อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                       ๑๐. *- พหุธีติสุตฺตวณฺณนา
      [๑๙๖] ทสเม อญฺตรสฺมึ วนสณฺเฑติ ปจฺจูสสมเย โลกํ โวโลเกนฺโต
ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา "คจฺฉามิสฺส สงฺคหํ กริสฺสามี"ติ
คนฺตฺวา ตสฺมึ วนสณฺเฑ วิหรติ. นฏฺา โหนฺตีติ กสิตฺวา วิสฏฺา อฏวีมุขา
จรมานา พฺราหฺมเณ ภุญฺชิตุํ คเต ปลาตา โหนฺติ. ปลฺลงฺกนฺติ สมนฺตโต
อูรุพทฺธาสนํ. อาภุชิตฺวาติ พนฺธิตฺวา. อุชุํ กายํ ปณิธายาติ อุปริมํ สรีรํ อุชุกํ
เปตฺวา อฏฺารส ปิฏฺิกณฺฏเก โกฏิยา โกฏึ ปฏิปาเทตฺวา. ปริมุขํ สตึ
อุปฏฺเปตฺวาติ กมฺมฏฺานาภิมุขํ สตึ ปยิตฺวา, มุขสมีเป วา กตฺวาติ อตฺโถ.
เตเนว วิภงฺเค วุตฺตํ "อยํ สติ อุปฏฺิตา โหติ สูปฏฺิตา นาสิกคฺเค วา
มุขนิมิตฺเต วา, เตน วุจฺจติ ปริมุขํ สตึ อุปฏฺเปตฺวา"ติ. ๕- อถวา "ปรีติ
ปริคฺคหฏฺโ. มุขนฺติ นิยฺยานฏฺโ. สตีติ อุปฏฺานฏฺโ. เตน วุจฺจติ ปริมุขํ
สตึ อุปฏฺเปตฺวา"ติ ปฏิสมภิทายํ ๖- วุตฺตนเยน เจตฺถ ๗- อตฺโถ ทฏฺพฺโพ. ตตฺรายํ
สงฺเขโป "ปริคฺคหิตนิยฺยานํ สตึ กตฺวา"ติ. เอวํ นิสีทนฺโต จ ปน ฉพฺพณฺณา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ.  เอตํ   ๒ ฉ.ม., อิ. ปฏิจฺฉนฺโนติ     ๓  ฉ.ม., อิ. สาเรตฺวา
@๔ ฉ.ม. วาติ  * ฉ.ม.  พหุธีตรสุตฺต....  ๕ อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๕๓๗/๓๐๔ ฌานวิภงฺค
@๖ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๓๘๘/๒๖๔ อานาปานกถา(สฺยา)   ๗ ฉ.ม. วุตฺตนเยนเปตฺถ
ฆนพุทฺธรสฺมิโย วิสฺสชฺเชตฺวา นิสีทิ. อุปสงฺกมีติ โทมนสฺสาภิภูโต อาหิณฺฑนฺโต
"สุเขน วตายํ สมโณ โคตโม ๑- นิสินฺโน"ติ จินฺเตตฺวา อุปสงฺกมิ.
         อชฺชสฏฺึ น ทิสฺสนฺตีติ อชฺช ฉทิวสมตฺตกา ปฏฺาย น ทิสฺสนฺติ.
ปาปกาติ ลามกา ติลขาณุกา. เตน กิร ติลเขตฺเต วปิเต ๒- ตทเหว เทโว
วสฺสิตฺวา ติเล ปํสุมฺหิ โอสีทาเปสิ,  ปุปฺผํ วา ผลํ วา คเหตุํ นาสกฺขึสุ. เยปิ
วฑฺฒึสุ, เตสํ อุปริ ปาณกา ปติตฺวา ปณฺณาทึ ๓- ขาทึสุ, เอกปณฺณา ทุปณฺณา
ขาณุกา อวสิสฺสึสุ. พฺราหฺมโณ เขตฺตํ โอโลเกตุํ คโต เต ทิสฺวา "วฑฺฒิยา เม
ติลา คหิตา, เตปิ นฏฺา"ติ โทมนสฺสชาโต อโหสิ, ตํ คเหตฺวา อิมํ คาถมาห.
