อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                        ๒. สนิทานสุตฺตวณฺณนา
    [๙๖] ทุติเย สนิทานนฺติ ภาวนปุํสกเมตํ, สนิทาโน สปฺปจฺจโย หุตฺวา
อุปฺปชฺชตีติ อตฺโถ. กามธาตุํ ภิกฺขเว ปฏิจฺจาติ เอตฺถ กามวิตกฺโกปิ กามธาตุ
กามาวจรธมฺมาปิ, วิเสสโต สพฺพากุสลมฺปิ. ยถาห:-
         "ตตฺถ กตมา กามธาตุ? กามปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป
    อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา มิจฺฉาสงฺกปฺโป, อยํ
    วุจฺจติ กามธาตุ. เหฏฺฐโต อวีจินิรยํ ปริยนฺตํ กริตฺวา อุปริโต
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ปตฺตพฺพาติ
         ปรนิมฺมิตวสวตฺตีเทเว อนฺโต กริตฺวา ยํ เอตสฺมึ อนฺตเร เอตฺถาวจรา
         เอตฺถ ปริยาปนฺนา ขนฺธธาตุอายตนา รูปา เวทนา สญฺญา สงฺขารา
         วิญฺญาณํ, อยํ วุจฺจติ กามธาตุ. สพฺเพปิ อกุสลา ธมฺมา กามธาตู"ติ. ๑-
    เอตฺถ สพฺพสงฺคาหิกา อสมฺภินฺนาติ เทฺว กถา โหนฺติ. กถํ ๑- กามธาตุคฺคหเณน
หิ พฺยาปาทธาตุวิหึสาธาตุโย คหิตาว โหนฺตีติ อยํ สพฺพสงฺคาหิกา. ตาสํ ปน ทฺวินฺนํ
ธาตูนํ วิสุํ อาคตตฺตา เสสธมฺมา กามธาตูติ อยํ อสมฺภินฺนกถา. อยมิธ คเหตพฺพา.
อิมํ กามธาตุํ อารมฺมณวเสน วา สมฺปโยควเสน วา ปฏิจฺจ กามสญฺญา นาม อุปฺปชฺชติ.
กามสญฺญํ ปฏิจฺจาติ กามสญฺญํ ปน สมฺปโยควเสน วา อุปนิสฺสยวเสน วา ปฏิจฺจ
กามสงฺกปฺโป นาม อุปฺปชฺชติ. อิมินา นเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตีหิ
ฐาเนหีติ ตีหิ การเณหิ. มิจฺฉา ปฏิปชฺชตีติ อยาถาวปฏิปทํ อนิยฺยานิกปฏิปทํ
ปฏิปชฺชติ.
    พฺยาปาทธาตุํ ภิกฺขเวติ เอตฺถ พฺยาปาทวิตกฺโกปิ พฺยาปาทธาตุ พฺยาปาโทปิ.
ยถาห:-
              "ตตฺถ กตมา พฺยาปาทธาตุ? พฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก
         ฯเปฯ อยํ วุจฺจติ พฺยาปาทธาตุ. ทสสุ อาฆาตวตฺถูสุ จิตฺตสฺส
         อาฆาโต ปฏิวิโรโธ โกโป ปโกโป ฯเปฯ อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส,
         อยํ วุจฺจติ พฺยาปาทธาตู"ติ. ๑-
    อิมํ พฺยาปาทธาตุํ สหชาตปจฺจยาทิวเสน ปฏิจฺจ พฺยาปาทสญฺญา นาม
อุปฺปชฺชติ. เสสํ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํ.
    วิหึสาธาตุํ ภิกฺขเวติ เอตฺถ วิหึสาวิตกฺโกปิ วิหึสาธาตุ วิหึสาปิ. ยถาห:-
              "ตตฺถ กตมา วิหึสาธาตุ? วิหึสาปฏิสํยุตฺโต ตกฺโฏ วิตกฺโก ฯเปฯ
         อยํ วุจฺจติ วิหึสาธาตุ. อิเธกจฺโจ ปาณินา วา เลฑฺฑุนา วา
@เชิงอรรถ: ๑ อภิ.วิ ๓๕/๑๘๒/๑๐๐-๑
         ทณฺเฑน วา สตฺเถน วา รชฺชุยา วา อญฺญตรญฺญตเรน วา สตฺเต
         วิเหเฐติ. ยา เอวรูปา เหฐนา วิเหฐนา หึสนา วิหึสนา โรสนา
         ปรูปฆาโต. อยํ วุจฺจติ วิหึสาธาตู"ติ. ๑-
อิมํ วิหึสาธาตุํ สหชาตปจฺจยาทิวเสน ปฏิจฺจ วิหึสาสญฺญา นาม อุปฺปชฺชติ.
เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํ.
    ติณทาเยติ ติณคหเน อรญฺเญ. อนยพฺยสนนฺติ อวุฑฺฒึ วินาสํ.
