ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

    ปญฺจเม ปาณํ อติปาเตนฺตีติ ปาณาติปาติโน, ปาณฆาติกาติ อตฺโถ.
อทินฺนํ อาทิยนฺตีติ อทินฺนาทายิโน. ปรสฺส หาริโนติ อตฺโถ. วตฺถุกาเมสุ
กิเลสกาเมน มิจฺฉา จรนฺตีติ กาเมสุมิจฺฉาจาริโน. มุสา วทนฺตีติ มุสาวาทิโน,
ปเรสํ อตฺถภญฺชกํ ตุจฺฉํ อลิกํ วาจํ ภาสิตาโรติ อตฺโถ. ปิสุณา วาจา
เอเตสนฺติ ปิสุณวาจา. มมฺมจฺเฉทิกา ผรุสา วาจา เอเตสนฺติ ผรุสวาจา. สมฺผํ
นิรตฺถกํ วจนํ ปลปนฺตีติ สมฺผปฺปลาปิโน. อภิชฺฌายนฺตีติ อภิชฺฌาลุโน,
ปรภณฺเฑ ลุพฺภนสีลาติ อตฺโถ. พฺยาปนฺนํ ปูติภูตํ จิตฺตเมเตสนฺติ พฺยาปนฺนจิตฺตา.
มิจฺฉา ปาปิกา วิญฺญุครหิตา เอเตสํ ทิฏฺฐีติ มิจฺฉาทิฏฺฐิกา, กมฺมปถปริยาปนฺนาย
"นตฺถิ ทินฺนนฺ"ติ อาทิวตฺถุกาย มิจฺฉตฺตปริยาปนฺนาย อนิยฺยานิกทิฏฺฐิยา
สมนฺนาคตาติ อตฺโถ. สมฺมา โสภนา วิญฺญุปสตฺถา เอเตสํ ทิฏฺฐีติ สมฺมาทิฏฺฐิกา,
กมฺมปถปริยาปนฺนาย "อตฺถิ ทินฺนนฺ"ติอาทิกาย กมฺมสฺสกตทิฏฺฐิยา
สมฺมตฺตปริยาปนฺนาย มคฺคทิฏฺฐิยา จ สมนฺนาคตาติ อตฺโถ. อิทํ ตาเวตฺถ อนุตฺตานานํ
ปทานํ ปทวณฺณนามตฺตํ.
    โย ปน เตสํ ปาณาติปาโต อทินฺนาทานํ กาเมสุมิจฺฉาจาโร มุสาวาโท
ปิสุณวาจา ผรุสวาจา สมฺผปฺปลาโป อภิชฺฌา พฺยาปาโท มิจฺฉาทิฏฺฐีติ กณฺหปกฺเข
ทสวิโธ อตฺโถ โหติ, ตตฺถ ปาณสฺส อติปาโต ปาณาติปาโต, ปาณวโธ ปาณฆาโตติ
วุตฺตํ โหติ. ปาโณติ เจตฺถ โวหารโต สตฺโต, ปรมตฺถโต ชีวิตินฺทฺริยํ. ตสฺมึ ปน
ปาเณ ปาณสญฺญิโน ชีวิตินฺทฺริยุปจฺเฉทกอุปกฺกมสมุฏฺฐาปิกา กายวจีทฺวารานํ
อญฺญตรทฺวารปฺปวตฺตา วธกเจตนา ปาณาติปาโต. โส คุณวิรหิเตสุ ติรจฺฉานคตาทีสุ
ปาเณสุ ขุทฺทเก ปาเณ อปฺปสาวชฺโช, มหาสรีเร มหาสาวชฺโช. กสฺมา?
ปโยคมหนฺตตาย, ปโยคสมตฺเตปิ วตฺถุมหนฺตตาย. คุณวนฺเตสุ มนุสฺสาทีสุ
อปฺปคุเณ อปฺปสาวชฺโช, มหาคุเณ มหาสาวชฺโช.  สรีรคุณานํ ปน สมภาเว สติ
กิเลสานํ อุปกฺกมานญฺจ มุทุตาย อปฺปสาวชฺโช, ติพฺพตาย มหาสาวชฺโชติ
เวทิตพฺโพ.
