺตราโย, อเมฺห อาวชฺเชยฺยาถา"ติ วตฺวา นาวํ อภิรุยฺหิ.
นาวา อุตฺตมชเวน คจฺฉมานา อญฺตรํ ทีปกํ ปาปุณิ. มนุสฺสา "ปาตราสํ
กริสฺสามี"ติ ทีปโต โอติณฺณา. ๒- ตสฺมึ ปน ทีปเก อญฺ กิญฺจิ นตฺถิ,
จนฺทนวนเมว อโหสิ.
         อเถโก วาสิยา รุกฺขํ อาโกเฏตฺวา โลหิตจนฺทนภาวํ ตฺวา อาห "โภ
มยํ ลาภตฺถาย ปรสมุทฺทํ คจฺฉาม, อิโต จ อุตฺตริ ลาโภ นาม นตฺถิ,
จตุรงฺคุลมตฺตา ฆฏิกา สตสหสฺสํ อคฺฆติ, หาเรตพฺพยุตฺตกํ ภณฺฑํ หาเรตฺวา
จนฺทนสฺส ปูเรสฺสามา"ติ. เต ตถา กรึสุ. จนฺทนวเน อธิวตฺถา อมนุสฺสา
กุชฺฌิตฺวา "อิเมหิ อมฺหากํ จนฺทนวนํ นาสิตํ, ฆาเตสฺสาม เน"ติ จินฺเตตฺวา
"อิเธว ฆาติเตสุ สพฺพํ เอกกุณปํ พหิ ภวิสฺสติ, สมุทฺทมชฺเฌ เนสํ นาวํ
โอสีเทสฺสามา"ติ อาหํสุ. อถ เตสํ นาวํ อภิรุยฺห มุหุตฺตํ คตกาเลเยว
อุปฺปติกํ ๓- อุปฏฺเปตฺวา สยมฺปิ เต อมนุสฺสา ภยานกานิ รูปานิ ทสฺสยึสุ. ภีตา
มนุสฺสา อตฺตโน อตฺตโน เทวตานํ นมสฺสนฺติ. เถรสฺส กนิฏฺโ จูฬปุณฺณกุฏมฺพิโก
"มยฺหํ ภาตา อวสฺสโย โหตู"ติ เถรสฺส นมสฺสมาโน ๔-  อฏฺาสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. มงฺกุลการามวิหารํ   ๒ ฉ.ม. ทีปเก อุตฺติณฺณา
@๓ ฏีกา. อุปฺปาทิกํ     ๔ สี. เถรสฺส นามํ สรมาโน
      เถโรปิ กิร ตสฺมึเยว ขเณ อาวชฺเชตฺวา เตสํ พฺยสนุปฺปตฺตึ ตฺวา
เวหาสํ อุปฺปติตฺวา อภิมุโข อฏฺาสิ. อมนุสฺสา เถรํ ทิสฺวาว "อยฺโย ปุณฺณตฺเถโร
เอตี"ติ อปกฺกมึสุ, อุปฺปาติกํ สนฺนิสีทิ. เถโร "มา ภายิตฺถา"ติ เต อสฺสาเสตฺวา
"กหํ เต คนฺตุกามา"ติ ๑- ปุจฺฉิ. ภนฺเต อมฺหากํ สกฏฺานเมว คจฺฉามาติ.
เถโร นาวํ คเณ ๒- อกฺกมิตฺวา "เอเตสํ อิจฺฉิตฏฺานํ คจฺฉตู"ติ อธิฏฺาสิ.
วาณิชกา สกฏฺานํ คนฺตฺวา ตํ ปวตฺตึ ปุตฺตทารสฺส อาโรเจตฺวา "เอถ เถรํ
สรณํ คจฺฉามา"ติ ปญฺจสตานิ อตฺตโน ปญฺจหิ มาตุคามสเตหิ สทฺธึ ตีสุ
สรเณสุ ปติฏฺาย อุปาสกตฺตํ ปฏิปาเทสุํ. ตโต นาวาย ภณฺฑํ โอตาเรตฺวา
เถรสฺเสกํ โกฏฺาสํ กตฺวา "อยํ ภนฺเต ตุมฺหากํ โกฏฺาโส"ติ อาหํสุ. เถโร
มยฺหํ วิสุํ โกฏฺาสกิจฺจํ นตฺถิ. สตฺถา ปน ตุเมฺหหิ ทิฏฺปุพฺโพติ. น
ทิฏฺปุพฺโพ ภนฺเตติ. เตนหิ อิมินา สตฺถุ มณฺฑลมาลํ กโรถ, เอวํ
สตฺถารํ ปสฺสิสฺสถาติ. เต สาธุ ภนฺเตติ. เตเนว โกฏฺาเสน อตฺตโน จ
โกฏฺาเสหิ มณฺฑลมาลํ กาตุํ อารภึสุ.
