ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                           ๒. วิหารวคฺค
                       ๑. ปฐมวิหารสุตฺตวณฺณนา
    [๑๑] ทุติยวคฺคสฺส ปฐเม อิจฺฉามหํ ภิกฺขเว อฑฺฒมาสํ ปฏิสลฺลียิตุนฺติ
อหํ ภิกฺขเว เอกํ อฑฺฒมาสํ ปฏิสลฺลียิตุํ นิสีทิตุํ เอโกว หุตฺวา วิหริตุํ
อิจฺฉามีติ อตฺโถ. นมฺหิ เกนจิ อุปสงฺกมิตพฺโพ อญฺญตฺร เอเกน
ปิณฺฑปาตนีหารเกนาติ โย อตฺตนา ปยุตฺตํ วาจํ อกตฺวา มมตฺถาย สทฺเธสุ กุเลสุ
ปฏิยตฺตํ ปิณฺฑปาตํ นีหริตฺวา มยฺหํ อุปนาเมยฺย, ตํ ปิณฺฑปาตนีหารณกํ
เอกํ ภิกฺขุํ ฐเปตฺวา นมฺหิ อญฺเญน เกนจิ ภิกฺขุนา วา คหฏฺเฐน วา
อุปสงฺกมิตพฺโพติ.
    กสฺมา ปน เอวมาหาติ? ตสฺมึ กิร อฑฺฒมาเส วิเนตพฺโพ สตฺโต
นาโหสิ. อถ สตฺถา "อิมํ อฑฺฒมาสํ ผลสมาปตฺติสุเขน วีตินาเมสฺสามิ, อิติ
มยฺหํ เจว สุขวิหาโร ภวิสฺสติ, อนาคเต จ ปจฺฉิมา ชนตา `สตฺถาปิ คณํ
วิหาย เอกโก วิหาสิ, กิมงฺคํ ปน มยนฺ'ติ ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชิสฺสติ, ตทสฺสา
ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา"ติ อิมินา การเณน เอวมาห. ภิกฺขุสํโฆปิ
สตฺถุ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เอกํ ภิกฺขุํ อทาสิ, โส ปาโตว คนฺธกุฏิปริเวณ-
สมฺมชฺชนมุโขทกทนฺตกฏฺฐทานาทีนิ สพฺพกิจฺจานิ ตสฺมึ ขเณ กตฺวา อปคจฺฉติ.
    เยน สฺวาหนฺติ เยน สุ ๑- อหํ. ปฐมาภิสมฺพุทฺโธติ อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา
ปฐมํเยว เอกูนปญฺญาสทิวสพฺภนฺตเร. วิหรามีติ อิทํ อตีตตฺเถ วตฺตมานวจนํ.
ตสฺส ปเทเสน วิหาสินฺติ ตสฺส ปฐมาภิสมฺพุทฺธวิหารสฺส ปเทเสน. ตตฺถ
ปเทโส นาม ขนฺธปฺปเทโส อายตนธาตุสจฺจอินฺทฺริยปจฺจยาการสติปฏฺฐานฌาน-
นามรูปปฺปเทโส ธมฺมปฺปเทโสติ ๒- นานาวิโธ, ตํ สพฺพมฺปิ สนฺธาย "ตสฺส
ปเทเสน วิหาสินฺ"ติ อาห. ภควา หิ ปฐมโพธิยํ เอกูนปญฺญาสทิวสพฺภนฺตเร
ยถา นาม ปตฺตรชฺโช ราชา อตฺตโน วิภวสารทสฺสนตฺถํ ตํ ตํ คพฺภํ
วิวราเปตฺวา สุวณฺณรชตมุตฺตามณิอาทีนิ รตนานิ ปจฺจเวกฺขนฺโต วิหเรยฺย, ๓-
เอวเมว ปญฺจกฺขนฺเธ นิปฺปเทเส กตฺวา สมฺมสนฺโต ปจฺจเวกฺขนฺโต วิหาสิ.