    ตสฺส ปญฺจ สมฺภารา โหนฺติ:- ปาโณ, ปาณสญฺญิตา, วธกจิตฺตํ, อุปกฺกโม,
เตน มรณนฺติ. ฉ ปโยคา:- สาหตฺถิโก, อาณตฺติโก, นิสฺสคฺคิโย, ถาวโร,
วิชฺชามโย, อิทฺธิมโยติ, อิมสฺมึ ปนตฺเถ วิตฺถาริยมาเน อติปปญฺโจ โหติ, ตสฺมา
ตํ น วิตฺถารยาม อญฺญญฺจ เอวรูปํ. อตฺถิเกหิ ปน สมนฺตปาสาทิกํ วินยฏฺฐกถํ
โอโลเกตฺวา คเหตพฺโพ.
    อทินฺนสฺส อาทานํ อทินฺนาทานํ, ปรสฺส หรณํ เถยฺยํ โจริกาติ วุตฺตํ
โหติ. ตตฺถ อทินฺนนฺติ ปรปริคฺคหิตํ, ยตฺถ ปโร ยถากามการิตํ อาปชฺชนฺโต
อทณฺฑารโห อนุปวชฺโช โหติ. ตสฺมึ ปน ปรปริคฺคหิเต ปรปริคฺคหิตสญฺญิโน
ตทาทายกอุปกฺกมสมุฏฺฐาปิกา เถยฺยเจตนา อทินฺนาทานํ. ตํ หีเน ปรสนฺตเก
อปฺปสาวชฺชํ. ปณีเต มหาสาวชฺชํ. กสฺมา? วตฺถุปณีตตาย. วตฺถุสมตฺเต สติ
คุณาธิกานํ สนฺตเก วตฺถุสฺมึ มหาสาวชฺชํ, ตนฺตํ คุณาธิกํ อุปาทาย ตโต ตโต
หีนคุณสฺส สนฺตเก วตฺถุสฺมึ อปฺปสาวชฺชํ.
    ตสฺส ปญฺจ สมฺภารา โหนฺติ:- ปรปริคฺคหิตํ, ปรปริคฺคหิตสญฺญิตา, เถยฺยจิตฺตํ,
อุปกฺกโม, เตน หรณนฺติ. ฉ ปโยคา สาหตฺถิกาทโยว. เต จ โข ยถานุรูปํ
เถยฺยาวหาโร, ปสยฺหาวหาโร, ปฏิจฺฉนฺนาวหาโร, ปริกปฺปาวหาโร, กุสาวหาโรติ
อิเมสํ อวหารานํ วเสน ปวตฺตาติ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน
สมนฺตปาสาทิกายํ วุตฺโต.
    กาเมสุมิจฺฉาจาโรติ เอตฺถ ปน กาเมสูติ เมถุนสมาจาเรสุ. มิจฺฉาจาโรติ
เอกนฺตนินฺทิโต ลามกาจาโร. ลกฺขณโต ปน อสทฺธมฺมาธิปฺปาเยน กายทฺวารปฺปวตฺตา
อคมนียฏฺฐานวีติกฺกมเจตนา กาเมสุมิจฺฉาจาโร. ตตฺถ อคมนียฏฺฐานํ นาม ปุริสานํ ตาว
มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา มาตาปิตุรกฺขิตา ภาตุรกฺขิตา ภคินีรกฺขิตา ญาติรกฺขิตา
โคตฺตรกฺขิตา ธมฺมรกฺขิตา สารกฺขา สปริทณฺฑาติ มาตุรกฺขิตาทโย ทส, ธนกฺกีตา
ฉนฺทวาสินี โภควาสินี ปฏวาสินี โอทปตฺตกินี โอภตจุมฺพฏา ทาสี จ ภริยา จ
กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา มุหุตฺติกาติ เอตา ธนกฺกีตาทโย ทสาติ วีสติ
อิตฺถิโย. อิตฺถีสุ ปน ทฺวินฺนํ สารกฺขสปริทณฺฑานํ ทสนฺนญฺจ ธนกฺกีตาทีนนฺติ
ทฺวาทสนฺนํ อิตฺถีนํ อญฺเญ ปริสา. ๑- อิทํ อคมนียฏฺฐานํ นาม. โส ปเนส
@เชิงอรรถ:  ก. อญฺญปุริสานํ
มิจฺฉาจาโร สีลาทิคุณรหิเต อคมนียฏฺฐาเน อปฺปสาวชฺโช, สีลาทิคุณสมฺปนฺเน
มหาสาวชฺโช. ตสฺส จตฺตาโร สมฺภารา:- อคมนียวตฺถุ, ตสฺมึ เสวนจิตฺตํ,
เสวนปโยโค, มคฺเคนมคฺคปฏิปตฺติอธิวาสนนฺติ. เอโก ปโยโค สาหตฺถิโก เอว.
