ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                         ๓. อุทานสุตฺตวณฺณนา
    [๕๕] ตติเย อุทานํ อุทาเนสีติ พลวโสมนสฺสสมุฏฺฐานํ อุทานํ อุทาหริ.
กึ นิสฺสาย ปเนส ภควโต อุปฺปนฺโนติ. สาสนสฺส นิยฺยานิกภาวํ. กถํ? เอวํกิรสฺส
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. เต จตฺตาโร
อโหสิ "ตโยเม อุปนิสฺสยา ทานูปนิสฺสโย สีลูปนิสฺสโย ภาวนูปนิสฺสโย
จา"ติ. เตสุ ทานสีลูปนิสฺสยา ทุพฺพลา, ภาวนูปนิสฺสโย พลวา. ทานสีลูปนิสฺสยา
หิ ตโย มคฺเค จ ผลานิ จ ปาเปนฺติ, ภาวนูปนิสฺสโย อรหตฺตํ ปาเปติ. อิติ
ทุพฺพลูปนิสฺสเย ปติฏฺฐิโต ภิกฺขุ ฆเฏนฺโต วายมนฺโต ปญฺโจรมฺภาคิยานิ พนฺธนานิ
เฉตฺวา ตีณิ มคฺคผลานิ นิพฺพตฺเตติ, "อโห สาสนํ นิยฺยานิกนฺ"ติ อาวชฺเชนฺตสฺส
อยํ อุทปาทิ.
    ตตฺถ "ทุพฺพลูปนิสฺสเย ฐตฺวา ฆฏมาโน ตีณิ มคฺคผลานิ ปาปุณาตี"ติ
อิมสฺสตฺถสฺสาวิภาวนตฺถํ มิลกตฺเถรสฺส ๑- วตฺถุ เวทิตพฺพํ:- โส กิร คิหิกาเล
ปาณาติปาตกมฺเมน ชีวิตํ กปฺเปนฺโต อรญฺเญ ปาสสตญฺเจว อทูหลสตญฺจ โยเชสิ.
อเถกทิวสํ องฺคารปกฺกมํสํ ขาทิตฺวา ปาสฏฺฐาเนสุ วิจรนฺโต ปิปาสาภิภูโต เอกสฺส
อรญฺญวาสิตฺเถรสฺส วิหารํ คนฺตฺวา เถรสฺส จงฺกมนฺตสฺส อวิทูเร ฐิตํ ปานียฆฏํ
วิวริ, หตฺถเตมนมตฺตมฺปิ อุทกํ นาทฺทส. โส กุชฺฌิตฺวา อาห "ภิกฺขุ ภิกฺขุ
ตุเมฺห คหปติเกหิ ทินฺนํ โภชนํ ภุญฺชิตฺวา ๒- สุปถ, ปานียฆเฏ อญฺชลิมตฺตมฺปิ
อุทกํ น ฐเปถ, อยุตฺตเมตนฺ"ติ. ๓- เถโร "มยา ปานียฆโฏ ปูเรตฺวา ฐปิโต,
กึ นุ โข เอตนฺ"ติ คนฺตฺวา โอโลเกนฺโต ปริปุณฺณฆฏํ ทิสฺวา ปานียสงฺขํ
ปูเรตฺวา อทาสิ. โส ทฺวตฺติสงฺขปูรํ ปิวิตฺวา จินฺเตสิ "เอวํ ปูริตฆโฏ
นาม มม กมฺมํ อาคมฺม ตตฺตกปาโล วิย ชาโต, กึ นุ โข อนาคเต อตฺตภาเว
ภวิสฺสตี"ติ สํวิคฺคจิตฺโต ธนุํ ฉฑฺเฑตฺวา "ปพฺพาเชถ มํ ภนฺเต"ติ อาห. เถโร
ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขิตฺวา ตํ ปพฺพาเชสิ.
