อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                        ๗. ปวารณาสุตฺตวณฺณนา
      [๒๑๕] สตฺตเม ตทหูติ ตสฺมึ อหุ, ตสฺมึ ทิวเสติ อตฺโถ. อุปวสนฺติ
เอตฺถาติ อุโปสโถ. อุปวสนฺตีติ จ สีเลน วา อนสเนน วา อุเปตา หุตฺวา
วสนฺตีติ อตฺโถ. โส ปเนส อุโปสถทิวโส อฏฺฐมีจาตุทฺทสีปณฺณรสีเภเทน ติวิโธ,
ตสฺมา เสสทฺวยนิวารณตฺถํ ปณฺณรเสติ วุตฺตํ. ปวารณายาติ วสฺสํ วุฏฺฐปวารณาย.
วิสุทฺธิปวารณาติปิ เอติสฺสาว นามํ. นิสินฺโน โหตีติ สายณฺหสมเย สมฺปตฺตปริสาย
กาลยุตฺตํ ธมฺมํ เทเสตฺวา อุทกโกฏฺฐเก คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา นิวตฺถนิวาสโน
เอกํสํ สุคตมหาจีวรํ กตฺวา มชฺฌิมตฺถมฺภํ นิสฺสาย ปญฺญตฺเต ปวรพุทฺธาสเน ๒-
ปุริมทิสายํ อุฏฺฐหโต จนฺทมณฺฑลสฺส สิรึ สิริยา อภิภวมาโน นิสินฺโน โหติ.
ตุณฺหีภูตนฺติ ๓- ยโต ยโต อนุวิโลเกติ, ตโต ตโต ตุณฺหีภูตเมว. ตตฺถ หิ
เอกภิกฺขุสฺสาปิ หตฺถกุกฺกุจฺจํ วา ปาทกุกฺกุจฺจํ วา นตฺถิ, สพฺเพ นิรวา สนฺเตน
อิริยาปเถน นิสีทึสุ. อนุวิโลเกตฺวาติ ทิสฺสมานปญฺจปฺปสาเทหิ เนตฺเตหิ
อนุวิโลเกตฺวา. หนฺทาติ โวสฺสคฺคตฺเถ นิปาโต. น จ เม กิญฺจิ ครหถาติ เอตฺถ
น จ ปุจฺฉนตฺเถ นกาโร. กึ เม กิญฺจิ ครหถ, ยทิ ครถ, วเทถ,
กิญฺจีติ อิจฺฉาเปมิ ๔- โว วตฺตุนฺติ อตฺโถ. กายิกํ วา วาจสิกํ วาติ อิมินา
กายวจีทฺวาราเนว ปวาเรติ, น มโนทฺวารํ, กสฺมา? อปากฏตฺตา. กายวจีทฺวาเรสุ
หิ โทโส ปากโฏ โหติ, น มโนทฺวาเร. เอกมญฺเจ สยโตปิ หิ "กึ จินฺเตสี"ติ
ปุจฺฉิตฺวา จิตฺตวารํ ๕- ชานาติ, อิติ มโนทฺวารํ อปากฏตฺตา น ปวาเรติ, โน
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ. ม., อิ. เตติ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@๒ ฉ. ม. ปญฺญตฺเต วรพุทฺธาสเน, อิ. ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน
@๓ ฉ. ม. ตุณฺหีภูตํ ตุณฺหีภูตนฺติ   ๔ ม. อิจฺฉามิ  ๕ ฉ.ม., อิ.จิตฺตาจารํ
อปริสุทฺธตฺตา. โพธิสตฺตภูตสฺสาปิ หิ ตสฺส ภูริทตฺตฉทฺทนฺตสงฺขปาลธมฺมปาลาทิกาเล
มโนทฺวารํ ปริสุทฺธํ, อิทาเนตฺถ วตฺตพฺพเมว นตฺถิ.
      เอตทโวจาติ ธมฺมเสนาปติฏฺฐาเน ฐิตตฺตา ภิกฺขุสํฆสฺส ภารํ วหนฺโต
เอตํ อโวจ. น โข มยํ ภนฺเตติ ภนฺเต มยํ ภควโต น กิญฺจิ ครหาม.