      สตฺถาปิ กิร ตํ อารทฺธกาลโต ปฏฺาย ปริโภคํ อกาสิ. อารกฺขมนุสฺสา
รตฺตึ โอกาสํ ทิสฺวา "มเหสกฺขา เทวตา อตฺถี"ติ สญฺ กรึสุ. อุปาสกา
มณฺฑลมาลญฺจ ภิกฺขุสํฆสฺส จ เสนาสนานิ นิฏฺาเปตฺวา ทานสมฺภารํ สชฺเชตฺวา
"กตํ ภนฺเต อเมฺหหิ อตฺตโน กิจฺจํ, สตฺถารํ ปกฺโกสถา"ติ เถรสฺส อาโรเจสุํ.
เถโร สายนฺหสมเย อิทฺธิยา สาวตฺถึ คนฺตฺวา "ภนฺเต วาณิชคามวาสิโน ตุเมฺห
ทฏฺุกามา, เตสํ อนุกมฺปํ กโรถา"ติ ภควนฺตํ ยาจิ. ภควา อธิวาเสสิ. เถโร
สกฏฺานเมว ปจฺจาคโต.
      ภควาปิ อานนฺทตฺเถรํ อามนฺเตสิ "อานนฺท เสฺว สุนาปรนฺเต วาณิชคาเม
ปิณฺฑาย จริสฺสาม, ตฺวํ เอกูนปญฺจสตานํ ภิกฺขูนํ สลากํ เทหี"ติ. เถโร "สาธุ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. คนฺตุกามตฺถาติ    ๒ สี. ขเณ
ภนฺเต"ติ ภิกฺขุสํฆสฺส ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา "อากาสจารี ภิกฺขู ๑- สลากํ
คณฺหนฺตู"ติ อาห. ตํทิวสํ กุณฺฑธานตฺเถโร ๒- ปมํ สลากํ อคฺคเหสิ.
วาณิชคามวาสิโนปิ "เสฺว กิร สตฺถา อาคมิสฺสตี"ติ คามมชฺเฌ มณฺฑปํ กตฺวา
ทานคฺคํ สชฺชยึสุ. ภควา ปาโตว สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา คนฺธกุฏึ ปวิสิตฺวา
ผลสมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา นิสีทิ. สกฺกสฺส ปณฺฑุกมฺพลสิลาสนํ อุณฺหํ อโหสิ.
โส "กึ อิทนฺ"ติ อาวชฺเชตฺวา สตฺถุ สุนาปรนฺตคมนํ ทิสฺวา วิสฺสกมฺมํ ๓-
อามนฺเตสิ "ตาต อชฺช ภควา ตึสมตฺตานิ โยชนสตานิ ปิณฺฑจารํ คมิสฺสติ,
ปญฺจ กูฏาคารสตานิ มาเปตฺวา เชตวนทฺวารโกฏฺมตฺถเก คมนสชฺชานิ กตฺวา
เปหี"ติ. โส ตถา อกาสิ. ภควโต กูฏาคารํ จตุมุขํ อโหสิ, ทฺวินฺนํ
อคฺคสาวกานํ ทฺวิมุขานิ, เสสานิ เอกมุขานิ, สตฺถา คนฺธกุฏิโต นิกฺขมฺม ๔-
ปฏิปาฏิยา ปิตกูฏาคาเรสุ ธุรกูฏาคารํ ปาวิสิ. ๕- เทฺว อคฺคสาวเก อาทึ กตฺวา
เอกูนปญฺจภิกฺขุสตานิปิ กูฏาคารคตานิ อเหสุํ, เอกํ ตุจฺฉํ กูฏาคารํ อโหสิ,
ปญฺจปิ กูฏาคารสตานิ อากาเส อุปฺปตึสุ.
      สตฺถา สจฺจพนฺธปพฺพตํ นาม ปตฺวา กูฏาคารํ อากาเส เปสิ. ตสฺมึ
ปพฺพเต สจฺจพนฺโธ นาม มิจฺฉาทิฏฺิตาปโส มหาชนํ มิจฺฉาทิฏฺึ อุคฺคณฺหาเปนฺโต
ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺโต หุตฺวา วสติ, อพฺภนฺตเร จสฺส อนฺโตจาฏิยํ ปทีโป วิย
อรหตฺตผลสฺส อุปนิสฺสโย ชลติ. ตํ ทิสฺวา "ธมฺมธชสฺส กเถสฺสามี"ติ คนฺตฺวา
ธมฺมํ เทเสสิ. ตาปโส เทสนาปริโยสาเน อรหตฺตํ ปาปุณิ. มคฺเคเนวสฺส
อภิญฺา อาคตา, โส เอหิภิกฺขุ หุตฺวา อิทฺธิมยปตฺตจีวรธโร กูฏาคารํ ปาวิสิ.