        อุสฺโสฬฺหิกายาติ อุสฺสาเหน กณฺณนงฺคุฏฺาทีนิ อุกฺขิปิตฺวา วิจรนฺตา ๔-
อุปฺปติตา. ๕- ตสฺส กิร อนุปุพฺเพน โภเคสุ ปริกฺขีเณสุ ปกฺขิปิตพฺพสฺส อภาเวน
ตุจฺฉโกฏฺา อเหสุํ. ตสฺส อิโต จิโต จ สตฺตหิ ฆเรหิ อาคตา มูสิกา เต
ตุจฺฉโกฏฺเ ๖- ปวิสิตฺวา อุยฺยานกีฬิตํ ๗- กีฬนฺตา วิย นจฺจนฺติ, ตํ คเหตฺวา
เอวมาห.
        อุปฺปาทเกหิ ๘- สญฺฉนฺโนติ อุปฺปาทกปาณเกหิ ๙- สญฺฉนฺโน. ตสฺส กิร
พฺราหฺมณสฺส สยนตฺถาย สนฺถตํ ติณปณฺณสนฺถรํ ๑๐- โกจิ อนฺตรนฺตรา    ปฏิชคฺคนฺโต
นตฺถิ. โส ทิวสํ อรญฺเ กมฺมํ กตฺวา สายํ อาคนฺตฺวา ตสฺมึ นิปชฺชติ.
อถสฺส จ ๑๑- อุปฺปาทกา ปาณกา สรีรํ เอกจฺฉนฺนํ กโรนฺตา ขาทนฺติ, ตํ
คเหตฺวา เอวมาห.
       วิธวาติ มตปติกา. ยาว กิร ตสฺส พฺราหฺมณสฺส เคเห วิภวมตฺตา ๑๒-
อโหสิ, ตาว ตา วิธวาปิ หุตฺวา ปติกุเลสุ วสิตุํ ลภึสุ. ยถา ปน โส นิทฺธโน
ชาโต, ตทา ตา "ปิตุ ฆรํ ๑๓- คจฺฉถา"ติ สสฺสุสสุราทีหิ นิกฺกฑฺฒิตา ตโต
ตสฺเสว ฆรํ อาคนฺตฺวา วสนฺติโย พฺราหฺมณสฺส โภชนกาเล "คจฺฉถ อยฺยเกน
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ๒ ก. วาปิเต       ๓ ฉ.ม., อิ.ปณฺณานิ
@๔ สี. วรวนฺตา      ๕ ฉ.ม., อิ. อุปฺปตนฺติ   ๖ ม. ตุจฺฉโกฏฺานิ
@๗ ฉ.ม. อุยฺยานกีฬํ    ๘ ฉ.ม. อุปฺปาฏเกหิ     ๙ ฉ.ม. อุปฺปาฏก...
@๑๐ ฉ.ม....สนฺถารํ    ๑๑ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ  ๑๒ ฉ.ม. วิภวปฺปตฺตา
@๑๓ สี. มาตาปิตุฆรํ
สทฺธึ ภุญฺชถา"ติ ปุตฺตํ เปเสนฺติ, เตสํ หิ ๑- จาฏิยํ อตฺเถสุ โอตาริเตสุ โย
พฺราหฺมโณ หตฺถสฺส โอกาสํปิ น ลภติ. ตํ คเหตฺวา อิมํ คาถมาห.