    มุสา วิสํวาทนปุเรกฺขารสฺส อตฺถภญฺชนโก วจีปโยโค กายปโยโค
วา, วิสํวาทนาธิปฺปาเยน ปนสฺส ปรวิสํวาทกกายวจีปโยคสมุฏฺฐาปิกา เจตนา
มุสาวาโท. อปโร นโย มุสาติ อภูตํ อตจฺฉํ วตฺถุํ. วาโทติ ตสฺส ภูตโต
ตจฺฉโต วิญฺญาปนํ. ลกฺขณโต ปน อตถวตฺถุํ ตถโต ปรํ วิญฺญาเปตุกามสฺส
ตถาวิญฺญตฺติสมุฏฺฐาปิกา เจตนา มุสาวาโท. โส ยมตฺถํ ภญฺชติ, ตสฺส อปฺปตาย
อปฺปสาวชฺโช, มหนฺตตาย มหาสาวชฺโช. อปิจ คหฏฺฐานํ อตฺตโน สนฺตกํ
อทาตุกามตาย นตฺถีติอาทินยปฺปวตฺโต อปฺปสาวชฺโช, สกฺขินา หุตฺวา อตฺถภญฺชนตฺถํ
วุตฺโต มหาสาวชฺโช. ปพฺพชิตานํ อปฺปกมฺปิ เตลํ วา สปฺปึ วา ลภิตฺวา หสาธิปฺปาเยน
"อชฺช คาเม เตลํ นที มญฺเญ สนฺทตี"ติ ปูรณกถานเยน ปวตฺโต อปฺปสาวชฺโช,
อทิฏฺฐํเยว ปน "ทิฏฺฐนฺ"ติอาทินา นเยน วทนฺตานํ มหาสาวชฺโช. ตสฺส
จตฺตาโร สมฺภารา โหนฺติ:- อตถวตฺถุํ, วิสํวาทนจิตฺตํ, ตชฺโช วายาโม,
ปรสฺสตทตฺถวิชานนนฺติ. เอโก ปโยโค สาหตฺถิโกว. โส กาเยน วา กายปฏิพทฺเธน
วา วาจาย วา ปรวิสํวาทกกิริยากรเณ ทฏฺฐพฺโพ. ตาย เจ กิริยาย ปโร ตมตฺถํ
ชานาติ, อยํ กิริยาสมุฏฺฐาปิกเจตนากฺขเณเยว มุสาวาทกมฺมุนา พชฺฌติ.
    ปิสุณวาจาติอาทีสุ ยาย วาจาย, ยสฺส ตํ วาจํ ภาสติ, ตสฺส หทเย
อตฺตโน ปิยภาวํ ปรสฺส จ สุญฺญภาวํ กโรติ, สา ปิสุณวาจา. ยาย ปน
อตฺตานมฺปิ ปรมฺปิ ผรุสํ กโรติ, ยา วาจา สยมฺปิ ผรุสา, เนว กณฺณสุขา น
หทยงฺคมา ๑- วาจา, อยํ ผรุสวาจา. เยน ปน สมฺผํ ปลปนฺติ ๒- นิรตฺถกํ, โส
@เชิงอรรถ:  ป. สู. ๑/๘๙/๒๑๓      ฉ.ม. ปลปติ
สมฺผปฺปลาโป. ตํมูลภูตา ๑- เจตนาปิ ปิสุณวาจาทินามเมว ลภติ. สา เอว จ
อิธ อธิปฺเปตาติ.
    ตตฺถ สงฺกิลิฏฺฐจิตฺตสฺส ปเรสํ วา เภทาย, อตฺตโน ปิยกมฺยตาย วา
กายวจีปโยคสมุฏฺฐาปิกา เจตนา ปิสุณวาจา. สา ยสฺส เภทํ กโรติ, ตสฺส อปฺปคุณตาย
อปฺปสาวชฺชา, มหาคุณตาย มหาสาวชฺชา. ตสฺสา จตฺตาโร สมฺภารา:- ภินฺทิตพฺโพ
ปโร, อิติ อิเม นานา ภวิสฺสนฺติ, วินา ภวิสฺสนฺตีติ เภทปุเรกฺขารตา วา, อิติ
อหํ ปิโย ภวิสฺสามิ วิสฺสาสิโกติ ปิยกมฺยตา วา, ตชฺโช วายาโม, ตสฺส
ตทตฺถวิชานนนฺติ.