อิมสฺมึ ปน อฑฺฒมาเส เตสํ ขนฺธานํ ปเทสํ เวทนากฺขนฺธเมว ปจฺจเวกฺขนฺโต
วิหาสิ. ตสฺส "อิเม สตฺตา เอวรูปํ นาม สุขํ ปฏิสํเวเทนฺติ, เอวรูปํ ทุกฺขนฺ"ติ
โอโลกยโต ยาว ภวคฺคา ปวตฺตา สุขเวทนา, ยาว อวีจิโต ปวตฺตา ทุกฺขเวทนา
สพฺพา สพฺพากาเรน อุปฏฺฐาสิ. อถ นํ "มิจฺฉาทิฏฺฐิปจฺจยาปิ เวทยิตนฺ"ติอาทินา
นเยน ปริคฺคณฺหนฺโต วิหาสิ.
    ตถา ปฐมโพธิยํ ทฺวาทสายตนานิ นิปฺปเทสาเนว กตฺวา วิหาสิ, อิมสฺมึ
ปน อฑฺฒมาเส เตสํ อายตนานํ ปเทสํ เวทนาวเสน ธมฺมายตเนกเทสํ, ธาตูนํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เยน โส     สี. นามรูปปเทโสติ....    ก. วิจเรยฺย
ปเทสํ เวทนาวเสน ธมฺมธาตุเอกเทสํ, สจฺจานํ ปเทสํ เวทนากฺขนฺธวเสเนว
ทุกฺขสจฺเจกเทสํ, ปจฺจยานํ ปเทสํ ผสฺสปจฺจยา เวทนาวเสเนว ปจฺจเยกเทสํ,
ฌานานํ ปเทสํ เวทนาวเสเนว ฌานงฺเคกเทสํ, นามรูปานํ ปเทสํ เวทนาวเสเนว
นาเมกเทสํ ปจฺจเวกฺขนฺโต วิหาสิ. ปฐมสมฺโพธิยญฺหิ เอกูนปญฺญาสทิวสพฺภนฺตเร
กุสลาทิธมฺเม นิปฺปเทเส กตฺวา อนนฺตนยานิ สตฺตปฺปกรณานิ ปจฺจเวกฺขนฺโต
วิหาสิ, อิมสฺมึ ปน อฑฺฒมาเส สพฺพธมฺมานํ ปเทสํ เวทนาติกฺกเมว
ปจฺจเวกฺขนฺโต วิหาสิ. ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน สา สา จ วิหารสมาปตฺติ
เวทนานุภาเวน ชาตา.
    อิทานิ เยนากาเรน วิหาสิ, ตํ ทสฺเสนฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐิปจฺจยาปีติอาทิมาห.
ตตฺถ มิจฺฉาทิฏฺฐิปจฺจยาปีติ ทิฏฺฐิสมฺปยุตฺตา เวทนาปิ วฏฺฏติ, ทิฏฺฐึ อุปนิสฺสยํ
กตฺวา อุปฺปนฺนา กุสลากุสลเวทนาปิ วฏฺฏติ วิปากเวทนาปิ. ตตฺถ มิจฺฉาทิฏฺฐิ-
สมฺปยุตฺตา อกุสลาว โหติ, ทิฏฺฐึ ปน อุปนิสฺสาย กุสลาปิ อุปฺปชฺชนฺติ อกุสลาปิ.