    ตสฺส สมณธมฺมํ กโรนฺตสฺส พหุนฺนํ มิคสูกรานํ มาริตฏฺฐานํ ปาสอทูหลานญฺจ
โยชิตฏฺฐานํ อุปฏฺฐาติ. ตํ อนุสฺสรโต สรีเร ฑาโห อุปฺปชฺชติ,
@เชิงอรรถ:  สี. มิลกฺขตฺเถรสฺส
@ ฉ.ม. ทินฺนํ ภุญฺชิตฺวา ภุญฺชิตฺวา     ฉ.ม. น ยุตฺตเมตนฺติ
กูฏโคโณ วิย กมฺมฏฺฐานมฺปิ วีถึ น ปฏิปชฺชติ. โส "กึ กริสฺสามิ ภิกฺขุภาเวนา"ติ
อนภรติยา ปีฬิโต เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา อาห "น สกฺโกมิ
ภนฺเต สมณธมฺมํ กาตุนฺ"ติ. อถ นํ เถโร "หตฺถกมฺมํ กโรหี"ติ อาห. โส
"สาธุ ภนฺเต"ติ วตฺวา อุทุมฺพราทโย อลฺลรุกฺเข ฉินฺทิตฺวา มหนฺตํ ราสึ
กตฺวา "อิทานิ กึ กโรมี"ติ ปุจฺฉิ. ฌาเปหิ นนฺติ. โส จตูสุ ทิสาสุ อคฺคึ
ทตฺวา ฌาเปตุํ อสกฺโกนฺโต "ภนฺเต น สกฺโกมี"ติ อาห. เถโร "เตนหิ
อเปหี"ติ ปฐวึ ทฺวิธา กตฺวา อวีจิโต ขชฺโชปนกมตฺตํ อคฺคึ นีหริตฺวา ตตฺถ
ปกฺขิปิ. โส ตาว มหนฺตํ ราสึ สุกฺขปณฺณํ วิย ขเณน ฌาเปสิ. อถสฺส เถโร
อวีจึ ทสฺเสตฺวา "สเจ วิพฺภมิสฺสสิ, เอตฺถ ปจิสฺสสี"ติ สํเวคํ ชเนสิ. โส
อวีจิทสฺสนโต ปฏฺฐาย ปเวธมาโน "นิยฺยานิกํ ภนฺเต พุทฺธสาสนนฺ"ติ ปุจฺฉิ.
อามาวุโสติ. ภนฺเต ๑- พุทฺธสาสนสฺส นิยฺยานิกตฺเต สติ มิลโก อตฺตโน โมกฺขํ ๒-
กริสฺสติ, มา จินฺตยิตฺถาติ. ตโต ปฏฺฐาย สมณธมฺมํ กโรติ ฆเฏติ วายมติ, ๓-
ตสฺส วตฺตปฏิวตฺตํ ปูเรติ, นิทฺทาย พาธยมานาย ตินฺตํ ปลาลํ สีเส ฐเปตฺวา
ปาเท โสณฺฑิยํ โอตาเรตฺวา นิสีทติ. โส เอกทิวสํ ปานียํ ปริสฺสาเวตฺวา ฆฏํ
อูรุมฺหิ ฐเปตฺวา อุทกมณิกานํ ปจฺเฉทํ อาคมยมาโน อฏฺฐาสิ. อถโข เถโร
สามเณรสฺส อิมํ อุทฺเทสํ เทติ:-
                        "อุฏฺฐานวโต  สตีมโต
                        สุจิกมฺมสฺส นิสมฺมการิโน
                        สญฺญตสฺส จ  ธมฺมชีวิโน
                     อปฺปมตฺตสฺส ยโสภิวฑฺฒตี"ติ. ๔-
@เชิงอรรถ:  สี. สาธุ ภนฺเต             ฉ.ม. อตฺตโมกฺขํ
@ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ     ขุ.ธ. ๒๕/๒๔/๒๐
    โส จตุปฺปทิกมฺปิ ตํ คาถํ อตฺตนิเยว อุปเนสิ "อุฏฺฐานวตา นาม
มาทิเสน ภวิตพฺพํ, สติมตาปิ มาทิเสเนว ฯเปฯ อปฺปมตฺเตนปิ มาทิเสเนว
ภวิตพฺพนฺ"ติ. เอวนฺตํ คาถํ อตฺตนิ อุปเนตฺวา ตสฺมึเยว ปทวาเร ๑- ฐิโต
ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ฉินฺทิตฺวา อนาคามิผเล ปติฏฺฐาย หฏฺฐตุฏฺโฐ:-
            "อลฺลํ ปลาลปุญฺชาหํ ๒-   สิเรนาทาย ๓- จงฺกมึ
             ปตฺโตสฺมิ ตติยผลํ ๔-    อโห ลาภา เต มาริสา"ติ ๕-
อิมํ อุทานคาถมาห. เอวํ ทุพฺพลูปนิสฺสเย ฐิโต ฆเฏนฺโต วายมนฺโต อุปริ ๖-
ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ฉินฺทิตฺวา ตีณิ มคฺคผลานิ นิพฺพตฺเตติ. เตนาห
ภควา:- "โน จสฺสํ, โน จ เม สิยา, นาภวิสฺส, น เม ภวิสฺสตีติ เอวํ
อธิมุจฺจมาโน ภิกฺขุ ฉินฺเทยฺย โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานี"ติ.