    ปรสฺส มมฺมจฺเฉทกกายวจีปโยคสมุฏฺฐาปิกา เอกนฺตผรุสเจตนา ผรุสวาจา.
ตสฺสา อาวีภาวตฺถมิทํ วตฺถุํ:- เอโก กิร ทารโก มาตุวจนํ อนาทิยิตฺวา
อรญฺญํ คจฺฉติ. มาตา ตํ นิวตฺเตตุํ อสกฺโกนฺตี "จณฺฑา ตํ มหึสี อนุพนฺธตู"ติ
อกฺโกสิ. อถสฺส ตเถว อรญฺเญ มหึสี อุปฏฺฐาสิ. ทารโก "ยํ มม มาตา
มุเขน กเถสิ, ตํ มา โหตุ, ยํ จิตฺเตน จินฺเตสิ, ตํ โหตู"ติ สจฺจกิริยํ
อกาสิ. มหึสี ตตฺเถว พทฺธา วิย อฏฺฐาสิ. เอวํ มมฺมจฺเฉทโกปิ วจีปโยโค ๒-
จิตฺตสณฺหตาย ผรุสวาจา น โหติ. มาตาปิตโร หิ กทาจิ ปุตฺตเก เอวํ
วทนฺติ "โจรา โว ขณฺฑาขณฺฑิกํ กโรนฺตู"ติ, อุปฺปลปตฺตมฺปิ จ เนสํ
อุปริ ปตนฺตํ น อิจฺฉนฺติ. อาจริยุปชฺฌายา จ กทาจิ นิสฺสิตเก เอวํ วทนฺติ
"กึ อิเม อหิริกา อโนตฺตปฺปิโน วทนฺติ, ๓- นิทฺธมถ เน"ติ, อถ จ เนสํ
อาคมาธิคมสมฺปตฺตึ อิจฺฉนฺติ. ยถา จ จิตฺตสณฺหตาย ผรุสวาจา น โหติ,
เอวํ วจนสณฺหตาย อผรุสวาจาปิ น โหติ. น หิ มาราเปตุกามสฺส "อิมํ
สุขํ สยาเปถา"ติ วจนํ อผรุสวาจา โหติ, จิตฺตผรุสตาย ปเนสา ผรุสวาจาว,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม., อิ. เตสํ มูลภูตา   ฉ.ม., อิ. ปโยโค
@ ฉ.ม., อิ. จรนฺติ
สา ยํ สนฺธาย ปวตฺติตา, ตสฺสา อปฺปคุณตาย อปฺปสาวชฺชา. มหาคุณตาย
มหาสาวชฺชา. ตสฺสา ตโย สมฺภารา:- อกฺโกสิตพฺโพ ปโร, กุปิตจิตฺตํ,
อกฺโกสนาติ.
    อนตฺถวิญฺญาปิกา กายวจีปโยคสมุฏฺฐาปิกา อกุสลเจตนา สมฺผปฺปลาโป.
โส อาเสวนมนฺทตาย อปฺปสาวชฺโช, อาเสวนมหนฺตตาย มหาสาวชฺโช. ตสฺส
เทฺว สมฺภารา:- ภารตยุทฺธสีตาหรณาทินิรตฺถกกถาปุเรกฺขารตา, ตถารูปีกถากถนญฺจาติ.
    อภิชฺฌายตีติ อภิชฺฌา. ปรภณฺฑาภิมุขี หุตฺวา ตนฺนินฺนตาย ปวตฺตตีติ
อตฺโถ. สา "อโห วต อิทํ มมสฺสา"ติ เอวํ ปรภณฺฑาภิชฺฌายนลกฺขณา.
อทินฺนาทานํ วิย อปฺปสาวชฺชา มหาสาวชฺชา จ. ตสฺสา เทฺว สมฺภารา:-
ปรภณฺฑํ อตฺตโน ปริณามนญฺจ. ปรภณฺฑวตฺถุเก หิ โลเภ อุปฺปนฺเนปิ น
ตาว กมฺมปถเภโท โหติ, ยาว น "อโห วติทํ มมสฺสา"ติ อตฺตโน ปริณาเมตีติ.