กายิกํ วา วาจสิกํ วาติ อิทํ จตุนฺนํ อรกฺขิยตํ สนฺธาย เถโร อาห. ภควโต
หิ จตฺตาริ อรกฺขิยานิ. ยถาห:-
             "จตฺตารีมานิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรกฺขิยานิ. ๑- กตมานิ จตฺตาริ
        ปริสุทฺธกายสมาจาโร ภิกฺขเว ตถาคโต, นตฺถิ ตถาคตสฺส กายทุจฺจริตํ, ยํ
        ตถาคโต รกฺเขยฺย `มา เม อิทํ ปโร อญฺญาสี'ติ. ปริสุทฺธวจีสมาจาโร
        ภิกฺขเว ตถาคโต, นตฺถิ ตถาคตสฺส วจีทุจฺจริตํ, ยํ ตถาคโต รกฺเขยฺย
        `มา เม อิทํ ปโร อญฺญาสี'ติ. ปริสุทธมโนสมาจาโร ภิกฺขเว ตถาคโต,
        นตฺถิ ตถาคตสฺส มโนทุจฺจริตํ, ยํ ตถาคโต รกฺเขยฺย `มา เม อิทํ
        ปโร อญฺญาสี'ติ ปริสุทฺธาชีโว ภิกฺขเว ตถาคโต, นตฺถิ ตถาคตสฺส
        มิจฺฉาชีโว, ยํ ตถาคโต รกฺเขยฺย `มา เม อิทํ ปโร อญฺญาสี'ติ". ๒-
      อิทานิ ภควโต ยถาภูตคุเณ กเถนฺโต ภควา หิ ภนฺเตติอาทิมาห. ตตฺถ
อนุปฺปนฺนสฺสาติ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธโต ปฏฺฐาย อญฺเญน สมเณน วา
พฺราหฺมเณน วา อนุปฺปาทิตปุพฺพสฺส. อสญฺชาตสฺสาติ อิทํ อนุปฺปนฺนเววจนเมว.
อนกฺขาตสฺสาติ อญฺเญน อเทสิตสฺส. ปจฺฉา สมนฺนาคตาติ ปฐมํ คตสฺส ๓-
ภควโต ปจฺฉา สมนุอาคตา. อิติ เถโร ยสฺมา สพฺเพปิ ภควโต สีลาทโย คุณา
อรหตฺตมคฺคเมว นิสฺสาย อาคตา, ตสฺมา อรหตฺตมคฺคเมว นิสฺสาย คุณํ กเถสิ.
เตน สพฺพคุณา กถิตาว โหนฺตีติ. ๔- อหญฺจ โข ภนฺเตติ อิทํ เถโร สเทวเก
โลเก อคฺคปุคฺคลสฺส อตฺตโน เจว สํฆสฺส จ กายิกวาจสิกํ ปวาเรนฺโต อาห.
      ปิตรา ปวตฺติตนฺติ จกฺกวตฺติมฺหิ กาลกเต ๕- วา ปพฺพชิเต วา สตฺตาหจฺจเยน
จกฺกํ อนฺตรธายติ, ตโต ทสวิธํ ทฺวาทสวิธํ จกฺกวตฺติวตฺตํ ปูเรตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. อรกฺเขยฺยานิ     ๒ องฺ. สตฺตก. ๒๓/๕๕/๘๔ อพฺยากตวคฺค (สฺยา)
@๓ ฉ.ม., อิ. ปฐมคตสฺส    ๔ ฉ.ม., อิ. โหนฺติ    ๕ ฉ.ม. กาลงฺกเต
นิสินฺนสฺส ปุตฺตสฺส อญฺญํ ปาตุภวติ, ตํ โส ปวตฺเตติ. รตนมยตฺตา ปน
สทิสฏฺเฐน ๑- ตเทว วตฺตํ กตฺวา "ปิตรา ปวตฺติตนฺ"ติ วุตฺตํ. ยสฺมา วา โส
"อปฺโปสฺสุกฺโก ตฺวเมว ๒- โหหิ, อหมนุสาสิสฺสามี"ติ อาห, ตสฺมา ปิตรา ปวตฺติตํ
อาณาจกฺกํ อนุปวตฺเตติ นาม. สมฺมเทว อนุปตฺเตสีติ สมฺมา นเยน เหตุนา
การเณเนว อนุปวตฺเตสิ. ภควา หิ จตุสจฺจธมฺมํ กเถติ, เถโร ตเมว อนุกเถติ,
ตสฺมา เอวมาห. อุภโตภาควิมุตฺตาติ ทฺวีหิ ภาเคหิ วิมุตฺตา, อรูปาวจรสมาปตฺติยา
รูปกายโต วิมุตฺตา, อคฺคมคฺเคน นามกายโตติ. ปญฺญาวิมุตฺตาติ ปญฺญาย วิมุตฺตา
เตวิชฺชาทิภาวํ อปฺปตฺตา ขีณาสวา.
      วิสุทฺธิยาติ วิสุทฺธตฺถาย. สญฺโญชนพนฺธนจฺฉิทาติ สญฺโญชนสงฺขาเต เจว
พนฺธนสงฺขาเต จ กิเลเส ฉินฺทิตฺวา ฐิตา. วิชิตสงฺคามนฺติ วิชิตราคโทสโมหสงฺคามํ.
มารพลสฺส วิชิตตฺตาปิ วิชิตสงฺคามํ. สตฺถวาหนฺติ อฏฺฐงฺคิกมคฺครเถ อาโรเปตฺวา
เวเนยฺยสตฺถํ วาเหติ สํสารํ ๓- อุตฺตาเรตีติ ภควา สตฺถวาโห, ตํ สตฺถวาหํ.
ปลาโปติ อนฺโตตุจฺโฉ ทุสฺสีโล. อาทิจฺจพนฺธุนนฺติ อาทิจฺจพนฺธุํ สตฺถารํ ทสพลํ
วนฺทามีติ วทติ. สตฺตมํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๒๖๒-๒๖๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=6788&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=6788&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=744
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=6170
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=5478
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=5478
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15