    ตตฺถ โน จสฺสํ, โน จ เม สิยาติ สเจ อหํ น ภเวยฺยํ, มม
ปริกฺขาโรปิ น ภเวยฺย. สเจ วา ปน เม อตีเต กมฺมาภิสงฺขาโร นาภวิสฺส,
อิทํ เม เอตรหิ ขนฺธปญฺจกํ น ภเวยฺย. นาภวิสฺส น เม ภวิสฺสตีติ อิทานิ
ปน ตถา ปรกฺกมิสฺสามิ, ยถา เม อายตึ ขนฺธาภินิพฺพตฺตโก กมฺมสงฺขาโร น
ภวิสฺสติ, ตสฺมึ อสติ อายตึ ปฏิสนฺธิ นาม น เม ภวิสฺสติ. เอวํ อธิมุจฺจมาโนติ
เอวํ อธิมุจฺจนฺโต ภิกฺขุ ทุพฺพลูปนิสฺสเย ฐิโต ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ
ฉินฺเทยฺย. เอวํ วุตฺเตติ เอวํ สาสนสฺส นิยฺยานิกภาวํ อวชฺเชนฺเตน ภควตา อิมสฺมึ
อุทาเน วุตฺเต. รูปํ วิภวิสฺสตีติ รูปํ ภิชฺชิสฺสติ. รูปสฺส วิภวาติ วิภวทสฺสเนน
สหวิปสฺสเนน. สหวิปสฺสนกา หิ จตฺตาโร มคฺคา รูปาทีนํ วิภวทสฺสนํ นาม.
ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. เอวํ อธิมุจฺจมาโน ภนฺเต ภิกฺขุ ฉินฺเทยฺยาติ ภนฺเต
@เชิงอรรถ:  สี. โอวาเท            ก. อลฺลปาสปุญฺชาหํ
@ ม. สิเร กตฺวาน, ฉ. สีเสนาทาย     ฉ.ม. ตติยํ ฐานํ
@ ม. มหานุภาโว มาริสาติ, ฉ. เอตฺถ เม นตฺถิ สํสโยติ  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
เอวํ อธิมุจฺจมาโน ภิกฺขุ ฉินฺเทยฺย ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ, กสฺมา น
ฉินฺทิสฺสตีติ.
    อิทานิ อุปริ มคฺคผลํ ปุจฺฉนฺโต กถํ ปน ภนฺเตติอาทิมาห. ตตฺถ
อนนฺตราติ เทฺว อนนฺตรานิ อาสนฺนอนนฺตรญฺจ ทูรอนนฺตรญฺจ. วิปสฺสนา
มคฺคสฺส อาสนฺนานนฺตรํ นาม, ผลสฺส ทูรานนฺตรํ นาม. ตํ สนฺธาย "กถํ
ปน ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต วิปสฺสนานนฺตรา `อาสวานํ ขโย'ติ สงฺขคตํ
อรหตฺตผลํ โหตี"ติ ปุจฺฉติ. อตสิตาเยติ อตสิตพฺเพ อภายิตพฺเพ ฐานมฺหิ
ตาสํ อาปชฺชตีติ ภยํ อาปชฺชติ. ตาโส เหสาติ ๑- ยา เอสา "โน จสฺสํ, โน
จ เม สิยา"ติ เอวํ ปวตฺตา ทุพฺพลวิปสฺสนา, สา ๒- ยสฺมา อตฺตสิเนหํ
ปริยาทาตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมา อสฺสุตวโต ปุถุชฺชนสฺส ตาโส นาม โหติ. โส
หิ "อิทานาหํ อุจฺฉิชฺชิสฺสามิ, น ทานิ กิญฺจิ ภวิสฺสามี"ติ อตฺตานํ ปปาเต
ปตนฺตํ วิย ปสฺสติ อญฺญตโร พฺราหฺมโณ วิย. โลหปาสาทสฺส กิร เหฏฺฐา
ติปิฏกจูฬนาคตฺเถโร ติลกฺขณาหตํ ธมฺมํ ปริวตฺเตติ. อถ อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส
เอกมนฺเต ฐตฺวา ธมฺมํ สุณนฺตสฺส สงฺขารา สุญฺญโต อุปฏฺฐหึสุ. โส ปปาเต
ปตนฺโต วิย หุตฺวา วิวฏทฺวาเรน ตโต ปลายิตฺวา เคหํ ปวิสิตฺวา ปุตฺตํ อุเร
สยาเปตฺวา "ตาต สกฺยสมยํ อาวชฺเชนฺโต มนมฺหิ ๓- นฏฺโฐ"ติ อาห. น เหโส
ภิกฺขุ ตาโสติ เอสา เอวํ ปวตฺตา พลววิปสฺสนา สุตวโต อริยสาวกสฺส น ตาโส
นาม โหติ. น หิ ตสฺส เอวํ โหติ "อหํ อุจฺฉิชฺชิสฺสามี"ติ วา "วินสฺสิสฺสามี"วาติ.
เอวํ ปนสฺส ๔- โหติ "สงฺขาราว อุปฺปชฺชนฺติ, สงฺขารา นิรุชฺฌนฺตี"ติ. ตติยํ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๒๙๙-๓๐๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6594&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6594&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=17&i=108              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=17&A=1247              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=17&A=1362              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=17&A=1362              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_17

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]