    หิตสุขํ พฺยาปาทยตีติ พฺยาปาโท. โส ปรวินาสาย มโนปโทสลกฺขโณ.
ผรุสวาจา วิย อปฺปสาวชฺโช มหาสาวชฺโช จ. ตสฺส เทฺว สมฺภารา:- ปรสตฺโต
จ, ตสฺส จ วินาสจินฺตา. ปรสตฺตวตฺถุเก หิ โกเธ อุปฺปนฺเนปิ น ตาว
กมฺมปถเภโท โหติ, ยาว น "อโห วตายํ อุจฺฉิชฺเชยฺย วินสฺเสยฺยา"ติ ตสฺส
วินาสํ จินฺเตติ.
    ยถาภุจฺจคฺคหณาภาเวน มิจฺฉา ปสฺสตีติ มิจฺฉาทิฏฺฐิ. สา "นตฺถิ
ทินฺนนฺ"ติอาทินา นเยน วิปรีตทสฺสนลกฺขณา. สมฺผปฺปลาโป วิย อปฺปสาวชฺชา
มหาสาวชฺชา จ. อปิจ อนิยตา อปฺปสาวชฺชา, นิยตา มหสาวชฺชา. ตสฺสา เทฺว สมฺภารา:-
วตฺถุโน จ คหิตาการวิปรีตตา, ยถา จ นํ คณฺหาติ, ตถาภาเวน ตสฺสา อุปฏฺฐานนฺติ.
    อิเมสํ ปน ทสนฺนํ อกุสลกมฺมปถานํ ธมฺมโต โกฏฺฐาสโต อารมฺมณโต
เวทนาโต มูลโตติ ปญฺจหากาเรหิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. ตตฺถ ธมฺมโตติ
เอเตสุ หิ ปฏิปาฏิยา สตฺต เจตนาธมฺมาว โหนฺติ, อภิชฺฌาทโย ติสฺโส
เจตนาสมฺปยุตฺตา. โกฏฺฐาสโตติ ปฏิปาฏิยา สตฺต, มิจฺฉาทิฏฺฐิ จาติ อิเม อฏฺฐ
กมฺมปถา เอว โหนฺติ, โน มูลานิ, อภิชฺฌาพฺยาปาทา กมฺมปถา เจว มูลานิ
จ. อภิชฺฌา หิ มูลํ ปตฺวา โลโภ อกุสลมูลํ โหติ, พฺยาปาโท โทโส อกุสลมูลํ.
    อารมฺมณโตติ ปาณาติปาโต ชีวิตินฺทฺริยารมฺมณโต สงฺขารารมฺมโณ โหติ,
อทินฺนาทานํ สตฺตารมฺมณํ วา สงฺขารารมฺมณํ วา, มิจฺฉาจาโร โผฏฺฐพฺพวเสน
สงฺขารารมฺมโณว, สตฺตารมฺมโณติปิ เอเก. มุสาวาโท สตฺตารมฺมโณ วา
สงฺขารารมฺมโณ วา, ตถา ปิสุณาวาจา. ผรุสวาจา สตฺตารมฺมณาว. สมฺผปฺปลาโป
ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตวเสน สตฺตารมฺมโณ วา สงฺขารารมฺมโณ วา, ตถา อภิชฺฌา.
พฺยาปาโท สตฺตารมฺมโณว. มิจฺฉาทิฏฺฐิ เตภูมิกธมฺมวเสน สงฺขารารมฺมณา.
    เวทนาโตติ ปาณาติปาโต ทุกฺขเวทโน โหติ. กิญฺจาปิ หิ ราชาโน
โจรํ ทิสฺวา หสมานาปิ "คจฺฉถ นํ ฆาเตถา"ติ วทนฺติ, สนฺนิฏฺฐาปกเจตนา
ปน เนสํ ทุกฺขสมฺปยุตฺตาว โหติ. อทินฺนาทานํ ติเวทนํ, ๑- มิจฺฉาจาโร
สุขมชฺฌตฺตวเสน ทฺวิเวทโน, สนฺนิฏฺฐาปกจิตฺเต ปน มชฺฌตฺตเวทโน น โหติ.
มุสาวาโท ติเวทโน, ตถา ปิสุณวาจา. ผรุสวาจา ทุกฺขเวทนา, สมฺผปฺปลาโป
ติเวทโน, อภิชฺฌา สุขมชฺฌตฺตวเสน ทฺวิเวทนา, ตถา มิจฺฉาทิฏฺฐิ. พฺยาปาโท
ทุกฺขเวทโน.