มิจฺฉาทิฏฺฐิกา หิ ทิฏฺฐึ อุปนิสฺสาย ปกฺขทิวเสสุ ยาคุภตฺตาทีนิ เทนฺติ,
อทฺธิกาทีนํ วตฺตํ ปฏฺฐเปนฺติ, จตุมหาปเถ สาลํ กโรนฺติ, โปกฺขรณึ ขนาเปนฺติ,
เทวกุลาทีสุ มาลาคจฺฉํ ๑- โรเปนฺติ, นทีวิทุคฺคาทีสุ เสตุํ อตฺถรนฺติ, วิสมํ สมํ
กโรนฺติ, อิติ เนสํ กุสลเวทนา อุปฺปชฺชติ. มิจฺฉาทิฏฺฐึ ปน นิสฺสาย สมฺมาทิฏฺฐิเก
อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ, วธพนฺธนาทีนิ กโรนฺติ, ปาณํ วธิตฺวา เทวตานํ อุปหารํ
อุปหรนฺติ, อิติ เนสํ อกุสลา เวทนา อุปฺปชฺชติ. วิปากเวทนา ปน ภวนฺตรคตานํเยว
โหติ.
    สมฺมาทิฏฺฐิปจฺจยาติ เอตฺถาปิ สมฺมาทิฏฺฐิสมฺปยุตฺตา เวทนาปิ วฏฺฏติ,
สมฺมาทิฏฺฐึ อุปนิสฺสยํ กตฺวา อุปฺปนฺนา กุสลากุสลเวทนาปิ วิปากเวทนาปิ.
@เชิงอรรถ:  ม. มาลาวจฺฉํ
ตตฺถ สมฺมาทิฏฺฐิสมฺปยุตฺตา กุสลาว โหติ. สมฺมาทิฏฺฐึ ปน อุปนิสฺสาย พุทฺธปูชํ
ทีปมาลํ มหาธมฺมสฺสวนํ อปฺปติฏฺฐิเต ทิสาภาเค เจติยปติฏฺฐาปนนฺติ เอวมาทีนิ
ปุญฺญานิ กโรนฺติ, อิติ เนสํ กุสลา เวทนา อุปฺปชฺชติ. สมฺมาทิฏฺฐึเยว
นิสฺสาย มิจฺฉาทิฏฺฐิเก อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ, อตฺตานํ อุกฺกํเสนฺติ, ปรํ
วมฺเภนฺติ, อิติ เตสํ อกุสลา เวทนา อุปฺปชฺชติ. วิปากเวทนา ปน ภวนฺตรคตานํเยว
โหติ. มิจฺฉาสงฺกปฺปปจฺจยาติอาทีสุปิ เอเสว นโย. ฉนฺทปจฺจยาติอาทีสุ ปน
ฉนฺทปจฺจยา อฏฺฐโลภสหคตจิตฺตสมฺปยุตฺตา เวทนา เวทิตพฺพา, วิตกฺกปจฺจยา
ปฐมชฺฌานเวทนาว. สญฺญาปจฺจยา ฐเปตฺวา ปฐมชฺฌานํ เสสา ฉ
สญฺญาสมาปตฺติเวทนา.
    ฉนฺโท จ อวูปสนฺโตติอาทีสุ ติณฺณํ อวูปสเม อฏฺฐโลภสหคตจิตฺตสมฺปยุตฺตา
เวทนา โหติ, ฉนฺทมตฺตสฺส วูปสเม ปฐมชฺฌานเวทนาว ฉนฺทวิตกฺกานํ
วูปสเม ทุติยชฺฌานาทิเวทนา อธิปฺเปตา, ติณฺณมฺปิ วูปสเม เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตนเวทนา. อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยาติ อรหตฺตผลสฺส ปตฺตตฺถาย. อตฺถิ
อายารมนฺติ อตฺถิ วีริยํ. ตสฺมิมฺปิ ฐาเน อนุปฺปตฺเตติ ตสฺส วีริยารมฺภสฺส วเสน
ตสฺส อรหตฺตผลสฺส การเณ อนุปฺปตฺเต. ตปฺปจฺจยาปิ เวทยิตนฺติ อรหตฺตสฺส
ฐานปจฺจยา เวทยิตํ. เอเตน จตุมคฺคสหชาตา นิพฺพตฺติตโลกุตฺตรเวทนาว คหิตา.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๑๙๑-๑๙๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=4167&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=4167&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=47              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=256              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=282              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=282              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]