   ภควา กูฏาคารคเตหิ ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ วาณิชคามํ คนฺตฺวา
    กูฏาคารานิ อทิสฺสมานกานิ กตฺวา วาณิชคามํ ปาวิสิ. วาณิชา พุทฺธปฺปมุขสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ชนปทจาริกภิกฺขู    ๒ ม. โกณฺฑธานตฺเถโร   ๓ ม. วิสุกมฺมํ
@๔ ฉ.ม. นิกฺขมิตฺวา    ๕ สี. ปวิสิตฺวา นิสีทิ
สํฆสฺส มหาทานํ ทตฺวา สตฺถารํ กูฏาคารํ ๑- นยึสุ. สตฺถา มณฺฑลมาลํ ปาวิสิ.
มหาชโน ยาว สตฺถา ภตฺตทรถํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ, ตาว ปาตราสํ กตฺวา
อุโปสถงฺคานิ สมาทาย พหุํ คนฺธญฺจ ปุปฺผญฺจ อาทาย ธมฺมสฺสวนตฺถาย
อารามํ ปจฺจาคมาสิ. สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิ. มหาชนสฺส พนฺธนโมกฺโข ชาโต,
มหนฺตํ พุทฺธโกลาหลํ อโหสิ.
      สตฺถา มหาชนสฺส สงฺคหตฺถาย สตฺตาหํ ตฺตเถว วสติ, อรุณํ ปน
มหาคนฺธกุฏิยํเยว อุปฏฺเปสิ. สตฺตาหมฺปิ ธมฺมเทสนาปริโยสาเน จตุราสีติยา
ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. ตตฺถ สตฺตาหํ วสิตฺวา วาณิชคาเม
ปิณฺฑาย จริตฺวา "ตฺวํ อิเธว วสาหี"ติ ปุณฺณตฺเถรํ นิวตฺเตตฺวา อนฺตเรน
นมฺมทานที นาม อตฺถิ, ตสฺสา ตีรํ อคมาสิ. นมฺมทา ๒- นาม นาคราชา
สตฺถุ ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา นาคภวนํ ปเวเสตฺวา ติณฺณํ รตนานํ สกฺการํ อกาสิ.
สตฺถา ตสฺส ธมฺมํ กเถตฺวา นาคภวนา นิกฺขมิ. โส "มยฺหํ ภนฺเต ปริจริตพฺพํ
เทถา"ติ ยาจิ. ภควา นมฺมทานทีตีเร ปทเจติยํ ทสฺเสติ. ตํ วีจีสุ อาคตาสุ
ปิถิยฺยติ ๓- , คตาสุ วิวรียติ. มหาสกฺการสมฺปตฺตํ อโหสิ. สตฺถา ตโต นิกฺขมิตฺวา
สจฺจพนฺธปพฺพตํ คนฺตฺวา สจฺจพนฺธํ อาห "ตยา มหาชโน อปายมคฺเค
โอตาริโต, ตฺวํ อิเธว วสิตฺวา เอเตสํ ลทฺธึ วิสฺสชฺชาเปตฺวา นิพฺพานมคฺเค
ปติฏฺาเปหี"ติ. โสปิ ปริจริตพฺพํ ยาจิ. สตฺถา ฆนปิฏฺิปาสาเณ
อลฺลมตฺติกปิณฺฑมฺหิ ลญฺชนํ วิย ปทเจติยํ ทสฺเสสิ. ตโต เชตวนเมว คโต. เอตมตฺถํ
สนฺธาย เตเนว อนฺตรวสฺเสนาติอาทิ วุตฺตํ.
      ปรินิพฺพายีติ อนุปาทิเสสาย ปรินิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ. มหาชโน
เถรสฺส สตฺต ทิวสานิ สรีรปูชํ กตฺวา พหูนิ คนฺธกฏฺานิ สโมธาเนตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มกุลการามํ               ๒ สี. นมฺมโท
@๒ ฉ.ม. อาคตาสุ ปิธียติ            ๔ ฉ.ม. สรีรํ ฌาเปตฺวา
ปริชฺฌาเปตฺวา ธาตุโย อาทาย เจติยํ อกาสิ. สมฺพหุลา ภิกฺขูติ เถรสฺส
อาฬาหนฏฺาเน ิตา ภิกฺขู. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว. ฉฏฺ อุตฺตานเมว.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๒๓-๓๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=476&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=476&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=112
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=1444
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=1480
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=1480
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_18