      ปิงฺคลาติ กฬารปิงฺคลา. ติลกาหตาติ กาฬเสตาทิวณฺเณหิ ติลเกหิ
อาหตคตฺตา. โสตฺตํ ปาเทน โปเถตีติ ๒- นิทฺทํ โอกฺกนฺตํ ปาเทน ปหริตฺวา
ปโพเธติ. อยํ กิร พฺราหฺมโณ มูสิกสทฺเทน อุพฺพาโฬฺห อุปฺปาทเกหิ จ
ขชฺชมาโน สพฺพรตฺตึ นิทฺทํ อลภิตฺวา ปจฺจูสกาเล นิทฺทายติ. อถ นํ อกฺขีสุ
นิมฺมิลิตมตฺเตเสฺวว "กึ กโรสิ พฺราหฺมณ, ปจฺฉา จ ปุพฺเพ จ คหิตสฺส อิณสฺส
วฑฺฒิ มตฺถกํ ปตฺตา, สตฺต ธีตโร โปเสตพฺพา, อิทานิ อิณายิกา อาคนฺตฺวา
เคหํ ปริวาเรสฺสนฺติ, คจฺฉ กมฺมํ กโรหี"ติ ปาเทน ปหริตฺวา ปโพเธติ. ตํ
คเหตฺวา อิมํ คาถมาห.
        อิณายิกาติ เยสํ อเนน หตฺถโต อิณํ คหิตํ. โส กิร กสฺสจิ หตฺถโต
เอกํ กสฺสจิ เทฺว กสฺสจิ ทส ฯเปฯ กสฺสจิ สตนฺติ เอวํ พหุนฺนํ หตฺถโต
อิณํ อคฺคเหสิ, เต ทิวา พฺราหฺมณํ อปสฺสนฺตา "เคหโต ตํ นิกฺขนฺตเมว
คณฺหิสฺสามา"ติ พลวปจฺจูเส คนฺตฺวา โจเทนฺติ. ตํ คเหตฺวา อิมํ คาถมาห.
       ภควา เตน พฺราหฺมเณน อิมาหิ สตฺตหิ คาถาหิ ทุกฺเข กถิเต "ยํ ยํ
พฺราหฺมณ ตยา ทุกขํ กถิตํ, สพฺพเมตํ มยฺหํ นตฺถี"ติ ทสฺเสนฺโต ปฏิคาถาหิ
พฺราหฺมณสฺส ธมฺมเทสนํ วฑฺเฒสิ. พฺราหฺมโณ ตา คาถา สุตฺวา ภควติ ปสนฺโน
สรเณสุ ปติฏฺาย ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. ๓- ตํ ทสฺเสตุํ เอวํ วุตฺเต
ภารทฺวาโชติอาทิ ๔- วุตฺตํ. ตตฺถ อลตฺถาติ   ลภิ.
        ตํ จ ปน พฺราหฺมณํ ภควา ปพฺพาเชตฺวา อาทาย เชตวนํ คนฺตฺวา
ปุนทิวเส เตน เถเรน ปจฺฉาสมเณน โกสลรญฺโ เคหทฺวารํ อคมาสิ. ราชา
"สตฺถา อาคโต"ติ สุตฺวา ปาสาทา โอรุยฺห วนฺทิตฺวา หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา
ตถาคตํ อุปริ ปาสาทํ อาโรเปตฺวา วราสเน นิสีทาเปตฺวา คนฺโธทเกน ปาเท
โธวิตฺวา สตปากเตเลน มกฺเขตฺวา ยาคุํ อาหราเปตฺวา รชตทณฺฑํ สุวณฺณกฏจฺฉุํ
คเหตฺวา สตฺถุ อุปนาเมสิ. สถา หตฺเถน ปตฺตํ ปิทหิ. ราชา ตถาคตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เตหิ  ๒ ฉ.ม. โพเธตีติ  ๓ ก. ปาปุณีติ  ๔ ฉ.ม. ภารทฺวาชโคตฺโตติอาทิ
ปาเทสุ นิปติตฺวา "สเจ เม ภนฺเต โทโส อตฺถิ, ขมถา"ติ อาห. นตฺถิ
มหาราชาติ. อถ กสฺมา ยาคุํ น คณฺหถาติ. ปลิโพโธ อตฺถิ มหาราชาติ. กึ
ปน ภนฺเต ยาคุํ อคณฺหนฺเตเหว ลภิตพฺโพ เอส ปลิโพโธ, ปฏิพโล อหํ
ปลิโพธํ กาตุํ, ๑- ยาคุํ ๒- คณฺหถ ภนฺเตติ. สตฺถา อคฺคเหสิ. มหลฺลกตฺเถโรปิ
ทีฆรตฺตํ ฉาโต ยาวทตฺถํ ยาคุํ ปิวิ. ราชา ขาทนียํ โภชนียํ ทตฺวา
ภตฺตกิจฺจาวสาเน ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา อาห:- "ภควา ตุเมฺห ปเวณิยา อาคเต
โอกฺกากวํเส อุปฺปชฺชิตฺวา จกฺกวตฺติสิรึ ปหาย ปพฺพชิตฺวา โลเก อคฺคตํ ปตฺโต,
โก นาม ภนฺเต ตุมฺหากํ ปลิโพโธ"ติ. มหาราช เอตสฺส มหลฺลกตฺเถรสฺส
ปลิโพโธ อมฺหากํ ปลิโพธสทิโสวาติ.