เอวเมว โขติ เอตฺถ สุกฺขติณทาโย วิย อารมฺมณํ ทฏฺฐพฺพํ, ติณุกฺกา วิย
อกุสลสญฺญา, ติณกฏฺฐนิสฺสิตา ปาณา วิย อิเม สตฺตา. ยถา สุกฺขติณทาเย
ฐปิตํ ติณุกฺกํ ขิปฺปํ วายมิตฺวา อนิพฺพาเปนฺตสฺส เต ปาณา อนยพฺยสนํ
ปาปุณนฺติ, เอวเมว เย สมณา วา พฺราหฺมณา วา อุปฺปนฺนํ อกุสลสญฺญํ
วิกฺขมฺภนตทงฺคสมุจฺเฉทปฺปหาเนหิ นปฺปชหนฺติ, เต ทุกฺขํ วิหรนฺติ.
    วิสมคตนฺติ ราควิสมาทีหิ อนุคตํ อกุสลสญฺญํ. น ขิปฺปเมว ปชหตีติ
วิกฺขมฺภนาทิวเสน สีฆํ น ปชหติ. น วีโนเทตีติ น นีหรติ. น พฺยนฺตีกโรตีติ
ภงฺคมตฺตมฺปิ อนวเสสนฺโต ๒- น วิคตนฺตํ กโรติ. น อนภาวํ คเมตีติ น อนุอภาวํ
คเมติ. เอวํ สพฺพปเทสุ นกาโร อาหริตพฺโพ. ปาฏิกงฺขาติ ปาฏิกงฺขิตพฺพา
อิจฺฉิตพฺพา.
    เนกฺขมฺมธาตุํ ภิกฺขเวติ เอตฺถ เนกฺขมฺมวิตกฺโกปิ เนกฺขมฺมธาตุ สพฺเพปิ
กุสลา ธมฺมา. ยถาห:-
         "ตตฺถ กตมา เนกฺขมฺมธาตุ? เนกฺขมฺมปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก
    วิตกฺโก ฯเปฯ สมฺมาสงฺกปฺโป, อยํ วุจฺจติ เนกฺขมฺมธาตู"ติ. ๑-
    อิธาปิ ทุวิธา กถา. เนกฺขมฺมธาตุคฺคหเณน หิ อิตราปิ เทฺว ธาตุโย
คหณํ คจฺฉนฺติ กุสลธมฺมปริยาปนฺนตฺตา, อยํ สพฺพสงฺคาหิกา. ตา ปน ธาตุโย
@เชิงอรรถ: ๑ อภิ.วิ. ๓๕/๑๘๒/๑๐๑       ๒ ฉ.ม., อิ. อนวเสเสนฺโต
วิสุํ ทีเปตพฺพาติ ตา ฐเปตฺวา เสสสพฺพกุสลา เนกฺขมฺมธาตูติ อยํ อสมฺภินฺนา.
อิมํ เนกฺขมฺมธาตุํ สหชาตาทิปจฺจยวเสน ปฏิจฺจ เนกฺขมฺมสญฺญา นาม อุปฺปชฺชติ,
สญฺญาทีนิ ปฏิจฺจ วิตกฺกาทโย ยถานุรูปํ.
    อพฺยาปาทธาตุํ ภิกฺขเวติ เอตฺถ อพฺยาปาทวิตกฺโกปิ อพฺยาปาทธาตุ
อพฺยาปาโทปิ. ยถาห:-
         "ตตฺถ กตมา อพฺยาปาทธาตุ? อพฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก ฯเปฯ
      อยํ วุจฺจติ อพฺยาปาทธาตุ. ยา สตฺเตสุ เมตฺติ เมตฺตายนา เมตฺตายิตตฺตํ
      เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ, อยํ วุจฺจติ อพฺยาปาทธาตู"ติ. ๑-
    อิมํ อพฺยาปาทธาตุํ ปฏิจฺจ วุตฺตนเยเนว อพฺยาปาทสญฺญา นาม อุปฺปชฺชติ.
    อวิหึสาธาตุํ ภิกฺขเวติ เอตฺถาปิ อวิหึสาวิตกฺโกปิ อวิหึสาธาตุ กรุณาปิ.
ยถาห:-
         "ตตฺถ กตมา อวิหึสาธาตุ? อวิหึสาปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก ฯเปฯ
      อยํ วุจฺจติ อวิหึสาธาตุ. ยา สตฺเตสุ กรุณา กรุณายนา กรุณายิตตฺตํ
      กรุณาเจโตวิมุตฺติ, อยํ วุจฺจติ อวิหึสาธาตู"ติ. ๑-
    อิมํ อวิหึสาธาตุํ ปฏิจฺจ วุตฺตนเยเนว อวิหึสาสญฺญา นาม อุปฺปชฺชติ.
เสสํ สพฺพตฺถ วุตฺตานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ. ทุติยํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๑๕๒-๑๕๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=3409&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=3409&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=355
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=3981
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=3653
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=3653
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_16