    มูลโตติ ปาณาติปาโต โทสโมหวเสน ทฺวิมูลโก โหติ. อทินฺนาทานํ
โทสโมหวเสน วา โลภโมหวเสน วา, มิจฺฉาจาโร โลภโมหวเสน. มุสาวาโท
โทสโมหวเสน วา โลภโมหวเสน วา, ตถา ปิสุณวาจา สมฺผปฺปลาโป จ.
ผรุสวาจา โทสโมหวเสน, อภิชฺฌา โมหวเสน เอกมูลา, ตถา พฺยาปาโท.
มิจฺฉาทิฏฺฐิ โลภโมหวเสน ทฺวิมูลาติ.
    ปาณาติปาตา ปฏิวิรตาติอาทีสุ ปาณาติปาตาทโย วุตฺตตฺถา เอว. ยาย
ปน วิรติยา เอเต ๒- ปฏิวิรตา นาม โหนฺติ, สา เภทโต ติวิธา โหติ สมฺปตฺตวิรติ
@เชิงอรรถ:  ก, ทฺวิเวทนํ     สี. เอเตหิ
สมาทานวิรติ สมุจฺเฉทวิรตีติ. ตตฺถ อสมาทินฺนสิกฺขาปทานํ อตฺตโน
ชาติวยพาหุสจฺจาทีนิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา "อยุตฺตํ อมฺหากํ เอวรูปํ กาตุนฺ"ติ
สมฺปตฺตวตฺถุํ อวีติกฺกมนฺตานํ อุปฺปชฺชมานา วิรติ สมฺปตฺตวิรตีติ เวทิตพฺพา
สีหฬทีเป จกฺกนอุปาสกสฺส วิย. ตสฺส กิร ทหรกาเลเยว มาตุ โรโค อุปฺปชฺชิ.
เวชฺเชน จ "อลฺลสสกมํสํ ลทฺธุํ วฏฺฏตี"ติ วุตฺตํ. ตโต จกฺกนสฺส ภาตา "คจฺฉ ตาต
เขตฺตํ อาหิณฺฑาหี"ติ จกฺกนํ เปเสสิ. โส ตตฺถ คโต. ตสฺมึ จ สมเย เอโก
สโส ตรุณสสฺสํ ขาทิตุํ อาคโต โหติ. โส ตํ ทิสฺวา เวเคน ธาวนฺโต วลฺลิยา
พทฺโธ "กิริ กิรี"ติ สทฺทมกาสิ. จกฺกโน เตน สทฺเทน คนฺตฺวา ตํ คเหตฺวา
จินฺเตสิ "มาตุ เภสชฺชํ กโรมี"ติ. ปุน จินฺเตสิ "น เมตํ ปฏิรูปํ, ยฺวาหํ
มาตุ ชีวิตการณา ปรํ ชีวิตา โวโรเปยฺยนฺ"ติ. อถ นํ "คจฺฉ  อรญฺเญ สเสหิ
สทฺธึ ติโณทกํ ปริภุญฺชา"ติ มุญฺจิ. ๑- ภาตรา จ "กึ ตาต สโส ลทฺโธ"ติ
ปุจฺฉิโต ตํ ปวตฺตึ อาจิกฺขิ. ตโต นํ ภาตา ปริภาสิ. โส มาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา
"ยโตหํ ชาโต, นาภิชานามิ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปตา"ติ สจฺจํ วตฺวา
อฏฺฐาสิ, ตาวเทว จสฺส มาตา อโรคา อโหสิ.
    สมาทินฺนสิกฺขาปทานํ ปน สิกฺขาปทสมาทาเน จ ตทุตฺตรึ จ อตฺตโน
ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวา วตฺถุํ อวีติกฺกมนฺตานํ อุปฺปชฺชมานา วิรติ
สมาทานวิรตีติ เวทิตพฺพา อุตฺตรวฑฺฒมานวาสีอุปาสกสฺส ๒- วิย. โส กิร
อมฺพริยวิหารวาสีปิงฺคลพุทฺธรกฺขิตตฺเถรสฺส สนฺติเก สิกฺขาปทานิ คเหตฺวา เขตฺตํ
กสติ. อถสฺส โคโณ นฏฺโฐ, โส ตํ คเวสนฺโต อุตฺตรวฑฺฒมานปพฺพตํ ๓- อารุหิ, ตตฺร นํ
มหาสปฺโป อคฺคเหสิ. โส จินฺเตสิ "อิมาย ติขิณาย วาสิยา สีสํ ฉินฺทามี"ติ.