       ราชา เถรํ วนฺทิตฺวา "โก  ภนฺเต ตุมฺหากํ ปลิโพโธ"ติ ปุจฺฉิ.
อิณปลิโพโธ มหาราชาติ. กิตฺตโก ภนฺเตติ. คเณหิ มหาราชาติ. รญฺโ "เอกํ
เทฺว สตํ สหสฺสนฺ"ติ คเณนฺตสฺส องฺคุลิโย นปฺปโหนฺติ. อเถกํ ปุริสํ ปกฺโกสิตฺวา
"คจฺฉ ภเณ นคเร เภรึ จาราเปหิ `สพฺเพ พหุธีติกพฺราหฺมณสฺส อิณายิกา
ราชงฺคเณ สนฺนิปตนฺตู"ติ. มนุสฺสา เภรึ สุตฺวา สนฺนิปตึสุ. ราชา เตสํ
หตฺถโต ปณฺณานิ อาหราเปตฺวา สพฺเพสํ อนูนํ ธนมทาสิ. ตตฺถ สุวณฺณเมว
สตสหสฺสคฺฆนิกํ อโหสิ. ปุน ราชา ปุจฺฉิ "อญฺโปิ อตฺถิ ภนฺเต ปลิโพโธ"ติ.
อิณํ นาม มหาราช ทตฺวา ปุจฺฉิตุํ สกฺโกติ, ๓- เอตา ปน สตฺต ทาริกา
มหาปลิโพธา มยฺหนฺติ. ราชา ยานานิ เปเสตฺวา ตสฺส ธีตโร อาหราเปตฺวา
อตฺตโน ธีตโร กตฺวา ตํ ตํ ปติกุลฆรํ ๔- เปเสตฺวา "อญฺโปิ ภนฺเต อตฺถิ
ปลิโพโธ"ติ ปุจฺฉิ. พฺราหฺมณี มหาราชาติ. ราชา ยานํ เปเสตฺวา ตสฺส
พฺราหฺมณึ อาหราเปตฺวา อยฺยิกฏฺาเน เปตฺวา ปุน ปุจฺฉิ "อญฺโปิ ภนฺเต
อตฺถิ ปลิโพโธ"ติ. นตฺถิ มหาราชาติ วุตฺเต ราชาปิ จีวรทุสฺสานิ ทาเปตฺวา
"ภนฺเต มม สนฺตกํ ตุมฺหากํ ภิกฺขุภาวํ ชานาถา"ติ อาห. อาม มหาราชาติ. อถ
นํ ราชา อาห "ภนฺเต จีวรปิณฺฑปาตาทโยปิ สพฺเพ ปจฺจยา อมฺหากํ สนฺตกา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทาตุํ               ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@๓ ฉ.ม. มุจฺจิตุํ สกฺกา         ๔ ฉ.ม. กุลฆรํ
ภวิสฺสนฺติ, ตุเมฺห ตถาคตสฺส มนํ คเหตฺวา สมณธมฺมํ กโรถา"ติ. เถโร ตเถว
อปฺปตฺโต สมณธมฺมํ กโรนฺโต นจิรสฺเสว อาสวกฺขยํ ปตฺโตติ. ทสมํ.
                         อรหนฺตวคฺโค ปโม.
                        ----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๒๒๖-๒๓๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=5871&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=5871&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=667
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=5493
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=4868
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=4868
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15