ปุน จินฺเตสิ "น เมตํ ปฏิรูปํ, ยฺวาหํ ภาวนียสฺส คุรุโน สนฺติเก สิกฺขาปทํ
@เชิงอรรถ:  สี. ปริภุญฺชาหีติ มุญฺจิตฺวา เคหมาคโต
@ ฉ.ม., อิ. อุตฺตรวฑฺฒมานปพฺพตวาสีอุปาสกสฺส   สี.,ม. อุตฺตรวฑฺฒมานปพฺพตํ
คเหตฺวา ภินฺเทยฺยนฺ"ติ. เอวํ ยาวตติยํ จินฺเตตฺวา "ชีวิตํ ปริจฺจชามิ, น
สิกฺขาปทนฺ"ติ อํเส ฐปิตํ ติขิณทณฺฑวาสึ อรญฺเญ ฉฑฺเฑสิ. ตาวเทว
มหาวาโฬ นํ มุญฺจิตฺวา อคมาสีติ. อริยมคฺคสมฺปยุตฺตา ปน วิรติ สมุจฺเฉทวิรตีติ
เวทิตพฺพา, ยสฺสา อุปฺปตฺติโต ปภูติ ปาณํ ฆาเตสฺสามีติ อริยปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ
น อุปฺปชฺชตีติ.
    ยถา จ อกุสลานํ, เอวํ อิเมสมฺปิ กุสลกมฺมปถานํ ธมฺมโต โกฏฺฐาสโต
อารมฺมณโต เวทนาโต มูลโตติ ปญฺจหากาเรหิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. ตตฺถ
ธมฺมโตติ เอเตสุปิ ๑- ปฏิปาฏิยา สตฺต เจตนาปิ วฏฺฏติ วิรติโยปิ, อนฺเต ตโย
เจตนาสมฺปยุตฺตาว.
    โกฏฺฐาสโตติ ปฏิปาฏิยา สตฺต กมฺมปถา เอว, โน มูลานิ, อนฺเต ตโย
กมฺมปถา เจว มูลานิ จ. อนภิชฺฌา หิ มูลํ ๒- ปตฺวา อโลโภ กุสลมูลํ
โหติ, อพฺยาปาโท อโทโส กุสลมูลํ, สมฺมาทิฏฺฐิ อโมโห กุสลมูลํ.
    อารมฺมณโตติ ปาณาติปาตาทีนํ อารมฺมณาเนว เอเตสํ อารมฺมณานิ.
วีติกฺกมิตพฺพวตฺถุโตเยว หิ วิรติ นาม โหติ. ยถา ปน นิพฺพานารมฺมโณ
อริยมคฺโค กิเลเส ปชหติ, เอวํ ชีวิตินฺทฺริยาทิอารมฺมณา เจเต ๓- กมฺมปถา
ปาณาติปาตาทีนิ ทุสฺสีลานิ ปชหนฺตีติ เวทิตพฺพา.
    เวทนาโตติ สพฺเพ สุขเวทนา วา โหนฺติ มชฺฌตฺตเวทนา วา. กุสลํ
ปตฺวา หิ เวทนา นาม นตฺถิ.
    มูลโตติ ปฏิปาฏิยา สตฺต ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺเตน วิรมนฺตสฺส อโลภอโทสอโมหวเสน
ติมูลา โหนฺติ, ญาณวิปฺปยุตฺตจิตฺเตน วิรมนฺตสฺส ทฺวิมูลา. อนภิชฺฌา
ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺเตน วิรมนฺตสฺส ทฺวิมูลา โหติ, ญาณวิปฺปยุตฺตจิตฺเตน เอกมูลาติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม., อิ. เอเตสุ หิ       ก. กมฺมปถํ
@ ฉ.ม.,.....อารมฺมณาเปเต
อโลโภ ปน อตฺตนาว อตฺตโน มูลํ น โหติ. อพฺยาปาเทปิ เอเสว นโย.
สมฺมาทิฏฺฐิ อโลภอโทสวเสน ทฺวิมูลาวาติ. ตติยาทีนิ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๑๖๑-๑๗๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=3614&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=3614&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=397              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=4452              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=4039              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=4039              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]